CONGO 60 JAAR ONAFHANKELIJK
OVER DE HEL OP AARDE
“Mensen die dorpen uitmoorden zijn geen helden maar misdadigers” Op een zonnige lentedag interviewen we prof. em. Mathieu Zana Etambala, weliswaar vanachter de computer. Aanleiding is zijn jongste boek Veroverd, bezet, gekoloniseerd. Congo 1876-1914. Daarin schetst hij in bijna 500 bladzijden de geschiedenis van de repressie tijdens Congo-Vrijstaat van Leopold II. Voor zijn onderzoek kamde hij verschillende archieven uit, zowel in Congo als in België. Een relaas aan de hand van dagboeken, brieven, rapporten en onuitgegeven bronnen. Katrijn D’hamers
Dit boek is een van de resultaten van een onderzoeksproject van het AfricaMuseum dat begon in 2010, met de herdenking van 50 jaar Congolese onafhankelijkheid. Hoe kijkt u op deze onderzoeksperiode terug? “Aanvankelijk verwachtten we teksten uit Congo voor alle domeinen, zoals fauna en flora, etnologie, muziek en geschiedenis. Maar al snel bleek dat de nodige expertise ontbrak. Dat maakte dat ik voor bepaalde Congolese provincies zelf aan de slag moest. Voor andere provincies, zoals Mongala, Zuid- en Noord-Ubangi, vonden we wel historici. In de meeste gevallen kregen zij een beurs om een viertal maanden in België onderzoek te verrichten bij het AfricaMuseum, de archieven van het ministerie van Buitenlandse Zaken,
32
KADOC, enz. De organisatie van archieven in Congo verloopt heel anders; je komt er niet zomaar een staatsarchief binnen. Bovendien zijn de archieven zelf in slechte staat. In het Institut National des Archives du Congo in Kinshasa bijvoorbeeld is er geen fotokopieermachine. Dus moest ik met een archiefmedewerker naar een copycenter in de stad. Toen we eenmaal klaar waren, was het donker geworden en moest de archiefmedewerker de documenten meenemen naar zijn huis in de cité. In het archief in Luozi, in BenedenCongo, lag het materiaal gewoon op de vloer: de rekken waren verrot en ingestort. Desondanks heeft de archiefmedewerkster alle documenten teruggevonden die ik zocht. Wij kunnen ons niet voorstellen in welke omstandigheden die mensen moeten werken.”
