qsdqsdqs

Hollywood-acteur

Chaos in Vlaamse regering maakt Vlaanderen onbestuurbaar

Stikstofcrisis

Een debat in het Vlaams Parlement moet vanmiddag meer duidelijkheid brengen over de crisis in de Vlaamse regering. De onwettige aanpak van minister-president Jan Jambon (N-VA) heeft de bestuurschaos groter gemaakt.

Heefteen‘ruimemeerderheid’van de Vlaamse regering zondagavond op een rechtsgeldige manier de conceptnota over stikstof goed­gekeurd? De N-VA zegt van wel en ziet het probleem niet. CD&V en Open VLD, gesteund door een batterij grondwetsspecialisten, beweren het tegendeel. De Vlaamse regering beslist alleen in consensus. Ofwel doet elke minister mee, ofwel­ is er geen beslissing. De onenigheid­ vergroot de politieke onduidelijkheid.

DeN-VAenOpenVLDgavenhun fiat, al zagen de liberalen de nota slechts als een startpunt. Het besluit geeft minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) formeel het recht om voort te werken aan een ontwerp van stikstofdecreet. Met die aanpak wilde minister-presidentJanJambonCD&Vonderdruk zetten. De christendemocraten vonden het aanbod onvoldoende en stapten zondag van de onderhandelings­tafel weg.

Open VLD vond het machts­vertoon van Jambon contraproductief.CD&Vzag‘nietsdanchaos. En het wordt alleen maar erger.’

Jambon voor paal

Alle partijen keken maandag naar elkaar, zonder opnieuw te praten. ZowelOpenVLDalsCD&Vwilvoort onderhandelen, al zal eerst een afkoelingsperiode nodig zijn. ‘Het is

aan Jambon om te zeggen waar hij nog naartoe wil met de regering. Lopende­zaken? Of toch nog een akkoord?’, zei een parlementslid van CD&V. De N-VA kapittelde de onverzettelijke houding van de CD&V-top in haar interne communicatienaardeleden.‘Metzo’ntaal maak je je achterban toch nooit warm voor een akkoord.’

Vlaams viceminister-president Bart Somers (Open VLD) had het maandagavond in De afspraak dan weer over ‘een dieptepunt in het besturen van Vlaanderen’ en keek vooralinderichtingvanCD&Vvoor toegevingen. ‘Er is een akkoord over het grootste deel van de stikstofpuzzel. Alleen op de meet wil men niet landen. Op een bepaald moment moet CD&V ook een inspanning­doen. Maar ik heb het gevoel dat ze schrik hebben van de ­reacties.’

Open VLD hoopt hoe dan ook

Geen minister weet waar het naartoe gaat. Nieuwe onderhandelingen, een ontslag van de regering, een minderheidskabinet: alles ligt op tafel

dat Jambon het onwettelijk genomen besluit intrekt tegen de start van het actualiteitsdebat in het Vlaams Parlement. Samen met dat besluit stuurde parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA) de concept­nota naar alle parlementsleden, opnieuw met de bedoeling om CD&V de stuipen op het lijf te jagen. Het geeft partijen als Vooruit en Groen de kans om na te denken­over een mogelijke wisselmeerderheid,alzullenzijnooiteen blanco cheque tekenen.

Tijdens het debat in het Vlaams Parlement moet er eindelijk meer duidelijkheid komen over hoe de kaartenliggen.Dekansbestaatdat de oppositie na het actuadebat de conceptnotaalseenmotieindient. Als die wordt weg­gestemd, staat Jambon helemaal voor paal.

Volgens meerderheidspartijen CD&V en Open VLD maakt de chaos­Vlaanderen momenteel onbestuurbaar. Geen minister weet waar het naartoe gaat. Nieuwe onder­handelingen, een ontslag van de regering (lopende zaken), een minderheidskabinet (waarbij de CD&V-ministers moeten opstappen): alles ligt op tafel. Een ­alternatieve meerderheid lijkt sciencefiction, vervroegde verkiezingen zijn wettelijk onmogelijk. OpenVLDdenktdatdeN-VAhet denkspoor van een minderheidskabinet wil uitproberen. De partij

verkende dat idee tijdens de for­matie van de Vlaamse regering. Simpel wordt dat niet. De regering wordt daarbij afhankelijk van de oppositiepartijen, inclusief Vlaams Belang.

Aangetaste autoriteit

De N-VA laat niet in haar kaarten kijken, maar beseft het probleem. De autoriteit van Jambon raakt steeds meer aangetast. Dat de partijvoorzittersvoordekrokusvakantie werden samengeroepen, deed meer kwaad dan goed, een marathononderhandeling bood geen soelaas. De illegale manier waarop hij een besluit doordrukte en aan het parlement overhandigde, ondermijnt­verder zijn reputatie. Voor de Vlaams-nationalisten is

STANDAARDSHOP.BE

de chaos geen goede zaak. Het beeld van een bestuurskrachtig Vlaanderen tegenover een immobiel België krijgt een knauw. In die zin is het ondenkbaar dat de regering in lopende zaken gaat, terwijl Vivaldi gewoon verder bestuurt. CD&V krijgt flink wat kritiek voor haar halsstarrige houding. Toch bestaat bij Open VLD begrip. Momenteel ziet het ernaar uit dat landbouwers alleen de uitstoot moetenverminderenengeennieuwe vergunningen zullen krijgen. De partij ziet nog een kans op succes wanneer zij sneller perspectief krijgen.

Van onze politieke redactie

u Blz. 2–6 berichtgeving. u Blz. 26-27 opinie.

‘Ik was 17 en mijn leven was voorbij’ Béatrice de Lavalette (24) overleefde 22/3, ook dankzij haar

commentaar

Bart Sturtewagen

Tijd voor een nieuw verhaal voor Vlaanderen

Het zijn ontnuchterende tijden voor het Vlaamse bestuursniveau. De naoorlogse groei naar autonomie bleek zondagavond geen vermelding waard in de slotaflevering van Het verhaal van Vlaanderen. Tegelijkertijd liep de Vlaamse regering zich compleet vast in het stikstofdossier. De illusie dat zelf­bestuur automatisch tot beter en efficiënter bestuur leidt, werd pijnlijk doorgeprikt. Saai maar betrouwbaar, dat was lange tijd het handelsmerk. Dat beeld ligt aan diggelen.

Het stikstofprobleem is jarenlang mismeesterd. Iedereen, ook de christendemocraten die nu voluit de kant van de landbouwers kiezen, heeft boter op het hoofd. Vlaanderen heeft deze kwestie laten versloffen en plukt daar nu de bittere vruchten van. Goede oplossingen zijn er niet meer. De pijn moet worden verdeeld en dus valt er voor niemand veel te scoren. Het is een operatie schadebeperking die veel ongelukkigen achterlaat.

N-VA en CD&V: ooit kartelpartners, nu elkaars grootste frustratie

Analyse Partijpolitiek

Met de stikstofcrisis is de breuk tussen de oude kartelpartners CD&V en de N-VA compleet. Hoe kon het zover komen? Vier redenen waarom het laatste restje liefde opbrandde.

de De Wever daar nog aan toe dat hij het ze ‘geweldig kwalijk neemt dat ze in Vivaldi zijn gestapt’, en dan vooral CD&V.

Saai maar betrouwbaar, dat was lange tijd het handelsmerk

Dat verklaart nog niet waarom het dossier tot zo’n genadeloz­e politieke botsing heeft geleid. In een ploeg met onderling vertrouwen en een realistische langetermijnvisie moet het mogelijk zijn zo’n complexe kwestie op een verdedigbaar spoor te brengen. Maar hier zijn de tegenstellingen ontaard tot een existen­tiële botsing met sterk symbolische strijd­punten en een visie die niet verder reikt dan de volgende peiling, zelfs niet de volgendever­kiezingen.

Er hapert ook iets aan de grondregels die de Vlaamse politiek ordenen. Blijkbaar waren de stichters van het politieke Vlaanderen zo overtuigd van de aangeboren superioriteit ervan dat ze te weinig ventielen voorzagen voor mogelijke blokke­ringen. De Vlaamse regering kan slechts vallen als er een nieuwe­, met een andere samenstelling en een nieuwe meerderheid, klaarstaat. In geen geval kunnen er vervroegde ver­kiezingen komen. Een tussentijdse nieuwe regering doet alleen de resterende tijd uit van de vorige.

Dat Vlaanderen ooit het toneel kon worden van een nietsontziende concurrentieslag kwam bij de founding fathers niet op. Dat wreekt zich. Politiek Vlaanderen is geen Eden waar de bestuurscultuur van nature rustig meandert door een idyllisch landschap. Het gaat ook in Vlaanderen om de knikkers. Politiek is hier net als elders een zero-sum game. De winst van de een is het verlies van de andere.

In het Vlaams Parlement zal het vandaag galmen van schampere verwijten aan een in chaos verzonken regering. Dat is het spel. Maar er is iets groters in het geding. Het gemakzuchtige­denken van Vlaanderen over zichzelf heeft zijn tijd gehad. Het is tijd voor een nieuw verhaal

Even terugspoelen naar januari 2020. Net na Nieuwjaar, in alle stilte­, ontmoeten N-VA-voorzitter Bart De Wever en toenmalig CD&V-voorzitter Joachim Coens ­elkaar om te overleggen over de werking van de Vlaamse regering. Die kent sinds oktober een kwakke­lende start. Beide partijen stippen het gesprek aan als hét ­moment waarop de N-VA en CD&V de banden officieel strakker aanhalen.

Dat heeft onmiddellijk effect. Het CD&V-partijbureau bevestigt dat beide partijen elkaar niet zullen loslaten bij de federale onderhandelingen. Omgekeerd springt de N-VA in het Vlaams Parlement meteen in de bres voor minister Benjamin Dalle (CD&V), die op dat moment een crisis binnen de VRT bezweert.

‘Heel snel zullen CD&V en de N-VAzichnietmeeruitelkaarlaten spelen’,klinkthetin2020nogovertuigdbijdeN-VA-top.Driejaarlater kunnen beide partijen elkaars bloed drinken. Hoe is het zover kunnen komen?

1De keuze voor Vivaldi Voor alle duidelijkheid: de gedachte aan het oude CD&V/N-VAkartelvan2004wastoenallangverledentijd.DerelatietussendeN-VA en CD&V raakte in de regering-Michel stevig verzuurd. CD&V-vice­premier Kris Peeters was voor de N-VA’ers de verpersoonlijking van alle kwaad. De onderlinge banden raakten helemaal onderkoeld na de val van de regering over het VNMigratiepact.

Maar na de verkiezingen van 2019 leek een kentering in zicht. CD&V-kopvrouw Hilde Crevits benadrukte­ in haar verkiezings­campagneconsequentdatzealtijd perfect kon samenwerken met de N-VA’ers. Coens stak in de campagne voor zijn voorzitterschap zijn goede banden met de N-VA niet onder­stoelen of banken.

De entente bij de federale regeringsonderhandelingen kon een nieuwe doorstart zijn voor de oude geliefden. Maar dat draaide helemaal anders uit. CD&V trad alsnog toe tot de Vivaldi-regering en loste de N-VA.

Dat laatste zindert tot vandaag na, en dat steekt De Wever zelf niet weg. ‘CD&V en Open VLD moeten kopje-onder gaan in 2024’, zei hij eind januari nog in een interview metDeTijd.InDezevendedagvoeg-

2De keuze voor Vooruit De Wever van zijn kant bleef niet bij de pakken zitten en zocht de voorbije jaren steeds meer toenadering tot de Vlaamse socialisten. In Antwerpen stapte hij in 2018 in zee met Vooruit en in 2019 deed hij al een poging om een Vlaamse regering op te tuigen met socialisten. Uiteindelijk kwam er toch een ­centrumrechtse Vlaamse regering, maar De Wever hield de contacten met de nieuwe Vooruitvoorzitter Conner Rousseau warm.

De geruchten over een bro­mance tussen de N-VA en Vooruit staken de voorbije jaren steeds vaker­de kop op. Vorig jaar gingen Rousseau en De Wever in mei nog ­samen lunchen op de Antwerpse Vrijdagmarkt, net op het moment dat Coens ontslag nam als

Mahdi wilde snel komaf maken met de kleurloze koers van kopvrouw Crevits. Het veroorzaakte een stroomversnelling in de aftakelende relaties

af maken met de kleurloze koers van kopvrouw Crevits. Volgens Mahdi hing ze haar karretje al die jaren veel te braaf aan dat van de N-VA.

Dat veroorzaakte een stroomversnelling in de aftakelende relaties tussen de N-VA en CD&V. In de begrotingsgesprekken in september trok Mahdi meteen een ‘rode lijn’ rond de kinderbijslag. Het leidde tot een zelden geziene blokkering van de Vlaamse regering.

Uiteindelijk krabbelde CD&V nog terug, mede onder impuls van Crevits, die even terugkwam uit ziekteverlof. Maar de N-VA vergat niet hoe Mahdi haar minister-president Jambon met lege handen naar het Vlaams Parlement had gestuurd­.

4De keuze voor Demir

Enter Zuhal Demir. De N-VAminister van Omgeving kreeg als goudhaantje van de partij al veel vrijheid van haar voorzitter. Maar met uitspraken als ‘sabotage Sammy’ liet de partij haar de voorbije weken helemaal­de teugels vieren. Om­gekeerdkreegookministervan LandbouwJoBrouns(CD&V)groen licht van Mahdi om het stikstof­akkoord openlijk in de pers en in het parlement aan te vallen.

‘De spanningen tussen natuur, milieu en landbouw zijn hoe dan ook niet te onderschatten’, ver­duidelijkt ex-regeringsleider Yves Leterme­(CD&V), die begrip toont voor de hevigheid van de strijd. ‘Vroeger zaten die bevoegdheden tenminste nog bij één minister, zodat­er op zijn minst al politieke consensus was. Het helpt niet dat diebevoegdhedennuverspreidzitten.’

CD&V-voorzitter. Intussen doen geruchten­ de rondedatdeN-VAenVooruitstraks ook lokaal de handen in elkaar willen slaan, niet ­alleen in Antwerpen maar mogelijk zelfs in Gent. Dat was vroeger compleet onbespreekbaar en het toont hoe de politieke kaarten veranderen. Bij CD&V voelen ze de bui al hangen voor 2024.

3De keuze voor Mahdi AlsopvolgervanCoenskoosde nieuwe voorzitter, Sammy Mahdi, meteen voor de vlucht vooruit. Al bij de eerste voorzittersverkiezing bleekdatMahdiveelminderaffiniteit had met de N-VA dan Coens. Meer zelfs, Mahdi wilde snel kom-

Datlaatstewaseenexplicieteeis van de N-VA bij de regeringsonderhandelingen, net zoals de keuze voor Demir een gerichte keuze was van voorzitter De Wever. Meng daarbij nog een CD&V die zich in het nauw gedreven voelt en de cocktail blijkt explosief.

Leterme hoopt dat de N-VA en CD&V er straks nog uitgeraken. ‘Het is bijzonder jammer dat de Vlaamse regering nu verlamd is.’ Als grondlegger van het kartel met de N-VA gelooft hij ook nog in een toekomstige samenwerking tussen beide partijen. Meer zelfs: ­‘Alleen breedgeschouderde volkspartijen zouden dit soort dossier kunnen dragen.’

Een andere oud-strijder bij

‘De kiem voor dit conflict lag in de keuze voor Vivaldi. Dat sijpelde door naar Vlaanderen. En straks sijpelt dit ook lokaal door’ Oud-strijder van CD&V

podcast DS Vandaag

Dit is niet zomaar een episode in een slecht politiek theaterstuk

22

Hoelang blijft Scott Parker nog trainer van Club Brugge?

opinie

‘Afkicken

is een helletocht’

vooraan 2-7, binnenland 8-11, buitenland 12-17, economie 18-20, regio 21, sport 22-24, in memoriam 25, opinie 26-28, cultuur & media DS2

cursief

Jolijt

We deden mee aan de bonte quizavond, om de jeugdbeweging van onze kinderen te steunen. De scouts waren voorbereid, zoals je kunt verwachten. Een tent vol plezier. Een bar vol leute. Het thema was Mexico, er waren tortilla’s, sombrero’s en Corona. Er waren doeproeven met letterkoekjes. Water­karaffen, legden we gematigd, voor dertien punten. Met zoute stokjes en marshmallows moesten we een zo hoog mogelijke toren bouwen. We probeerden iets als een flatgebouw te maken, kubus op kubus, maar dat zakte in. We hadden het precolumbiaans moeten doen, beseften we, een ­piramide als van de Azteken.

CD&V vreest juist voor een verdere verettering. ‘De kiem voor dit conflict lag in de keuze voor Vivaldi. DatheeftdeN-VAonsaltijdkwalijk genomen en dat sijpelde door naar Vlaanderen. En straks sijpelt dit ook lokaal door.’

Dat bleek maandag uit een Facebook­post van Torhouts burgemeester Kristof Audenaert (CD&V). Hij deelde daarbij de bekende afbeelding van de onbeken-

de man die bij het Tiananmenprotest in 1989 moederziel alleen de Chinese tanks tegenhield. Audenaert herwerkte dat met CD&V die als enige de tanks van de andere partijen tegenhoudt, die van de N-VA op kop. ‘Als burgemeester doe ik heel weinig aan partijpolitiek, maar nu kan ik het niet laten. Dit beeld vat voor mij alles samen. Arm Vlaanderen!’

Simon

Andries

De jolige quizmasters hadden een mariachikostuum ­gehuurd. Die salsavlekken zouden er wel niet uit te wassen zijn. Ze vreesden voor de waarborg, ook door die scheur. Toen er met marshmallows werd gegooid, riepen ze op om gelieve niet meer met marshmallows te gooien. Een vraag was wie van de vier leiders vooraan een glas ­tequila dronk, en wie een glas water. We hadden kunnen weten dat dat onze zoon zou zijn, maar we gokten stiekem op een ander. Ook de ploeg met de meeste ­consumpties mocht het podium op. Een van hen bedankte zijn moeder en zijn vader, dat hij dit zonder hen niet voor elkaar had gekregen.

We gingen naar huis, verbijsterd over de saaiheid van volwassenen. Wel bleven we nog lang vrolijk, aangestoken door zoveel zotte jeugdbeweging.

Hans Cottyn

Jo Brouns en Zuhal Demir staan lijnrecht tegenover elkaar in het stikstokfdossier. © belga

van kalmerings- en slaapmiddelen

Beluister de podcast in onze app

Bart De Wever met Yves Leterme, de grondlegger van het kartel, in 2007. © belga

Jan Jambon en Hilde Crevits in 2020, toen hun partijen de banden strakker hadden aangehaald. © isopix

Kan de Vlaamse regering wel verder zonder CD&V?

Regeringscrisis

De Vlaamse regering hangt aan een zijden draadje. Maar kunnen de N-VA en Open VLD wel verder zonder CD&V? Zowel wettelijk als praktisch lijken de coalitiepartners tot samenwerken veroordeeld. Zes scenario’s.

1Vervroegde verkiezingen

Het klinkt verleidelijk: u de regerings­crisis laten oplossen. Als kiezer dan. Maar over vervroegde verkiezingen kunnen we kort zijn: wettelijk gezien kan dat niet. Het Vlaams Parlement is een legislatuurparlement en moet dus de rit van vijf jaar uit doen. Op federaal niveau zijn vervroegde verkiezingen wel mogelijk.

2

In lopende zaken

De Vlaamse regering kan wel vallen. Als dat gebeurt, gaat ze automatisch­inlopendezaken.Dat kanoptweemanieren.Deregering kan collectief ontslag nemen door eenbrieftesturenaandevoorzitter van het Vlaams Parlement. Ze kan ook een vertrouwensstemming vragen in het Parlement. ‘Als ze die verliest, dan is ze van rechtswege ontslagnemend’, zegt professor grondwettelijk recht Toon Moonen (UGent).

In lopende zaken mag een regering alleen nog maar dringende en routinebeslissingen nemen. Aantrekkelijk is dat niet, op meer dan een jaar van de verkiezingen. Boven­dien is dat ook niet volgens het boekje. Na het ontslag moet er ‘onverwijld’ een nieuwe regering gevormd worden, bepaalt de wet. Dat gebeurt op dezelfde manier als na de verkiezingen. Bij gebrek aan een Vlaamse koning nemen de partij­voorzitters het initiatief.

3CD&V uit de regering zetten De CD&V-ministers zijn niet van plan om zelf op te stappen, lieten­zeverstaan.Kandeministerpresident ze eigenhandig buiten zetten? ‘Nee’, zegt Johan Vande Lanotte­, voormalig vicepremier voorVooruitenprofessoremeritus grondwettelijk recht (UGent). ‘Jan Jambon kan niet zeggen: jij bent

geen minister meer. Het is het Parlement dat de ministers aanduidt.’

4CD&V voortaan negeren De Vlaamse regering keurde zondag ‘met een ruime meerderheid’ de conceptnota rond stikstof goed, staat op haar website. Open VLD is het daar evenwel niet mee eens. Zou het kunnen: CD&V in de regering houden, en doen alsof ze er niet is?

Nee, zegt Vande Lanotte stellig.

‘Artikel 22 van het bijzonder decreet­opdeVlaamseinstellingen van7juli2006isduidelijk:erwordt collegiaal beslist volgens de procedurevanconsensusoverallezaken dietotdebevoegdheidvanderegering horen.’

Met andere woorden: de regering moet het onderling eens zijn over alles waarover ze beslist. ‘Een rechter of de Raad van State kan op basis van artikel 22 een regeringsbesluit nietig verklaren als dat niet bij consensus genomen is’, zegt Patricia­Popelier, professor grondwettelijk recht (UAntwerpen).

Maar onder het mom van consensus kan niet alles afgeblokt worden, zegt Popelier. ‘Consensus is niet hetzelfde als unanimiteit. Want in dat laatste geval zou elk regeringslid een vetorecht hebben.’

5Een minderheidsregering Hetiswettelijkmogelijkomals minderheidsregering door te gaan. Maar als de CD&V-ministers niet zelf ontslag nemen, zullen de N-VAenOpenVLDzeopeenandere manier moeten wippen.

Eenmogelijkheidisdatzeinhet parlement een meerderheid vinden die een ‘constructieve motie vanwantrouwen’steunt.Dieparlementaire meerderheid stuurt de regering de laan uit, maar moet meteen ook de namen van de nieu- Jan Jambon kan zijn

Deze dossiers dreigen in de pijplijn te blijven steken

Vlaamse regering

Goed één jaar voor de verkiezingen zou de Vlaamse regering de eindspurt van haar beleid moeten voor­bereiden. Welke dossiers wachten­nog op een beslissing?

Het meest dringende dossier is dat over de hoogspanningslijn Ventilus, die de elektriciteit van de tweede groep windparken op zee naar het binnenland moet brengen. De trajectkeuze voor die lijn had eind februari moeten gebeuren, maar toen was de Vlaamse ­regering al in de ban van de stikstofcrisis.

Veel uitstel duldt Ventilus nochtans niet meer, of de windmolens dreigen niet tijdig klaar te zijn om

in te staan voor onze energie­bevoorrading. In 2027 zou het eerste­ bijkomende windpark gebouwd­moeten worden.

Er zijn nog een pak andere ­dossiers uit de portefeuille van minister­ van Omgeving Zuhal Demir­(N-VA) die op een beslissing wachten. De bouwshift, bijvoorbeeld, wacht nog op goed­keuring –inclusief de decreten die de ­schadevergoedingen verhogen als blijkt dat er op een grond niet ­gebouwd kan worden. Hetzelfde geldt voor de afbakening van ­watergevoelige gebieden.

Tegen midden dit jaar moet de Vlaamse regering haar energie-

en klimaatplan updaten en ­aanpassenaandehogereEuropese ­eisen. Daarvoor moet ze ­onderhandelen met de andere overheden van het land. Minister Zuhal Demir­wou ook een decreet laten goedkeuren dat de ondersteuning van grote zonneparken beperkt.

De hervorming van de kinderopvang is een ander belangrijk dossier. Na de schandalen die aan het licht kwamen in de sector, beloofde­de Vlaamse regering een plan dat moet leiden tot een be­tere kwaliteit en gelijkere arbeidsvoorwaarden. Wat zal daarvan in huis komen­als de Vlaamse regering in coma gaat?

In de welzijnssector vormen de personeelstekorten een grote uitdaging. Volledige privé-woonzorgcentra sluiten de deuren Dat probleem heeft permanente aandacht nodig, die een regering in crisis niet kan schenken.

Ook op het vlak van onderwijs moeten nog veel stappen worden gezet. De belangrijkste zijn de uitrol van de Vlaamse toetsen, de goedkeuring van de nieuwe eindtermen en nieuwe maatregelen ­tegen het leraren­tekort. Het decreet leersteun, dat het M-decreet moet vervangen, dreigt ook te sneuvelen.

Minister van Mobiliteit Lydia

Peeters (Open VLD) zet in op een actieplan om het transport te vergroenen,metelektrischetrucksen laadpalen voor vrachtwagens. Deze­ week zou er een gedachte­wisseling over zijn in het Vlaams Parlement. Zal die doorgaan?

Dewoningsectorkamptaljaren metaanhoudendeproblemen,van de sociale huisvesting die de budgetten niet op krijgt, over de opvangvanOekraïensevluchtelingen totdestijgenderente.Eenregering in crisis heeft niet de slagkracht om in te grijpen.

De Vlaamse regering­moet ook een begroting voor volgend jaar opstellen. De regering heeft wel de

CD&V-ministers (centraal op de foto: Jo Brouns) niet zomaar uit zijn regering zetten. © belga

we regeringsleden vastleggen.

Als de N-VA en Open VLD gedoog­steun genieten, is het in theorie mogelijk dat bij zo’n motie alleen maar ministers van de N-VA ofOpenVLDnaarvorengeschoven worden. Een andere piste met hetzelfde resultaat is ontslag nemen, en met die meerderheid een nieuwe regering installeren, zoals ook na de verkiezingen gebeurt.

‘Jan Jambon kan niet zeggen: jij bent geen minister meer.

Het is het Vlaams

Parlement dat de ministers aanduidt’

Johan Vande Lanotte

Hoe de Vlaamse regering in 24 uur in een totale impasse is beland

Na een weekend pendeldiplomatie drukte de N-VA zondagavond het gaspedaal in. Minister­-president Jan Jambon (N-VA) riep zijn regerings­kern rond halfzeven bijeen. Ook de ministers­van Omgeving en Landbouw, Zuhal Demir (N-VA) en Jo Brouns (CD&V), waren aanwezig­. Al snel werd duidelijk dat de bijeenkomst vooral bedoeld was om CD&V onder druk te zetten­. De zelfopgelegde deadline van ­middernacht naderde en de N-VA stuurde al grondwetsartikels rond die moesten aantonen dat CD&V wel moest instemmen als de rest van de regering een akkoord vond

Naarmate de vergadering vorderde, verzuurde de sfeer. Kort na 22 uur was het op. De N-VA legde nog een stel toegevingen op tafel,

maar CD&V-minister Brouns had volgens een betrokkene ‘zijn sjaal al omgeslagen en zijn boeken­dichtgedaan’. Langer samen blijven zitten, had geen zin meer. De N-VA en Open VLD legden de schuld volledig bij CD&V. De N-VA zwaaide met haar toegevingen en Open VLD betreurde­dat het er niet meer waren, maar was bereid genoegen te nemen met wat op tafel lag. Tot laat in de nacht rinkelden de telefoons. In naam van zijn partij zei Brouns maandagochtend op Radio 1 dat CD&V nog altijd tot een akkoord wilde komen en de regering niet ver­laten had. Terwijl het partijbureau van de christen­democraten nog aan de gang was, verscheen op de website van de Vlaamse regering het bericht dat een ‘ruime meerderheid’ van de

regering de conceptnota rond stikstof zondag had goedgekeurd. CD&V had volgens de lezing van de N-VA geen andere keuze dan daarin mee te gaan. Dat powerplay viel erg slecht bij de christendemocraten. ‘Men wil ons uit de regering duwen’, aldus de partijwoordvoerder. ‘Dat ze dan een vertrouwensstemming houden.’ Enkele uren later ontplofte de zaak in het gezicht van de N-VA. De liberalen lieten weten dat ze inhoudelijk bereid waren de nota te aanvaarden, maar voorzitter Egbert Lachaert paste voor de strategie om CD&V daarna bij ‘meerderheid’ buitenspel te zetten. Ook Gwendolyn Rutten had dat met zoveel woorden gezegd in een mail naar het parlement. ‘Totale chaos binnen Vlaamse regering’, kopte De Standaard (lob)

Dat botst op een praktisch bezwaar­: welke oppositiepartij is daarvoor warm te maken? Ze zou een afgeslankte coalitie moeten steunen waartegen ze jarenlang oppositie voerde.

6Een nieuwe coalitiepartner

KanCD&Vingewisseldworden voor pakweg Vooruit? In principe kan dat, opnieuw via dezelfde opties­: een constructieve motie van wantrouwen of een ontslag gevolgd­door een nieuwe regering.

‘Maar een meerderheid met Vooruit in plaats van CD&V is onwerk­baar’, zegt professor politicologie Nicolas Bouteca (UGent).

‘InhetVlaamsParlementzittenzes Brusselaars, maar die mogen niet meestemmen voor gewest­bevoegdheden zoals stikstof. Dan heeft die coalitie maar 59 van de 118 zetels, en dus geen meerderheid.’DatwilzeggendatookGroen in de regering zou moeten stappen. Eén jaar voor de verkiezingen is dat weinig waarschijnlijk. In theorie­ vergt dat geen nieuw regeer­akkoord, maar het is onwaarschijnlijk dat nieuwe partijen instappen zonder inhoudelijke garanties­.

wind mee. Volgens het meest recenterapportvandeSociaal-Economische Raad van Vlaan­de­ren (Serv) zou de begroting bij ongewijzigd beleid zelfs een jaar vroeger dan ­gepland uit de rode cijfers raken.

Ten slotte zijn er de problemen in de landbouw zelf. Stikstof is maar een deel van een bredere uitdaging voor de omschakeling van deintensieve­veeteelt.Ermoetook een nieuw mestactieplan komen. De Europese subsidies van het ­gemeenschappelijke landbouw­beleid zijn nu wel losgekoppeld van het stikstofdossier, maar zonder Vlaamse regering in actie valt het beleid daarrond stil.

Wim Winckelmans

Professor emeritus grondwettelijk recht (UGent)

Dries De Smet

Vorige week betoogden meer dan 3.000 boeren tegen de stikstofplannen van de Vlaamse regering. © AFP

4 vragen Stikstofakkoord

Wat verandert er met de nieuwe ‘conceptnota’ rond stikstof?

De nieuwe conceptnota voor een stikstofakkoord staat op de website van de Vlaamse regering. Wat kunnen de boeren (en anderen) verwachten?

Vlaanderen onderhandelt al maanden over nieuwe maatregelen om de stikstofuitstoot te verlagen. Dat moet natuurgebieden, die al jaren kreunen onder het vele stikstof, beter beschermen. Het bad zit in veel van die gebieden overvol. Zonder de instemming van CD&V past de concept­nota het voorstel voor de Programmatorische Aanpak Stikstof (PAS) van vorig jaar aan, nadat het openbaar onderzoek van midden vorig jaar 20.000 reacties had opgeleverd

1Wat verandert er met de nieuwe conceptnota?

Het algemene doel om stikstof terug te dringen, blijft behouden. Tegen 2030 betekent dat onder meer voor varkens en pluimvee een reductie met 60 procent en voor rundvee met 15 tot 20 procent. Algemeen moet de uitstoot van NH3 (ammoniak, een stikstofverbinding) met 17.255 ton dalen.

Dat was hét breekpunt voor CD&V, en daarmee blijft ook het onderscheid bestaan tussen wat de landbouw en de industrie mogen uitstoten, wat volgens de opstellers van de nota ‘juridisch deugt’. Voor landbouwers is de uitstootnorm 0,025 procent, voor de industrie blijft die op 1 procent liggen. De drempel zou wel variabel worden: als het stikstofbad wat leeggelopen is, en men de uitstoot kan minderen, dan kan de drempel voor de landbouw omhoog.

2

Wat met de lijst van de piek­belasters?

De zogeheten ‘rode lijst’ van piek­belasters zou nog aangepast worden, volgens objectiveerbare criteria. Tegelijk verschuift de deadline voor een verplichte stop van de activiteiten van 2025 naar 2030. De bedrijven krijgen een finaal aanbod met een vergoeding, ofwel om ermee te stoppen, ofwel om over te stappen op akkerbouw of natuurbeheer. Hoe sneller bedrijven beslissen, hoe hoger de vergoeding.

Vlaanderen zet ook de deur open voor ‘salderen’, het overdragen van uitstootrechten binnen of tussen bedrijven. Wat wel behouden blijft, is het onderscheid tussen landbouw en industrie, dat volgens de nota ‘juridisch deugt’. Daarover moet nog een milieueffectenrapport worden opgesteld.

instructie volgen. Bedrijven kunnen zelf een passende beoordeling van hun stikstofuitstoot opmaken. Voor veehouders zal het erg moeilijk blijven om in de komende tijd een vergunning vast te krijgen.

Al is er niet alleen onzekerheid voor de landbouw. Ook (middel)grote bouwprojecten kunnen nog hinder ondervinden. Broeklin – de opvolger van Uplace in Machelen – zag zijn omgevingsvergunning door de rechter vernietigd vanwege te verwachten stikstofeffecten door extra verkeer. Vorige maand zag het shoppingcentrum in Wijnegem zelfs een vergunning voor een uitbreiding geweigerd worden vanwege overschrijdingen van de stikstofnorm. Het ging nochtans om een luttele 0,004 procent.

jectontwikkeling dicht bij een natuur­gebied zou problematisch kunnen zijn. Door woningen niet meer te verwarmen op aardgas en het verkeer ernaartoe elektrisch te laten rijden, kan men de uitstoot wel verlagen.’

4Wat zeggen experts?

Zijn we nu verlost van een vergunningen­stop?

Voor het erg overbelaste Turnhouts Vennengebied komt er een aanpak op maat. Alle veehouders zouden er zich vrijwillig kunnen laten uitkopen of omschakelen. 3

Het zal hoe dan ook nog lang duren voor deze tekst juridisch bindend wordt. Het wordt ook afwachten wat rechters ervan vinden, en of de maatregelen voldoende garanties bieden.

Minstens tot dan verandert er allicht niets aan de huidige aanpak. Vergunningverleners kunnen de huidige ministeriële

In Nederland liggen zelfs vergunningen voor woningen, nabij natuurgebieden, moeilijk. ‘Bij ons zie ik voor een of twee woningen geen problemen’, zegt Hendrik Schoukens, milieujurist (UGent) en Groenschepen in Lennik. ‘Maar een grotere pro-

Het zal hoe dan ook nog geruime tijd duren voor deze tekst juridisch bindend wordt

Kurt Deketelaere, hoogleraar milieurecht (KU Leuven) en voorheen kabinetschef voor CD&V, ziet een rist problemen in deze conceptnota. ‘De discriminerende behandeling tussen landbouw en industrie blijft behouden. Men wil de kritische depositiewaarden (de maximale stikstofneerslag, red.) niet in de tekst, maar in de memorie van toelichting van het stikstofdecreet. Zo kan dat geen juridisch effect hebben. Die politieke afspraken in een decreet omzetten, wordt een hele uitdaging. Deze nota zou “met een ruime meerderheid” goedgekeurd zijn, maar de Vlaamse regering zegt zelf dat ze alleen bij consensus beslist. Dat stelt juridisch dus niks voor.’

Milieujurist Schoukens ziet weinig verrassingen in de nota. ‘Dit ligt in de lijn van wat eerder is beslist. De regering komt deels tegemoet aan de vraag voor rechtszekerheid, door met objectieve criteria te werken voor de rode lijst. Ook trekt men de deur niet dicht voor een salderingsregeling. Ik zie ook geen problemen met die depositiewaarden in de memorie van toelichting.’

Christoph Meeussen

De zombie-oorlog in Bachmoet: voor Wagnerhuurlingen is terugtrekken geen optie

oorlog Oekraïne

‘De verdediging houdt stand’, zei de Oekraïense legercommandant Volodimir Nazarenko maandag in Bachmoet,waarhetRussischewinteroffensief tot nu toe het meeste vooruitgang boekte. De stad in de oblastDonetskiseen­‘absolutehel’ geworden, vertelde Nazarenko aan Reuters. Maar ­ondanks berichten dat de Oekraïners hun posities ten westen van de stad versterkt hebben­om een ­terugtocht voor te ­bereiden, lijkt het bevel daartoe nog niet gegeven. De Oekraïense legerleidingwil‘dedefensieveoperatie voortzetten en onze posities in Bachmoet verder versterken’, verklaarde president Volodimir ­Zelenski maandag.

Loopgraven vol lijken

Ondankshetbeperktestrategische belang van Bachmoet sleept de slag om de stad al maanden aan De Russen hopen er hun eerste doorbraak in maanden te forceren en Zelenski noemde de stad in de Donbas ‘ons fort’. Oekraïense stellingen slaan er ‘menselijke ­golven’ van Wagner-huurlingen van zich af, vertelde de Oekraïense officier Petro Horbatenko aan de Wall Street Journal. Horbatenko ­beschreef hoe de onophoudelijke aanvallen – soms wel achttien ‘menselijke golven’ in 24 uur – uitdraaien op een slachtpartij voor de Wagner-huurlingen. De privé­militie van Poetin-intimus Jevgeni ­Prigozjin bestaat voor een groot deel uit slecht getrainde ex-gevangenen.

Velen van de tienduizenden ­rekruten die Wagner naar Oe­kraïne stuurde, lijken niet over kogel­vrije vesten of zelfs voedsel te

beschikken. In hun loopgraven stapelen de lijken zich op, vertelden zowel Oekraïners als een ­gevangengenomen Wagner-strijder aan de Amerikaanse krant. Toch komen ze meter voor meter vooruit.

‘Een Wagner-strijder heeft de optienietomzichterugtetrekken’, zegt Horbatenko. ‘En die tactiek werkt.Hetiseenzombie-oorlog.Ze gooien kanonnenvoer in onze richting, met de bedoeling zo veel ­mogelijk schade aan te richten.’ De gevangengenomen Wagner-strijder bevestigde die tactiek. ‘Als je niet vooruit blijft gaan en doet wat jegezegdwordt,wordjevernietigd.’

In november verspreidde de huurlingengroep een video waarin een Wagner-strijder die zich over-

gegeven had en vervolgens geruild was voor Oekraïense gevangenen, geëxecuteerd leek te worden met een voorhamer. Vorige maand ­publiceerde Wagner een gelijkaardigevideo,omvervolgenstwijfelte zaaien over de echtheid ervan.

Tactische terugtrekking Moskou verliest duizenden slecht getrainde gevangen aan die ‘zombie-oorlog’. Maar ook voor Kiev is de tol zwaar. Naarmate de Russische omsingelingspoging van Bachmoet is opgeschoten, is de ‘proportie verliezen voor Oekraïne groter geworden’, tweette militair analist Rob Lee. De Duitse krant Bild berichtte zondag dat de stafchefvanhetOekraïenselegerenkele weken geleden al de terugtrek-

king uit Bachmoet had willen aanvatten, maar dat Zelenski daar ­anders over dacht.

De Oekraïners werken wellicht aan een ‘beperkte tactische terugtrekking’, schrijft de Amerikaanse defensiedenktank Institute for the Study of War (ISW) in een analyse.

Met een – al dan niet volledige –­aftocht kunnen de Oekraïners stoom uit het Russische offensief halen. ‘Het Russische leger zal het dan waarschijnlijk enkele maanden moeilijk hebben met nieuwe offensieve operaties’, stellen de ISW-experts. ‘Wanneer de Russische operatie rond Bachmoet haar hoogtepunt bereikt, krijgen de ­Oekraïensestrijdkrachtenwellicht een opening om een ­tegen­offensief te lanceren.’

Dan mogen de Oekraïners wel geen buitensporige verliezen lijden. Terwijl Moskou slecht ­getrainde Wagner-strijders in de strijd gooit, verliezen zij in Bachmoet ­ervaren militairen die ze

goedkunnengebruikenineenlenteoffensief. Dat wordt verwacht wanneerdedrassigebodemdroger wordt. Horbatenko: ‘We verbruikenhierteveeloffensiefpotentieel datwenodigzullenhebbenomeen doorbraak te forceren zodra de zwarte aarde opdroogt.’

Aan Russische zijde laait nieuwe frustratie op over de pijnlijke slag om Bachmoet. Vorige week pochte Prigozjin eerst nog dat zijn mannendestadzogoedalsomsingeldhadden.Zondaghaaldehijuit naar het ministerie van Defensie, waarmee hij in een concurrentieslag verwikkeld is. De legerleiding had zijn manschappen niet voorzien van de beloofde munitie en zijn medewerkers verbannen uit het operatiecentrum, klonk het. ‘Als Wagner zich nu uit Bachmoet terugtrekt,zalhethelefrontinstorten. De situatie zal niet zoet zijn voor de militaire formaties die de Russische belangen beschermen.’

Vakbonden vrezen voor banenverlies bij Delhaize

Supermarkten

Delhaize roept een bijzondere ondernemingsraad samen. De bonden vrezen banenverlies omdat veel winkels ‘gefranchiseerd’ zouden worden.

De sociale onrust bij supermarktketen Delhaize is niet nieuw. De keten­,onderdeelvandeAholdDelhaize-groep, wil op groepsniveau liefst 1 miljard euro besparen. Twee weken geleden zei Delhaize daaromdecollectievearbeidsovereenkomst (cao) eenzijdig op. Er

moet dus opnieuw met de vakbonden worden onderhandeld over de loon-, arbeids- en extralegale voorwaarden bij de supermarktketen.

De bijzondere ondernemingsraad vandaag zou losstaan van de discussie over die nieuwe cao. Maar de vakbonden hebben er geen goed oog in. Volgens insiders zou de keten al een eerste besparingsronde willen bekendmaken, door de verkoop van eigen winkels aan zelfstandige franchise­nemers.

Delhaize telt vandaag in ons land zo’n achthonderd winkels, waarvan de keten er iets meer dan honderdineigenhandenheeft.De rest wordt door zelfstandigen gerund. Het is een publiek geheim dat die zelfstandige winkels goedkoper worden uitgebaat: er werkt vaakmindervastpersoneel,datbovendien flexibeler wordt ingezet, in combinatie met veel jobstudenten. De zelfstandige winkels zijn ook vaker laat of op zondag open, omdat dat er een pak goedkoper

kan. Voorbeelden daarvan zijn de Belgische winkels van Albert Heijn, die grotendeels door zelfstandigen worden uitgebaat Officieel klinkt het bij Delhaize dat de vertegenwoordigers van zowel­dewinkelbediendenalsdearbeiders vanochtend om 8 uur verwachtwordenom‘hettoekomstperspectief van Delhaize te bespreken’, zegt woordvoerder Roel Dekelver. Op de vraag of er vandaag banen sneuvelen, wil hij niet antwoorden.

onrustig,nadebekendmakingvan de besparingsoperatie en het opzeg­gen van de cao. Vorige week legde­het personeel van het vers­magazijnvanDelhaizeinAsseeven het werk neer nadat er een nieuwe werkregeling was voorgesteld, waarbijDelhaizevanhetpersoneel fors meer flexibiliteit vraagt. Delhaize heeft het de jongste jaren niet onder de markt, mede als gevolg van de zware concurrentie tussen de supermarktketens.

Het personeel is al een tijdje erg Werner Rommers

Twee vrouwen worden geëvacueerd uit Kramatorsk, in de buurt van Bachmoet, waar de strijd steeds heviger wordt. © Ed Ram/getty

In Bachmoet vechten Oekraïense troepen tegen ‘golven’ van Wagner-strijders. Buitensporige verliezen vermijden is cruciaal als Kiev een lenteoffensief wil lanceren.

Roeland Termote

‘Ze gooien kanonnen­voer in onze richting, met de bedoeling zo veel ­mogelijk schade aan te richten’

Petro Horbatenko

Oekraïens officier, in de

Wall Street Journal

‘Ik was 17 en mijn leven was voorbij. Tot ik mijn paard zag’

Terreurproces

‘Een tienermeisje van 17 die veel met haar telefoon bezig is, zoals zo veel andere tienermeisjes.’ Zo omschreef de Amerikaanse Béatrice deLavalette(24)maandagindeassisenzaal de persoon die ze was voordietragische22maart2016op de luchthaven van Zaventem. Op hetschermindezaalwerdeenfoto geprojecteerd van Béatrice hoe ze eruitzag die ochtend op de luchthaven. Jong, hip en cool met een oversized zonnebril op haar neus.

Seconden voor de eerste bom ontplofte, was ze nog aan het bellen met haar oudste broer in Californië. ‘Ik zei hem dat hij moest gaan slapen. Het was daar 3 uur ’s ochtends. En toen ik neerlegde, ging de bom af. Gelukkig heeft mijn broer niets gehoord.’

Béatrice de Lavalette was maandag het allereerste slachtoffer dat kwam getuigen op het proces over deaanslagenindeBrusselseluchthaven en metrostation Maalbeek. Ze kwam onder een loden stilte de zittingszaal binnenrijden in haar rolstoel, met aan haar zijde Lucky, deknuffelhondvandepolitieBrussel die naast haar bleef zitten tijdens haar getuigenis. Mohamed Abrini, de overlevende terrorist

vandeluchthaven,leekaandachtig

naar haar verhaal te luisteren. Op Salah Abdeslam na waren alle aangehouden beschuldigden aanwezig.ZelfsOsamaKrayemwaser,die tot dan geen enkele zitting tot het einde had bijgewoond.

Paralympische Spelen

‘Het gaat goed met mij’, zei De Lavalette. ‘Heel goed zelfs. Ik heb hard gewerkt aan het mentale aspect. Ik heb veel hoogtes en laagtes. Nu zit ik op een hoogte. Dank dat ik hier mag komen spreken.’ Tijdens haar getuigenis zou ze niettemin een paar keer in tranen uitbarsten.

De jonge vrouw stond in de luchthaven vlak naast een van de zelfmoordterroristen toen die zich liet ontploffen. Haar beide benen moesten worden geamputeerd. Ze was op het moment van de aanslagen een fervente paardrijdster en dat is ze nog altijd – ze nam in 2022 met Team USA deel aan de ­Paralympische Spelen.

‘De ontploffing zelf herinner ik me niet meer. Het enige wat ik nog weet is dat het donker werd en dat ikdoordeluchtvloog.Toenikmijn ogen opende, zag ik dat mijn rech-

terbeen een hoek vormde. Naast me lag een vrouw. Ze leefde nog. Haar haren stonden in brand. Ik weet niet waarom, maar ik doofde hetvuurmetmijnhanden.Toenze beseftedatzenietalleenwas,hield ze mijn hand vast.’

DeLavaletteprobeerdeomhulp teroepenenstakhaarhandop.‘De hulpverlenerskwamenuithetfelle lichtopdagen,alsofzeuitdehemel kwamen. Ze namen verschillende mensen mee, ook de vrouw naast me. Maar mij lieten ze achter. Ik heb lang niet begrepen waarom. Pas later kwam ik te weten dat ik een “rode tag” had gekregen, wat betekent dat ik weinig kans op overleven had. Ik was geen prioriteit voor hen.’ Uiteindelijk namen

‘Ik heb ondertussen weer leren lachen’

Béatrice de Lavalette Slachtoffer aanslagen 22/3

andere hulpverleners de om hulp roepende vrouw toch mee. ‘Ik zag lichtenikwistdatiknietdoodwas. Toen heb ik het bewustzijn verloren. Ik ben pas een maand later wakker geworden uit coma.’

De dokters deden alles om het leven en de benen van De Lavalette te redden. ‘Maar er was te weinig bloedtoevoer. Uiteindelijk werden mijn beide benen geamputeerd onder de knie.’ In de rechtszaal werden ook de verschrikkelijke beelden geprojecteerd van hoe het lichaam van de vrouw eruitzag na deaanslag.Hetcontrastmetdeonbezorgde tiener die ze even daarvoor was geweest, was nauwelijks te bevatten. De jonge vrouw werd meer dan twintig keer geopereerd.

‘Mentaal zat ik heel diep. Ik was 17 en mijn leven was voorbij. Omdat het echt niet meer ging, heeft mijn mama op een dag mijn paard Deedeenaardeparkingvanhetziekenhuisgebracht.Toenikhaarzag en hoe ze op me reageerde, wist ik dateriemandopmewachtteendat ik moest vechten om te overleven.’

Béatrice de Lavalette woonde tentijdevandeaanslagenmethaar oudersinFrankrijkenBelgië.Maar ondertussen is ze terug naar de VS

gegaan.‘Ikhebmijnschooldaarafgemaakt en ik ben erin geslaagd ombijhetparalympischepaardrijteam te raken. Ondertussen heb ik alopnieuwgeleerdomtelachen,al heb ik veel tijd nodige gehad om mijn toestand te aanvaarden.’

Moed

Eigenlijk hadden ook Virginia Baldwin, de weduwe van de op Zaven­tem overleden Amerikaanse ambtenaar Bruce Baldwin (26) en Myriam Scintu, de moeder van slachtoffer Jennifer, moeten komen getuigen. Maar beide vrouwen haakten af. Ze lieten wel in de rechtszaal een eerbetoon voor­lezen aan hun overleden naaste. Tijdens het voorlezen werd een foto van de slachtoffers in de rechtszaal geprojecteerd.

Ook de komende dagen komen enkele slachtoffers uiteindelijk nietgetuigen.‘Zedoendatnietomdat ze niet geïnteresseerd zijn, wel omdat ze de moed niet vinden’, zei Aline Fery, advocate van slachtofferscollectief Life4Brussels. Een aantalgetuigenwoontookverweg, in de VS en zelfs Colombia.

Mark Eeckhaut

Kubra Mayda

Béatric de Lavalette, gisteren bij haar aankomst aan de rechtszaal.

‘De hulpverleners lieten mij liggen en gaven me een rode tag. Ik had dus weinig kans om te blijven leven.’ Maar Béatrice de Lavalette (24) heeft de aanslagen van 22/3 toch overleefd. Ook dankzij haar paard.

Waalse ministers

moeten Tiktok verwijderen

spionage

Tegen 22 maart moeten ministers van de Waalse regering en het personeel van de diensten van de regering de app Tiktok verwijderen van hun werktelefoons. Minister-president Elio Di ­Rupo (PS) dient daarvoor nog deze week een voorstel in. ‘Met deze maatregel wil ik de beveiliging van gevoelige informatie van het Gewest garanderen en ons aansluiten bij de besluiten van de Europese Commissie en het parlement’, reageerde Di Rupo in een parlementscommissie op een vraag van Jean-Luc Crucke (Les Engagés).

Hoewel Di Rupo Tiktok wil bannen van toestellen met ­interne Waalse informatie, ­hamert de minister-president erop dat de overheid aanwezig moet blijven op de populaire app. (belga)

Verdachten die Van Quickenborne bedreigden, vrijgelaten justitie

Drie verdachten in het onderzoek naar dreigingen tegen minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) zijn door de onderzoeksrechter vrijgelaten onder voorwaarden. Het gaat om de verdachten die als eersten werden opgepakt in het onderzoek. Na herverhoor zou gebleken zijn dat de drie niet rechtstreeks met de beweerde ontvoeringspoging te maken zouden ­hebben.

Op zaterdag 24 september raakte bekend dat de woning van Van Quickenborne in ­Kortrijk onder verhoogde beveiliging was geplaatst vanwege een mogelijke dreiging. Van Quickenborne en zijn gezin werden overgebracht naar een safehouse. In totaal werden zes verdachten opgepakt. (belga)

‘Ironische’ agenten hadden ‘slechte humor’

racismeproces

Enkele beklaagden kwamen gisteren aan het woord in de zaak rond pesterijen en racisme bij de Antwerpse politie. Allen vragen ze de vrijspraak. ‘De ene humor is de andere niet.’

mensen voor aan te schuiven.’ Sommige advocaten wijzen in de richting van de slachtoffers. Zo wilde B.S. – die tot twee keer zelfmoordprobeerdeteplegendoorde pesterijen – volgens advocaat PascalLahousseovergeplaatstworden naar een dienst dichter bij huis. Om die transfer te verkrijgen, zou hij zijn oversten gechanteerd hebben met klachten over pesterijen. Advocaten haalden er ook de evaluatieverslagen van verschillende burgerlijke partijen bij om aantetonenhoemoeilijkzijwaren

‘Ik waarschuw mijn jonge collega’s over het doorsturen van zulke dingen’ Beklaagde op het proces

Natuur

De Limburgse wolvenroedel breidt uit: ­wolvin Noëlla is al voor het vierde jaar op een rij drachtig. Er komen dus nieuwe welpen.

‘Dat het Limburgse ouderpaar nu al voor de vierde keer samen welpen krijgt, is een groot succes’, zegt Jan Gouwy van het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek. Van de vorige drie worpen van Noëlla zijn volgens hem nog maximaal acht dieren in leven.

Door de komst van nieuwe welpen moeten ook nu enkele oudere welpen het nest verlaten. Die zijn op dit moment in hun leven erg kwetsbaar, wat de bezorgdheid groot maakt. Volwassen dieren kunnen zich over een gebied van haast 400 vierkante kilometer verplaatsen. (gjs)

‘Ik heb een scherpe tong, dat kan mensen kwetsen. Maar die whatsappberichten waren digitale toogpraat. Daar moet je niet veel meer achter zoeken.’ Dat zegt J.W., een van de 29 agenten die zich moeten verdedigen tegen een aanklacht van pesterijen bij het vroegere team Gerechtshoven en Overbrengingen (GEOV) in Antwerpen. Tussen 2014 en 2016 deelden de agenten een chatgroep waarin herhaaldelijkcollega’stekijkwerdengezet enracistischepraatwerdverkocht. Net als de burgerlijke partijen een week eerder, schetsen de beklaagden het beeld van een dienst zonder leiderschap, een stuurloos schip waar een zeer onaangename sfeer hing. Het is in die context dat er volgens hun advocaten wel eens ‘ironische’, ‘ongepaste’, ‘sarcastische’ opmerkingen werden gemaakt. ‘De ene humor is de andere niet’, zegt advocaat Frédéric Thiebaut, die een van de agenten bijstaat. ‘Alex Agnew maakt dezelfde soort grove grappen. Daar staan

om mee samen te werken. Die ­verslagen werden opgesteld door leidinggevenden die zich – volgens eerdere verklaringen van de ­beklaagden – weinig tot niet op de werkvloer waagden.

Niet strafbaar genoeg Tussen de 29 beklaagden zijn er grote verschillen. Sommigen zittenindebeklaagdenbankvooreen resem whatsappberichten en voor incidenten die zich op de werkvloer zouden hebben voorgedaan. Maar er zitten ook agenten tussen voor wie de schuldenlast een stuk lichter weegt. De procureur liet daar vorige week al zijn licht over schijnen: pesten is per definitie een groepsgebeuren, iedereen die heeftmeegedaan,isaansprakelijk.

‘De slinger is hier te ver door­geslagen’, vindt advocaat Thiebaut. ‘Zonder afbreuk te doen aan wat de burgerlijke partijen hebben meegemaakt, ik vind in dit dossier de concrete strafbare handelingen van mijn cliënt niet terug.’

Iran bevestigt bereidheid tot gevangenenruil

In verschillende whatsappberichten waren de foto’s of video’s niet langer zichtbaar toen de chats werden doorgestuurd naar de agentendiedezaakonderzochten. Dat maakt het soms moeilijk te beoordelen welke boodschap de auteurs van bepaalde berichten wilden overbrengen. Commentaren zoals‘preciesweleenmottigexemplaar’ zeggen volgens de verdediging weinig, als niemand kan vertellen wat daaraan voorafging. Verschillende advocaten haalden dat aan om hun cliënt buiten schot te houden

Op het einde van elk betoog kon de beklaagde een verklaring afleggen.Sommigenbodenhunexcuses aan ‘als ze iemand hadden gekwetst’, anderen voelden zich niet aangesproken. De voorzitster van de rechtbank vroeg hen wat ze van de zaak hebben geleerd. De beklaagden onthouden vooral dat ze moeten opletten met wat ze neerschrijven. ‘Ik waarschuw mijn jonge collega’s voor het doorsturen vanzulkedingen’,zegteenvanhen Woensdagkomendeanderebeklaagden aan de beurt. Daarna zal er een datum vastgelegd worden voor de uitspraak.

Heleen Debeuckelaere

irandeal

De ‘Irandeal’ maakt het mogelijk om Olivier Vande­casteele te wisselen voor schijn­diplomaat Assadolah Assadi.

‘Met de beslissing van het Belgische Grondwettelijk Hof kunnen we zeggen dat de weg open ligt om het akkoord, dat de Islamitische Republiek van Iran verwelkomt, uit te voeren’, zei Nasser Kanani, woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken

gisteren. Daarmee bevestigde Iran eenmogelijkegevangenenruilmet België. De uitspraak komt er nadat het Belgische Grondwettelijk Hof vrijdag het beroep ­tegen de Irandeal had verworpen. België en Iran haddenhetakkoordeerderalgeratificeerd.

In Iran zit de Belgische gewezen hulpverlener Olivier Vande­casteele intussen al meer dan een jaar vast. Hij zou worden uitgewisseld voor de Iraanse schijndiplo-

maatAssadolahAssadi,diein2021 in ons land werd veroordeeld tot twintig jaar cel voor zijn rol in een verijdelde terreuraanslag in Parijs. Iran houdt vol dat hij alleen als diplomaat werkte.

‘We hebben herhaaldelijk gezegd dat zijn arrestatie, verhoor, proces en veroordeling illegaal ­waren en in strijd met het Verdrag van Wenen inzake ­diplomatieke immuniteit’, zei ­Kanani over ­Assadi. ‘We hebben gezegd dat hij

onvoorwaardelijk moet worden vrijgelaten en dat een schadevergoedingmoetwordenbetaald.Met de recente verandering hopen we dat er een opening komt in de zaak van deze diplomaat.’

De Iraanse verzetsbeweging NCRI is gekant tegen de gevangenenruil en liet eind vorige week al weten dat ze een eventuele overbrenging van Assadi voor een rechtbank zal aanvechten.

(belga, vhn)

Wolvin Noëlla al vierde jaar op rij drachtig

En hoe gaan we dat betalen? Ook de 60-plusser maakt zich zorgen

Ouderen

Belgische 60-plussers zijn over het algemeen gelukkig en het merendeel heeft een goede gezondheid. Maar financieel maken ze zich zorgen: de hoge inflatie vreet aan hun spaarcenten, en zal de zorg later nog betaalbaar zijn?

u zelf aan tegen het ouder worden?

‘Ik heb het grote geluk een beroep uit te oefenen dat zelfontplooiing inhoudt’, zegt kunstschilder Michel Buylen (69) uit Gent. ‘Ik blijf schilderenenexposeren.Zoalseen bakker voldoening vindt in het brood dat hij bakt, vind ik die in mijn job.’ En als het niet meer zou kunnen? ‘Wat komt, komt. Er zijn wat haperingen in de gezondheid, 70istochandersdan60.Daarmoeten we niet over zagen, dat helpt ons niet vooruit. Een goed huwelijk is, denk ik, ook heel belangrijk om de existentiële eenzaamheid te omzeilen.’

‘Financiële zorgen hebben we niet. Ikzelf heb een klein zelfstandigenpensioen, maar blijf bezig. Mijnvrouwheefteenleerkrachtenpensioen. We zijn niet rijk, maar we hebben een herenhuis in Gent en een appartement in Oostende. Als de trappen van het huis voor ons te lastig worden, kunnen we het nog heel lang trekken aan zee. Ikleefdusineenbevoorrechtesituatie. Geluk zou ik dat liever niet noemen,hetismeereensamenvallen van de dingen, wanneer je veel van je dromen als adolescent hebt kunnen waarmaken. Ik zie de toekomst dus sereen tegemoet, zonder illusies maar ook zonder overdreven angsten.’

Zorgen over budget

De woorden van Buylen illustreren de resultaten van de derde bevragingvanzestigplussersinonsland, dieinopdrachtvandeKoningBoudewijnstichting peilt naar de levenskeuzes die deze doelgroep maakt en hoe ze in het leven staan. Steun van familie, buren en vrienden, financieel kunnen rondkomen, goede gezondheidsvooruitzichten, en mensen om je heen als gesprekspartners: het zijn stuk voor stuk belangrijke factoren in het welbevinden van 60-plussers en in hun attitude tegenover het ouder worden. Zes op de tien zestigplussers hebben daar een (zeer) positieve kijk op, bij vier op de tien isdiebliknegatief.Bijwiezicheenzaam voelt of geïsoleerd leeft, loopt dat zelfs op tot zeven op de tien. Ook gezondheidsproblemen stralen negatief af op de vooruitzichten.

In vergelijking met de eerste bevraging, in 2017, zijn er meer zes-

tigplussers met een negatieve kijk op ouder worden. In vergelijking met de bevraging in 2020, in volle pandemie, ervaren minder ouderen eenzaamheid. ‘Godzijdank is dat corona-effect nu weer verdwenen’, zegt onderzoeker Jurgen ­Minnebo.

Ongeveer 40 procent kijkt uit naar een lang leven waarin ook de 90ste verjaardag nog gevierd kan worden, al denkt slechts 23 procent dat dit ook echt zal gebeuren. Bijna vier op de tien zijn financieel voorbereidopzo’nlangleven.Weliswaarheeftmaareenopdevijfeen schriftelijk neergeschreven financieel plan.

Een derde van de zestigplussers in dit land maakt zich nu al zorgen over zijn budget. Zeker de helft ligt wakker van de hoge inflatie, waartegenzehunspaarcentennietkunnen beschermen. Een kleine helft vreest ook dat zorg en medische kosten in de toekomst te duur zullenzijn.Dezeresultatenzijnniette vergelijken met eerdere bevragingen, omdat deze thema’s pas voor het eerst bevraagd werden.

Traagheid

Ook Francine Philips (75) uit De Pintepiekertwatoverhaarfinanciële toekomst. Sociaal heeft ze het goed: ze heeft kinderen en kleinkinderen en een goede vriendenkring en ze blijft actief. ‘Corona is wel wat stilletjes geweest’, geeft ze toe. ‘Tegelijk ben ik blij dat mijn echtgenoot dat niet heeft moeten meemaken. Hij is in 2019 aan kanker gestorven. Ik mag er niet aan denken dat hij tijdens de kankerbehandeling helemaal alleen in het ziekenhuis had moeten liggen. Gelukkig is dat niet gebeurd.’

Ze ervaart geen gezondheidsproblemen,‘metuitzonderingvan de ouderdomstraagheid, waar ­iedereen van mijn leeftijd wel wat last van heeft’. Ze laat daarom een

Francine Philips (75)

Michel Buylen (69): ‘Zoals een bakker voldoening vindt in het brood dat hij bakt, vind ik die in mijn job.’

Francine Philips (75): ‘Ik zou het liefst naar een appartement verhuizen, waar ik lang kan blijven wonen.’

‘Sommige vriendinnen zouden liever euthanasie krijgen dan naar een woonzorg­centrum te moeten’

Helft zestigplussers weleens eenzaam

▶ Zes op de tien Belgische ouderen bereiden zich voor op hun oude dag. De meesten bedoelen dat ze ‘er al over nagedacht’ hebben.

▶ Zes op de tien zijn bang om zorgbehoevend te worden. De helft denkt dan op maximaal een of twee personen te kunnen rekenen. Een op de tien denkt op niemand te kunnen rekenen.

▶ De helft van de 60-plussers is weleens eenzaam.

▶ Een op de vijf zegt dat zijn huis niet geschikt is om er de oude dag door te brengen. Tot 75 jaar is de bereidheid om te verhuizen groot, daarna kalft die af.

▶ De helft woont in een huis dat niet aangepast is om de schokken van de energiecrisis op te vangen.

▶ Negen op de tien voelen zich thuis in hun buurt.

▶ Zeven op de tien willen niet naar een woonzorgcentrum, vier op de tien leggen hier niettemin een spaarpot voor aan.

▶ Mantelzorg raakt meer ingeburgerd: twee op de drie ouderen willen zelf mantelzorger worden als dat nodig is.

tuinier komen om de bomen te snoeienendehagentescheren.‘Ik kruip ook niet meer op een ladder omdedakgotenschoontemaken.’

In feite is het huis te groot voor haar: ‘Er zijn vijf slaapkamers en twee badkamers. We hebben er vier kinderen in grootgebracht. Nu woon ik hier alleen. Natuurlijk is dat te groot, ook voor mijn portemonnee. Mijn man heeft altijd goed zijn brood verdiend. We leefdenerooknaarengingengraag op reis. Via zijn wedde heeft hij veel bijgedragen aan de sociale zekerheid, maar toen hij met pensioen ging, vielen we terug op de helft. Datsloegeenkloofmetonsvroegere leven. We deden wel aan pen­sioensparen, maar stonden er onvoldoende bij stil dat we beter ook goed belegd hadden.’

Ook de woonzorgcentra baren haar zorgen. ‘We praten er vaak over onder vriendinnen: moeten wij zo eindigen? Sommigen zouden liever euthanasie krijgen dan naareenwzctemoeten.Ookikzou liever niet zo afhankelijk worden datikdaarnaartoemoet.Ikzouhet liefst, wat vroeger al, naar een appartement verhuizen, waar ik lang kan blijven wonen. Wat me nu nog tegenhoudt, is het feit dat mijn jongste zoon nog een verbouwing tewachtenstaat,enikverwachtdat hij zal vragen om hier wat meubels te mogen stockeren.’

Veerle Beel

foto’s Fred Debrock

Regering vraagt werken aan kernreactoren te verschuiven

Kernenergie

Het kernkabinet wil het scenario laten ­onderzoeken om de werken aan de centrales Doel 4 en ­Tihange 3 uit te ­stellen.

De regering wil de kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 tien jaar langer in dienst houden, maar daarvoor zijn moderniseringswerken nodig. De reactoren zouden in 2025 worden stilgelegd om ten vroegste in november 2026 weer aan het net te worden geschakeld.

Intussen heeft het Fanc een alternatieve optie voorgesteld, waarbij wordt geschoven met de werken. Daardoor zouden de reactoren kunnen draaien tijdens de moeilijke winters ’25-’26 en ’26-’27 en zo de elektriciteitsbevoorrading verzekeren. De nodige werken zouden dan in de zomer plaatsvinden, zodat het licht in de winter blijft branden.

Hoe dan ook moeten de ­veiligheidseisen worden aangepast. Ofwel moeten de eisen worden verlaagd, ofwel moet de timing worden aangepast. Het Fanc is er geen voorstander van, maar vindt het te rechtvaardigen, aangezien de elektriciteitsbevoorrading anders in gevaar dreigt te komen.

De kern heeft nu formeel beslist om dat scenario te laten onderzoeken. Het Fanc herhaalde voor de topministers dat volgens hem Doel 4 en Tihange 3 de meest robuuste optie is op het vlak van nucleaire veiligheid.

Het voorstel wordt ook voorgelegd aan Engie Electrabel, de eigenaar en de uitbater van de centrale. Elk initiatief vertrekt van het bedrijf. Tot nu toe heeft het alleen informeel ­laten verstaan dat een uitstel van de werken niet uitgesloten was. Ook naar de netbeheerder Elia vertrekt een brief met de vraag wat ze nodig heeft om de elektriciteitsbevoorrading te verzekeren. (wwi)

Nieuwe routes én nummers bij De Lijn

Vervoersmaatschappij De Lijn gaat 25.000 bus- en tramhaltes aanpassen, doordat het op 1 juli de eerste fase van de zogenaamde ‘basisbereikbaarheid’ ingaat. Alle lijnen krijgen ook een nieuwe nummering. Die basisbereikbaarheid moet de Vlaming een betere toegang geven tot een zowel stipter als aantrekkelijker openbaar vervoer. In plaats van een enorm aanbod aan trams en bussen in de markt te zetten, wordt het aanbod aan openbaar vervoer ‘vraag­gestuurd.’ Bussen en trams passeren op die plekken waar er effectief vraag is naar openbaar vervoer. (wer)

Wij vonden een huis met zonnepanelen.

Openbaar vervoer

Protest tegen plannen Macron verhardt: Frankrijk gaat plat

Pensioenen

Deel zes van het Franse protest tegen de geplande pensioenhervorming begint vandaag. De inflatie en krimpende koopkracht zetten extra druk op de ketel. Een machtige vakbond dreigt ermee om parlementsleden zonder stroom te zetten.

‘Het land platleggen.’ Dat is het plan van de Franse vakbonden. Na vijf eerdere stakingsdagen en een kleine pauze tijdens de vakantie willen ze een versnelling hoger schakelen in hun strijd tegen de ­geplande pensioenhervorming. De vakbonden hopen vandaag op een­miljoenbetogersenwaarschuwen dat de hinder mogelijk niet ­beperkt blijft tot één dag.

Het hervormingsvoorstel van president Emmanuel Macrons ­regering ligt sinds een week in de Senaat. Voordien waren de chaotische debatten in de Assemblée ­nationale op niets uitgedraaid. Er warenzoveelamendementeningediend (vooral door linkse partijen) dat de parlementsleden zelfs niet tot het heikelste punt geraakt zijn: het optrekken van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar. Tot een stemming kwam het niet.

Door te maken dat er minder vlees in de schappen van de supermarkten zal liggen, hopen de werknemers van slachthuizen hogere lonen te bekomen

In de Senaat pakken ‘de wijzen’ het anders aan, met minder ­geschreeuw en gescheld. Ze hebbennogtotzondagomdedebatten af te ronden. In de Senaat ligt het zwaartepunt bij de rechtse Les ­Républicains, voorstanders voor een pensioenhervorming, maar diezittennogniethelemaalopéén lijnoverhoedieerdanzoumoeten uitzien.

Vuur aan de lont

In deze beslissende week willen de vakbonden dus extra druk zetten. Openbaar vervoer, raffinaderijen, onderwijs, ziekenhuizen, vuilnisophaling, truckchauffeurs, energiesector…Talvansectorenleggen vandaag deels of volledig het werk neer (zie hiernaast). In zowat alle grote Franse steden en heel wat kleinere staan ook opnieuw manifestaties gepland.

Waar ze in Parijs het meest voor vrezen, is dat de pensioenhervorming het vuur aan de lont steekt van frustraties die al langer ­leven. De Fransen maken zich ­immers nog steeds zorgen over hun koopkracht, zeker nu de inflatie vorige maand weer klom tot 6,2 procent. Devoedselinflatiekandekomende weken zelfs 10 procent bedragen. Dat er bij de betogingen vandaagnietalleenoverlangerwerken zal worden gesproken, staat vast. Zo komen ook de werknemers van slachthuizen op straat. Hun jaarlijkse loononderhandelingen gaan

Welke hinder mag Frankrijk verwachten?

Openbaar vervoer. Heel wat ­binnenlandse treinen worden ­geschrapt. Bij Thalys en Eurostar, die ons land verbinden met de zuiderburen, zullen twee op drie treinen rijden. Naar Duitsland en Italië zal er geen treinverkeer zijn. Ook metro’s, trams en bussen zullen in verschillende steden hinder ­ondervinden.

Vliegverkeer. Deze staking zal zwaardere gevolgen hebben voor het luchtverkeer dan eerdere stakingen. Op de Parijse luchthavens

van start en die beloven erg laag te beginnen. Door te maken dat er mindervleesindeschappenvande supermarkten zal liggen, hopen ze hogere lonen te verkrijgen.

Daar zijn gele hesjes weer Behalve voor de traditionele ­optochten, stakingspiketten en filterblokkades mogen de Fransen zich opmaken voor een déjà vu, zeggen de vakbonden: op verschillende plaatsen in het land beloven ze rotondes te bezetten. Gisterochtend werden hier en daar al ­rotondes bezet, met ellenlange ­files tot gevolg. In Rouen, bijvoorbeeld, waar vakbondsvlaggen wap-

zouden 20 à 30 procent van de vluchten worden geschrapt. Er zou extra hinder kunnen komen door stakende luchtverkeers­leiders, ­bagageafhandelaars en problemen bij de brandstofvoorzieningen. Het is waarschijnlijk dat een dominoeffect ook leidt tot vertragingen op andere vluchten, wat volgens de luchtvaartautoriteit zou kunnen ­gebeuren van maandagavond tot donderdagochtend.

Wegen. Vrachtwagenchauffeurs zijn van plan om wegblokkades op

perden naast gele hesjes. De gilets jaunes-beweging kwam in 2018 tot standopdierondpunten,waarduizenden Fransen hun woede kwamen uiten over lage lonen en het duurder wordende leven.

Hoewel de actie het land dreigt platteleggen,isdepubliekeopinie volgens een recente peiling van Elabe grotendeels voor een meerdaagse staking (59 procent). De meeste Fransen zijn nog steeds niet te vinden voor Macrons pensioenhervorming (69 procent), al denkt de meerderheid niet dat staken en betogen de regering van ­mening zal doen veranderen.

Jolien De Bouw

te werpen – vooral op de toegangswegen naar de grote steden – en ­filterblokkades op andere routes. Vakbonden willen in ­sommige streken ‘de tactiek van de gele hesjes’ lenen en blokkades opwerpen bij rotondes. Ook ­péages worden geviseerd. De ­hinder zal lokaal variëren. Energie De federatie CGT ­Mines-Energy, die een meerderheid heeft in de elektriciteits- en gassector, wil de toon verharden, met ‘een zwarte week’ vanaf maandag. Zo kunnen kerncentrales gesloten worden, beloven ze sommige gezinnen in Robin Hood-stijl weer op het

stroomnet aan te sluiten en dreigen ze parlementsleden die voorstander zijn van de hervorming zonder stroom te zetten. ‘Wij zouden slechts de ­instructies van de regering opvolgen, die energiebesparing aan­beveelt voor niet-essentiële ­gebouwen’, klonk het ironisch bij de CGT.

Ook in havens, scholen, de medische sector, raffinaderijen en bij de vuilnisophaling wordt het werk (deels) neergelegd. Of de ­staking ook de komende dagen zal doorgaan, beslissen de vakbonden vanavond. (jdb)

De letters van Marseille werden vrijdag al vergezeld van een spandoek dat aankondigt dat de stad staakt. © Daniel Cole/ap

Vakbondsmilitanten delen nabij Lille flyers uit om de mensen warm te maken voor de staking. © François Lo Presti/afp

Europese topambtenaar oordeelde zelf over belangenconflict bij gratis vliegreizen

Qatargate

DeEstlanderHenrikHololei,sinds 2015 directeur-generaal Transport bij de Europese Commissie, reisde tussen zijn benoeming en eind 2021 negen keer naar Qatar. Evenveel keer werden de vluchten en de hotelnachtenbetaalddoorderegering van Qatar of door organisaties die aanleunen bij de regering. Die onthulling door Politico doet de wenkbrauwen fronsen, omdat de Commissie vanaf maart 2019 onderhandelde met Qatar over een akkoord waarbij Qatar Airlines directe vluchten kon uitvoeren op alle luchthavens in de Europese Unie, en omgekeerd ­Europese luchtvaartmaatschappijen toegang kregen tot Qatar. De handtekeningen werden gezet in oktober 2021, ondanks kritiek van ­onder meer de European Cockpit Association dat de EU haar eigen markt zou ondergraven, omdat de arbeidsrechten in Qatar slechter zijn dan in de EU.

Zelfanalyse

Bij buitenlandse missies waarbij een derde partij tussenkomt in de

betaling van de reis, moet door iemand anders binnen de Commissie geanalyseerd worden of er geen belangenconflict dreigt. In dit ­geval lijkt dat niet vergezocht, ­gezien de lopende onderhandelingen over het zogenaamde ‘open skies’-akkoord met Qatar Airways.

Volgens

Maar in het geval van een directeur-generaal gebeurt die analyse door … de directeur-generaal zelf, vertelde een woordvoerder van de Commissie. In geval van twijfel had Hololei volgens de procedure zijn politieke oversten om raad kunnen vragen, maar dat is geen verplichting. Bovendien staan de criteria over zulke specifieke mis-

sies niet ‘zwart op wit’ geschreven. Hololei stelde negen keer vast datergeenrisicowasopeenbelangenconflict voor zichzelf. Volgens deCommissievalthemnietsteverwijten, omdat hij de geldende ­regels volgde en op basis van zijn analyses besloot dat er geen risico

op zo’n conflict bestond. De ­Estlander was ook niet betrokken bij de onderhandelingen over het luchtvaartakkoordmetQatar,hoewel hij directeur-generaal voor Transport is. Daarom is van een ­onderzoek tegen Hololei geen sprake, laat staan van sancties.

Zeldzaam

Toch kiest de Commissie voor de vlucht vooruit, zeker in het licht van Qatargate. Bovendien vraagt ook de EU-ombudsman, Emily O’Reilly, uitleg van de Commissie over hoe ze omgaat met zaken­reizen door topambtenaren die ­betaald worden door derden. Ze vraagt ook een overzicht van zulke missies sinds 2021 en wil weten hoe de Commissie haar beleid ter zake denkt te zullen aanpassen. ‘We zullen de regels aanscherpen en de mogelijkheid beperken om reizen te aanvaarden die ­betaald worden door derde partijen’, zei woordvoerster Dana ­Spinant. ‘De richting die het ­uitgaat, is dat dit alleen mogelijk zouzijnalshetgaatomuitnodigingen van de G7, de G20 of de Verenigde Naties. Topambtenaren worden aangemoedigd om die strikte­regelsalzosnelmogelijktoe te passen, in afwachting van de goedkeuring ervan tegen de ­zomer.’

De Commissie benadrukt dat betaalde missies slechts 1,5 procent vertegenwoordigen van het totale aantal, en dat het veelal gaat om uitnodigingen om te spreken op conferenties binnen de EU Voorlopig onderzoek wees ook uit dat Hololei de enige (adjunct-)directeur-generaal is die sinds de start van de Commissie-Von der Leyen een missie aanvatte die ­betaaldwerddooreenderdepartij.

TRUECRIME

BELUISTER NU DE VOLLEDIGE PODCASTREEKS ‘LACROIX.

IK WAS GANGSTER’

In acht afeveringen kom je te weten hoe Philippe Lacroix de criminaliteit inrolt, dodelijke overvallen pleegt, ter dood veroordeeld wordt, en dan ... aan een nieuw leven begint.

Ooit was hij het brein achter de beruchte bende Haemers en een van ’s lands grootste gangsters, vandaag staat hij voor de klas met een master in de Germaanse flologie. Een man met een op z’n zachtst gezegd speciaal levensverhaal. Maar zo mogelijk nóg specialer is hoe hij dat vertelt. Beluister nu het hele verhaal in één keer via je favoriete podcast-app of via standaard.be/podcast.

Op het moment dat de Europese Commissie met Qatar onderhandelde over een luchtvaartakkoord, vloog haar directeur-generaal Transport naar Qatar op kosten van Qatar. Hij mocht zelf bepalen dat dat geen risico’s inhield.

Bart Beirlant

Er liepen onderhandelingen met Qatar Airways op het moment dat Hololei naar Qatar vloog. © getty

de Commissie valt Hololei niets te verwijten, omdat hij de geldende ­regels volgde

ooggetuige

Zwijnstein

Een monoliet van 26 verdiepingen in een plattelandsdorp in China is de thuisbasis van honderdduizenden varkens. De ­toren, niet zo ver van Wuhan, verwelkomde vorig jaar de ­eerste zeugen. Ze werden met tientallen tegelijk in ­industriële ­liften naar de hogere verdiepingen gebracht, waar ze geïnsemineerd en opgefokt worden. Het gebouw geldt als ’s werelds grootste vrijstaande varkensboerderij. Een tweede, identieke hoogbouw gaat binnenkort open. In beide gebouwen kunnen jaarlijks maximaal 1,2 miljoen varkens worden gekweekt.

In de wolkenkrabber wordt elke levensfase van het varken zorgvuldig gemanaged. Transportbanden verdelen het voedsel, netjes afgewogen op basis van leeftijd, gewicht en gezondheid. Voor de werknemers is er een ontspanningsruimte, waar de pool- en pingpongtafels even netjes in een rij staan. Nergens wordt meer varkensvlees gegeten dan in China –het land is goed voor de helft van de wereldwijde consumptie. Maar varkensvlees is er duurder dan in andere landen, waar de varkenshouderij al langer is geïndustrialiseerd.

In China is de verschuiving naar megabedrijven vrij recent. Het kantelmoment was de Afrikaanse varkenspest die in 2018 de Chinese varkensindustrie teisterde. Zoveel varkens ­samen in één toren, is dat geen risico voor besmettingen? Ze lijken een vogel voor de kat, maar toen de varkensvleesprijzen in een jaar verdrievoudigden en Peking grootschalige varkenshouderijen steunde, bleken de voordelen groter dan het risico. (kw) Foto's Gilles Sabrie/Hubei Zhongxin Kaiwei/nyt

‘Alleen rijke elite heeft in Italië toegang tot waardig levenseinde’

Interview Marco Cappato

Tachtig procent van de Italianen is er voorstander van, en toch is euthanasie in Italië nog steeds illegaal. Hulp bij zelfdoding is slechts in uitzonderlijke gevallen mogelijk. ‘Italië gaat het debat volledig uit de weg’, zegt activist Marco Cappato.

‘Mijn lijf is een kooi geworden. Ik ben op geen enkel vlak nog autonoom en ik ­controleer alleen nog mijn gedachten.’ Dat schreef Paola R., een 89-jarige vrouw uit het Noord-Italiaanse Bologna die leed aan parkinson, onlangs in een brief. Op 8 februari kreeg ze medische hulp die aan haar lijden een einde maakte, maar daartoe moest ze eerst een dure reis naar Zwitserland maken. Felicetta Maltese en Virginia Fiume, de twee vrouwen die haar daarheen hebben gebracht, gaven zich bij hun terugkeer in Italië aan op het politie­bureau. Ze riskeren vijf tot twaalf jaar cel. Politiek activist Marco Cappato (51), met wie R. eerst contact had opgenomen, ging met Maltese en Fiume mee naar de politie. Al was hij niet met hen meegereisd naar Zwitserland, toch gaf ook Cappato zichaan, als vertegenwoordiger van een ­organisatie die informatie en bijstand ­verstrekt aan mensen die medische hulp willen bij hun vrijwillige dood.

Cappato is daarmee niet aan zijn proefstuk toe, en wacht op dit moment af of hij in drie andere gevallen zal worden aan­geklaagd. Al twintig jaar is hij in Italië een bekende voorvechter van het recht op ­euthanasie. Door terminaal zieke patiënten naar Zwitserland te begeleiden, doel­bewust de Italiaanse wet te overtreden en daarna zichzelf aan te geven bij de politie, willen Cappato en andere vrijwilligers ­zoals hij in Italië een grondig debat over het levenseinde op gang trekken, dat uit-

mondt in de legalisering van euthanasie.

Door jullie activisme zette Italië al stappen in de richting van legalisering. Maar de ­regels zijn complex. Wat mag nu, en wat niet?

‘Actieve euthanasie zoals in België, waarbij een arts de patiënt een dodelijk medicijn toedient, mag niet in Italië. De zieke mag wel een therapie weigeren of die laten ­onderbreken, met de dood als gevolg. En sinds 2019 is onder strikte voorwaarden ook hulp bij zelfdoding mogelijk. In ­bepaalde gevallen mag de patiënt hulp krijgen bij het sterven door zichzelf een middel toe te dienen.’

‘Het valt het Vaticaan niet te verwijten dat actieve euthanasie niet mogelijk is in Italië. Dat is de verantwoordelijkheid van de politieke partijen’

Wat zijn die strikte voorwaarden?

‘De patiënt moet zich volledig bewust zijn van zijn beslissing, er moet sprake zijn van ondraaglijk lijden en van een onomkeer­bare gezondheidstoestand, én de zieke moet afhankelijk zijn van een behandeling die hem in leven houdt (zoals een beade-

mingsmachine, red.). Zijn die voorwaarden niet ingelost, dan staat op hulp bij zelfdoding nog altijd tot twaalf jaar cel. Artsen die patiënten een dodelijk medicijn toe­dienen en zo helpen te sterven, riskeren tot vijftien jaar cel.’

Als hulp bij zelfdoding onder die voorwaarden al kan, waarom begeleiden jullie dan nog patiënten naar Zwitserland?

‘Omdat die vierde voorwaarde – in leven gehouden worden – bij voorbaat een heleboel aanvragen kansloos maakt. In landen met een euthanasiewet komt een zeer groot deel van de euthanasieaanvragen van terminale kankerpatiënten, die niet afhangen van een levensondersteunende behandeling. In Italië zouden zij niet in aan­merking komen voor hulp bij zelf­doding. Daarom vragen mensen in die situatie ons om hulp. Want hoewel in Zwitserland ook geen actieve euthanasie mogelijk is met de hulp van een arts, bestaat de vierde voorwaarde er niet.’

‘Hulp bij zelfdoding is in Zwitserland een gangbare praktijk, maar de Italiaanse patiënten die wij begeleiden moeten voor de reis en opname 10.000 tot 12.000 euro ophoesten. Slechts een kleine elite heeft zo toegang tot een waardig levenseinde.’

Heeft u een idee hoeveel Italianen jaarlijks euthanasie of hulp bij zelfdoding zouden verlangen?

‘Meer dan 10.000 mensen per jaar. Neem

de cijfers uit België, en vermenigvuldig die met vijf, en je krijgt een ruw beeld van hoeveel Italianen het betreft (In 2021 vroegen in België 2.699 mensen euthanasie, en Italië telt vijf keer zoveel inwoners, red.). Daarbij is de groep van Italianen die alleen informatie willen nog eens twee tot drie keer zo groot. Dat zijn mensen die uiteindelijk misschien niet voor euthanasie zouden kiezen, maar zich rustiger zouden voelen als ze wisten dat ze de keuze hadden.’

Geregeld wordt u aangevallen en krijgt u te horen dat u niet zo trots moet zijn dat u mensen helpt uit het leven te stappen. ‘Zo’n aanval schrikt me niet af, ­debat is juist gezond. Veel akeliger vind ik de stilte. Dat is de strategie die onze tegenstanders het liefst kiezen. Partijvoorzitters ter rechter- en linkerzijde doen er alles aan om een debat in het parlement te vermijden, en de Italiaanse media gaan daarin mee. Ze brengen netjes verslag uit over elke patiënt die wij begeleiden, en klaar. Op tv worden partijvoorzitters niet gevraagd om hun standpunt toe te lichten. Er vindt in Italië over dit thema geen confrontatie van ideeën en opvattingen plaats.’

Waarom niet? Is de invloed van het Vaticaan nog steeds zo groot en zijn de Italianen op dit vlak nog te katholiek?

‘De weerstand zit niet bij het volk. Peilingen wijzen er telkens op dat zeker 80 procent van de mensen in dit land vóór de

Een betoging van de Associazione Luca Coscioni, die ijvert voor wetenschappelijke vrijheid en euthanasie. Oprichter Luca Coscioni leed aan ALS. © lapresse

legalisering van euthanasie is. De vijandigheid zit bij de bestuurlijke klasse, bij ­partijen en mediabedrijven, bij de grote machtsstructuren. Het valt het Vaticaan niet te verwijten dat actieve euthanasie niet mogelijk is in Italië, dat is de verantwoordelijkheid van de partijen.’

Als 80 procent voor euthanasie is, dan zijn daar toch ook veel katholieke stemmen bij?

‘Dat klopt. Katholieken zijn niet per se ­tegen euthanasie. Het Vaticaan beïnvloedt geen stemmen in Italië, wel netwerken, macht, banken, financieringen. De handrem die de partijen optrekken, verklaar je nog het best door hun schrik om het goeddunken te verliezen van de heersende machten die verbonden zijn met het ­Vaticaan.’

Hoe zou u Italië beschrijven op medischethisch vlak?

‘Chiaroscuro, tegelijk donker en licht. De pil is legaal, net als abortus, al wordt de toegang ertoe belemmerd. Italië is niet het meest open en geavanceerde seculiere land, en toch zijn hier al vroeg belangrijke individuele vrijheden afgedwongen. Scheiden werd legaal in 1970, abortus in 1978 en al sinds 1982 kan iemand in Italië wettig van geslacht veranderen.’

Maar euthanasie is daar nog niet bij. Hoe blikt u terug op twintig jaar campagne?

‘In 2017 begeleidde ik Fabiano Antoniani, die als DJ Fabo heel bekendwas geworden, naar Zwitserland. Fabo was door een ­ongeval blind en verlamd. Hij werd in ­leven gehouden. Iemand in diezelfde toestand kan vandaag in Italië op legale wijze hulp krijgen om uit het leven te stappen, zonder zoals Fabo eerst naar het buitenland te hoeven gaan. Ik denk dat Fabo ­gelukkig zou zijn dat zijn strijd dat heeft opgeleverd.’

‘De mensen die ik heb begeleid, waren niet wanhopig. Ik herinner me hun goede humeur, hun grappen en ironie. Ze hadden het gevoel hun leven te hebben volbracht en ze waren sereen. De omgang met die stuk voor stuk bijzondere mensen heeft me veel geleerd over onze relatie met de dood.’ Ine Roox

Oppositieleider Tichanovskaja veroordeeld tot 15 jaar cel

Wit-Rusland

Na de frauduleuze verkiezingen van 2021 vluchtte de Wit-Russische ­oppositieleider Svetlana ­Tichanovskaja naar Litouwen.

Een Wit-Russische rechtbank heeft maandag oppositieleider Svetlana Tichanovskaja bij verstek tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Dat melden internationale persbureaus. Eerder was negen­tien jaar ­geëist. De 40-jarige Tichanovskaja geldt als de belangrijkste opposant van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko. Ze werd veroordeeld voor onder meer hoogverraad en het oprichten en leiden van een ­extremistische organisatie. Samen met een andere ­tegen­stander, Pavel Latoesjko, die achttien jaar cel kreeg, zou ze hebben samengezworen ‘om de macht op ongrondwettelijke wijze te grijpen’. Voor Tichanovskaja komt de veroordeling niet als verrassing. Eerder omschreef ze het proces ­tegen haar als een ‘farce’.

Wie is Marco Cappato?

▶ Geboren in 1971

▶ Politiek activist en voormalig Europees Parlementslid (tussen 1999 en 2009) van de Italiaanse ­Radicale Partij.

▶ Penningmeester van Associazione Luca Coscioni, een Italiaanse vereniging die ijvert voor burgerrechten, waaronder de legalisering van euthanasie.

‘Dit is hoe het regime mijn werk voor democratische veranderingen in Wit-Rusland beloont’

Svetlana Tichanovskaja Oppositieleidster

beeld

▶ Zijn hulp aan Fabiano Antoniani, die als ‘DJ Fabo’ een ­bekende dj was in Italië, leidde tot een belangrijk arrest van het Italiaanse Grondwettelijk Hof. Dat oordeelde in 2019 dat hulp bij zelf­doding in sommige gevallen niet strafbaar is, een ­belangrijk precedent voor de legalisering van euthanasie. Geen bamboehouten hutje dat ­tegen uitslaande vlammen op kan. In het Kutupalong-vluchtelingenkamp in Cox’s Bazar, in het zuidoosten van ­Bangladesh, zijn gisteren 2.000 ­woningen uitgebrand. Zo’n 12.000 ontheemde mensen, allemaal ­Rohingya, zijn in één klap dakloos geworden. Ook een dertigtal moskeeën en een twintigtal scholen gingen in vlammen op. Na drie uur was de brand onder controle. Het is nog niet duidelijk of er gewonden zijn.

2.000 woningen in as

Kutupalong staat bekend als het grootste vluchtelingenkamp ter wereld. Er zouden zeker 800.000 Rohingya wonen. Die moslimminderheid uit Myanmar krijgt sinds 2017 te maken met militaire repressie en wreed­heden en is massaal ­gevlucht naar buurlanden zoals Bangladesh.

In het kamp breken geregeld branden uit. Twee jaar geleden kwamen nog 15 mensen om en werden zo’n 50.000 anderen dakloos. (sidr, belga)

Kort na haar veroordeling verklaarde Tichanovskaja op Twitter haar strijd niet te zullen staken. ‘Dit is hoe het regime mijn werk voor democratische veranderingen in WitRusland ­“beloont”’, schreef ze. ‘Vandaag denk ik niet aan mijn ­eigen veroordeling. Ik denk aan de duizenden onschuldigen die zijn vastgehouden en veroordeeld tot effectieve ­gevangenisstraffen.’ In de lente van 2020 werd haar echt­genoot en presidentskandidaat Sergej Tichanovski gearresteerd, later werd hij tot achttien jaar cel veroordeeld. Vervolgens reisde Tichanovskaja langs Europese hoofd­steden om steun te verwerven voor een democratisch Wit-Rusland. Na de verkiezingen van 2021, waarin ze de kandidatuur van haar man overnam, vluchtte ze naar Litouwen. De oppositie beschuldigde Loekasjenko van fraude. De massale betogingen die volgden, werden hardhandig neergeslagen. De voorbije ­jaren ontvluchtten meerdere tegenstanders en ­activisten Wit-Rusland van­wege het ­repressieve regime.

Naïm Derbali

© NRC

Marco Cappato bij het Milanese politiebureau in augustus 2022. © zuma

© Mahmud Hossain Opu/ap

de grote markt

Pascal Sertyn

Solvay via achterdeur weer weg uit Rusland

Een persbericht van amper zeven regels: het Belgische chemieconcern Solvay maakte vrijdagavond na beurstijd niet veel woorden vuil aan zijn officiële vertrek uit Rusland. Het heeft zijn belang van 50 procent in de grootste Russische pvc-fabriek RusVinyl verkocht. Dit heeft alles van een afscheid in mineur – inclusief een waardeverlies van 175 miljoen euro.

Voor de huidige ceo van Solvay, Ilham Kadri, was de Russische connectie een blok aan het been. Pvc-plastics maken paste sowieso niet meer in haar toekomstbeeld voor het Belgische chemieconcern. Met de inval van Rusland in Oek­raïne had ze er sinds eind februari 2022 ook een imagoprobleem bij. De andere helft van RusVinyl is immers in handen van Sibur, een Russisch petrochemisch bedrijf waarvan verscheidene topfiguren op sanctielijsten staan wegens hun hechte banden met president Vladimir Poetin.

Over Poetin gesproken: het is nog geen tien jaar geleden dat hij de eregast was bij de inhuldiging van de splinternieuwe Belgisch-Russische pvc-fabriek. Voor Solvay leek het toen de bekroning van een lang volgehouden inspanning om weer stevig voet aan de grond te krijgen in Rusland. Er waren immers meer dan zeven jaren nodig geweest om de grootste pvc-fabriek van heel Rusland te bouwen. Het project werd toen zelfs omschreven als de grootste individuele investering van een westers bedrijf in Rusland buiten de olie- en gasindustrie.

Solvay had zich als een van de eerste multi­nationals weer aan grote investeringen in Rusland gewaagd

Solvay kreeg open doekjes omdat het zich als een van de eerste buitenlandse multinationals weer aan grote investeringen in Rusland had gewaagd. Het kon daarbij rekenen op uitgebreide financiering, van verscheidene grootbanken tot zelfs de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling. In 2011 was de toenmalige Belgische premier Yves Leterme de eregast toen in Sint-Petersburg de contracten werden getekend waarbij 750 miljoen euro westers geld werd gereserveerd voor het industriële project. Zaken doen in en met Rusland was toen in.

Voor Solvay was RusVinyl tegelijk ook een comeback. Voor de Eerste Wereldoorlog, toen het een van de grootste chemiegroepen ter wereld was, had het verscheidene fabrieken in Rusland. Maar die gingen na de Russische revolutie van 1917 volledig verloren omdat de nieuwe communistische machthebbers de hele industrie genationaliseerd hadden, waaronder ook de activiteiten van Solvay

De tweede Russische filière van Solvay heeft na 2014 de verwachtingen niet kunnen waarmaken. Al in 2014 moest de groep een serieus deel van de investering afwaarderen na een crash van de Russische nationale munt, de roebel. De jongste jaren liep Solvay niet meer te koop met de resultaten van de pvc-fabriek. Je kunt je zelfs de vraag stellen of het in 2014 al niet in de sterren stond geschreven dat het tweede Russische avontuur van Solvay in mineur zou eindigen. Eerder dat jaar was Rusland binnengevallen in de Krim en enkele maanden nadien werd in het oosten van Oekraïne een passagiersvliegtuig neergehaald met Russisch wapentuig. Toeval of niet: de toenmalige topman van Solvay, Jean-Pierre Clamadieu, is de grote afwezige op alle foto’s van de dag dat Poetin RusVinyl inhuldigde.

In ‘De Grote Markt’ duikt de economieredactie dagelijks in een opmerkelijke beweging in de economische wereld.

Om de 30 seconden rolt een Tesla van de band, en zo kan de prijs zakken

Autosector

Tesla verlaagt weer de prijzen van enkele modellen. Dat kan het omdat zijn productielijnen bijna dubbel zo snel draaien als die van concurrenten.

In een recent Youtube-filmpje van NewChinaTVindefabriekvanTesla in Shanghai kun je de snelheid mooi timen. Wanneer de verslaggever de fabrieksbaas interviewt, zie je in de achtergrond op 1 mi-

nuut en 15 seconden een Model 3 vandebandrijden.Op1minuuten 45 seconden rolt de volgende van dezelfde band. Slechts 30 secondenverschil,oftweeTesla’sperminuut op een en dezelfde assembla-

gelijn. Om een idee te geven: de fabriek van Volvo Cars Gent, die ook als heel productief bekend staat, haalt een snelheid van ongeveer één auto per minuut.

Bovendien draait de fabriek in

De Tesla-fabriek in Shanghai kan een miljoen auto’s per jaar maken. © future publishing via getty

Staatsbon haalt hoogste bedrag in elf jaar

De federale regering heeft 262 miljoen euro opgehaald met de verkoop van overheids­obligaties aan burgers.

De Belgische overheid betaalt op de staatsbon met looptijd van drie jaar een jaarlijkse coupon van 2,6 procent. Op die van tien jaar 3,0 procent.

Dat is weliswaar minder dan de huidige inflatie, maar wel een pak meer dan de rente op een doorsnee spaarboekje. En dus tekende de Belg massaal in. Met de staats-

bon heeft de overheid in totaal 262 miljoen euro opgehaald, zegt minister van Financiën Vincent VanPeteghem(CD&V)ineenpersbericht. Het gaat om 218 miljoen euro voor de staatsbon op drie jaaren44miljoeneurovoordieop tien jaar. ‘Steeds meer mensen kiezen voor de veiligheid en gegarandeerde opbrengst van de staatsbon’, zegt Van Peteghem. ‘We kunnen spreken van een recordopbrengst sinds de populaire Letermebons.’

Toenmalig premier Yves Leterme (CD&V) was de grote trekker van de staatsbon die eind 2011 uitgegeven werd, vandaar dat die ook ­Letermebon genoemd wordt ­Leterme klopte bij de Belgische burger aan omdat de financiële markten hun geloof in de Belgische overheidsfinanciën verloren. De Letermebon bracht destijds 5,7 miljard op. Op de populairste bon, met een looptijd van vijf jaar, kreeg de belegger een rente van 4 procent. (dds)

beleggen

Shanghai ook veel meer uren per jaar dan de meeste andere assemblagefabrieken. Er wordt vrijwel volcontinu gewerkt: zeven dagen op zeven, 24 uur op 24. In de meeste assemblagefabrieken in Europa werkt men met een tweeploegensysteem, soms nog met een nachtploeg, maar nog zelden met een weekendploeg. Dat verschil maakt dat Tesla in Shanghai zo’n 20.000 wagens per week kan produceren, of een miljoen per jaar Ter vergelijking: Volvo Cars Gent haalt een goede 200.000 wagens perjaar.TeslaShanghaiisooknaar Tesla-normen bijzonder snel. Maar de originele moederfabriek in Fremont, waar Tesla over twee productielijnen beschikt waarvan een voor de dure modellen, moet met 650.000 wagens per jaar niet veel onderdoen.

Tesla kan die enorme productiesnelheden halen door twee redenen. Ten eerste, Tesla last minder carrosserieonderdelen aan elkaar dan andere fabrikanten. Het maakt immers veel meer gebruik van enorme persen die grote stukken van de carrosserie in één keer uit platen aluminium persen en

die vervolgens aan elkaar lassen of lijmen. Bij andere bouwers gaat men relatief kleine stukken staal snijden, persen en aan elkaar lassen. Aluminium laat ook toe om grotere stukken te persen dan staal.Hierdoorkanmeninminder stappen en sneller het onderstel in elkaar zetten.

Extreem gerobotiseerd

Daarnaast zijn Tesla-fabrieken ­extreem gerobotiseerd. Die robotiseringwasooitbijnadeondergang van Tesla, toen het de productie van zijn goedkope wagen in 2018 door slecht afgestelde robots maar niet op gang kreeg. Noodgedwongen moest het toen op handenarbeid overschakelen. In de afgelopen jaren kreeg Tesla het geautomatiseerdeproductieprocesonder controle en kon het de robots steeds beter inzetten voor de ­arbeidsintensieve afwerking van de binnenkant van de auto. Nog een voorbeeld van de efficiënte werkwijze: de zetels worden eerst gemonteerd op de batterijvloer, wat meer plaats biedt voor de robots. Vervolgens wordt de carrosserie over het chassis geschoven.

Bij andere merken worden de ­zetels via de deuropening geplaatst, wat moeilijker en tijdrovender is.

De enorme productiviteit biedt Tesla twee voordelen. Ten eerste: het produceert goedkoper dan concurrenten, waardoor het nu agressief de prijzen kan verlagen, Tesla doet dat nu voor een tweede keer in de VS. Het verlaagt de prijzen van de twee dure modellen, Model S en Model X. In januari verlaagde het al de prijs van Model 3 en Model Y met 20 procent. Ten tweede: het kan snel leveren, waardoor klanten, in tegenstelling tot bijveleautobouwers,geenhalfjaar of langer moeten wachten op hun wagen. Bovendien is Tesla nog volop productiecapaciteit aan het bijmaken: de nieuwe fabrieken in Austin (Texas, VS) en Grünheide (bij Berlijn, Duitsland) zijn zich nog op gang aan het trekken. Bovendien is er ook een nieuwe ­fabriek in Mexico aangekondigd, de vijfde grote assemblagefabriek en de zevende ‘gigafactory’.

Ook in zijn prijsstrategie werkt Tesla anders dan anderen. Niet alleen werkt het zonder dealers en

Niet alleen werkt

Tesla zonder dealers en spaart het die commissie uit, het wijzigt zijn prijzen snel, in functie van de productie­capaciteit, bijna zoals bij vliegtuigreizen

spaart het die commissie uit, het wijzigt zijn prijzen snel, in functie van de productiecapaciteit, bijna zoalsbijvliegtuigreizen.‘Wemerkten dat zelfs een kleine verandering in de prijs een grote impact heeft op de vraag’, zei Tesla-ceo Elon Musk vorige week op een investeringsdag. Andere autobouwers moeten het Tesla-geweld met lede ogen aanzien. De meeste zijn nog maar recentovergeschakeldnaardeproductie op grote schaal van elektrische auto’s. Die productie is vaak nog niet winstgevend, terwijl Tesla nu al een harde prijzenslag ontketent. Winst wordt wel nog met traditionele benzinewagens gemaakt, maar daarvan krimpt de verkoop zienderogen. Bovendien moeten klanten bij traditionele bouwers maandenlang op hun nieuwe wagen wachten, wat bij Tesla niet meer het geval is.

Noorse olie- en gasinkomsten verdrievoudigd

Minder donkergroene fondsen op de markt

Beleggen

De meest duurzame beleggingscategorie beleeft onzekere tijden. Uit angst voor greenwashing worden donkergroene fondsen gebleekt tot lichtgroene.

De zogenaamde ‘artikel 9’-fondsen, die aan de meest strenge duurzaamheidscriteria voldoen, zijn populair bij beleggers. In de Europese Unie stroomde er vorig jaar 30 miljard euro naartoe. In België verdubbelde het volume tussen eind 2020 en eind 2022 ruimschoots: van 4,7 miljard naar 10,6 miljard euro. Maar de laatste maanden neemt het aantal artikel 9-fondsen af. Volgens het persbureau Bloomberg verloor 40 procent van de donkergroene fondsen in het vierde kwartaal zijn artikel 9-status. Deze fondsen worden door de vermogensbeheerders voortaan als ‘artikel 8’-fondsen op de markt gebracht. In de volksmond zijn dat lichtgroene fondsen: ze hebben duurzaamheidskenmerken, maar gaan minder ver dan artikel 9. Van de donkergroene fondsen op de Belgische markt heeft een kwart gekozen voor lichtgroen, schreef De Tijd vorige maand.

Het probleem is dat fondsbeheerders bang zijn dat hun fondsen niet aan de regels zullen voldoen. Een artikel 9-fonds moet een duidelijk duurzaamheidsoogmerk hebben. Maar eind vorig jaar verduidelijkte de EU dat ook alle individuele beleggingen honderdprocentduurzaammoeten zijn. De vraag is wel hoe het begrip duurzaam gedefinieerd

wordt.‘Daaropweetniemandhet antwoord’, zegt Julia Vergauwen van het Londense advocatenkantoor Linklaters tegen Bloomberg

Ook onduidelijk is hoe met afgeleide producten moet worden omgegaan. Sommige fondsen hebben een strategie om met shortposities te profiteren van dalende koersen voor producenten van fossiele brandstoffen.

Uit doorlichtingen en onderzoeken is al wel gebleken dat heel wat artikel 9-fondsen niet over de lat dreigen te geraken. Uit angst om van greenwashing beschuldigd te worden, kiezen fondsbeheerders er liever voor om hun fondsnaardelichtgroenecategorie te verschuiven. Dat heeft ook te maken met de zware transparantieverplichtingen. Niet alleen CO2-uitstoot, maar ook bijvoorbeeld mensenrechten, corruptie, en concurrentie-ondermijnend gedrag moeten in kaart worden gebracht.

Afschaffen

De huidige onduidelijkheid bracht de Franse financiële toezichthouder AMF ertoe om meer helderheidtevragenvandeEuropeseregelgever.Ermoetenduidelijke minimumcriteria komen, vindt deze instelling. Ook de Securities Market and Stakeholder Group, een adviesorgaan van de Europese regelgever Esma, vindt het tijd voor duidelijkheid. Deze groep pleit voor het afschaffen vandecategorievan‘lichtgroene’ fondsen, omdat die de indruk wekken duurzaam te zijn hoewel dat vaak nauwelijks het geval is. (rmg, bloomberg)

Energie

De Noorse staat heeft vorig jaar recordinkomsten gehaald uit olie en gas, op basis van onder meer de torenhoge gasprijzen na deRussischeinvalinOekraïne.Dat bleekmaandaguitschattingenvan het Noorse statistiekbureau.

Volgens gegevens van de statistiekdienst SBB haalde Noorwegen voor 1.457 miljard kronen (131 miljard euro) inkomsten binnen uit olie en gas, ‘met voorsprong het hoogste cijfer ooit’. Zo lag het bedrag drie keer hoger dan

in 2021 (498 miljard kronen).

Noorwegen werd vorig jaar de grootste aardgasleverancier van Europa, dankzij een combinatie van dalende Russische leveringen en een verhoging van de eigen uitvoer. Daarbij kon het profiteren van de recordprijzen die vorige zomer gehaald werden.

DeuitzonderlijkeinkomstenleverdenhetScandinavischelanduit sommige hoeken de kritiek van ‘oorlogsprofiteur’ op, een etiket waar Oslo zich tegen verzet. Na

1 miljard euro vorig jaar, heeft de Noorse regering beslist om de civiele en militaire hulp aan Oekraïnenogietsoptedrijven,tot6,8miljardeurooverdekomendevijfjaar.

De Noorse staat haalt inkomsten binnen uit belastingen die worden opgelegd aan oliemaatschapijen, uit participaties in olie- en gasvelden en pijpleidingen, en uit dividenden van energiegigant Equinor, waar de staat een belang van 67 procent in heeft. (belga)

Stijn Decock

Beleggingen in duurzame energie moeten aan strenge criteria voldoen.

Foto: een zonne-energiecentrale in opbouw in Spanje. © imagebroker

‘Landen moeten stoppen elkaars belastingcenten af te snoepen met telkens maar lagere tarieven en mooiere privileges’

Econoom Gabriel Zucman vindt dat landen het multinationals te makkelijk maken om weinig belastingen te betalen (in de Volkskrant).

Cryptobeurs Binance in steeds nauwere schoentjes

Binance, de grootste cryptobeurs ter wereld, lijkt de regels van Amerikaanse toezichthouders aan zijn laars te lappen. Die voeren de druk op. Volgens ceo Changpeng ‘CZ’ Zhao is het allemaal onzin.

Met voor zo’n 10 miljard dollar aanhandelperdagisBinancemet voorsprong de populairste handelsbeurs voor cryptomunten ter wereld. Zeker na het faillissement van concurrent FTX is het op de Kaaimaneilanden geregistreerde vehikel de onbetwiste nummer één. Digitale munten als bitcoin, tetherenethereumwordenergretig verhandeld door gebruikers van overal ter wereld.

Van bijna overal ter wereld. In 2019, enkele maanden nadat aanklagers in New York hadden aangekondigd stappen te ondernemen tegen Binance omdat het financiële diensten aanbood zonder te voldoen aan de wettelijke registratieplicht, sloot ceo Changpeng ‘CZ’ Zhao zijn platform af voor gebruikers in de Verenigde Staten. In plaats daarvan richtte hij een aparte entiteit op,

Binance US, door een financiële dienstverlener in de staat Delaware over te kopen die wél netjes geregistreerd was. Binance US, zo beloofde Zhao, zou ‘alle vereisten van de regulatoren naleven’ en ‘een volledig onafhankelijke entiteit blijven’.

Rookgordijn

Al langer zijn daarover grote twijfels. Afgelopen najaar berichtte Reuters dat de ceo van Binance US verantwoording moet afleggen aan een raad van bestuur die door ‘CZ’ wordt voorgezeten. Uit de jaarverslagen blijkt dat het moederbedrijf de geldstromen van Amerikaanse klanten nog altijd beheert. En in het bedrijfsorganogram staat Binance US nog altijd als een ondergeschikt onderdeel van de grotere groep. Die twijfels zijn de voorbije we-

ken en dagen alleen maar groter geworden, doordat Amerikaanse media steeds meer details naar boven weten te halen. Zo bracht The Wall Street Journal maandag aan het licht hoe Binance tussen 2018en2020eenrookgordijnprobeerde op te trekken over de banden met Binance US. Uit interne communicatie, bedrijfsdocumenten en interviews met exwerknemers concludeert de ­zakenkrant dat Binance US alleen naar de buitenwereld toe een onafhankelijke entiteit is. Personeelsleden blijken gretig voor beide afdelingen te werken, de geldstromen kruisen elkaar regelmatig en de cryptomunten van beider klanten worden via dezelfde kanalen verhandeld. Softwareontwikkelaars van Binance in China onderhielden zelfs het platform van Binance US, waar-

door die mogelijk klanten­gegevens konden zien.

Het bericht in The Wall Street Journal komt nog geen maand na gelijkaardige onthullingen van Reuters. Dat was te weten gekomendatindeeerstedriemaanden van2021intotaal400miljoendollar van klanten van Binance US –geparkeerd bij de zieltogende cryptobank Silvergate – waren overgeheveld naar een ander bedrijf, Merit Peak. Dat bedrijf is ­geregistreerd op de Britse Maagdeneilanden met als directeur… ChangpengZhao.Eenwoordvoerster van Binance ontkende op 16 februari aanvankelijk dat ­Binance en Binance US handel drijven met Merit Peak, om een dag later toe te geven dat dat wél het geval was. Wel bleef ze volhoudendatBinanceUSonafhankelijk werkt, en als enige de fondsen van Amerikaanse klanten beheert. ‘Al stond de naleving van de regels in de beginjaren niet op punt’, gaf ze aan The Wall Street Journal toe De autoriteiten in de VS nemen geen genoegen met die uitleg. Het ministerie van Justitie startte in 2018eenonderzoeknaarBinance. De beurs wordt ervan verdacht witwassen van geld en het ontduiken van sancties te faciliteren. Tot formele aanklachten kwam het nog niet. Nu blijkt dat Binance de voorbije jaren gewoon actief bleef in de VS en daar bewust over loog,

‘Binance heeft doelbewust toezichthouders omzeild en activa naar criminelen overgeheveld’

Amerikaanse senatoren in een brief aan Binance

komt de cryptobeurs in wel erg nauwe schoentjes. Een groep ­Democratische en Republikeinse senatoren stuurde een week geleden een brief naar Binance, die zegt dat de cryptobeurs ‘doelbewust toezichthouders heeft omzeild, activa naar criminelen en sanctieontduikers heeft overgeheveld en fundamentele financiëleinformatievoorhaarklantenen het publiek verborgen hield.’

Ceo Changpeng Zhao bleef de voorbije dagen zijn mantra aanhouden dat de toezichthouders er simpelweg niks van begrijpen. Op Twitter postte hij onder meer de boodschapdat‘elkeaanvalBinance sterker maakt’. Hij retweette ook een gemanipuleerde foto waarop hij zogezegd zijn middelvingeruitsteekt.‘Herinnermeaan mijnvoornemenvanbeginditjaar om fake news te negeren’, tweette hij zondagavond.

BEL 203881,94 –0,08%

BEL 20slotkoers%-verschil

ABInBev57,12–1,26

Aedifica78,95+1,74

Ageas42,88+0,52

Aperam37,96+0,05

Argenx321,60–1,20

AvH154,00–1,28

Cofinimmo83,45+0,36

Colruyt25,71–0,08

D’Ieteren191,80+0,74

EliaGroup120,60+0,50

Galapagos34,86+2,17

GBL81,34+0,22

KBC71,72+0,67

Proximus8,75+1,56

Sofina237,20+0,94

Solvay106,25–2,12

UCB80,42+0,65

Umicore31,96–1,33

VGP86,70+1,52

Wareh.dePauw28,96+1,69

INDEXEN

slotkoers%-verschil

Bel203881,94–0,08

BATSUK100793,30–0,32

DAX15653,58+0,48

CAC407373,21+0,34

AEX759,83–0,10

StoxxEurope600464,18–0,02

DowJones33431,44+0,12

S&P5004048,42+0,07

Nasdaq11675,74–0,11

Nikkei22528237,78+1,11

LANGETERMIJNRENTES %

België10jaar3,31

Duitsland10jaar2,72

Italië10jaar4,53 VS10jaar3,95

NOTERINGEN

slotkoers%-verschil

Brent-olie($/vat)86,33+0,38

Goud($/ons)1846,60–0,53

Euroindollar1,0677+0,46

Meer koersen op standaard.be/beleggen De pensioenspaarfondsen verschijnen op donderdag en dagelijks op standaard.be/fondsen

geflitst

Mithra leidt de dans op farmafeestje

De Luikse farmaspeler Mithra beleefde maandag nog eens een goede beursdag. Het aandeel genoot van twee persberichten met goed nieuws die vrijdag nabeurs de deur waren uitgestuurd. In het eerste bericht kondigde Mithra aan dat Donesta, een middel tegen opvliegers tijdens de menopauze, ‘veelbelovende resultaten’ had geboekt in een Amerikaanse studie. In het tweede bericht meldde het dat het de raad van bestuur opfrist en ‘zo snel mogelijk’ een nieuwe ceo presenteert. Het kon de beleggers bekoren. Het aandeel van Mithra schoot maandag 13,5 procent omhoog op de Brusselse beurs. Daar werd sowieso een farmafeestje gevierd. UCB won 0,7 procent nadat Berenberg zijn koopadvies herhaald had, sectorgenoot Galapagos klom 2,2 procent. (pvm)

Pieter Van Maele

Ceo Changpeng Zhao: ‘Elke aanval maakt Binance sterker.’ © Ore Huiying/new york times

regio Vlaams-Brabant

Gevangenissen moeten minder energie verbruiken

Leuven

KU Leuven bespaart energie met extra vakantiedag

energiecrisis

Studenten van de KU Leuven hebben volgend academiejaar een dag minder les. Op vrijdag 3 november sluit de universiteit een dag de deuren om energie te besparen.

Energiebesparende maatregelen. Elkeoverheid,elkbedrijf,elkgezin heeft er tegenwoordig de mond van vol. Veel gezinnen zien zich genoodzaakt om kou te lijden in hun eigenwoning,omdatzedeenergiefactuureenvoudigwegnietbetaald krijgen. ‘Buiten enkele kleine financiële tussenkomsten en holle raadgevingen kwam er weinig soelaas van de federale regering. Des te pijnlijker is het dan ook om vast te stellen dat ze zelf niet het goede voorbeeld geeft in haar eigen overheidsgebouwen’, aldus Houtmeyers.

Het Kamerlid verwijst daarmee naar het verbruik van de Leuvense gevangenissen, met daarin 607 gedetineerden. ‘Het elektriciteitsverbruik in Leuven Centraal en de Hulpgevangenis lag in 2021 even hoog als dat van 782 Vlaamse gezinnen. Voor gas ging het om een equivalent van 489 gezinnen. Het isoverduidelijkdatdezegebouwen niet meer voldoen aan de huidige normen.Alshetenergieverbruiker zodepanuitswingt,danweetjedat er maatregelen nodig zijn. Het belerende vingertje kan je alleen bovenhalen als je zelf het goede voorbeeld geeft’, zegt ze.

Complexe uitdaging

‘De Leuvense gevangenissen zijn oudere gebouwen, waardoor het energiezuiniger maken ervan een complexe uitdaging vormt’, zegt woordvoerder Nele Heerwegh van de Regie der Gebouwen. ‘Momenteel loopt er wel een voorbereidende studie om zonnepanelen te plaatsen op Leuven Centraal.’ De vergelijking tussen het aantalgedetineerdenengezinnengaat volgens de Regie der Gebouwen nietop.‘Datkanjegewoonnietver-

gelijken. Zo is er in de gevangenissen nood aan hoge beveiliging waarbij continue verlichting op de volledige site vereist is en camera-

bewaking. De gebouwen zijn ook 24uurop24bezetdoorgedetineerden én personeel, terwijl veel gezinnen overdag uit huis zijn’, aldus de woordvoerder.

15 procent verminderen De Leuvense gevangenissen nemen wel de verplichtingen en aanbevelingen ter harte die de ministerraad in september goedkeurde. Dat energiebesparingsplan moet het energieverbruik in de gebouwen tussen 1 oktober 2022 en 31 maart 2023 met 15 procent te verminderen ten opzichte van het gemiddelde verbruik van de laatste vijf jaar. Houtmeyers heeft echter haar twijfels bij de uitvoer van die plannen. ‘De volledige cijfers zijn nog nietbeschikbaar,maarvoordeeerste drie maanden zien we in het

gasverbruik zelfs een stijging ten opzichte van 2021 voor de federale overheidsgebouwen in Leuven. Er werd zes procent meer gas verbruikt dan in dezelfde periode het jaarvoordien.Decijferswerdengenormaliseerd waardoor de koude geen invloed kan hebben op die stijging. Het elektriciteitsverbruik bleef wel stabiel’, zegt ze. De verschillende instanties kunnen ook zelf beslissen welke maatregelen ze toepassen om het energieverbruiktedoenhalen,iets wat Houtmeyers niet slim vindt.

‘Er is ook geen centraal overzicht vanbijvoorbeeldenkeleofdubbele beglazing of welk gebouw met welke warmtebron wordt verwarmd. Ik vrees dus dat de doelstelling van de ministerraad een maat voor niks wordt’, besluit ze.

Hannelore Smitz

Iedereen zoekt naar manieren om energie te besparen, ook de KU Leuven. En dat is een voordeel voor de studenten. Zij hebben volgend academiejaar een extra vakantiedag op 3 november. ‘We hebben besloten de brug te maken na de feestdagen 1 en 2 november’, klinkt het. ‘We doen dat om energie te besparen. De brugdag zorgt ervoor dat er een aaneensluitende periode van vijf dagen ontstaat waarin niet verwarmd hoeft te worden. De besparing op de energiekosten wordt geraamd op 75.000 euro.’

De sluitingsdag geldt voor zowel onderzoek als onderwijs. De KU Leuven zal die dag volledig gesloten blijven.

Voor het personeel van de KU Leuven is het wel niet echt een extra verlofdag. 11 november valt dit jaar op een zaterdag. Normaal kunnen ze zulke vrije dagen op een dag naar keuze inplannen, maar dit jaar moet dat dus op 3 november.

Eenmalig

‘Het is ook een eenmalige beslissing, ingegeven door de actuele energieproblematiek’, benadrukt de universiteit. ‘Die 3 november is de enige dag dat we deze maatregel nemen, en het is ook alleen in 2023 zo gepland. Feestdagen verschuiven immers. In 2024 valt 1 november op een vrijdag en is er geen mogelijke brugdag.’

Eerder besloot de universiteit al haar verwarming een graad lager te zetten, en ze uit te zetten in de late namiddag op plaatsen waar ’s avonds geen les wordt gegeven.

Koninklijk Paleis anderhalf jaar in de stellingen om energiekosten te drukken

energiecrisis

Het Koninklijk

Paleis zal in de toekomst energiezuiniger zijn. Zo krijgen 700 ramen dubbel glas en worden de mazoutketels vervangen door gasketels. De werkzaamheden zullen anderhalf jaar duren en zullen 6 miljoen euro kosten.

Het Koninklijk Paleis aan het Warandepark staat momenteel in de stellingen. Grote renovatiewerkzaamheden van anderhalf jaar moetenhetPaleisenergie-efficiënter en mooier maken. ‘De gevels van het Koninklijk Paleis worden gerestaureerd en die werken zijn maandag gestart’, vertelt staatssecretaris voor Regie der Gebouwen Mathieu Michel (MR). ‘Zo zullen 700 vensters dubbele beglazing krijgen. Op die manier moet het energieverbruik op het Koninklijk Paleis met twintig procent dalen.

Naast de dubbele beglazing zal het Koninklijk Paleis in de komende jaren ook van verwarming op mazout naar verwarming op gas overschakelen.’

Imago

De werken bestaan uit de reiniging en restauratie van de voorgevel, de stenen balustrades en trappen, maar ook van de tuinmuren, hekken en poorten. Ook het buitenschrijnwerk wordt gerestaureerd of vervangen als dat nodig is. ‘Tegen 2030 moet ons symbolisch erfgoed gerestaureerd zijn. Dat is belangrijk voor het imago van ons land. De renovatie van het KoninklijkPaleisisbelangrijk,wantditgebouw is een symbool voor België. Hetmoeteengevelhebbenwaarwe fier kunnen op zijn. Er zal ook nog een grote werfdoek over de stellingen worden gehangen, die het

werfterrein tijdens de werken zal afschermen.’

VolgensdeRegiederGebouwen was het renoveren van het Koninklijk Paleis nodig. ‘Minstens dertig jaar lang is er niets gebeurd met de gevel van het Koninklijk Paleis en dat is er ook wel aan te zien. Zo is er schrijnwerk dat rot is en schilferen er verschillende delen van de gevel af’,verteltSandraVanGestelvande Regie der Gebouwen. ‘We gaan alle gevels van het paleis dus reinigen en daarnaast gaan we ook stenen herstellen of vervangen. De ramen die in slechte staat zijn, worden gerenoveerdofvervangen.Daarnaast hebben veel ramen enkel glas, dat moet dubbel glas worden.’

Het paleis zal deze zomer ook uitzonderlijkniettoegankelijkzijn voor het publiek door de werkzaamheden.

Amaury Michaux

Katrien Houtmeyers (N-VA). © if

De federale overheid neemt te weinig maatregelen om energie te besparen in haar gevangenissen. Dat stelt althans Kamerlid Katrien Houtmeyers (N-VA).

Hannelore Smitz

De werken aan het Koninklijk Paleis zullen anderhalf jaar duren. © AMG

De Leuvens gevangenissen verbruikten in 2021 evenveel energie als de © hsb

Parker stapt laatste tram op in Lissabon

Analyse Crisis Club

Hoe lang blijft Scott Parker nog trainer van Club Brugge? Tijdens

hij

‘E pluribus unum’ (uit velen één), hangt er op een reusachtig spandoekachtereendoelinhetEstádio da Luz, de thuishaven van Benfica. ‘Win voor ons’, staat in het Portugees op een ander. De boodschappen zijn bedoeld om de thuisploeg aantemoedigen,maarwanneerde spelers van Club Brugge maandagavond op een kletsnat veld hun laatste training afwerken, lijken ze net zo goed aan de bezoekers uit België gericht. Na de 3–0-nederlaag op het veld van KV Oostende kanderegerendeBelgischekampioen elke mentale opkikker gebruiken.

Zich meten met de grootste clubs van Europa was een wensdroom toen Bart Verhaeghe voorzitter werd in 2011. Maar wat een triomf op het hoogste internationale podium moest zijn, is uitgedraaid op een operatie schadebeperking.Nietafgaaninhetprachtige Estádio da Luz zou na de 0–2 uit de heenmatch al een overwinning zijn. Om een aanvaardbaar gezicht in Europa te laten zien, moet Club Brugge niet één, maar drie niveaus beter acteren dan tijdens de wanvertoning op het veld van KV Oostende. De vraag is of dat met Scott Par-

keralstrainerkan.Hetbestuurvan Club besloot niet overhaast in te grijpen, waardoor het maandagochtend samen met de Engelsman eenvliegtuigdeeldenaarPortugal. De sfeer onderweg was onbehaaglijk.Vandeeuforienadevorigeuitstap naar Portugal – 0–4-winst op hetveldvanFCPorto–isnietsovergebleven. De crisis van Club Brugge vertoont gelijkenissen met de impasse rond het stikstofdossier binnen de Vlaamse regering. Zo lang Scott Parker en zijn staf niet wordenteruggefloten,probeerthij eenschijnbaaronmogelijkemissie tot een goed einde te brengen.

De 42-jarige Engelsman probeerde bij aankomst in Lissabon zo strijdvaardig mogelijk te klinken.‘Watervrijdaggebeurdis,had niemand verwacht’, zei Parker.

‘Mensen willen het misschien niet horen,maarvóórvrijdagzagikeen groepdiedejuisterichtinguitging. OokinOostendezagikbijmomenten voorbeelden van het voetbal dat ik wil zien. In de heenwedstrijd tegen Benfica zag ik een team dat vertrouwen had en zijn voet naast een sterke tegenstander zette. Die wedstrijd werd beslist door twee individuele fouten van ons. Ik heb er vertrouwen in dat we ook in de terugwedstrijd een goed niveau kunnen laten zien. Dit zijn ongelofelijke wedstrijden om te spelen. Wemoetengelovendatwehetkunnen omdraaien.’

Onbekend terrein

Of ook het bestuur erin gelooft, zal moeten blijken. Club Brugge koos eind december voor Scott Parker nadat enkele voorkeurkandidaten onhaalbaar waren gebleken. De hoop was dat hij een kleedkamer met muizenissen nieuwe zuurstof kon geven. Het omgekeerde gebeurde.Opgeenenkelmomentgaf de Engelsman de indruk dat hij de groepmetheldereinzichteneneen duidelijke lijn in een opwaartse spiraalkonbrengen.Verschillende spelers kampten met een gebrek aan vertrouwen. Elke sprankel hoop werd onmiddellijk weer geblust met een nieuwe teleurstelling.

Wat een triomf op het hoogste internationale podium moest zijn, is uitgedraaid op een operatie schadebeperking

De 3–0-nederlaag aan de kust was voorlopig het dieptepunt. Club Brugge slaagde er nog maar eens in beneden de ondergrens te gaan. Dat Club met afgetekende cijfers zou verliezen van KV Oostende – een ploeg die sinds november niet meer had gewonnen –bracht de club vier dagen voor zijn langverwachte Champions League-afspraak op onbekend terrein. Club moet nu de inschatting maken of langer doorgaan met Parker meer schade kan veroorzaken. Om dievraagtebeantwoordenmoeten drie criteria worden afgewogen: in deeersteplaatsderesultaten,inde tweede plaats het spelniveau en in de derde plaats de relatie tussen trainer en spelers. Man in vorm Noa Lang mag dan

zeggen dat alle spelers nog achter Parker staan, de tweedaagse in Lissabon biedt het bestuur de kans omtepeilenhoetoxischdesfeerin de kleedkamer geworden is. En of al dan niet onverwijld ingrijpen noodzakelijk is.

Een van de moeilijkheden daarbij is dat Parker groot geworden is in het Engelse manager-systeem. De trainer heeft er verregaande sportieve bevoegdheden en beheert in sommige gevallen het transferbudget.ClubBruggewerkt opeenanderemanier.Parkermoet rapporterenaaneensportiefdirecteur – een nagenoeg onzichtbare Tom Caluwé – en aan algemeen manager Vincent Mannaert.

Scott Parker heeft één geluk: als de spelers niet meer willen strijden voor hun trainer, dan misschien wel voor hun eigen imago en marktwaarde

Parkerzelfweesmaandagavond vragen over zijn toekomst af. ‘Ik moet met niemand spreken over mijn positie, dat is irrelevant’, zei decoach.‘Mijnrolishetteamteleiden en het naar een niveau te brengenwaariedereentrotsopkanzijn. Ik begrijp dat mensen niet tevreden zijn met de huidige resultaten maar ik weet waar ik met deze groep naartoe wil en hoe ik dat wil bereiken.’

Dinsdagavond in Lissabon heeft Parker alvast één voordeel. Alsdespelersnietmeerwillenstrijden voor hun trainer, dan misschien wel voor hun eigen imago en marktwaarde. Wat ook nog in het voordeel speelt van Parker, is dat er niet meteen een aantrekkelijke kandidaat lijkt klaar te staan om het straks van hem over te nemen.AlsParkeropzijnlaatstetram stapt, is de aantrekkelijke wortel van een Champions League-avontuur die hem destijds nog had gelokt, meer dan waarschijnlijk verdwenen.

Bart Lagae

een gespannen tweedaagse in Lissabon moet de Engelsman bewijzen dat

nog voldoende verbinding met zijn spelers kan maken.

‘Wout wou graag lekker snel terug in het hotel zijn’

Tirreno-Adriatico

Wout van Aert (28) eindigde in de tijdrit in de Tirreno-Adriatico pas als 45ste, maar dat was het minste van zijn zorgen. Hij was vooral bezig met niét in de hot seat te belanden.

Slechts één keer reed de kopman van Jumbo-Visma een mindere tijdritdandievanmaandaginLido di Camaiore, maar daarvoor moeten we tien jaar terug. In 2013 zette de toen nog 18-jarige Wout van Aert een 83ste tijd neer in de Baloise Belgium Tour. In de twintig daaropvolgende tijdritten stond hij dertien keer op het podium. Dat was gisteren niet het opzet. Een doorweekte Van Aert eindigde na 11,5 kilometer als 45ste op 1’14 van winnaar Filippo Ganna. Toch kon dat de pret allerminst drukken. ‘Het ging zoals ik gehoopt had’, zei Van Aert, die al vroeg van start ging. ‘Ik heb steady gereden zonder risico’s te nemen. Met de regenwasdatslim.Inzo’nvollebui rijden is altijd een nadeel. Ik ben best tevreden met het gevoel.’

Massage en benen omhoog

Zoals Van Aert zondag al aangaf, gebruikthijdezeTirreno-Adriatico om beter te worden. Zaterdag werkte hij nog zijn laatste training op de Teide af. Als hij echt in vorm aan de start van de Italiaanse rittenwedstrijd had willen staan, had hij vroeger moeten terugkeren van Tenerife, om zo nog enkele dagen wat rustiger te kunnen trainen. VanAerthooptdaardezeeerstedagen van de Tirreno voor te gebruiken,omnaarheteindevandeweek stilaan naar zijn beste benen toe te groeien.

Het was dan ook geen toeval dat hijalalszevendevanhetstartpodium rolde. ‘Die vraag kwam van Wout zelf’, zei ploegleider Arthur van Dongen. ‘Hij wou graag lekker snel terug in het hotel zijn. Normaal gezien is hij altijd de laatste. Nu kon hij een keertje vroeg klaar zijn, een massage nemen en even langs bij de osteopaat, om dan met de benen omhoog te kunnen gaan liggen. Dat geeft duidelijk aan dat hijhiernietstarttemethetideeom zijn beste tijdrit te rijden en een

gooi te doen naar de leiderstrui. Onze echte klassementsmannen voor deze race (Tiesj Benoot, Wilco Kelderman en Primoz Roglic, red.) hebben we als de laatste drie laten starten.’

‘Leuk detail: vorig jaar hield Jonas Vingegaard zich in de Tour op het laatst nog in om Wout de tijdrit te laten winnen’, gaat Van Dongen verder.‘DezekeerwashetWoutdie me vroeg om hem zo te coachen, dat hij op het einde niet de snelste tijd had. “Want ik wil niet naar de hotseat”,zegdehijernogbij.Hetis hem goed gelukt.’

Ook in de komende twee ritten,

Ganna blaast iedereen weg

waarin het meer dan waarschijnlijkaandesprintersis,gaanweVan Aert niet in een prominente rol zien. Hij spurt niet mee. ‘Wout wil ook de komende dagen rustig rijdenenkoersritmeopdoen.Daarna kan het best dat hij ook nog wat werk voor de ploeg opknapt. Dat valt te combineren met het finetunen van zijn conditie. Hij is hier echtnietmeteendoelgestartenwe gaan echt niet huishouden in deze Tirreno. Voor Primoz (die twaalfde eindigde, red.) staat de Giro voorop en voor Wout zijn dat de Vlaamse klassiekers. Daar werken we naartoe.’

Wie er wel werk van maakte maandagwasFilippoGanna.DeItaliaan van Ineos Grenadiers won de korte openingstijdrit met overmacht. Hij was 28 seconden sneller dan Lennard Kämna. Magnus Sheffield werd derde. ‘Dit is goed voor de

‘Wout gaf aan niet voluit te willen gaan.

“Ik wil niet naar de hot seat”, zei hij. Dat is hem goed gelukt’

Arthur van Dongen

Ploegleider Jumbo-Visma

moraal’, sprak Ganna na afloop. ‘De verkenning was leerrijk. Er waren maar een paar bochten, maar doorderegenwarendiegevaarlijk. Ik nam niet te veel risico’s.’

Ganna doorbrak in Lido di Camaiore een reeks van vijf tijdritten zonder zege. Iets wat voor een specialist als de tweevoudige wereldkampioen tegen de klok niet alledaags is. Hij won zestien van zijn laatste dertig individuele tijdritten,maarstondtotmaandagalbijna negen maanden droog.

Ganna laat zijn plannen voor de rest van deze Tirreno nog een beetjeopen.‘Ditispasdagéén.Wegaan nog bekijken of ik de leiderstrui zo lang mogelijk wil houden, of dat ik mijnploegmatengaondersteunen ofzelfnogvooreenritoverwinning ga. Ik ben nu al blij met dit resultaat.’

Stijn Joris

Mads Pedersen (Trek-Segafredo) heeft maandag de tweede etappe - opnieuw een massaspurt - gewonnen van Parijs-Nice. De Deen haalde het voor de Nederlander Olav Kooij (JumboVisma). De sprint werd ontsierd door een valpartij in het slot. Daardoor kwamen leider Tim Merlier en Arnaud De Lie niet in het stuk voor. Merlier werd 14de, De Lie 27ste. Dankzij de bonificatieseconden neemt Pedersen ook de leiderstrui over van Merlier. De Belgische kampioen is nu derde op vier seconden.

Opvallend: Tadej Pogacar (UAE Team Emirates) mengde zich maandag weer in de debatten. Aan de bonificatiesprint dertien kilometer voor de finish sprokkelde de Sloveen voor de tweede dag op rij zes seconden. Hij staat daardoor tweede in het klassement, op twee seconden van Pedersen, en telt twaalf seconden voorsprong op zijn Deense uitdager Jonas Vingegaard (Jumbo-Visma). (blg)

Toby Alderweireld past voor (plaats als bankzitter) Rode Duivels

nATIONALE PLOEG

Na Eden Hazard stopt ook Toby Alderweireld per direct als Rode Duivel. Op zijn 34ste wil de verdediger van Antwerp zijn focus leggen bij zijn gezin en zijn club. Hij is mogelijk niet de laatste die dat doet.

De aankondiging dat Toby Alderweireld stopt als Rode Duivel kwam gisterochtend als een verrassing. Half december zei de verdedigeropeenpersconferentiedat hijnahetWKinQatarbeschikbaar bleefvoordenationaleploeg.Maar vorige week kantelde zijn discours al een beetje toen hij in een interview met Het Nieuwsblad vertelde dat hij het belang van Antwerp altijd boven de Rode Duivels zou plaatsen. Vervolgens geraakte hij donderdagavondgeblesseerdinde halvefinalevandebekertegenUnion. Het kan misschien helpen verklarenwaaromhijviaeenmedede-

ling op Twitter, anderhalve week voor het bekendmaken van de selectie voor de EK-kwalificatiewedstrijd in Zweden, bekendmaakte te zullen stoppen als international. AlsmotivatiegeeftAlderweireld aan dat hij ten volle wil kunnen focussen op Antwerp en zijn privéleven. ‘Als kleine jongen droomde ik ervan om international te worden. Ik ben dankbaar en trots dat die droom werkelijkheid is geworden’, zegtdeverdediger.‘Veertienjaarlater kan ik terugkijken op 127 interlands, 3 WK’s, 2 EK’s en ontelbare herinneringen. (...) Ik heb mezelf fysiekenmentaalvollediggegeven sinds mijn debuut in 2009. Het is nu tijd om meer aandacht te besteden aan mijn fantastische gezin en optimaal te focussen op mijn rol bij Royal Antwerp Football Club. Een ontzettend moeilijke beslissing,maarvoormijweldejuisteop dit moment.’

Alderweireld debuteerde bij de Rode Duivels op 29 mei 2009 tijdens de Kirin Cup in Japan tegen Chili.Inzijneerstejarenfungeerde hij vooral als rechtsachter, maar de laatstejarenwashijuitgegroeidtot een betrouwbare vaste waarde in

lijkkomternogvoordebekendmaking van de selectie van de nieuwe bondscoach Domenico Tedesco, volgende week vrijdag, nog een derde naam bij. Club Brugge-doelman Simon Mignolet heeft al aangegeven dat ook hij twijfels heeft bij zijn verdere carrière als lid van de nationale ploeg.

hetcentrumvandedefensievande

Rode Duivels. Met een assist hielp hij de Belgen aan hun enige doelpunt op het WK in Qatar. Na Eden Hazard is Alderweireld de tweede Duivel die het sinds ­Qatar voor bekeken houdt. Moge-

Voor Mignolet geldt wat mogelijk binnenkort ook voor Toby Alderweireldkongelden:veleopofferingen brengen om mogelijk op de bank te zitten bij de nationale ploeg. Het is afwachten hoe Tedesco zijn nieuwe verdediging gaat neerzetten. Leicester-speler Wout Faes was de één-op-één-vervanger van Alderweireld onder Roberto Martínez, maar ook Zeno Debast (Anderlecht) en Sebastiaan ­Bornauw (Wolfsburg) worden als potentiële nieuwe basisspelers aanzien.

Michael Van Damme, Bart Lagae

Voor Van Aert hoefde het maandag niet echt. Alles in functie van de Vlaamse klassiekers. © Dirk Waem/Belga

Toby Alderweireld © Isopix

Mads Pedersen ­snelste in Parijs-Nice

Simon Mignolet kan de volgende Duivel zijn die afhaakt onder Domenico Tedesco

Ongevaccineerde Djokovic mag niet naar Indian Wells

Tennis Novak Djokovic neemt niet deel aan het Indian Wellstoernooi in Californië, waar maandag de kwalificaties zijn begonnen. De nummer één van de wereld mag volgens de organisatoren de Verenigde Staten niet in omdat hij niet gevaccineerd is tegen het coronavirus. In de VS geldt die verplichting nog voor buitenlanders die het land willen binnenkomen, een verplichting die allicht in mei vervalt. De Serviër, die in januari nog de Australian Open won, had een uitzondering gevraagd, maar het lijkt erop dat hij die niet heeft gekregen. Vorig seizoen mocht Djokovic evenmin deelnemen aan toernooien in de Verenigde Staten wegens zijn ongevaccineerde status.(vdm)

Ploegentijdrit nieuwe stijl: alleen aankomen mag ook

Ploegentijdritten saai? Parijs-Nice serveert vandaag een nieuwe formule. Iedere renner krijgt zijn eigen tijd, dus het is niet meer bij de derde of vierde renner dat de klok stopt. Wat mogen we verwachten?

1Wat is er anders dan ­anders?

In normale ploegentijdritten heeft een ploeg er alle belang bij om met genoeg renners naar de meet te gaan. Praktisch gezien: als de tijd van bijvoorbeeld de vierde renner telt, dan moet de sterkste renner zijn tempo aanpassen aan dat van zijn ploegmaten. Nu niet. In de 32 kilometer die de renners vandaag voorgeschoteld krijgen, hoeft een kopman die op het eind nog wat in de tank heeft, niet langer om te kijken naar zijn ploegmaten. De ritzege gaat naar het team met de snelste renner.

nen op deze nieuwe formule.

‘Omdat de eerste renner zijn eigen tijd krijgt bij het passeren van de streep, moeten we naar de wedstrijd gaan met maar één kopman’, zegt sportief manager Joxean Fernandez Matxin. ‘Normaal gesproken gaan we vaak met twee leiders naar een koers, maar met deze ploegentijdrit moet je één duidelijke kopman bepalen voor de start.’

Wat denken de renners zelf?

Neymar maanden buiten strijd

Voetbal Neymar moet een operatie aan de rechterenkel ondergaan en zal drie tot vier maanden buiten strijd zijn. Dat deelde zijn club Paris Saint-Germain maandag mee.

4

Wat denkt de ploegleider?

Hetzelfde als de renners.

Ook Klaas Lodewijck, ploegleider bij Soudal QuickStep, verwacht geen revolutionair verloop. ‘Tot een tweetal kilometer van de finish ga je inderdaad een klassiek verloop zien. Misschien krijg je in de slotkilometer een soort lead-out voor de man die als eerste moet binnenkomen. Welke renner daarbij het eerst de finishlijn passeert, is niet het belangrijkste. Voor ons telt maar één ding: de ritzege.’

De Braziliaanse spits verliet zondag 19 februari in de 51ste minuut van het competitieduel tegen Rijsel (4–3) op een draagberrie het veld, nadat hij een halfuur voordien nog de 2–0 had gescoord. Een van de volgende dagen gaat hij in het Qatarese Doha onder het mes. In zijn terugwedstrijd van de achtste finales in de Champions League speelt PSG woensdag op verplaatsing bij Bayern München. PSG verloor de heenwedstrijd met 0–1. (svar)

Justien Odeurs stopt met voetbal

voetbal Justien Odeurs (25) stopt eind dit seizoen met voetballen. De eerste doelvrouw van Anderlecht wordt eind mei pas 26, maar vindt de combinatie met een voltijdse job in het onderwijs te zwaar. ‘Door de trainingen lig ik vaak pas rond middernacht in bed, maar de dag nadien moet ik wel gaan werken. Ik voel dat ik vaker ziek ben en sneller geblesseerd raak’, zegt ze. Begin 2022 stopte Odeurs, die jaren nummer één was bij de Red Flames, al als international, nadat ze de verstrengde fysieke eisen niet meer had gehaald. Nicky Evrard, Gouden Schoen en de huidige nationale nummer 1, heeft dan weer een toptransfer beet. Ze tekende bij Chelsea een contract tot de zomer van 2026 en zal daar vanaf volgend seizoen aantreden. ‘Dit is echt gek, dromen komen uit’, vertelt Evrard op de site van haar nieuwe team. ‘Chelsea wil trofeeën pakken en dat is ook mijn ambitie.’ (svar, vva)

Ik ben de verrijzenis en het leven

Pater

Jan LAMBRECHT

Priester in de Sociëteit van Jezus

Dat het zo’n vaart niet zal lopen. Stefan Kung is een vaste klant op het podium van EK’s en WK’s en hij denkt niet dat de aanpak sterk zal verschillen.

‘Omdat je het snelste rijdt wanneer zoveel mogelijk renners bij elkaar blijven’, aldus de Zwitser van Groupama - FdJ. ‘Met hoe meer je bent, hoe meer tijd je krijgt om te recupereren.’ Ook de aard van het parcours speelt een belangrijke rol, aldus de Zwitser.

5

Kunnen renners buiten tijd arriveren?

Zal dit de tactiek wijzigen?

Daar gaat iedereen van uit.

Organisator ASO hoopt zo op een dynamischer verloop. ‘Het wordt interessant om te zien welke tactiek de ploegen zullen hanteren. Ik kan me een scenario inbeelden waarbij nog maar twee renners van een team de slotkilometer ingaan, waarna de ene dan de sprint voor de andere lanceert’, aldus koersdirecteur François Lemarchand. ‘In een koers waarin vaak met seconden wordt gegoocheld, willen we op deze manier ook vermijden dat een team met het merendeel van zijn renners in de kop van het klassement komt te staan.’ 2

Team UAE Emirates van favoriet Tadej Pogacar riep zijn renners vervroegd samen om te trai-

‘Mocht er aan het eind een klimmetje van een of twee kilometer hebben gelegen, dan had je er alle baat bij gehad om je kopman aan de voet van de klim af te zetten. Nu is het een overwegend vlak parcours. Alleen de laatste driehonderd meter zijn oplopend. De teams zullen tot één of twee kilometer van de finish samen blijven, pas daarna zou het kunnen dat er meer scheuren komen dan normaal.’

Zeker wel. Alleen is de kans klein. Er geldt een tijdslimiet van dertig procent, op basis van de tijd van de winnaar, niet van de snelste ploegmaat. In de veronderstelling dat de winnaar over een tijdrit van 32 kilometer tussen de 35 en 40 minuten nodig heeft, dan mag je al meer dan tien minuten verliezen op de winnende tijd, of een minuut per drie kilometer.

6

Is dit een eenmalig experiment?

Dat zal pas achteraf duidelijk worden. Als ASO inderdaad merkt dat de vernieuwde tijdsmeting voor een nieuwe dynamiek zorgt, dan is de kans reëel dat we het nog gaan tegenkomen en dat andere organisaties het overnemen. Guy Van Den Langenbergh en Hugo Coorevits

Professor exegese aan de KULeuven, faculteit Theologie en Religiewetenschappen geboren te Wielsbeke op 23 april 1926 in de Sociëteit ingetreden op 7 september 1945 priester gewijd op 10 augustus 1959 is overleden te Leuven op 4 maart 2023.

Dit melden u met verdriet maar vol overgave

Marc DESMET, Regionale Overste voor de Lage Landen

De jezuïetengemeenschap van Heverlee

De heer †Pierre en mevrouw +Andrea Biebuyck-Lambrecht

Juffrouw †Lucie Lambrecht

De heer †Marcel en mevrouw †Genoveva DevolderLambrecht

De heer †Arnold en mevrouw Mirèse Lambrecht-Spaas

De heer †Paul en mevrouw Johanna Devolder-Lambrecht

Zijn zussen, broer en schoonzus, schoonbroers, neven en nichten

De families Lambrecht en Valcke

De afscheidseucharistie wordt gevierd op zaterdag 11 maart om 10.30 uur in de kerk van het jezuïetenhuis Waversebaan 220 in Heverlee. Aansluitend volgt de begrafenis op het kerkhof De Jacht in Heverlee.

Regiobestuur Lage Landen, Prinsstraat 17, 2000 Antwerpen Jezuïetenhuis Heverlee, Waversebaan 220, 3001 Heverlee

Uitvaartcentrum Torreele-Castelein Bierbeek - 016/461737

Novak Djokovic. © rtr

Soudal Quick-Step knalde vorige maand naar winst in de ‘gewone’ ploegentijdrit van de UAE Tour. © AFP

Mevrouw

Lucie LEVECQ

Weduwe van de heer Charles Van Hecke Ā1999

Geboren te Ukkel op 23 april 1925 en zachtjes van ons heengegaan in het WZC Villa Temporis te Hasselt op 2 maart 2023.

Dit melden u diep bedroefd:

André (Ā) en Miclo (Ā) SCHMITZ - LEVECQ

Joseph (Ā) en Arlette LEVECQ - HAUMONT

Albert (Ā) en Yella (Ā) LEVECQ - HEYER

André (Ā) en Madeleine (Ā) HAUMONT- LEVECQ

Georges (Ā) en Josée LEVECQ - HOEFNAGELS

Jean-Marie en Christine (Ā) LEVECQ - HENNEBERT haar broers, zussen, schoonbroers, schoonzussen al haar neven en nichten, hun kinderen en kleinkinderen

De afscheidsplechtigheid zal in familiale kring plaatsvinden. Op een later tijdstip zal zij ten ruste gelegd worden bij haar echtgenoot op de begraafplaats te Sint-Amandsberg.

Met dank aan het verplegend en verzorgend personeel van het WZC Villa Temporis voor de steun en toegewijde zorgen die zij haar gaven.

Bloemen noch kransen.

Rouwadres: Lucie Levecq p/a Hendrik van Veldekesingel 38, 3500 Hasselt Online condoleren: www.uitvaartzorg-smeets.be

DIT BERICHT GELDT ALS ENIGE KENNISGEVING.

Met veel tederheid en dankbaarheid nemen wij afscheid van

mevrouw

Rita van Offeren

erebestuurder van BABO N V medeopr chter van Burghotel N V

weduwe van de heer Gilbert D’hondt (†2014)

geboren n Gent op 20 juli 1933 en overleden n het Woonzorgcentrum Pr nsenhof n Brugge op 3 maart 2023

Isa D’hondt en Sabine De Vos

D rk en Bea Van Vlaenderen-D hondt

Stefan en Tine D’hondt-Laperre, haar kinderen

Mathias en Annick Van Vlaenderen-Van Maele en Oscar Thomas en Soph a Van Vlaenderen-Nowosad Sebastian en Jack e Emma D hondt haar kle nkinderen en achterkle nkinderen

De u tvaartplechtighe d waartoe u vriende ijk wordt uitgenod gd zal p aatsvinden op vrijdag 10 maart 2023 om 10 30 uur in de parochiekerk van Sint-Maurit us n Varsenare

Oude Dorpsweg, gevo gd door de bijzett ng in de familiekelder op de begraafplaats van Varsenare

B jeenkomst aan de kerk

U kan uw medeleven betu gen aan de familie na de u tvaartdienst

Vrienden en kennissen die bi vergetelheid geen rouw ontvingen, worden hiermee vriendeli k uitgenod

Rouwadres:

fam Rita van Offeren p/a Zandstraat 332 8200 Sint-

uitvaartzorg E & P Verl nde Zandstraat 332 8200 S nt-Andr es - 0 Condo eren kan ook via www uitvaartverl nde be

Liefdevol omringd door haar kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen is van ons heengegaan mevrouw weduwe

Lambert Savelkoul

geboren

Anna Gusta ‘Guus’ Lommaert te Geulle (NL) op 2 november 1926 en overleden te Merksem op 3 maart 2023.

Dit melden u, dankbaar voor wat zij voor ons betekend heeft:

Jo en Eliane Claessens-Savelkoul

Tom Claessens en Hilde De Potter Anton, Sofie & Bram, Laurens en Jasper Claessens Ellen Claessens

Kris en Caroline Claessens-Snijders Jack en Olivia Claessens

Leon en Emmy Savelkoul-Van Wauwe Frank en Sophie Slaets-Savelkoul Felix en France Cobbaert

Charlotte Savelkoul

Jean en Romy Favette

Bart en Barbara Schreurs-Savelkoul

George en Juliet Schreurs Erwin, Iris en Dennis De Koster

Brigitte Savelkoul

Caroline Van Pelt en Benoit Van houte Stella, Thomas, Oscar en Billy Van houte

Isabelle Van Pelt Louis en Charlotte Tiétard Edouard en Annelies(†) Van Pelt-De Raeve Victor, Jules en Alizée Van Pelt Margaux en Vincent Eeckhout-Van Pelt Olivia Eeckhout

Emmanuel en Ingrid de Bonhome-Savelkoul

Olivier en Myriam de Bonhome-de Nève de Mévergnies Clémence, Anouchka en Leon de Bonhome Frédéric en Amélie de Bonhome-Lamalle Hubert, Roxane en Cristina de Bonhome Camille de Bonhome en Toon Geysen

Dominique Savelkoul

Zachary Zenasni

Basil Zenasni

Louiza Zenasni

Philip Savelkoul haar kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen

U wordt vriendelijk uitgenodigd de uitvaartplechtigheid bij te wonen op zaterdag 11 maart 2023 om 11 uur in de Sint-Antoniuskerk, Bredabaan 381 te Brasschaat. Samenkomst en mogelijkheid tot condoleren in de kerk vanaf 10.30 uur.

Aansluitend volgt de bijzetting in de familiegrafkelder op de begraafplaats van Brasschaat-Rustoord aan de Max Hermanlei.

Correspondentieadres : Familie mevrouw Savelkoul-Lommaert p/a De Meyer Uitvaart, Bredabaan 216, 2930 Brasschaat online condoleren via www.demeyeruitvaart.be

‘In Paradisum deducant te Angeli’ ‘Moge de engelen u naar het paradijs geleiden …’

Mevrouw

Achiel Schuerman

geboren

Adrienne (Jack) Martens

Enfant de Marie

geboren te Antwerpen op 18 maart 1939 en rustig ingeslapen te Brasschaat op 1 maart 2023, gesterkt door Gods zalvende liefde.

Weduwe van de heer

Achiel Schuerman † 2019

Zij blijft verder leven in de harten van haar kinderen en kleinkinderen:

Stefan Schuerman

E.H. Alex Schuerman

Thierry en Erika Schuerman - Van Thillo

Hweilin

Aäron

Dimitri en Anne (Mouche) Parein - Schuerman

Odyssee en Jana

Ulysses

Timothy

Het Christelijke afscheid heeft plaats tijdens de verrijzenisliturgie in de kerk Sint -Jozef, Hoogboomsteenweg 290 te Kapellen-Hoogboom op zaterdag 11 maart 2023 om 11 uur.

Haar urne wordt op een later tijdstip in intieme kring bijgeplaatst in het urnenveld bij haar echtgenoot op de begraafplaats te Kalmthout -Heide.

Correspondentieadres: Familie Schuerman p/a Uitvaartzorg Ketelaars, Guyotlei 9 - 2950 Kapellen. Online condoleren via www.uitvaartzorg-ketelaars.be Uitvaartzorg Ketelaars - 03 - 664.20.58 - Kapellen

Hoeveel bedragen de successierechten?

Het bedrag aan successierechten dat je erfgenamen zullen moeten betalen, hangt af van verschillende factoren:

• het gewest waar je woont op het ogenblik dat je sterft

• het geërfde bedrag

• de verwantschap tussen jou en je erfgenamen

Zomaar vergunningen verlenen kan niet langer

stikstof

Er zijn geen pijnloze oplossingen in het stikstofdossier, schrijft

Hendrik Schoukens. Wie dat toch verkondigt, wekt de illusie dat het systeemfalen met enkele pennentrekken op te lossen valt.

Volgens de overlevering ontdekte de Griekse wiskundige Archimedes in zijn eigen bad dat een ondergedompeld ­lichaam zo veel lichter wordt als de verplaatste vloeistof weegt. Hij sprong uit bad en liep poedelnaakt door de steegjes van de stad Syracuse, ‘Eureka’ roepend. Vlaams ministerpresident Jan Jambon (N-VA) is zover nogniet.Decatch22isdevoorbijedagentotaal:erlijkengeenquickfixeste bestaan. Ons Vlaams stikstofbad loopt verder over. Om dat aan te pakken kan men in feite maar aan twee knoppen draaien. Enerzijds de kraan dichtdraaien: via een strikter vergunningenbeleid de toevoer van stikstof reduceren. Anderzijds kan men de stop uit het bad trekken: piekbelasters gericht uitkopen en bestaande vergunningen bijstellen om extra stikstof uit het bad te laten weglopen. Dat moet op termijn nieuwe vergunningsruimte opleveren. Maatschappelijk gezien lijken beide opties weinig evident, want ze grijpen in op de huidige gang van zaken. Tot in 2021 werden immers nog vergunningen verleend op basis van stikstofdrempels waarvan men al sinds 2016 had moeten weten dat ze onwettig waren. De grootste steen des aanstoots in Vlaanderen blijken de verschillende stikstofdrempels voor landbouw en industrie. Nochtans werd dat volgens sommigen manifest ‘illegale’ onderscheid ingevoerd onder minister Joke Schauvliege (CD&V), die in 2014 de eerste stikstofdrempels uitvaardigde. Toen lag de afklopdrempel voor landbouw op 3 procent en voor de industrie op 5 procent. Het voorlopige stikstofakkoord trok die lijn verder door, maar was strikter.

Onder het motto ‘stikstof is stikstof’ wordt dat verschil in behandeling nu stevig onder vuur genomen. Maarslogansenwetenschaplopenelkaarhiernadrukkelijkvoordevoeten. Een verschil in behandeling kan objectief gerechtvaardigd zijn, zonder datervandiscriminatiesprakeis.Het maakt voor stikstofgevoelige ­natuur weldegelijkeenverschilofdiestikstof afkomstig is van een fabriek of een stal. De stikstofoxides (NOx) uit de industrie brengen minder schade toe aan de natuur qua verzuring en ­directe toxiciteit, bleek uit een advies van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Bij ammoniak (NH3), afkomstig uit de landbouw,

Een satelliet­staat van de Europese Unie

zijn die giftige effecten groter. Verder speelt de vaststelling dat de globale uitstoot van stikstofoxides in Vlaanderen sinds 2000 quasi is gehalveerd, terwijl de uitstoot van ammoniak het voorbije decennium stagneerde. Het klopt dat de stikstofdrempels voor landbouwers nu erg laag liggen. Maar het is een feit dat er veel meer landbouwbedrijven zijn dan industriële bedrijven. Hoewel de individuele drempel voor de industrie hoger ligt per bedrijf, is er cumulatief bekeken niet zo’n groot verschil. In het stik-

stofarrest uit 2021 stelde de rechter letterlijk dat ‘vele kleintjes één groot maken’. Men moet dus ook de cumulatieve impact bekijken, en dan blijkt het verschil in behandeling minder groot dan gedacht. Die oefening is ook gemaakt door wetenschappelijke instellingen, waaronder het Vito. Als de drempels voor de landbouw hoger worden gelegd, dan zou het stikstofbad niet substantieel leeglopen. Die fundamentele vaststelling komt haast niet aan bod in het huidige ­debat.

Wettig of onwettig?

Dat de Raad voor Vergunnings­betwistingen het verschil in behandelingindirectzouhebbenbekritiseerd, klopt overigens maar deels. Ironisch genoeg gebeurde dat in een zaak over een tuinbouwbedrijf. De essentie van het arrest in die zogenoemde ‘serrezaak’ uit Overijse is dat de ministeriëleinstructie,diemeermargelaatvoor NOx, een louter richtlijnenkader vormt. En dat klopt: er is sprake van pseudowetgeving. De houdbaarheidsdatumervanisbeperkt,vandaar ook de urgentie om te komen tot een stikstofdecreet.

Het valt ook op dat critici die nu schermen met legaliteitsbezwaren, tot voor 2021 géén graten zagen in de naar EU-recht ‘onwettige’ stikstofdrempels voor veehouderijen. De ene ‘onwettigheid’ is blijkbaar de andere niet.Diezelfdecriticiverliezenookuit het oog dat de milieuregels inzake drainage en grondwater ook soepeler zijn voor de landbouw dan voor anderesectoren.Isdatdanookdiscriminatie? Waar trek je de grens? Dat stikstofhandel (‘saldering’)

een snelle uitweg kan bieden uit de stikstofcrisis,iswishfulthinking.Het kloptdatdetechniekdevoorbijejaren inNederlandwerdtoegepast.Derechtenvanstoppendeboerenwordenopgekocht door jonge boeren. Toch daalde de populariteit ervan. Zoals Dries Verhaeghe hier eerder betoogde, verhoogt saldering de kansen op dure ‘lock-ins’ aanzienlijk. Er wordt opkortetermijnweliswaarnieuwperspectief geboden aan een aantal landbouwers , maar doordat de stikstofwinst niet exclusief naar de natuur gaat,ishetmaardevraagofhetoplange termijn iets oplost. Nog belangrijkerisdatderechterinNederlandaangeeft dat zo’n stikstofhandel alleen kanalsdestikstofwinstvia‘saldering’ niet in de eerste plaats naar de natuur moet gaan. Bij gebieden waar de

Britten die hun leiders met ­tomaten willen bekogelen, zitten met een probleem. Er zijn ginds genoeg politici die het zouden verdienen, maar het is moeilijk om aan tomaten te raken. In vele winkels zijn ze niet meer te krijgen, of ze worden gerantsoeneerd. Hetzelfde geldt voor komkommers en paprika’s. De officiële uitleg verwijst naar slecht weer in Zuid-Europa, maar omdat er op het continent weinig te merken is van tekorten, speelt er ook wat anders. De Brexit maakt het omslachtiger en duurder om met de Britten te handelen. Als er geen overvloedig aanbod is, vallen dan eerst de leveringen naar het ­Verenigd Koninkrijk stil.

Voorlopig zijn er nog meer vluchtelingen die het Kanaal oversteken in de richting van het VK dan omgekeerd, maar het Britse leven is er de voorbije jaren niet bepaald beter op geworden. Ook volgens de meest optimistische regeringsrapporten staat de economie er slechter voor dan wanneer het land in de Unie was gebleven. Op een ziekenwagen is het lang wachten, een tandarts vinden is

hopeloos, de inflatie slaat er harder toe dan elders en in vele sectoren zijn er grote arbeidstekorten.

Premier Rishi Sunak, zelf destijds Brexiteer, probeert gestaag de rommel van zijn voorgangers op te ruimen. Hij sloot vorige week een akkoord met de Unie over de controles aan de Noord-Ierse grens. Noord-Ierland is voortaan de meest geprivilegieerde plek in de wereld, zei hij in Belfast, glimmend van trots. Het heeft namelijk zowel toegang tot de Britse als tot de Europese markt. Zo wonderlijk is dat niet: zonder Brexit was dat vanzelfsprekend. Bovendien blijven er nog altijd meer paperassen in te vullen dan voorheen.

Tijdens de scheidingsgesprekken, die meer dan twee jaar duurden, was er het verbijsterende gebroddel van de Britten. Stefaan Derynck, die als Europees ambtenaar bij de onderhandelingen op de eerste rij zat, schreef er recent een onthutsend boek over: Inside the deal. Daarna kwamen de dolzinnige experimenten van gewezen premiers Boris Johnson en Liz Truss, waarmee het land verder de dieperik in sukkelde. Sunak

wil de zaken pragmatischer aanpakken. Van confrontatie naar confrontatie strompelen is interessant voor de media en voor de aanmaak van adrenaline en neurotransmitters bij de betrokkenen, maar intussen ­stapelen de problemen zich op. Op een dag wordt die opeenvolging van gevechten te slopend – iets wat ze in de Vlaamse regering overigens ook eens mogen beseffen.

In de praktijk komt het erop neer dat Sunak nu dicht tegen de Unie zal aanschurken. Om de economische schade te beperken, blijft hij wellicht bijna alle Europese regels volgen, ­zodat er zonder al te veel discussie

Voor impact op de EU

zullen Britten zich als lobbyist moeten registreren, beleids­vormers aanklampen in de wandelgangen of met hen aan de zwier gaan in de Europawijk

Dat stikstofhandel (‘saldering’) een snelle uitweg kan bieden uit de stikstofcrisis, is wishful thinking

Hendrik Schoukens Docent milieurecht (UGent) en schepen van Milieu (Groen) in Lennik.

Boeren betogen in Brussel tegen het Vlaamse

Hendrik Vos

natuur al zwaar overbelast is door stikstof, is het niet evident dat het ‘laaghangende fruit’ wordt ingezet voor nieuwe vergunningen. Eerst moet het bad voldoende leeggelopen zijn. Enkel bij gebieden waar de ­natuur het al goed doet, vormt sal­dering dus een optie. Saldering zou ook een totale herberekening van het voorlopig stikstofakkoord impliceren, waardoor een nieuw openbaar onderzoek zich opdringt. Met bij­komende vertraging als gevolg.

Volgebouwd, dichtbevolkt en heel veel vee

Men lijkt in het stikstofdebat vooralsnog rond de hete brij te draaien. Er ­bestaat géén Eureka-moment, géén magische oplossing. Het optrekken van de drempels voor de landbouw

richting industrie zal ons verder doen wegzinken in het stikstofmoeras. De reden waarom het politieke overleg is vastgelopen, is dat het ons wijst op de grenzen van wat mogelijk is in het dichtbevolkte en volgebouwde Vlaanderen met zijn hoge veestapel. Niet ­alles kan, overal. Die vaststelling speelt ook ruimer. Zie ook de andere moeizame politieke debatten over bouwshift, droogte en klimaatbeleid. De rode draad is hierin: we kunnen niet langer vergunnen op de pof. ­Reculerpourmieux­sauter,isvoorlopig de enige slogan die de realitycheck doorstaat. Hopelijk houdt men dat in het achterhoofd tijdens het debat in het Vlaams Parlement. Zowel de ­natuur als de landbouw zou daarmee gebaatzijn.Opdelangeretermijndan toch.

Afkicken van ‘benzo’s’ is een helletocht

medicatie

Begin februari schakelde de overheid apothekers in om het massale gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen af te bouwen. Als ‘ervaringsdeskundige’ schetst Tijs Synaeve hoe lastig het is om van zo’n verslaving af te raken.

In september 2022 liet ik mij op­nemen in een gespecialiseerd ziekenhuis in het Gentse. Ik was net mijn derde job op evenveel jaar tijd verloren. Steeds met de feedback dat ik ‘traag’ was en dat ik schijnbaar blokkeerde in stresssituaties. Ik kon nauwelijksnognieuwezakenonthouden, was verward, zag geen prioriteiten en was mijn vermogen om ideeën of ­gedachtenoppapiertezettenvolledig verloren. Ik was apathisch, murw en verlamd. En toch had ik een constant gevoel van lichte euforie, een geruststelling dat alles wel in orde zou ­komen.

Sedert 2011 kreeg ik door een psychiater structureel benzodiazepines voorgeschreven. Ik nam ze dagelijks, in combinatie met antidepressiva. Mijn oorspronkelijke klacht was een zware paniekaanval, na het plotse overlijden van mijn vader aan een hartaderbreuk. De aanvallen bleven op gezette tijdstippen toeslaan. Steedsindezelfde‘benarde’situaties: in de supermarkt, tijdens een vergadering, in de wagen, op weg naar het werk. Al wie een paniekaanval mee­gemaakt heeft, zal mij bijtreden: je wenst het je ergste vijand niet toe. Mijn psychiater schreef me een wonderpil voor: een benzodiazepine. Mijn angst was op slag verdwenen. Ik was mijn dokter dankbaar, mijn ­levenskwaliteit steeg. Na verloop van tijdstartteikdedagmeteenpilletjein mijnsterkekoffie.Ikkonblijvenmeedraaien in de maatschappij: werken, een gezin, hobby’s, verenigingsleven, uitgaan.

Maar langzaam vielen er zaken weg: ik werd trager, ik reageerde apathisch op gebeurtenissen, kon met anderen geen verbinding meer ­maken, mijn gevoelsleven was af­gevlakt, ik kwam in conflict met mensen, vertoonde roekeloos gedrag ... Ik gafzomaarjobsopomnaardeandere kant van de wereld te reizen, op zoek naar het geluk.

duren. De psychiater van het ziekenhuis die me begeleid heeft, waarschuwdemedatikmeweleenjaar‘bijzonder slecht’ zou kunnen voelen. En ja, ook de angsten zijn terug. Tijdens mijn opname leerde ik hoe ik ermee moet omgaan, ik geef ze een plaats in mijn leven. Want ik weet: hoe harder ik ermee vecht, hoe harder ze terugslaan. Ik laat de ongemakken toe en zie iedere opstoot als een verdere stap in mijn herstel.

Die langetermijngevolgen van het gebruikvanbenzodiazepineszijnweinig bekend en weinig onderzocht. In de VS, het VK en op gespecialiseerde fora is er steeds meer wetenschappelijke literatuur terug te vinden die het bijzonder moeilijke ontwennings­parcours beschrijft. Ook bij mijn lotgenoten in het ziekenhuis zag ik hoe zwaar het is om van de medicatie af te raken. Ik zag mensen vol goede moed opgenomen worden, maar na enkele dagen of weken gaven ze het op. Het leed van de ontwenning was te groot. Het verklaart ook waarom een voorschrift voor angstremmers vaak een ‘win for life’ is. Zeker voor de producenten van die geneesmiddelen. De reden is duidelijk: na twee tot vier ­wekenisergevaaropafhankelijkheid.

Benzodiazepines

zouden minder voor­geschreven mogen worden. Het verlichten van (angst)leed weegt niet op tegen de negatieve gevolgen van langdurig gebruik

met het continent kan worden ­gehandeld. Waar mogelijk zal hij ­opnieuw in Europese projecten stappen. En als hij akkoorden sluit met andere landen, zullen die amper afwijken van afspraken die eerder door de Unie met diezelfde landen werden gemaakt. In vele opzichten wordt het VK een satellietstaat van de Unie. Dat er nu geen Britten meer aan de tafel zitten als de Europese beslissingen genomen worden, is meteen het grote verschil met het pre-Brexittijdperk. Als ze nog impact willen hebben, zullen Britten zich als lobbyist moeten registreren en beleids­vormers in de wandelgangen aanklampen of met hen aan de zwier gaan in de Brusselse Europawijk. ­Hopelijk doen ze dat op een elegantere manier dan de Marokkanen of ­Qatarezen met hun tassen vol bankbiljetten. Wie naar de Britse begrotingscijfers kijkt, merkt trouwens dat er niet veel geld meer overblijft om in koffers te stoppen.

Zelden schoot een land zich met zoveel overgave in eigen voet. Enkele dagen geleden werd Johnson tijdens een conferentie geïnterviewd. De

moderator vroeg het publiek wie de Brexit achteraf bekeken nog altijd een goed idee vond. Johnson stak ­enthousiast de hand omhoog, en tuurde vervolgens in de zaal om vast te stellen dat haast niemand hem volgde. Een meerderheid zou zich bij een nieuw referendum wellicht tegen een Brexit verzetten. Toch zullen de Britten niet gauw weer aansluiten. De meesten kunnen het woord Brexit niet meer horen en proberen hun eigen boontjes te doppen. De huidige ­generatie politici, bij de twee grootste partijen, heeft er zich bovendien aan verbrand door er te weinig afstand van te nemen. Zowel de Conservatieven als velen binnen Labour lieten te vaak uitschijnen dat er van het verlaten van de Unie wel iets bevalligs te maken viel. Hier nu publiekelijk op terug­komen, vraagt blijkbaar bovenmenselijk bochtenwerk. Met sprookjes worden referenda gewonnen, maar lang en ­gelukkig leven, dat is toch nog wat ­anders.

Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.

Afgelopen zomer besefte ik dat het hoog tijd was om het roer om te gooien. Mijn leven was een woestenij ­geworden.

Na vier dagen in opname werden de benzodiazepines volledig af­gebouwd. De ontwenningsverschijnselen warenverschrikkelijk. Dagenlange slapeloosheid, zweten, hartkloppingen, angsten, krampen, nachtmerries ... Ik ben ervan overtuigd dat ik dit niet had uitgehouden buiten een klinische omgeving. Er volgden tien weken in residentiële ­opname, een programma met intensieve (groeps)therapie, beweging, ontspanning en rust.

Fast forward naar nu. Enkele maanden na mijn opname stel ik het relatief goed. Langzaam maar zeker integreer ik me opnieuw in het maatschappelijke weefsel. Ik heb te kampenmet–somsinvaliderende–langetermijneffecten van de ontwenning. Het is een dagelijkse worsteling om hiermee om te gaan: prikkelbare darmen, tinnitus, vermoeidheid, verstoord zicht, hoofdpijn, onverklaarbare kwaaltjes die even snel weer verdwijnen als ze zijn opgekomen. Niemand weet hoelang ze kunnen

Ik zou tientallen pagina’s nodig hebben om te beschrijven hoeveel verwoestingen benzodiazepines veroorzaken. Ik noemde er slechts enkele. Nog eentje: bij mijn opname vroeg mijn psychiater me of ik ooit aan zelfdoding gedacht had. Dat is niet het ­geval. Maar ik kan me inbeelden dat voor sommige mensen zelfdoding een reëel gevaar is, als ze niet op de hoogte zijn van de lijdensweg die stoppen met benzo’s inhoudt, als ze zich niet bewust zijn van de talloze ontwenningsverschijnselen of als ze de weg niet vinden naar de hulpverlening.Datmoetenweteallentijdeproberen te voorkomen.

Ikwilartsenoproepenomdiemiddelen minder kwistig voor te schrijven. Het verlichten van (angst)leed weegtnietoptegendebijzondernegatieve gevolgen van langdurig gebruik. En ik wil overlevers van een benzodiazepineverslaving oproepen om ons te verenigen. Met als missie elkaars (virtuele) hand vasthouden wanneer het moeilijk gaat, zodat we beseffen dat we niet alleen zijn. We moeten mensen overtuigen om met het gebruik te stoppen en het grote publiek sensibiliseren over de nefaste sociaal-economische gevolgen van het gebruik van angstremmers en kalmeringsmiddelen. Aan mijn lotgenoten wil ik ­zeggen: hou vol, all things must pass

Tijs Synaeve getuigt over hoe ver­woes­tend kalmerings­middelen zijn, ook als je er al mee gestopt bent.

stikstofbeleid, afgelopen vrijdag. © Hatim Kaghat/belga

De fabels van het sociaal overleg

Marc Leemans heeft misschien aan het eind van zijn carrière ongewild iets revolutionairs gerealiseerd. Wie weet spreken we ooit nog over het post-Leemans-tijdperk. Waarbij de controverse omtrent zijn ‘pensioen’ het moment was waarop een paar debatten eindelijk écht begonnen.

Want er is iets van betekenis gebeurd. Herinner u: de brugpensioenconstructie voor Leemans werd, hoewel volgens sommigen flirtend met sociale fraude, door het ACV als zo vanzelfsprekend gezien dat er initieel niet eens aarzelend over gecommuniceerd werd. Tot meerdere malen toe werd het scenario bevestigd aan journalisten die hun oren niet konden geloven en dus nog een keer terugbelden. Maar zelfs dagen daarna wisten ze bij Voka nog niet goed waar in godsnaam de controverse vandaan kwam. Bij VBO of Unizo allicht idem. De sociale partners lijken eigenlijk nog steeds niet ontwaakt uit hun collectieve verstomming.

Ook al stonden de media in brand en werden de sociale media knettergek, bij de sociale partners was er geen ophef. Laten we eens proberen te begrijpen waarom. Het komt erop neer dat de sociale partners broederlijk, vaak arm in arm, een caleidoscoop aan ficties in stand houden die hen goed uitkomen en waarvoor wij overigens vaak de rekening betalen. Zoals in The Truman show ging alles goed, tot het goed fout ging.

De sociale partners hebben het brugpensioen, nu SWT, nooit anders dan oneigenlijk gebruikt. Het brugpensioen werd ooit ingevoerd om oudere werknemers plaats te laten maken voor jonge mensen. De regel dat er voor elke bruggepensioneerde een jongere werd aan­genomen, is altijd dode letter gebleven. Het brugpensioen was ook al van voor SWT een werkloosheidsregeling. Maar ook dat is altijd dode letter gebleven. Een bruggepensioneerde had lange tijd meer kans Elvis aan de telefoon te krijgen dan de VDAB. En ja, Marc Leemans

de mening

Pascal

Verbeken

Uit de schuldenput van de stad Gent galmt ook goed nieuws. Om te besparen wordt de verlichting van de monumenten dezer dagen gedoofd. Bij de lokale sterrenwacht Armand Pien hoopt men voor het eerst sinds lang weer stukken van de Melkweg te kunnen zien, nu de lichtvervuiling afneemt. En de avondlijke wandelaar krijgt zijn stad een klein beetje terug, puur en ongesuikerd, ­zonder kitscherige sfeermakerij.

Sinds eind jaren 90, met de komst van de eerste ‘lichtplannen’, is het historische centrum steeds meer op een middeleeuws themapark gaan lijken, een sprookjesdecor ten behoeve van de toerist. Elk standbeeld, elk in het water spiegelend trapgeveltje of elke rustieke toren kreeg een ‘lichtontwerp’. De stad als Instagram-spot, bevallig en foto­geniek.

Het fenomeen is onderdeel van een ruimere ontwikkeling, waarbij men niet meer accepteert dat lelijkheid, onrust, rumoer en onvolmaaktheid – zeg maar alles wat een stad doet leven – nog ­bestaansrecht heeft. Elke overeenkomst

is echt niet de eerste die zich ‘laat’ ontslaan om met brugpensioen te gaan. Het komt alle partijen goed uit en een deel van de rekening wordt door­geschoven naar de gemeenschap. Dat brugpensioen is lang niet de enige fictie die ons sociaal-economisch bestel rijk is. Neem de vele lastenverlagingen, goed voor ettelijke miljarden gederfde inkomsten per jaar en een even groot gat in de begroting van de sociale zekerheid. In geen enkel land bestaan die op onze schaal. Zogezegd leveren ze veel extra jobs op. Fout. Zowat elke studie heeft over de voorbije 30 jaar of zo laten zien dat de netto banengroei in verhouding tot de kostprijs onverdedigbaar klein is. Het Rekenhof en het Planbureau hebben

de cheques allerhande, de cafetariaplannen. Alle Europese landen kunnen hun economieën draaiende houden zonder al die zaken en zelfs nog een pak meer mensen aan het werk zetten. Behalve wij dus. Zogezegd.

Maar goed, het brugpensioen van Leemans was allicht van een andere orde, omdat het een aantal decenniaoude ficties op de meest flagrante manier doorprikte. Dat niemand, maar dan ook niemand, kiest voor werkloosheid, bijvoorbeeld, en dat bijgevolg elke sanctie, elke activeringsmaatregel het begin is van een heksenjacht. Dat de beperking van de werkloosheidsuitkering in tijd om die reden zelfs niet bespreekbaar is, hoewel zo’n restrictie wel overal bestaat, ook in de meest performante welvaartsstaten.

meermaals brandhout gemaakt van sommige van die lastenverlagingen, zoals de RSZ-korting voor een eerste aanwerving. Waarom bestaan die zaken dan nog? Wel, omdat ze leuk meegenomen zijn. Omdat ze het sociaal overleg smeren en loonakkoorden mogelijk maken. Maar dat wordt niet hardop gezegd. De fictie komt iedereen te goed uit, zeker de werkgevers. Ieder kamp heeft zijn gekoesterde ficties, die elkaar netjes in evenwicht houden. Zo zouden we nog een boom kunnen opzetten over de loonnormwet of de automatische indexering. We zouden het kunnen hebben over de bedrijfswagens,

Ondertussen hebben we een half miljoen langdurig zieken en komen er elk jaar tienduizenden bij. Het debat daarover is evengoed een moeras van taboes en schiet bijgevolg nauwelijks op. Je mag niet luidop vragen of al die mensen in langdurige ziekte echt wel rugpijn hebben. Je mag niet vragen of dokters niet af en toe te snel een briefje schrijven. Of adviserende artsen echt voldoende doen om mensen te herintegreren. Of werkgevers niet af en toe mensen naar de uitgang porren via de ziekteverzekering – nu dat moeilijker via het brugpensioen kan, wat trouwens de werkgever ook meer kost.

Zo heeft iedereen zijn gekoesterde ficties en taboes die zo veel van de hoognodige debatten tot non-debatten maken. Tot het plots ontploft, en iets wat al jaren een publiek geheim is, ineens ­onverbloemd voorpaginanieuws wordt Laat het maar eens heilzaam zijn. Dan kunnen we misschien in alle openheid over een aantal hoognodige hervormingen babbelen op basis van feiten. De ­ficties laten we dan voor de film.

Ive Marx is hoogleraar (UAntwerpen) en doceert vooral in de opleiding sociaaleconomische wetenschappen. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.

met het eigentijdse censureren van ­boeken door zogenoemde sensitivityreaders, zie Roald Dahl en co., is niet toevallig. In beide gevallen gaat het om een naar puritanisme neigende tijdgeest die een niemand storende verkoopbaarheid dicteert.

In de decennia van de oprukkende lichtplannen voltrok zich nog een andere verschraling: de rijkdom aan traditionele handels- en horecazaken ging ­teloor ten voordele van de grote ketens. De verdwenen brommerwinkel van mijn jeugd bevond zich op de Kraanlei, midden in de postkaart. Een heerlijke plek vol tweetaktgeknetter en benzinedampen. Nu staat er een kunstgalerie annex appartementen van één miljoen. Met lichtplan.

Het begin van de Gentse disney­ficatie situeert zich al voor de Eerste We­reld­oorlog, in de aanloop naar de Wereldtentoonstelling van 1913. Het leidde tot een grappige passage in Hugo Claus’ Het verdriet van België. Hoofd­personage Louis Seynaeve beschrijft het centrum als ‘een droom, de middeleeuwen zelf’. Waarop zijn vriend Raf op-

merkt: ‘Dat is daar zomaar bij mekaar gesmeten, alle stijlen dooreen, voor de Wereldtentoonstelling begin van deze eeuw, voor toeristen die van toeten noch blazen weten lijk gij, kinkeltje!’

Gent is niet de enige stad die na ­valavond verandert in een overbelichte filmset. Het geldt voor zowat alle toeristensteden in oud Europa. En toch stoort het me in Gent meer dan elders, wellicht omdat duisternis zo verweven is met het wezen van de stad. In het harde, weerbarstige, intimiderende Gent van Karel van de Woestijne, Jean Ray of Richard Minne was het altijd donker. En neem ook Albert Baertsoen, wiens werk onlangs te zien was op een prachtige tentoonstelling in het MSK. Zijn spaarzame, gele olieverfvlekken die straatlantaarns verbeelden, zijn zo indrukwekkend omdat ze niet verloren gaan in een lichtbombardement. In het duister zie je niet alleen de Melkweg beter, ook de stad zelf.

Pascal Verbeken is journalist en auteur. Deze week schrijft hij ‘De mening’ in DS Avond

Verbeken is journalist en auteur. Deze schrijft De mening in DS Avond.

Lichtvervuilers en ‘sensitivityreaders’ nemen de boel over

De sociale partners houden broederlijk ficties in stand die hen goed uitkomen en waarvoor wij vaak de rekening betalen

© Lectrr

Breekuitjezelf

Brendan Fraser zit gevangen in ‘The whale’

desalniettemin

Karsten Lemmens

Eujroowpah is ook Europa

Opgegeten door de industrie

Europa staat dicht bij de mensen. Dat denken ze in Brussel, en daar willen ze ons graag van over­tuigen. Dus dacht het interne reclamebureau van de Europese Unie: laat ons daar eens een fijne ­radiospot voor maken! Op MNM, de jongerenzender van de VRT, hoorden we alvast het resultaat van die brainstorm. We proberen hier fonetisch weer te geven hoe dat ongeveer klinkt:

‘Freejduh is foor jouw belangreijk. Maar togch wil je fechtuh, foor een toekomst met Europeejse enersjie. Dagch na dagch sluijtuh steejds meejr mensuh sigch bij jouw aan. Want jij bent Eujroowpa.’ Om dan af te sluiten met: ‘Dit isch een boowdschap fan de Eujropeejsuh Unie.’

In die hele spot was geen enkel Vlaams accent te bespeuren – hij werd volledig ingesproken door Nederlandse stemmen. Doe je ogen dicht, en je denkt dat de EU Paul de Leeuw en Linda de Mol heeft gecharterd.

‘Ik koester deze prijs, maar mijn lidkaart ­koester ik nog meer.’ Bij de Amerikaanse ­acteurs­gilde ­zullen ze zich eens in de haren ­gekrabd hebben toen ze een week geleden het dankwoord van ­Brendan Fraser hoorden. Niet de erkenning voor zijn vertolking van een obese kluizenaar in The whale vond hij de hoogste eer. Wel dat hij al 32 jaar lid mag zijn van hun clubje. Het gevoel ­ergens deel van te zijn liet zich niet overtreffen. Met onvaste stem richtte ­Fraser zich tot elke collega die vocht voor een gouden kans. ‘Ik weet hoe jij je voelt.’

meer dan eens een hand op zijn robuuste schouder. Hij oogde breekbaar. ‘Mijn glazen bol is stuk’, zei Fraser tegen een jour­naliste die hem vroeg naar de ­toekomst. Hier zat een man die geleerd had voorspoed nooit nog vanzelfsprekend te vinden.

Zeven ziekenhuisjaren

En of hij het weet. Brendan Fraser, 54, komt van ver. Toch voor wie hem niet vergeten was. Eind jaren 90 speelde de acteur nog zijn looks uit in films als ­George of the jungle en The ­mummy. Die laatste kreeg twee sequels. Stuk voor stuk haalden ze meer dan 400 miljoen dollar op aan de kassa. Dan ben je meer dan zomaar een naam op een ­affiche.

Het leek wel alsof de EU Paul de Leeuw had gecharterd

Misschien is het een geval van besparingslogica. In moeilijke tijden moet je op de kleintjes letten, ­zeker als je belastinggeld gebruikt. Ach, is het dan zo erg om de spot die je in Nederland gebruikt te recycleren in het Zuiden? Die Vlamingen begrijpen dat toch ook? Netflix doet niets anders, dachten ze vast in de Berlaymont. Die dubben de Bubble Guppies voor de Lage Landen ook alleen het Hollands. Vlaamse kindjes begrijpen dat ook wel.

De vraag is of de vorm de boodschap hier geen schade berokkent. Met deze spot wilde de EU aantonen hoe dicht ze bij de Vlaamse burger staat. Zo dicht, blijkbaar, dat ze het zelfs vertikt Vlaamse stemacteurs in te huren. Hoe oprecht is die kumbaya-boodschap dan?

Of is er een vergissing in het spel, en hebben ze de tapes gewisseld? En zenden ze nu in Nederland dezelfde radiospot uit, van Maastricht tot Terschelling, ingesproken door

Tom Waes en Kim van Oncen?

‘Wittegewa, gaaj zaajt den Europiejese Unie! Almor mier minse sluite hun bè ulle oan!’

Nederlands is Nederlands. Zeg dat de EU het gezegd heeft.

‘Ik vind Antwerps niet zo bij mezelf passen, maar waardeer het wel erg bij anderen’

De eerste Antwerpse stadscomedian, Rosalie Custers, kiest voor cabaret eerder dan voor stand-upcomedy. (Gazet van Antwerpen)

Blijvende indruk

Tegenwoordig komt Fraser handen tekort om de prijzen in ontvangst te nemen. The whale kon niet ­verder afstaan van de block­busters die hem indertijd populair maakten. ‘Ik wilde opnieuw geïntroduceerd worden’, vertelt de acteur via Zoom. ‘Ik dacht dat het een blijvender indruk zou ­maken om linksaf te slaan wanneer ­iedereen dacht dat ik de ­andere kant uit zou gaan.’ Het is meer dan zomaar een bocht. Zijn comeback is die van iemand die opnieuw in zichzelf moest leren geloven. Schuchter sprak hij de pers toe op het filmfestival in Venetië bij de wereldpremière van The whale. Regisseur Darren Aronofsky legde

De fysieke vertolkingen en het stuntwerk eisten hun tol. Zeven jaar lang volgde de ene ziekenhuisopname op de andere

Arkprijs van het Vrije Woord voor dichter Ruth Lasters

Tot niet lang gelden doken online geregeld artikels op die zich afvroegen hoe het kwam dat Brendan Fraser plots van de radar was verdwenen – soms vergezeld van een duur­betaalde, onscherpe ­paparazzofoto. De hunk van weleer was haast niet te herkennen. Zwaar­lijvig, uit­gedunde haardos. ‘Ik weet hoe het voelt om het voorwerp te worden van een ­gemene grap’, zei de ­acteur ­onlangs in The New York Times Fraser heeft flink wat tegenslag te verwerken gekregen. Dat begon al eind jaren 90, in die periode van bioscoopsuccessen. De Amerikaans-Canadese ster was vooral te zien in eerder fysieke vertolkingen. Die eisten hun tol, net als het stuntwerk dat erbij kwam kijken. Bij de opnames van de derde Mummy-film droeg hij onder zijn kleding al ijspakken om de kneuzingen te milderen. Uiteindelijk zou zijn lijf het compleet begeven. Hij onderging operaties aan zijn ruggenwervel en zijn knie werd deels vervangen. Zeven jaar van opeenvolgende ziekenhuis­opnames hinderden zijn carrière.

De industrie had hem afgepeigerd, tot het uiterste gedreven. Op de koop toe begonnen zijn films het aan de kassa minder goed te doen. In diezelfde periode strandde na elf jaar ook nog eens het huwelijk met de moeder van zijn drie zonen. Fraser kreeg een ­alimentatie opgelegd van

Cirque du Soleil komt deze zomer terug naar België

Onderscheiding

De Arkprijs van het Vrije Woord gaat dit jaar naar Ruth Lasters. De symbolische ­onderscheiding werd door de schrijver Herman Teirlinck en de redactievanhetNieuwVlaamsTijdschrift in het leven geroepen. Sinds 1951 zet de Arkprijs mensen in de schijnwerper die zich actief inzetten voor de vrijheid van denken.

In september vorig jaar stapte leerkracht en dichter Ruth Lasters op als een van de vijf Antwerpse stadsdichters. Het gedicht ‘Losgeld’,datzehadgeschrevensamen met leerlingen uit het beroeps­onderwijs, was geweigerd door het stadsbestuur.Naderelmaaktende

stadsdichters in januari op eigen houtje een doorstart.

‘Haar kritische houding over de behandeling van het beroeps­onderwijs en haar verzet tegen de beknotting van de vrije menings­uiting doen haar terugkeren naar de oorspronkelijke opzet van de Arkprijs’, vind het Arkcomité.

Het prijst verder ook de literaire kwaliteiten van Lasters’ vier ­romans en drie dichtbundels, die ze publiceerde onder haar motto: ‘Literatuur is mijn schild tegen de hardheid van de werkelijkheid.’

De Arkprijs wordt in oktober ­uitgereikt in het huis van Herman Teirlinck in Beersel. (gvds)

Na zes jaar doet het Canadese circusgezelschap Cirque du Soleil ons land weer aan met een grote tentshow. Kurios ging al in 2014 in première en bereikte wereldwijd 4,5 miljoen toeschouwers. Voor de choreografie van het steampunkspektakel, vol spectaculaire stunts en jazzmuziek, tekende niemand minder dan de Vlaamse choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui. Kurios speelt van 27 juli tot 27 augustus in Knokke-Heist en reist vanaf 7 september door naar Brussels Expo. Tickets zijn vanaf 10 maart te koop. (cds)

circus

In Hollywood speelt iedereen een rolletje. Behalve Brendan Fraser, die zijn comeback maakt in The whale. Hij is de kwetsbaarheid zelve.

Portret Brendan Fraser

Fraser in de Mummy-jaren. © blg

900.000 dollar per jaar, een onmogelijk bedrag voor een acteur met een wankelende carrière.

En dan was er nog dat nare voorval van enkele jaren voordien. Tijdens een lunch georganiseerd door de HFPA, de vereniging achter de Golden Globes, was hij betast door voormalig voorzitter Philip Berk. Die heeft de feiten uit 2003 nooit helemaal ontkend, wel geminimaliseerd. Dat hij onlangs kans maakte op een Golden Globe voor The whale vond Fraser ronduit cynisch, zei hij in de talkshow van Howard Stern.

Koninklijk paleis switcht van stookolie naar gas

‘Sad Brendan’ Hollywood zag Fraser als een spektakelacteur. Dat hij ook puike rollen had neergezet in bekroonde films als Gods and monsters (naast Ian McKellen) en The quiet American (naast Michael Caine) leek het niet te willen zien. Tien jaar lang was hij gedoemd tot ­rolletjes in pulp en onbeduidende tv-reeksen. Tot een gastrol in The affair hem opnieuw in de schijnwerpers zette.

Dat gebeurde eerst op een nare manier: een video-interview voor de reeks ging viraal omdat de ­acteur in zijn eerste publieke ver-

Halle geeft koloniale beelden nieuwe invulling

‘Ik dacht dat het een blijvender indruk zou ­maken om linksaf te slaan toen iedereen dacht dat ik de ­andere kant uit zou gaan’

schijning in jaren zo’n terneer­geslagen indruk gaf. Memes hadden het over ‘sad Brendan’. Dat hij daags voordien zijn aan kanker overleden moeder had begra-

ven, leerde het internet pas later.

‘Het is frappant hoe snel we als maatschappij de ander met de vinger wijzen en veroordelen’, zucht de acteur. Hij heeft het over Charlie, de obese man in wiens huid hij kruipt in The whale. Of verwijst hij toch naar wat het ­leven hem voor de voeten wierp? Het kostte hem telkens vier uur om te transformeren in Charlie, het omgekeerde proces duurde ook weer een uur. ‘Eén ding weet ik nu ­zeker: je weet nooit hoe het is om in iemands schoenen te staan.’

Iets te veel suiker

In een kleine flat leidt de obese Charlie een bestaan dat om ­medelijden smeekt. Vanachter de computer geeft hij schrijflessen en maant hij zijn st udenten aan om eerlijk te zijn. Zelf liegt hij dat zijn webcam stuk is.

Vijftien jaar nadat hij Mickey Rourke zijn comeback gaf met The wrestler, doet filmmaker ­Darren Aronofsky (Black swan, Requiem for a dream) dat nu voor Brendan Fraser. De acteur is ­onherkenbaar voor wie zich hem ­herinnert als de man met de ­lendendoek in George of the ­jungle. Fraser is niet alleen een kwarteeuw ouder, hij zit ook ­verpakt in een fatsuit

Zijn lichaam is voor Charlie een gevangenis, het verplicht hem tot een leven als kluizenaar. Het is ook een straf die hij zichzelf oplegt. Charlie verliet zijn vrouw en dochter nadat hij ­hopeloos verliefd was geworden op een man. Het verhaal liep noodlottig af, maar Liz, de zus van die man, komt nog bij hem over de vloer. Ze verzorgt hem en is ­bezorgd om hem. Op een dag duikt ook Charlies eigen dochter op voor zijn deur.

The whale baseert zich op een toneeltekst, wat doorschemert in de beperkte setting: de film speelt zich integraal af in Charlies flat. Zo is er ook voor de kijker geen ontkomen aan Acteren is meer dan een pak aantrekken. Fraser vertelt het verhaal met glazige blik – wat een ­sobere vertolking. Beklijvend is ook Hong Chau als Liz. Beiden maken zondagnacht voor het eerst kans op een Oscar

Minder sober is de film. De vreetscènes kun je doelbewust voyeuristisch noemen, ze hebben toch iets goedkoops. Ook het einde is te zoet en te devoot The whale heeft wel het voordeel van een imposante cast. Zij maken er een oprechte zoektocht van naar vergeving en verlossing. Geen luchtig tussendoortje, wel een film met een groot hart. (ra)

The whale

In de bioscoop

Van: Darren Aronofsky

Met: Brendan Fraser, Sadie Sink, Hong Chau, Samantha Morton (117 min.)

Politie heeft verdachten juwelenroof in vizier

Kunstroof

Renovatiewerken, die anderhalf jaar zullen duren en 6 miljoen euro zullen kosten, moeten het koninklijk ­paleis in Brussel energie­zuiniger maken. Zowat 700 ­ramen krijgen dubbele beglazing, en in de toekomst zal het gebouw op aardgas verwarmd worden in plaats van op stookolie. Het energieverbruik zal 20 procent dalen, aldus bevoegd staats­secretaris Mathieu ­Michel (MR). De voorgevel van het ­paleis wordt gereinigd en waar nodig gerestaureerd. Tijdens de werken zal het paleis in de stellingen staan. (belga)

erfgoed

Twee standbeelden uit de koloniale periode krijgen een nieuwe invulling in het stadspark van Halle. Het borstbeeld van Leopold II is van zijn sokkel gehaald en ernaast op de grond gezet.

Dekolonisatie

Rond Hulde aan de koloniale pioniers is klimop geplaatst die het beeld zal overwoekeren. Beide werken staan sinds 1953 in het stadspark. ‘Ze stammen uit een donkere bladzijde van de geschiedenis’, aldus burgemeester Marc Snoeck (Vooruit). ‘Maar we kunnen die pagina niet zomaar uit de geschiedenis verwijderen.’ (belga)

Politie en justitie in Nederlands-Limburg verdenken een groep criminelen die in de Balkan verblijft van de miljoenenroof op de kunstbeurs Tefaf, eind juni vorig jaar in Maastricht.

Op de beurs sloegen vier gewapende mannen met mokers vitrines in van de Britse juwelenhandel ­Symbolic & Chase. Binnen de 2 minuten maakten ze sieraden buit met een waarde van naar verluidt 30 miljoen euro. Op elektrische stepjes gingen de overvallers er vervolgens vandoor. Diverse misdaadjournalisten, onder wie Arthur Brand, wezen onmiddellijk naar de ‘Pink Panthers’,

een beruchte bende juwelenrovers afkomstig van de Balkan. Interpol verdenkt de bende, die haar naam dankt aan een scène uit een Pink Panther-film, van vele roofovervallen in zeker twaalf landen. De totalebuitzouindehonderdenmiljoenen lopen.

Een opsporingsteam met twintig rechercheurs werkt nog altijd aan het oplossen van de overval. Door de samenwerking met buitenlandse opsporingsdiensten is heteenonderzoekvanlangeadem, aldus een persbericht.

Inmiddels is een deel van de buit teruggevonden. De verzekeringsmaatschappij loofde al een beloning van 500.000 euro uit. (nrc)

Recensie Film

‘Het is frappant hoe snel we als maatschappij de ander met de vinger wijzen en veroordelen’, zegt Fraser (hier in The whale). © rr

Ruben Aerts

Vlamingen Peter Terrin en Yves Petry op shortlist Libris Literatuurprijs

Literatuur

Twee Vlaamse schrijvers stonden op de achttien titels tellende longlist van de Libris Literatuurprijs: Peter Terrin en Yves Petry. Allebei halen ze ook de shortlist.

‘In tijden van nepnieuws, AI en virtuele werelden heeft de realiteit soms veel weg van fictie, en dus staat de literatuur voor een grote uitdaging’, stelt het juryrapport van de Libris Literatuurprijs. Van een dichter uit de permafrost tot een geüpload schrijversbrein: de zes auteurs op de shortlist bieden die uitdaging met glans het hoofd. Peter Terrin en Yves Petry verkeren op de lijst in het gezelschap van

Oek de Jong, Peter Zantingh, ­DonaldNiedekker–dieookalwerd genomineerd voor de Boekenbon Literatuurprijs – en Anjet Daanje, de recentste winnares van diezelfde prijs. Het alom bejubelde Het lied van ooievaar en dromedaris (Passage) van Anjet Daanje is een ruim twee eeuwen omspannende turf waarin Daanjeelflevensverhalenborstelt, waarin leven en werk van Emily

Brönte op een vernuftige en fascinerende manier verweven is. De ongrijpbaarheid van elke mens staat centraal. Telkens weer gaat het ook om vrouwen die proberen te ontkomen aan de beperkingen die de wereld hen oplegt. ‘Een ­caleidoscopische roman van grote klasse’, aldus de jury. Als de prijs naar Daanje gaat, zou ze de vijfde vrouwelijke winnaar zijn in de dertigjarige geschiedenis van de prijs.

Spelen als in de nineties, maar dan veel mooier

Waldschmerz

In Manzonderrijbewijs (Atlas/Contact) voert Oek de Jong een oudere verteller op die een rijbewijs ­probeert te halen. Maar de rijlessenzijnmeerdandat,zewordenin De Jongs handen ‘een prachtige zoektocht naar de verloren tijd’, ­aldus de jury. De man blikt terug: hoe beter hij leert parkeren en ­invoegen, hoe helderder en milder zijn blik op zijn jeugd wordt.

Als de prijs naar Anjet Daanje gaat, zou ze pas de vijfde vrouwelijke winnaar zijn in de dertigjarige geschiedenis van de Libris

In Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost (Koppernik) laat Donald Niedekker een fictief ­bemanningslid van de expeditie van Willem Barentsz ontwaken na 425jaar:eengevolgvandeklimaatopwarming. De expeditie, die een doorgang naar China zocht maar bij Nova Zembla strandde, wordt geraffineerd beschreven door ­Bartolomeo. ‘Een originele roman die ons meeneemt op een tocht door zee, door de tijd en door ­onszelf’, aldus de jury.

InOveralzitmensvanYvesPetry (Das Mag), die de Libris al eens ­eerder won met De maagd Marino, surfen we mee met de gedachtestromen van Kasper Kind, een ­boswachter met ‘waldschmerz’: een eenling die woedend is over de verwoestingen die de menselijke

soort aanricht. Hij kan het slecht vinden met zijn medemens, maar kiest na veel worstelingen toch voorhetcollectief.Want‘lievereen professionele idealist dan een ploeterende individualist’: ‘Een meerstemmige, gedreven vertelling en een spiegel van de tijd.’

Overstroming

Het hart van De gebeurtenis van ­Peter Terrin (De Bezige Bij) is een befaamde, pas overleden schrijver, om wie alle personages – die elk een hoofdstuk lang in de schijnwerpers staan – heen cirkelen. Wat hebben ze met elkaar te maken? Het uitgangspunt is het moment dat de assistente van de schrijver door een onderzoeksteam wordt uitverkoren om contact te leggen met diens geüploade brein. ‘Een ­labyrintvanmenselijkerelatiesdat bijiederebochteenverrassing,een volgend mysterie biedt.’

In Tussentijds (Das Mag) laat ­Peter Zantingh Robin met zijn zoontje Mats een treinreis maken door Duitsland in de door over­stromingen geteisterde zomer van 2020. Hij is op weg naar zijn vrouw Tess. Waarom zijn ze op weg? Zit het wel goed met hun relatie? Tess en Robin hebben elkaar ontmoet tijdens een milieuactie en worstelen met de vraag of je wel nog een kind op deze wereld hoort te ­zetten. ‘Zantingh verbindt uiterst origineel en ingenieus de grote ­vragen rond milieu en klimaat met persoonlijkelevenskeuzes,endoet dat op een manier die even dromerig als urgent is, even persoonlijk als politiek.’

De winnaar wordt bekend­gemaakt op 8 mei. Aan de Libris ­Literatuurprijs is een bedrag van 50.000 euro verbonden.

Eindbaas

recensie game

Een game met acht verhaallijnen? Dat werkt wonder­wel, bewijst Octopath traveler II

Een dief, een danseres, een handelaar, een apotheker, een krijger, een geleerde, een geestelijke en een beestachtig meisje zitten op café.

Wie neem je mee? Het is een vraag die je doorheen Octopath traveler II meermaals moet beantwoorden. Je reist kriskras op het continent Solista, van barre winterlandschappen over zeeën en woestijnen naar regenwouden en bruisende steden, met een steeds wisselende cast.

Dit spel ziet er fantastisch uit.

Niet alleen zijn de om­gevingen met oog voor detail ­gemaakt, ze komen tot leven met speciale effecten –glinstering, mist, zonnestralen, stof, confetti – die je met je ogen kunt ‘voelen’. Tegelijk word je teruggekatapulteerd naar de nineties met gepixelde minifiguren. Die gemengde HD-2D-stijl (decors in hoge definitie met tweedimensionale personages) is een kunstvorm die Square Enix in 2018 op ons losliet met de eerste ­Octopath traveler en die na Triangle strategy en Live a live nu een nieuw hoogtepunt bereikt

De gepixelde 2D-figuren lijken weggelopen uit de jaren 90. © Square Enix

De verhalen zullen geen prijzen winnen voor originaliteit, maar ze boeien wel. Een apotheker met ­geheugenverlies, een meisje dat op zoek is naar legendarische beesten, een priester die een moordmysterie ­onderzoekt: variatie genoeg. Een tip: niet alle ­Engelstalige stemacteurs zijn even goed, het is aangenamer om naar de Japanse stemmen te luisteren en in het Engels te lezen.

Bijna elk hoofdstuk mondt uit in een groot gevecht, en daarin schiet

Octopath traveler tweemaal raak. Het is heerlijk nostalgisch om beurtelings te vechten, zoals dat al decennia gebeurt in de Final fantasygames of Pokémon. Je hebt geen goede oog-handcoördinatie nodig, hersenen volstaan. Zo krijg je in elke beurt ‘breekpunten’ die je kunt opsparen en op het juiste moment inzetten. De ‘camera’ krult rond de rug van de uitvoerder, kleurrijke stofwolken draaien in het rond en de vijand kraakt: het maakt meteen gelukkig.

Alles gaat gepaard met een vaak epische, soms frivole soundtrack, waarmee de eerste Octopath al hoge ogen gooide. De sequel is overigens over de hele lijn een verbetering. De grootste kritiek op het eerste spel was het gebrek aan interactie tussen de acht personages. Ze liepen achter elkaar, vochten naast elkaar en op het eind bleek er een wat geforceerd overkoepelend kwaad te zijn, en dat was het dan. In de nieuwe game wordt er wel gepraat en gegrapt, en er zijn ook randverhalen waarin twee van je mannetjes samen op pad gaan. Toch zijn de acht verhalen nog steeds niet meesterlijk verweven –een danseres die wereldster wil worden, reist ­samen met een krijger: weinig geloofwaardig. Maar op het eind vinden ze dan toch weer een manier om het samen te knopen, en de eindbaas zal zelfs voor de meest doorgewinterde speler een uitdaging zijn.

Boeiende verhalen, mooie ­muziek, prachtige beelden, verslavende gevechten, goed voor vijftig tot honderd uur plezier: het is een Octopath ­triumph

Lotte Alsteens

Octopath traveler II

Op Playstation 4 en 5, pc , Nintendo Switch ¨¨¨¨è

Peter Terrin en Yves Petry. © Henk Veenstra/Johan-Jacobs

Veerle Vanden Bosch

Twaalf platen, dertien ongevallen

Het noodlot deelde Lynyrd Skynyrd de nodige meppen uit, maar de vaandeldragers van de ‘southern rock’ verrezen steeds weer. Gary Rossington, stichter en gitarist van ‘Free bird’, overleed zondag.

Zodra Gary Rossington The Rolling Stones had gehoord, verdween zijn ambitie om professioneel baseballspeler te worden naar het achterplan. Zijn gitaar zou bepalend worden voor de sound van de groep Lynyrd Skynyrd, die hij op zijn dertiende mee oprichtte. Hij overleefde de vliegtuigcrash die de groep in 1977 drie leden kostte, en startte die tien jaar later weer op. Rossington overleed zondag, hij was 71. Rossington, kind van een alleenstaande moeder in Jacksonville, Florida, was stoïcijns. Het verhaal van Lynyrd Skynyrd vond hij niet bijzonder tragisch: ‘Dat is het leven.’ Belangrijker vond hij dat de groep schoffies dé vaandeldragers waren van de gitaarrock uit het zuiden van de VS, naast de chiquere Allman Brothers, die meer naar jazz hadden geluisterd. Hij leerde zanger Ronnie Van Zant, zestien, en drummer Bob Burns, net als hijzelf dertien, in 1964 kennen op het baseballveld. Ze beslisten een groepje op te richten. Twee weken later wilden ze de twaalfjarige gitarist Allen Collins uitnodigen om bij hen te komen spelen. Die vluchtte op zijn fietsje weg toen hij Van Zant en Burns, ­notoire herrieschoppers, zag aankomen.

Lynyrd Skynyrd vocht vaak, en ze werden geregeld geschorst op school om hun lange haar, vooral door de leraar lo, Leonard Skinner. Hun ongewone groepsnaam

is een verbastering van de zijne; voor het gemak doopten ze hun debuutplaat uit 1973 (Pronounced ‘Lĕh-’nérd ‘Skin-’nérd) Die sloot af met ‘Free bird’, een nummer van 9 minuten met een geweldige partij ­slidegitaar van Rossington. Uiteraard raadde iedereen hen af de song op single uit te brengen, uiteraard deden ze het toch. Ze droegen het nummer postuum op aan ­Duane Allman, de gitarist van The Allman Brothers, die op zijn 24ste omkwam in een motorongeluk.

‘Sweet home Alabama’

Ongevallen waren ook bij Lynyrd Skynyrd schering en inslag. ‘That smell’ gaat over de dag dat zowel Rossington als ­Collins in 1976 een auto-ongeluk had – Rossington onder de invloed van drank en tranquillizers, zodat de band hem een boete van 5.000 dollar oplegde voor de optredens die ze gemist hadden.

Voor de fans was ‘Free bird’ de signature tune van de groep, maar hun grootste hit was ‘Sweet home Alabama’, van hun tweede plaat uit 1974. De song was een reactie op ‘Southern man’ van Neil Young, dat de leden van Lynyrd Skynyrd nodeloos veralgemenend vonden. Young schreef later dat hij ‘de schop onder de kont’ had verdiend: ‘Mijn tekst was neerbuigend en kon te ­gemakkelijk fout worden begrepen.’

Op 20 oktober 1977, drie dagen nadat hun vijfde plaat Street survivors was verschenen, crashte het vliegtuig van Lynyrd Skynyrd in Mississippi. Van Zant, gitarist Steve Gaines en zijn zus, backingzangeres Cassie Gaines, overleefden de crash niet. Bassist Leon Wilkeson werd eerst dood­verklaard, maar kon worden gereanimeerd. Zowel bij hem als bij Allen Collins werd ­serieus overwogen een arm te amputeren

Rossington hield aan de vliegtuigcrash pinnen over in zijn arm en been, een lange revalidatie en een nog langere ontwenningskuur van pijnstillers

Rossington brak beide armen, polsen, benen en enkels, en zijn bekken. Hij hield aan het ongeval stalen pinnen over in zijn rechterarm- en -been, een lange revalidatie en een nog langere ontwenningskuur van pijnstillers. De hoes van Street survivors, waarop de band was afgebeeld in een zee van vlammen, werd zo snel mogelijk ver-

vangen door een minder dubieus beeld. De Rossington-Collins Band, die hij in 1980 oprichtte met Allen Collins, mocht vooral niet klinken als Lynyrd Skynyrd, en dus trokken ze een zangeres aan, Dale Krantz. Zij en Rossington trouwden twee jaar later, ze kregen twee dochters.

Minder goed verging het Collins. Zijn vrouw stierf in het kraambed, hij raakte verslaafd en veroorzaakte in 1986 een autoongeval waarbij zijn vriendin overleed en hij tot de nek verlamd raakte. Hij overleed in 1990, amper 37 jaar oud.

Zittend optreden

In 1987 richtten Rossington, Wilkeson, toetsenist Billy Powell, gitarist Ed King en drummer Artimus Pyle Lynyrd Skynyrd weer op, met Ronnies broer Johnny als zanger (de derde Van Zant, Donnie, leidde de groep .38 Special, waarin verscheidene ­Skynyrds ooit speelden). De band bracht tussen 1991 en 2012 nog negen platen uit. De groep bleef ook optreden, al moest Rossington dat door de pijn van het ongeval en een hartkwaal steeds vaker zittend doen. Wilkeson en Powell overleden toen ze respectievelijk 49 en 56 waren, Burns kwam om in een auto-ongeval. Van de bezetting die de vliegtuigcrash overleefde, is alleen drummer Artimus Pyle, 74, nog in leven. Inge Schelstraete

Gary Rossington was dertien toen hij de andere leden leerde kennen van wat Lynyrd Skynyrd zou worden. © afp

postuum Gary Rossington

film & wetenschap

Boodschappenlijstje afgevinkt, film vergeten

recensie film

James Bond-regisseur

Sam Mendes heeft alle spektakel achterwege gelaten in zijn persoonlijkste film tot nu toe. Toch weet Empire of light niet te beklijven.

Babylon en The Fabelmans zijn nog niet uit de zalen verdwenen of er is alweer een liefdesbrief aan de cinema uit. De schijnwerpers zijn deze keer niet gericht op de sterren of ­regisseurs in spe, maar op de kaartjesknippers en snackverkopers in de bioscoop. Verwacht in Empire of light geen bergen cocaïne en spetterende orgieën, wel lithium en droevige seks op kantoor.

Na het bejubelde oorlogsdrama 1917 en de Bondfilms Spectre en Skyfall komt Sam Mendes met een intiemer verhaal. Voor het scenario, dat hij voor het eerst volledig zelf schreef, haalde de Britse regisseur inspiratie uit de mistroostige Thatcherjaren waarin hij opgroeide. Het hoofdpersonage baseerde hij losjes op zijn moeder, die worstelde met mentale problemen. Maar hoe persoonlijk zijn invalshoek ook is, de film voelt vreemd afstandelijk aan.

Skinheads

Empire of light is gefilmd in het kuststadje Margate, waar William Turner enkele van zijn bekendste zeezichten borstelde en T.S. Eliot zijn gedicht ‘The waste land’ schreef. Hilary ­(Olivia Colman), een alleenstaande vrouw van middelbare leeftijd, werkt als bioscoop­manager in Empire, een oogstrelend art-decogebouw dat baadt in een sfeer van vergane glorie. Het is 1981, en het kustdorpje is al lang geen idyllisch toevluchtsoord voor kunstenaars meer. De werkloosheid piekt en skinheads terroriseren de straten.

Verdoofd door de lithium die ze

slikt, sleept Hilary zich door monotone dagen, gevuld met routineuze taken en handjobs aan haar baas (Colin Firth). Pas wanneer een nieuwe­ticketverkoper wordt aan­geworven, licht ze weer op. Stephen (Micheal Ward) is een aantrekke­lijke, piepjonge zwarte man, en net als zij een buitenbeentje. Ondanks het grote leeftijdsverschil groeien ze naar elkaar toe.

Mendes had zich geen betere actrice­dan Colman kunnen wensen om een ode aan zijn moeder te brengen. Ze vertolkt Hilary met een ­gepaste dosis kwetsbaarheid en schakelt moeiteloos tussen apathisch en extatisch. Maar zelfs zij slaagt er niet in om de romance met haar jonge tegenspeler­geloofwaardig te maken. Dat ze aan elkaar ­gekoppeld worden, voelt geforceerd aan, en dat lijken de acteurs zelf ook

Romcom zonder romantiek of humor

What’s love got to do with it?

In de bioscoop

Van: Shekhar Kapur

Met: Lily James, Shazad Latif, Emma Thompson (108 min.)

¨¨èèè

Dat Olivia Colman

elkaar ­gekoppeld worden, voelt geforceerd aan, en dat lijken de acteurs zelf ook te beseffen

te beseffen. Het enige­wat hun personages gemeen hebben, is dat ze strijden tegen een maatschappij die hen afdankt. Hilary­voelt zich onderdrukt door de mannen in haar leven, Stephen is het mikpunt van racis­tische aan­vallen.

Ode aan de cinema Mentale gezondheid, racisme, de strijd tegen het patriarchaat: Men-

des wilde zoveel vakjes afvinken dat hij vergat een film te maken die raakt. En alsof dat niet al genoeg thema’s zijn, wrijft de regisseur er nog een andere boodschap in: dat films een helende kracht hebben. Voor Stephen is de bioscoop een toevluchtsoord, de plek waar er altijd licht is in de duisternis. ‘Deze lichtbundel doet je alles vergeten’, legt de filmoperateur van Empire­uit. Dat zal wel, als skinheads buiten klaarstaan met een knuppel in de hand. Wie deze ode aan de cinema het meest recht aandoet, is chef fotografie Roger Deakins, die al voor de vijfde keer met Mendes samenwerkt. De master of light schildert tableaus waarop Turner jaloers zou zijn, en dat heeft hem zijn zestiende Oscarnominatie opgeleverd – meteen ook de enige voor deze film.

Leni Debacker

Ondanks het onderwerp en de aantrekkingskracht tussen de hoofdrolspelers doet deze interculturele romcom meteen gedateerd aan.

Recensie Film

Na een zoveelste mislukte date vraagt documentairemaakster Zoe misnoegd aan haar koppelzieke moeder of ze ‘haar maar een halve persoon vindt als ze geen man heeft’. Het is een vraag die wel meer romantische komedies stellen en meteen in de wind slaan. Ook What’s love got to do with it? doet er alles aan om te tonen dat Lily James’ personage ­natúúrlijk ook zonder man waardevol is. Om dan aan het eind toch al haar geluk van die ene persoon te ­laten afhangen. Regisseur Shekhar Kapur, vooral bekend van zijn twee Elizabeth-films met Cate Blanchett, krijgt maar moeizaam leven geblazen in het continu van toon wisselende scenario. Oneliners die op papier scherpzin-

Is niet elke verbintenis er een met een onbekende? ©

nig lijken, klinken gekunsteld uit de mond van een vrouw die juist on­gedwongen moet overkomen. Haar feminisme wordt betuttelend herleid tot kromme zinnen zoals: ‘Assepoester was meer bezig met het gla-

Te luchtig

Robert Viglasky

zen plafond dan met glazen schoentjes.’ Gecombineerd met nostalgie naar de vibe van genreklassiekers als Notting Hill en When Harry met Sally wordt What’s love got to do with it daardoor onbedoeld oubollig.

Het centrale idee is nochtans fascinerend. Wanneer Kazim, de islami­tische buurman van Zoe, besluit om een ‘geassisteerd’ huwelijk aan te gaan, wil zij het proces op beeld vastleggen. De blik van de camera tussen hen in stelt een interessante vraag: is uiteindelijk niet elke verbintenis er een met een onbekende? Dat haar documentaire bovendien wordt teruggeroepen omdat een witte vrouw volgens de producer niet de persoon is om dat verhaal te vertellen, is een van de vele thema’s die terloops worden aangeraakt en nooit uitgediept. Het blijft tenslotte een luchtige romcom.

Al is hij daarvoor zelden romantisch en niet grappig genoeg. Dan is het beter teruggrijpen naar The big sick, die in 2017 gelijkaardige thema’s geestiger, geloofwaardiger en actueler bracht.

Fien Meynendonckx

Hilary (Olivia Colman) sleept zich door de monotone dagen. © Parisa Taghizadeh

en Micheal Ward aan

Empire of light

In de bioscoop

Van: Sam Mendes

Met: Olivia Colman, Colin Firth, Micheal Ward (119 min.)

Mens rijdt al langer te paard dan gedacht

Archeologie

Vijfduizend jaar geleden kreeg de mens het paardrijden onder de knie. Het veranderde de loop van de geschiedenis.

Eenpaard,eenpaard,mijnkoninkrijkvooreenpaard.Dewoordendie

William Shakespeare de Britse ­koning Richard III in de mond legde, zeggen het helemaal. Door paard te leren rijden verlegde de mens zijn grenzen. Plots kon hij veelgrotereafstandenafleggen,en bijoorlogvoeringwasruiterij,door haar grotere snelheid en wendbaarheid, in het voordeel ten opzichte van voetvolk. Ook de handel profiteerde, en de culturele uitwisseling tussen buurvolkeren.

Wanneerdemensvoorheteerst op de rug van een paard klom, was tot dusver moeilijk te achterhalen. Op archeologische vindplaatsen zijnnauwelijkssporenvanteugels, bitten en andere rijbenodigd­heden teruggevonden. Ook zijn amper skeletten van paarden ­bewaard gebleven, waardoor de ­fysieke slijtage, die de overgang van onbereden naar bereden dieren zou kunnen bewijzen, niet goed in kaart is te brengen.

Versleten dijbeen

Wel zijn gefossiliseerde paardendrollen en mogelijke sporen van omheiningen teruggevonden in

ruim vijfduizend jaar oude ­nederzettingen in het huidige ­Kazachstan. Ook zijn restanten van paardenmelk aangetroffen in tandsteen van mensen die zo’n

5.500 jaar geleden in het huidige Oekraïne en Rusland leefden, op de overgang van kopertijd naar bronstijd. Maar die vondsten ­bewijzen hooguit dat paarden rond die tijd werden gehouden voor hun vlees en hun melk, niet dat ze ook bereden werden. Na 5.500 v.Chr. zit er een hiaat in de ­archeologische tijdlijn, tot ongeveer4.000jaargeleden,wanneerde eerste sporen van door paarden ­getrokken wagens opduiken en ­Babylonische geschriften melding maken van ruiterij.

Een internationaal archeo­logen­team, aangevoerd door Martin Trautmann en Volker Heyd van de universiteit van Helsinki, denkt dathiaatnutekunneninvullen.De teamleden onderzochten de ongeveer 4.500 jaar oude skeletresten van twee dozijn mensen uit de ­Jamnacultuur, die een vermoedelijk nomadisch bestaan leidden in het huidige Roemenië, Bulgarije en Hongarije. De botten van zes

van hen vertonen duidelijke tekenen van fysieke belasting door paardrijden, zoals slijtage van het dijbeen, de wervels en het bekken, schrijven de archeologen in het vakblad Science Advances

Zonder zadel

Ze zijn daarmee mogelijk het vroegst bekende bewijs dat paarden als transportmiddel werden gebruikt en een sterk argument om te denken dat paardrijden al 5.000 jaar geleden een gebruike­lijke activiteit was voor sommige Jamna-individuen, stellen de

De Jamna waren nomaden en hanteerden een manier van rijden die wellicht niet voor iedereen was weggelegd

onderzoekers. De aard van de slijtagedoetvermoedendatdeJamnaruiters hun paarden zonder zadel of stijgbeugels bereden. Door hun benen tegen de flanken van de dieren te klemmen, voorkwamen ze dat ze vielen en hielden ze toch de handen vrij om te vechten of vee te hoeden. Het is een lichamelijk veeleisende manier van rijden die wellicht niet voor iedereen was weggelegd. Het kan verklaren waarom niet alle onderzochte ­Jamna-skeletten de slijtagesporen vertoonden. De vondst van de ruiterskelettenschuiftdeaanvangvanderuiterij bijna duizend jaar terug in de tijd, naar circa 3.000 jaar voor het beginvanonzejaartelling.Maarde onderzoekers denken dat de Jamna het paardrijden waarschijnlijk al eerder onder de knie moeten hebben gehad, aangezien ze rond 3.000 v.Chr. al een geografisch gebied hadden veroverd dat zich uitstrekte van Mongolië en het Altaigebergte tot het zuidoosten van ­Europa. Het is moeilijk voorstelbaar dat ze dat te voet zouden hebben klaargespeeld.

Hilde Van den Eynde

Paard was laatkomer in menselijke stal

Het paard is een laatkomer als door de mens getemd dier. Honden lopen al 20.000 jaar met de mens mee, geiten en schapen werden 10.000 jaar geleden ­gedomesticeerd, iets later ­gevolgd door runderen en ­varkens. Maar genetisch onderzoek van hedendaagse paarden heeft ­uitgewezen dat de dieren pas zo’n 5.500 jaar geleden ­werden ­getemd, uitgaande van diverse populaties wilde paarden. Vermoedelijk gebeurde dat in de ­kopertijd in het huidige ­Kazachstan, door halfnomadische steppevolkeren van de ­Botajcultuur. (hvde)

Een Egyptisch graffito van godin Astarte te paard, 19de dynastie, Egypte. Deze afbeelding dateert van ca. 1.500 jaar na de Jamnacultuur. © S. Steiss, Berlin

ZWEEDS RAADSEL

een elektrische stads ets WIN

• Elektrische stads ets van Veloci met batterij in het frame

• Uitneembare Li-on batterij met een uitzonderlijk groot bereik tot 120 km

• Krachtige en geruisloze middenmotor

• Automatisch voor- en achterlicht gekoppeld aan de etsbatterij

• Gebruiksvriendelijk display met 5 ondersteuningsniveau

KRUISWOORD

HORIZONTAAL

1 oma. huiswachter 2 Chinese staatsman. gedorste graanhalmen

3 Oude Testament. mouwloos vestje. bevel 4 lichtrood. laborant 5 afzetgebied. verbandartikel 6 proost. bevlieging 7 Portugees eiland. tien (voorvoegsel) 8 rijwiel. prikkelgeleider. Hare Majesteit 9 hoge stand. kwaadheid 10 huls. snurken

VERTICAAL

1 waterketel. zintuig 2 vrucht 3 emeritus. speelplaats 4 het dun-zijn. lidwoord 5 schaap. vorst 6 smalle plank. opstootje 7 Japanse munt. mens 8 hoofdstad van Canada. spel 9 public relations. drank 10 toestand. Deens autokenteken 11 Oost-Europeaan 12 soort rolschaats. einde van een gebed

TECTONIC

Vul elk dik omrand blok met de cijfers 1, 2, 3, 4 enz. (net zoveel als er vakjes zijn). Vul bv. 1, 2,en 3 in bij een blokje met 3 vakjes. Gelijke cijfers mogen elkaar niet raken; ook niet schuin.

BINAIRE

In elk vakje komt een 0 of een 1 te staan. Het aantal nullen en enen is op elke regel gelijk en nergens staan meer dan twee nullen of enen naast of onder elkaar.

Breng de letters uit de gekleurde vakjes over naar de letterbalk en vorm het sleutelwoord

SMS het gevonden sleutelwoord naar het nummer 6022 (€1/sms verzonden/ontvangen) of BEL met uw vast telefoontoestel naar 0905 23 002 (€2/oproep)

Winnaars en extra puzzels op standaard.be/puzzels

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

OPLOSSINGEN VAN MAANDAG 06-03-23

PRIJSZWEED dinsdag 28 februari ILLUSIE

KAMPIOEN MASTERCLASS

6022

€1/SMSverzonden/ontvangen

Wedstrijd t/m 16/03/23 om 23h59. Deelname per sms: €1/sms verzonden/ontvangen, 5 sms’en per volledige deelname, €5 per volledige deelname. Deelname per vaste telefoon: € 2. Deelname verboden voor minderjarigen. De winnaar wordt persoonlijk verwittigd. 1 winnaar per week. Reglement op aanvraag of ter inzage op: www.copress/wedstrijdreglement. De verwerking van deze gegevens is onderworpen aan de bepalingen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van 27 april 2016 en aan de wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens.

Wedstrijdorganisatie: Copress BV, 2018 Antwerpen, Desguinlei 90/1E, Ond. nr BE 0839 513 125

Helpdesk: 03/216 46 84 - info@copress.be

DS23w10-W Veloci

CASPER EN HOBBES Bill Watterson

colofon

Verantwoordelijke uitgever: Koen Verwee

Hoofdredacteur: Karel Verhoeven

Adjunct-hoofdredacteurs: Inge Ghijs, Lieven

Sioen

Commentatoren: Bart Sturtewagen (hoofdcommentator), Bart Brinckman, Inge

Ghijs, Ruben Mooijman, Koen Vidal

Nieuwsmanagers: Sofie Vandenhouwe, Michiel

Snoeck, Filip Van Ongevalle (publicatiemanager), Sylvie Van Ginneken (manager leesgedrag en journalistieke innovatie)

Financieel manager: Toon van den Meijdenberg

Secretariaat: Carine Billion, Mai Goossens

Eindredactie: Astrid Houthuys (chef)

eindredactie@standaard.be

Ombudsvrouw: Karin De Ruyter ombudsvrouw@standaard.be

Publicatieteam: Filip Van Ongevalle (chef)

Nieuwsteam: Michiel Snoeck (chef), Ellen De Muynck (adjunct-nieuwsmanager), Jorn Van Thillo (adjunct-nieuwsmanager), Arno Vanhollebeke (video)

snelnieuws@standaard.be

Podcast: Bart Dobbelaere (chef)

Wetstraat: Jan-Frederik Abbeloos (chef) wetstraat@standaard.be

Binnenland: Sarah Vankersschaever (chef) binnenland@standaard.be

Economie: Annelien De Greef (chef) economie@standaard.be

Buitenland: Koen Vidal (chef) buitenland@standaard.be

STANDAARDSHOP.BE

Opinie & analyse: Hans Cottyn (chef) opinie@standaard.be

Cultuur & media: Filip Tielens (chef) cultuur@standaard.be

Letteren: Guinevere Claeys (chef) letteren@standaard.be

Weekend: Dorien Knockaert (chef Magazine), Griet Plets (chef DS Weekblad),Lieven Sioen (chef Weekendkrant)

Sport: Diebrecht De Smet (chef) sport.ds@standaard.be

Grafische en beeldredactie: Gert Verbelen (chef vorm), Karen Wyckmans (chef beeld)

Huiscartoonist: Lectrr, info@lectrr.be

Marketing: Klaartje De Bonnaire (chef), Lukas

Houthaeve, Mike Livis, Tsane Nulens, Nick Verheyen, Anna Weyts DSOnline.Marketing@standaard.be

Klantenservice: gratis nummer voor de automatische registratie van bezorgingsklachten van de dag zelf:

0800-500.91 (8 tot 20 u.) Klantenservice lezers:

02-790.21.10 (ma-vr 8 tot 17 u, zat 9 tot 13 u.).

Via chat: www.standaard.be/service (ma-vr 8 tot 20 u. zat 9 tot 13 u).

Abonnementsprijzen per 12 december 2022

Surf naar aboshop.standaard.be of bel naar de klantenservice

Full plus(ma t/m za op papier + elke dag alles

digitaal): € 540 voor 12 maanden of via domiciliëring € 45/maand

Wknd plus (za op papier + elke dag alles

digitaal): € 336 voor 12 maanden of via domiciliëring € 28/maand

Refurbished laptops

HP EliteBook 740 G2

• Zeer krachtige i5-processor: uitermate geschikt voor zakelijk, privé- en schoolgebruik

• 8 GB DDR geheugen + 128 GB SSD harde schijf: pakweg 5x sneller dan een normale harde schijf

• Meteen aan de slag: AZERTY keyboard en nieuwe Windows 10 PRO installatie

• 12 maanden garantie

€ 329 nieuwprijs € 699

tot 58% verschil met nieuwprijs

BESCHIKBARE UPGRADES:

• HP EliteBook met touchscreen

Digi plus (elke dag alles digitaal): € 300 voor 12 maanden of via domiciliëring € 25/maand

Basic (onbeperkt alle plusartikels):

€ 192 voor 12 maanden of via domiciliëring

€ 16/maand

Beheer je abonnement via de servicepagina via standaard.be/service of bel naar de klantenservice. De Standaard - www.standaard.be

Nieuwsapp dS Nieuws - Krantenapp dS Krant

Adres redactie: Kantersteen 47, 1000 Brusseltel: 02-467.22.11

Uitgever: Mediahuis NV, Katwilgweg 2, 2050 Antwerpen. Alle teksten, foto’s en beeldmateriaal uit De Standaard en De Standaard Online zijn auteursrechtelijk beschermd. Zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever mogen ze op geen enkele wijze verder verspreid worden. De voorwaarden voor reproductie vindt u op www.standaard.be/copyright.

Adverteren in de krant?

Nationaal adverteren: nationaaladverteren@adsanddata.be

Regionaal adverteren: regionaaladverteren@adsanddata.be

Zoekertjes: Immo en Job 0800-98.887

Zoekertjes: Auto, Vakantie en Varia 080062.899

Jobadvertenties: Jobat Media: 02-467.48.00order@jobatmedia.be – www.jobat.be

Rouwberichten: Familienieuws: 011-87.82.15familienieuws@adsanddata.be

de kleine parade

Justin Bieber toch op het podium

Justin Bieber heeft afgelopen weekend de bezoekers van het Rolling Loud-festival in Cali­fornië verrast met een optreden. Hij bracht samen met rapper Don Toliver hun vorige maand verschenen nummer ‘Private landing’. Vorige week raakte ­bekend dat de 27-jarige zanger zijn wereldtournee niet meer zal hervatten. Bieber kampt met ­fysieke en mentale problemen als gevolg van het syndroom van Ramsay-Hunt, waardoor een deel van zijn gezicht tijdelijk ­verlamd raakte.

Youtuber treedt op als Rosalía

Peruaanse fans van Rosalía baalden toen de popster hun land oversloeg voor haar Motomamitour. Youtuber iOA liet het er niet bij zitten: hij trad zelf op als Rosalía voor publiek in Lima. Daarbij droeg hij outfits die ­lijken op de kleding die de ­zangeres zelf draagt. Ook de setlist en choreografieën van Rosalía werden gekopieerd. Volgens iOA gingen er vier maanden ­repeteren aan zijn optreden vooraf. Fans hopen dat de ­zangeres toch nog een concert wil geven in het land.

Camilla verschijnt in BBC-show

Koningin-gemalin Camilla was zondag te gast in het populaire BBC-programma Antiques roadshow. Ze nam twee items mee om door de experts te laten ­keuren: een zeldzame zilveren snuifdoos uit de koninklijke ­collectie en de poëziebundel ­Elegy written in a country ­churchyard van Thomas Gray. Ze wees erop dat het boek door de Guild of Women Binders was ­ingebonden. Volgens presentatrice Fiona Bruce stelde Camilla iedereen op zijn gemak en maakte ze graag een praatje.

Geen ‘woohoo’ voor Bruce Willis

Emma Heming Willis (44), de vrouw van Bruce Willis (67), roept papa­razzi op om niet meer naar haar man te schreeuwen als hij over straat loopt. ‘Ik weet dat het ­jullie werk is, maar ­misschien moeten jullie gewoon even afstand houden’, schrijft ze. Bij de 67-jarige acteur werd onlangs een vorm van dementie vastgesteld. ‘Roep alsjeblieft niet meer naar mijn echtgenoot om hem te vragen hoe het gaat. Geen woohoo of yippee ki-yay meer, gewoon niet meer doen.’ (gvds)

• Geheugenupgrade voor HP EliteBook naar 16 GB

• Upgrade harde schijf SSD naar 480 GB

• Refurbished dockingstation voor HP Elitebook 740 G2

MacBook Pro 15 inch met touchbar

• Zeer krachtige Intel Core i7-processor

• 16 GB werkgeheugen en 512 GB SSD

• Perfect voor foto- en videobewerking, office taken of het kijken naar je favoriete serie

• Met touchbar: sneller op je doel af met handige shortcuts

• Met AZERTY keyboard

• 12 maanden garantie

€ 1299 nieuwprijs € 2999

GARFIELD Jim Davis

Laat Bruce Willis met rust, vraagt zijn vrouw. © afp

6.00 radio2 op één: Goeiemorgen, morgen! (live) / 9.00 Winterbeelden / 10.00 radio2 op één: ann&daan (live) / 12.00 Winterbeelden /

12.15 Dagelijkse kost (herh.) (tt) / 12.30 Blokken

(herh.) (tt) / 13.00 VRT NWS journaal (tt) / 13.25

Het Weer (tt) / 13.30 Iedereen helpt (herh.) (tt) /

13.55 Thuis [SERIE] / 14.00 Villa Politica [ACTUA]

/ 14.20 Clips / 15.25 Sporza - Wielrennen: Parijs - Nice [SPORT] (live) (tt) / 16.55 Clips / 17.10

Flikken. [SERIE] (herh.) (tt) Afl. Land van Belofte.

/ 18.06 VRT NWS update (tt) / 18.08 Het Weer (tt) / 18.15 Dagelijkse kost (tt) / 18.30 Blokken

(tt) / 19.00 VRT NWS journaal (tt) / 19.45

Iedereen beroemd: reportagemagazine (B). (tt)

7.30 Ketnet Junior / 12.30 Winterbeelden / 13.30 Ketnet Junior: programma’s voor peuters en kleuters. / 14.00 Villa Politica: [ACTUA]

politiek duidingsprogramma (B). / 15.30 Ketnet

Junior: programma’s voor peuters en kleuters.

/ 17.20 VRT NWS live / 17.35 Waterhole: Africa’s

Animal Oasis. Documentairereeks over het belang van waterpoelen voor het Afrikaanse ecosysteem (GB 2020). (herh.) / 18.20 Extra

Time: [SPORT] voetbaltalkshow (B). (herh.) (tt)

Extra Time kijkt terug op de vorige speeldag in de Jupiler Pro League. / 19.20 De Ideale Wereld: actualiteitenmagazine (B). Presentatie: Ella Leyers.

(12+) (herh.) (tt) Gast: Hilde Crevits.

6.15 Kinderprogramma’s / 9.40 Open Keuken met Sandra Bekkari (herh.) (> 9.55) / 12.00 Echte Verhalen - De Buurtpolitie (herh.) / 12.30 Lisa [SERIE] (herh.) / 13.00 VTM NIEUWS / 13.30

Het Weer / 13.35 Familie [SERIE] (herh.) / 14.05

Wittekerke [SERIE] (herh.) / 15.05 White Collar

[SERIE] (12+) (herh.) / 16.15 Cougar Town [SERIE] (12+) (herh.) / 16.35 Cougar Town [SERIE] (12+) (herh.) / 16.55 Louislouise [SERIE] (herh.) / 17.25

Echte Verhalen: De Kliniek. Docufictiereeks (B). (herh.) / 17.50 Echte Verhalen - De Buurtpolitie: docufictiereeks (B). (herh.) / 18.25 Lisa. [SERIE]

Telenovelle (B). Afl. What You See Is What You

Get. / 19.00 VTM NIEUWS / 19.55 Het Weer

7.15 Escape to the Country (herh.) (> 8.00) / 10.00

Blind Getrouwd USA (herh.) (> 11.20) / 12.50

MasterChef Australia (herh.) / 13.50 Escape to the Country (herh.) / 14.40 Neighbours [SERIE] /

15.05

Blind Getrouwd USA (herh.) / 16.30 Achter

Gesloten Deuren (herh.) / 17.25 MasterChef Australia / 18.40 Border Security USA (herh.) / 19.05

Home and Away. [SERIE] Soapreeks (Aus.). Ziggy is gefrustreerd dat Justin niet eerst met haar overlegd heeft over de stageplaats voor Theo. /

19.35 De Alarmcentrale: Pech Onderweg. Realityreeks waarin Jochem van Gelder Nederlandse hulpverleners volgt die automobilisten helpen die met pech langs de weg zijn beland (NL).

8.00 DIY (herh.) / 8.25 Meesterlijke Klassiekers (herh.) / 8.55 Njamma Mia! (herh.) (> 10.00) / 12.05 De Tafel van Vier [ACTUA] (12+) (herh.) (> 13.00) / 14.20 The Sky is the Limit: reportagereeks over het leven van enkele succesvolle landgenoten (B). (herh.) / 15.05 Winters grillen: culinair magazine (B). Presentatie: Jeroen De Pauw. (herh.) / 15.25 DIY: culinair magazine (B). (herh.) / 15.55 Piet Patron: realityreeks (B). (herh.) / 16.25 Big Brother: realityshow (B/ NL). (herh.) / 17.25 Recht Naar De Gevangenis: realityprogramma (B). (herh.) / 18.40 The Sky is the Limit: reportagereeks (B). (herh.) / 19.40 Play Café: showbizzmagazine (B).

20.10 HET WEER (tt)

20.15 THUIS. [SERIE] Soapreeks (B). (tt)

› De gevolgen van de ‘vrijgezellen’ worden stilaan duidelijk. (Afl. 5392)

20.45 ONDER DE RADAR: Documentairereeks (B).(12+) (tt) Afl. Only the strong.

› Voor het eerst geven de speciale eenheden toelating om te filmen achter de schermen van de beruchte testweken, waarin kandidaten tot het uiterste op de proef worden gesteld. (Afl. 2/7)

21.45 WAAR IS ELKE WEVERS? Documentairereeks (B 2023).(12+) (tt) Afl. De partner. › Een jaar lang hebben alle betrokkenen in deze zaak gezocht naar Elke Wevers, zonder enig resultaat. In december 2011, exact één jaar na haar verdwijning, wordt haar partner aangehouden. (Afl. 2/4)

22.20 VRT NWS LAAT - HET WEER (herh.) (tt)

22.50 LUCHTHAVEN 24/7: reportagereeks (B). (herh.) (tt) › Een vliegtuig heeft schade opgelopen aan de motor en mag niet vertrekken. De vlucht naar Afrika wordt omgeleid en loopt vertraging op, tot grote frustraties van de passagiers. (Afl. 9/12) (jg. 2)

23.35 THUIS. [SERIE] Soapreeks (B). (herh.) (tt) › De gevolgen van de ‘vrijgezellen’ worden stilaan duidelijk. Het wordt een succesvolle avond in de wijnbar. Vince wil Vicky bedanken en zoekt haar op. (Afl. 5392)

00.02 KENO - EUROMILLIONS

00.05 DAGELIJKSE KOST (herh.) (tt)

00.20 IEDEREEN BEROEMD (herh.) (tt)

00.45 VRT NWS LAAT (herh.) (tt)

STANDAARDSHOP.BE

20.00 TERZAKE: [ACTUA] nieuws- en duidingsmagazine (B). (tt)

20.35 DE AFSPRAAK: [ACTUA] actuamagazine (B). (tt)

21.20 DE WEEKENDEN: humaninterestreeks waarin Joris Hessels acht mensen een jaar lang volgt (B). › De jarenlange samenwerking tussen Bouchra en haar broer loopt sinds de uitbreiding van haar truckwashbedrijf stroef en komt op een keerpunt. Musti vertrekt met zijn jongeren naar Compostella, een persoonlijke en intense reis voor hen allemaal. Voor Thomas gaat er een hele nieuwe wereld open als kersverse vader. De zomer van Christoph loopt niet als gepland. Dana trok deze zomer naar haar thuisland Polen, maar maakt ze wel genoeg tijd om te daten? (Afl. 8/10) (jg. 3)

22.10 DE IDEALE WERELD: actualiteitenmagazine (B). (tt) › Gast: Jonas Geirnaert. (Afl. 26/42) (jg. 15)

22.45 WINTERUUR: praatprogramma waarin Wim Helsen gasten uitnodigt voor een gesprek over hun favoriete tekst (B). (tt) Afl. Maud Vanhauwaert. (Afl. 69/77) (jg. 8)

23.00 VERKRACHT AAN HET FRONT: documentaire waarin Inge Vrancken de impact van seksueel geweld in oorlogssituaties onderzoekt (B 2023). Presentatie: Rudi Vranckx. (herh.) (tt) › De eerste getuigenissen van seksueel geweld, foltering en verkrachting door Russische soldaten kwamen al snel na de herovering van Oekraïense steden en dorpen. (Afl. 2/2)

23.30 CANVASLUS (herh.) (tt)

20.05 FAMILIE. [SERIE] Soapreeks (B).

› Benny probeert de situatie alsnog uit te praten met Samira, maar zij wil het er niet meer over hebben. Yoko denkt dat Cédric zich voor haar schaamt. Ze is boos en beslist om alleen naar de drink van Wolff & Bos te gaan. Raven vindt dat Lars zich vreemd gedraagt. Alfons wil niet dat Vanessa van job verandert. (Afl. 7180)

20.35 VERLIEFD, VERLOOFD, GETROUWD

IN 24U: realityreeks (B). › Het koppel Matthias en Natascha komen toe op een droomlocatie: Cyprus. Natascha heeft daarbij geen enkel vermoeden van het complot tussen Matthias en Ruth. (Afl. 6) (jg. 1)

21.45 DE KROONGETUIGEN: documentairereeks van Jeroen Wils waarin waargebeurde misdaadverhalen uit Vlaanderen worden verteld aan de hand van getuigenissen (B).(16+) (herh.)

Afl. De Sektemoord. (Afl. 6/8) (jg. 4)

22.45 EEN ECHTE JOB: realityreeks (B).(12+) (herh.) › Niels ontdekt dat wonden verzorgen zijn ding wel is. Bart is getuige van een eerste covidtest en Julie mag zelfstandig parameters opnemen. Sean

geeft een eerste flesje aan baby Lilou en bij Laura is het tijd om zelf haar eerste spuitje te zetten. (Afl. 3/8) (jg. 1)

23.50 WHITE COLLAR. [SERIE] Misdaadreeks (VS).(12+) (herh.) Afl. Threads. › In New York vindt de jaarlijkse modeweek plaats.

Peter en Neal zijn een Israëlische zwendelaar op het spoor die smokkelwaar het land wil binnenkrijgen via een jurk. (Afl. 2/14) (jg. 1) (> 0.40)

Je gevel professioneel laten isoleren en afwerken met crepi

Je gevel zowel isoleren als renoveren? Kies dan voor gevelisolatie met afwerking in crepi. Niet alleen wapen je jezelf tegen de hoge energie-en gasprijzen, ook je gevel wordt in een gloednieuw, fris jasje gestoken. Dankzij hun jarenlange ervaring in gevelisolatie en -afwerking, ben je bij Iso Protect zeker van kwaliteit en betrouwbaarheid.

20.35 VOETBAL - UEFA CHAMPIONS LEAGUE: BENFICA - CLUB BRUGGE. [SPORT] Verslag van deze wedstrijd in de achtste finales van de UEFA Champions League.

20.00 DE TAFEL VAN VIER: [ACTUA] actuashow (B). Presentatie: Gert Verhulst.(12+) (Afl. 34) (jg. 2)

21.00 RECHT NAAR DE GEVANGENIS: realityprogramma waarin 6 machthebbers in de gevangenis van Haren de cel delen met 6 ex-gedetineerden (B). › De camera’s volgen gevangenisdirecteur An Janssens tijdens haar vier dagen achter de tralies. Daar wordt ze al snel geconfronteerd met de harde realiteit van detentie en vooral ook met zichzelf. Zo moet An als opdracht softdrugs proberen te smokkelen tot in haar cel, maar dit blijkt een aartsmoeilijke taak. De zenuwen staan strak gespannen en wanneer ze nadien ook betrapt wordt, is er maar een straf mogelijk: de strafcel. Ook voor ex-gedetineerde Elke, die in de Antwerpse gevangenis zat, is het moeilijker dan gedacht. (Afl. 2) (jg. 1)

22.00 BIG BROTHER: realityshow waarin een groep mensen 100 dagen lang 24/7 door camera’s wordt gevolgd in het Big Brother-huis (B/NL). Presentatie: Tatyana Beloy en Geraldine Kemper. (12+) (Afl. 50) (jg. 3)

23.15 DE ALARMCENTRALE: PECH ONDERWEG. Realityreeks (NL). (herh.) (jg. 5)

00.10 ICE ROAD TRUCKERS: realityreeks (VS). (Zware Jongens) (12+) (herh.)

Afl. Highway to Hell. › Lisa en Todd beginnen aan een van de zwaarste ritten van het seizoen: een onontgonnen spoor dat als bijnaam ‘Highway to Hell’ kreeg. (Afl. 8/12) (jg. 8) (> 1.00)

23.00 DE TAFEL VAN VIER: [ACTUA] actuashow (B). Presentatie: Gert Verhulst.(12+) (herh.) (Afl. 34) (jg. 2)

00.05 PLAY CAFÉ: showbizzmagazine (B). Presentatie: afwisselend Evi Hanssen, Viktor Verhulst, Tatyana Beloy, Celine Van Ouytsel en Matthias Vandenbulcke. (herh.) (Afl. 30) (jg. 1)

00.30 BIG BROTHER: realityshow (B/NL). (12+) (herh.) (Afl. 50) (jg. 3) (> 1.35)

GRATIS EPCkeuring + premies

Krijg je ook koude rillingen bij het zien van die stijgende energieprijzen? Geen paniek! Laat vandaag nog je spouwmuur, dak of gevel professioneel isoleren. Zo verlaag je aanzienlijk je energiefactuur en verbeter je het EPC-label van je woning. Schrijf nu in en krijg een gratis EPC-keuring van je woning t.w.v. max. € 250 (incl. btw)!

Schrijf je nu in en geniet bovenop de werken van een gratis EPC-keuring t.w.v. max. € 250 (incl. btw)!

Gratis en vrijblijvend advies

Stap 1: Binnen de 5 werkdagen na inschrijving neemt Iso Protect contact met je op

Stap 1: Binnen de 5 werkdagen na inschrijving neemt Iso Protect contact met je op

Stap 2: Een expert komt langs voor een offerte op maat

Stap 2: Een expert van Iso Protect komt langs voor een offerte op maat

Stap 3: Nadien beslis je zelf of je op het gedetailleerd voorstel ingaat voor de isolatiewerken

Stap 3: Nadien beslis je zelf of je op het gedetailleerd voorstel ingaat

Stap 4: Een erkende energiedeskundige komt langs voor een officiële EPC-keuring

Stap 4: Een erkende auditor komt na de werken langs voor een officiële EPC-keuring

20.45 ONDER DE RADAR

21.20 DE WEEKENDEN

20.35 VERLIEFD, VERLOOFD, GETROUWD IN 24U

20.35 VOETBAL - UEFA CHAMPIONS LEAGUE

21.00 RECHT NAAR DE GEVANGENIS

PLAY5

7.25 Dagtelevisie 11.10 Grey’s Anatomy (12+)

(herh.) (> 12.05) / 13.05 Madam Secretary (12+)

/ 14.00 Castle (12+) (herh.) / 14.55 Friends

(herh.) / 15.25 Two and a Half Men (herh.) / 15.55

Without a Trace (12+) (herh.) / 16.50 Grey’s

Anatomy (12+) (herh.) / 17.45 Castle (12+) (herh.)

/ 18.40 Criminal Minds (12+) (herh.) / 19.35

Bones (12+) / 20.35 Vermist (12+) (herh.) (3 afl.)

/ 0.10 Nachtprogramma's

PLAY6

6.00 Dagtelevisie 12.40 Pawn Stars (herh.) (2

afl.) / 13.30 Highway Thru Hell (herh.) / 14.20

Nightwatch (herh.) / 15.10 Live PD: Police Patrol

(12+) (herh.) (2 afl.) / 16.05 Hawaii Five-0 (12+)

(herh.) / 17.00 Storage Wars (herh.) (2 afl.) /

17.55 Pawn Stars (2 afl.) / 18.50 Highway Thru

Hell (herh.) / 19.45 Nightwatch (herh.) / 20.35

The First 48 (2 afl.) / 22.20 Road Wars (3 afl.) /

23.45 Nachtprogramma's

PLAY7

8.10 Dagtelevisie 11.45 The Bachelor Australia /

12.40 Killer in Suburbia ★★✩✩✩ (Taking Your

Daughter). Tv-thriller (VS 2019).(12+) / 14.15

Property Brothers (herh.) / 15.10 Kinderen kopen

een huis (herh.) (2 afl.) / 16.55 Dr. Phil / 17.50

Love It or List It Australia / 18.50 Masterchef USA

(herh.) / 19.45 Chateau Meiland (herh.) / 20.35

Interior Design Masters (2 afl.) / 23.00 Blind

Gekocht NL (herh.) / 0.00 Nachtprogramma's

VTM 3

6.00 Geen uitzending / 11.45 Sturm der Liebe

(herh.) (> 12.35) / 15.05 Rule of 3 ★★✩✩✩

Tv-thriller (CDN 2019).(12+) / 16.50 Breeders

/ 17.15 House M.D (12+) (herh.) / 18.15 The

Goldbergs / 18.35 Parks and Recreation / 19.00

The Simpsons (herh.) (2 afl.) / 19.45 The Big Bang Theory (herh.) (2 afl.) / 20.35 Star Trek

★★★★✩ Sf-actiefilm (VS/D 2009).(12+) /

22.55 A Perfect Getaway ★★★✩✩ Actiethriller (VS 2009). / 0.30 Nachtprogramma's

VTM 4

6.00 Geen uitzending / 14.30 Intersection

★★✩✩✩ Romantisch drama (VS 1994). /

16.20 Suits (12+) (herh.) / 17.10 Stargate Atlantis (herh.) / 18.05 Police Interceptors (Zware

Jongens) (12+) (herh.) / 19.00 Hellfire Heroes

(herh.) / 20.00 De familie Backeljau (herh.) /

20.35 The Talented Mr. Ripley ★★★✩✩ Drama (VS 1999).(12+) / 23.00 The Island with Bear

Grylls (herh.) / 0.00 Nachtprogramma's

VTM GOLD

6.00 Joe (> 9.30) / 10.00 Joe (> 15.10) / 15.40 Joe (> 16.10) / 16.40 Pa heeft een lief (herh.) / 17.10

Nonkel Jef (herh.) / 17.40 Zeg ‘ns Aaa / 18.10

Sturm der Liebe / 19.00 SOS Piet (herh.) / 19.35

Hallo België! (herh.) / 20.05 ‘Allo ‘Allo! (herh.) /

20.35 De Pfaffs (herh.) / 21.15 Baantjer (12+)

(herh.) / 22.20 Zeg ‘ns Aaa (herh.) / 22.45 Nonkel

Jef (herh.) / 23.15 ‘Allo ‘Allo! (herh.) / 23.45 SOS

Piet (herh.) (> 0.15)

KETNET

6.00 Dagtelevisie 10.55 Presto’s magische

school / 11.05 Presto’s magische school / 11.20

Galactic Agency / 11.30 Galactic Agency / 11.40

Helden (tt) / 11.50 Oma en oma (tt) / 12.00

Grizzy & the Lemmings / 12.10 Wereldbeesten

(tt) / 12.25 De regels van Floor / 12.35 Kosmoo

(tt) / 13.00 Helden (tt) / 13.10 Oma en oma (tt)

/

13.20 Grizzy & the Lemmings / 13.30 Galactic

Agency / 13.40 ROX (tt) / 14.05 De Smurfen (tt) /

14.15 De Smurfen (tt) / 14.25 Tok Tok (tt) / 14.30

Mega Mindy (tt) / 14.55 Prinsessia (tt) / 15.10

Prinsessia (tt) / 15.25 Samson & Marie ijsjestijd

(tt) / 15.30 Molang / 15.35 De Smurfen (tt) /

15.50 Presto’s magische school / 16.05 Galactic

Agency / 16.20 Grizzy & the Lemmings / 16.25

Grizzy & the Lemmings / 16.30 Nachtwacht (tt)

/ 16.55 Amika (tt) / 17.45 Boomhutverhalen /

17.55 Karrewiet (tt) / 18.05 Nachtraven (tt) /

18.15 Gamekeepers (tt) / 18.45 De Hoppers (tt) / 19.05 Karrewiet (herh.) (tt) / 19.15 Meisjes /

/

ÉÉN+

20.10 Sporza - volleybal: Roeselare - Piacenza /

21.50 VRT NWS journaal met VGT (tt) (> 22.40)

NPO 1

6.00 Dagtelevisie / 18.00 NOS Journaal / 18.15

EenVandaag / 18.50 NOS Sportjournaal / 19.05

Khalid & Sophie / 20.00 NOS Journaal / 20.30

Keuringsdienst van waarde / 21.05 Burgerzaken / 22.00 De Avondshow met Arjen Lubach /

22.30 Op1 / 23.30 NOS Journaal / 23.50 De Avondshow met Arjen Lubach (herh.) / 0.25 Nachtprogramma’s

NPO 2

6.00 Dagtelevisie / 18.00 NOS Journaal / 18.15 NOS Journaal Regio / 18.30 Noord-ZuidOost-West / 19.10 BinnensteBuiten / 19.55 Per seconde wijzer / 20.30 Opsporing verzocht /

21.10 Aangehaakt / 21.30 Nieuwsuur / 22.10 De Hofbar / 22.40 Close Up: Fashion Babylon - Het verborgen leven van fashion influencers / 23.40

2Doc - Navalny (herh.) / 1.15 Nachtprogramma's

NPO 3

6.00 Kinderprogramma’s / 18.00 Welkom in de jaren 20 en 30 (herh.) / 18.25 Klaas kan alles kort

/ 18.45 Het klokhuis / 19.00 NOS Jeugdjournaal

/ 19.25 First Dates / 20.25 DREAM SCHOOL / 21.30 Je zal het maar hebben / 22.10 NOOD

/ 22.40 Normal People (herh.) / 23.15 Normal

People (herh.) / 23.55 Hunted VIPS (herh.) / 0.55

Nachtprogramma’s

BBC 1

7.00 Dagtelevisie 13.15 Bargain Hunt (herh.) (tt)

/ 14.00 Nieuws (tt) / 14.30 Regionaal nieuws (tt)

/ 14.45 Doctors (tt) / 15.15 Jay Blades’ Home Fix (herh.) (tt) / 16.00 Escape to the Country (herh.)

(tt) / 16.45 Antiques Road Trip (tt) / 17.30 Bridge of Lies (herh.) (tt) / 18.15 Pointless (herh.) (tt) / 19.00 Nieuws (tt) / 19.30 Regionaal nieuws (tt) /

20.00 The One Show (tt) / 20.30 EastEnders (tt) / 21.00 Interior Design Masters with Alan Carr (nieuw seizoen) (tt) / 22.00 Who Do You Think You Are? (herh.) (tt) / 23.00 Nieuws - Weer (tt) / 23.30 Regionaal nieuws (tt) / 23.40 The Beach

★★★✩✩ Avonturenfilm van Danny Boyle (VS/ GB 2000). (tt) / 1.30 Nachtprogramma's

BBC 2

7.15 Dagtelevisie 13.15 Politics Live (tt) / 14.00 Super League Show (herh.) (tt) / 14.45 Eggheads (herh.) (tt) / 15.15 Eggheads (herh.) (tt) / 15.45

Hairy Bikers’ Best of British (herh.) (tt) / 16.30

Yellowstone: Wildest Winter to Blazing Summer (herh.) (tt) / 17.30 Priceless Antiques Roadshow

(herh.) / 18.00 Flog It! (herh.) (tt) / 19.00 Richard

Osman’s House of Games (herh.) (tt) / 19.30

Coastal Defenders (tt) / 20.00 Back in Time for Birmingham (herh.) (tt) / 21.00 Great British Menu (tt) / 22.00 Predator: The Secret Scandal of J-Pop (tt) / 23.00 QI (herh.) (tt) / 23.30

Newsnight (tt) / 0.10 Nachtprogramma's

NAT. GEOGRAPHIC

6.00 Dagtelevisie 11.10 Seconds From Disaster / 12.03 Kustwacht Caribisch Gebied / 13.09 Lost

Treasures of Rome / 14.14 Greatest Treasures of the Ancient World / 15.11 Seconds From Disaster / 16.10 Ice Road Rescue / 17.09 Air Crash Investigation / 18.07 The Incredible Dr. Pol / 19.03

Airport Security Rome / 20.00 Kustwacht Caribisch Gebied / 21.00 Buried Secrets of WWII / 22.00 Nazi Megastructures / 22.58 Europe From Above / 23.56 Nachtprogramma's

DISCOVERY CH.

6.00 Dagtelevisie 12.05 Salvage Hunters: Classic Cars / 12.55 Gold Rush: Freddy Dodge’s Mine Rescue (2 afl.) / 14.35 The Repair Shop / 15.25

Salvage Dawgs / 15.55 Mega Marine Machines /

16.50 Flipping Bangers / 17.45 Wheeler Dealers

/ 18.40 Salvage Hunters: The Restorers / 19.35

The Repair Shop / 20.30 Salvage Hunters: The Restorers / 21.30 Abandoned Engineering / 22.30

Outback Opal Hunters / 23.30 Salvage Hunters: The Restorers / 0.30 Nachtprogramma's

LA UNE

6.00 Dagtelevisie 11.55 Feux de l’amour / 12.40 Quel temps pour la planète? / 12.55 Nieuws

- Weer / 13.25 Alors on sort? / 13.40 Affaire conclue (2 afl.) / 15.15 Caïn (herh.) (2 afl.) /

17.20 Ici tout commence / 17.50 Demain nous appartient / 18.30 On n’est pas des pigeons /

19.30 Nieuws - Weer / 20.05 QR l’actu / 20.25

Le goût du crime ✩✩✩✩✩ Tvmisdaadfilm van Chloé Micout (Fr. 2023). / 22.15 Crimes parfaits (herh.) (2 afl.) / 0.10 Nachtprogramma's

ARTE

6.15 Dagtelevisie 11.00 Les gouffres béants de l’Arctique (herh.) / 12.15 Dunes: les paysages mouvants d’Europe (herh.) / 13.00 ARTE Regards

/ 13.35 L’enfer des tropiques ★★★✩✩ (Fire Down Below). Drama van Robert Parrish (VS/ GB 1957). / 15.45 Canada, Yukon - Sol souverain (herh.) / 16.40 Le pays de Galles sauvage (herh.) / 17.25 Invitation au voyage / 18.10 Invitation au voyage (herh.) / 19.00 Aux quatre coins de l’Irlande / 19.45 ARTE Journal / 20.05 28 minutes / 20.55 L’incendie du Reichstag - Quand la démocratie brûle / 22.25 Sciences nazies - La race, le sol et le sang (herh.) / 0.05 Nachtprogramma's

TF1

6.30 Dagtelevisie 13.00 Nieuws - Weer (live) (tt)

/ 13.55 Enceinte et harcelée ★★✩✩✩ Tv-thriller (CDN 2022). (tt) / 15.40 Amy Thompson, le combat d’une mère ★★✩✩✩ Tv-drama van Tori Garrett (VS 2020). (tt) / 18.00 Familles nombreuses: la vie en XXL (tt) / 18.30 Ici tout commence (tt) / 19.10 Demain nous appartient (tt) / 20.00 Nieuws - Weer (live) (tt) / 21.10 KohLanta (tt) / 23.40 Nachtprogramma’s

FRANCE 2

6.00 Dagtelevisie 11.55 Tout le monde veut prendre sa place (tt) / 13.00 Nieuws - Weer /

13.55 Ça commence aujourd’hui (tt) (2 afl.) /

16.15 Affaire conclue: tout le monde a quelque chose à vendre (tt) (2 afl.) / 17.55 Affaire conclue: la vie des objets (tt) / 18.05 Tout le monde a son mot à dire (tt) / 18.40 N’oubliez pas les paroles! (tt) (2 afl.) / 20.00 Nieuws - Weer / 20.45 Un si grand soleil (tt) / 21.10 Laissez-vous guider (tt) (2 afl.) / 1.30 Nachtprogramma's

FRANCE 3

6.00 Dagtelevisie 11.50 12/13 / 12.55 Météo à la carte / 14.00 Le renard / 15.10 WielrennenParijs-Nice (live) / 17.00 Slam / 17.45 Questions pour un champion / 18.30 Le 18.30 / 18.50

18.30, la suite / 19.00 19/20 / 20.00 Saveurs de saison / 20.20 Samedi d’en rire: la quotidienne

/ 20.50 Tout le sport / 21.10 Crimes parfaits

(herh.) (4 afl.) / 0.40 Nachtprogramma's

ARD

9.00 Dagtelevisie 13.00 ARD-Mittagsmagazin (tt)

/ 14.00 Tagesschau (tt) / 14.10 Rote Rosen (tt)

/ 15.00 Tagesschau (tt) / 15.10 Sturm der Liebe

(tt) / 16.00 Tagesschau (tt) / 16.10 Verrückt nach Meer (herh.) (tt) / 17.00 Tagesschau (tt)

/ 17.15 Brisant / 18.00 Wer weiß denn sowas?

(tt) / 18.50 WaPo Elbe (tt) / 20.00 Tagesschau

(tt) / 20.15 Tage, die es nicht gab (tt) / 21.00 In aller Freundschaft - Die jungen Ärzte (tt) / 21.45

Report Mainz (tt) / 22.15 Tagesthemen (tt) /

22.50 Die Machtmaschine - Wie Facebook und Co. Demokratien gefährden (ARD Story) (tt) /

23.35 Nachtprogramma's

ZDF

9.05 Dagtelevisie 12.10 drehscheibe / 13.00

ARD-Mittagsmagazin (tt) / 14.00 heute - in Deutschland / 14.15 Die Küchenschlacht / 15.05

Bares für Rares (tt) / 16.00 heute - in Europa

(tt) / 16.10 Die Rosenheim-Cops (herh.)

Het influencersbestaan doorgeprikt. © npo

tv- en streamingtips

1

Het verborgen leven van fashion influencers

NPO2 21.40-22.40 uur

De influencers Michelle Elie, Casey Spooner en Violet Chachki zitten vaak op de eerste rij bij belangrijke ­modeshows. Maar de glamour van hun onlinebestaan is niet meer dan een laagje vernis. Deze ­documentaire werpt een blik achter de schermen.

2

De weekenden Canvas 21.20-22.10 uur

Joris Hessels volgt een jaar lang acht ‘gewone’ ­Vlamingen en gaat om de zoveel tijd met hen op weekend. Vorige week zagen we onder meer de geboorte van Roxanne, het eerste kindje van deelnemer Thomas, die samen met zijn vrouw een beroep deed op een spermadonor. ­Vandaag krijgt Bouchra een grotere rol, die voor een beslissend moment staat in haar twee truckwashes.

3Recht naar de gevangenis Play4 21.00-22.00 uur

Vorige week liet minister van Justitie Vincent Van Quick­enborne zich opsluiten, vandaag is het de beurt aan gevangenisdirecteur An Janssens. Boswachter wordt stroper, zoiets. Benieuwd of het ook dit keer vooral een pr-verhaaltje wordt.

4The last of us Op Streamz De voorlaatste aflevering van dé streaminghit van dit voorjaar staat sinds gisteren online. U moest al aan het kijken zijn, een grote fles antischimmelmiddel bij de hand.

Stijn De Wolf

LATE NIGHT / 0.00 DE NACHT VAN RADIO 1

RADIO 2

6.00 GOEIEMORGEN MORGEN! / 9.00 DE INSPECTEUR / 10.00 RADIO2 ANN&DAAN / 12.00 RADIO2 MIDDAG REGIONAAL / 13.00 RADIO2 HITMIX / 16.00 RADIO2 SPITS / 18.00 RADIO2 BENEBENE / 20.00 RADIO2 WIJS / 22.00 RADIO2 UNWIND / 0.00 RADIO2

STUDIO BRUSSEL

6.00 BERT VAN STEENBERGHE / 9.00 JORIS BRYS / 13.00 KIRSTEN LEMAIRE / 16.00 EVA DE ROO / 18.00 DE JAREN NUL / 19.00 RADAR / 21.00 RIK DE BRUYCKER / 23.00 LIFE IS MUSIC / 0.00 LIFE IS MUSIC

KLARA

6.00 ESPRESSO / 9.00 AMPERSAND / 12.00 MUSIC MATTERS / 14.00 MAESTRO / 17.00 POMPIDOU: klara’s dagelijkse ontmoeting met de wereld van de kunst. Chantal Pattyn en Heleen Debruyne brengen uiteenlopende gasten rond de tafel onder het motto ‘Alles voor de kunst! ’. / 18.00 DJANGO / 20.00 KLARA LIVE: de Big Band van de WDR, in 4 recente programma’s: met de three Cohens (arrangeur Oded Lev-Ari), met Fay Claassen en David Linx ‘And still we sing’ (met arrangeur Magnus Lindgren), met Lionel Loueke (arrangeur Bob Mintzer) plus de Europese première van ‘Data Lords’ van Maria Schneider, met Philippe Thuriot erbij. / 22.00 LATE NIGHT LAB: met Karel Stulens, Olga Neuwirth, Tony Blomdahl, Hassan Estakhrian, Leif Segerstam, Mikel Urquiza, Oscar Powell. / 0.00 KLARA CONTINUO: een nacht vol klassiek.

de postenpakker

Helmpje op, we gaan naar Mandalore

Er wordt al twee seizoenen over gepraat, maar nu gaan we ze eindelijk zien: ­Man­dalore, de verwoeste en stilaan mythische thuisplaneet van het hoofdpersonage in The Mandalorian. ‘Mando’ moet er baden in een bron, want alleen dat kan zijn verbanning (omdat hij zijn helm had afgezet) ongedaan maken. This is the way, zoals ze daar zeggen.

In dit derde seizoen zijn we dus weer ­vertrokken voor avonturen van Mando en Grogu (beter bekend als Baby Yoda). Maar wie alleen maar naar The Mandalorian kijkt, zal compleet in de war zijn. Want ging Grogu aan het eind van vorig seizoen niet mee met Luke Skywalker? Hoe komt hij dan toch weer bij die Mandalorian terecht? Om dat te weten moet je The book of Boba Fett hebben gezien, een andere (middelmatige) Star wars-reeks. Daarin zie je hoe Grogu weer bij Mando komt. Geen woord erover in The Manda­lorian. Dat is een lepe truc: om alles te ­snappen moet je elke serie uit de ‘cinematic universe’ van Star wars bekijken. En dus ­geabonneerd blijven op Disney+.

Er is wel wat veranderd in het derde seizoen. De stoere marshall Cara Dune is uit de

het weer

Wind en sneeuw

Vandaag trekt een storing over het land vanuit het westen, met ­regen tijdens de ochtend. De ­temperaturen zijn ruim positief bij 4 of 5 graden. In het zuiden is het eerst droog, maar later volgt ook daar regen. In de Ardennen valt er sneeuw. Na de middag ­dalen de temperaturen en gaat de regen over in (natte) sneeuw. Het kwik daalt gestaag met wind­stoten tot 60 km/u.

Vanavond en vannacht liggen de temperaturen rond het vriespunt en valt er (natte) sneeuw. De ­ondergrond is relatief warm, dus blijft de sneeuw niet lang liggen. Daarna wordt het droger in Vlaanderen, maar is het wel mistig.

BELG I E

reeks geschreven. ‘Ze ging bij de special ­forces’, klinkt het – actrice Gina Carano werd ontslagen nadat ze op sociale media uit de bocht was gegaan: ze vergeleek de politieke situatie in de VS met het naziregime, ­beschimpte transgender personen en ­grossierde in complottheorieën.

Pedro Pascal slaagt er nog steeds in authentiek te acteren met een helm op, puur met ­intonatie en lichaamstaal

Verder krijgen we meer van hetzelfde. ­Pedro Pascal slaagt er nog steeds in authentiek te acteren met een helm op, puur met ­intonatie en lichaamstaal. De populairste ­acteur van het moment word je niet zomaar –zie ook de HBO-topreeks The last of us

De band tussen Mando en Grogu brengt nog steeds de komische noot, al gaat dat wat vervelen. Hoelang blijft een ondeugend pop-

petje grappig? De vader-zoonachtige band wordt ook wel erg hard opgepompt. Natuurlijk zijn er ook weer shoot-outs als vanouds, net als grote monsters en flitsende ruimte­gevechten. De special effects zijn nog steeds indrukwekkend voor een tv-serie. Alles raast met een rotvaart voorbij – met 37 minuten is de eerste aflevering behoorlijk kort. The Mandalorian blijft wel lichte kost. ­Geheel in Star wars-traditie schieten slechteriken bijvoorbeeld nooit raak. Maar met het fantastische en duistere Andor waren we wel gewend ­geraakt aan een ‘serieuze’ Star warsreeks, die emotioneel binnenkwam. Dat smaakte naar meer. In vergelijking daarmee is The Mandalorian popcorn-entertainment. Erg is dat niet, maar de makers moeten wel ­opletten dat dit geen kinderserie wordt. Maar goed, er zijn nog zeven afleveringen te gaan. Wie weet wat we op Mandalore nog allemaal tegenkomen.

Karsten Lemmens Mediaredacteur

In de wereld van Mando en Grogu (ook wel bekend als Baby Yoda) schieten slechteriken nooit raak. Handig! © disney

The Mandalorian, seizoen 3 Op Disney+ ¨¨¨èè

Coltrui met turtleneck

• Met lage kraag

• Getailleerde pasvorm

Maat M tot XXXL

• Keuze uit 5 kleuren

€ 29,95 adviesprijs € 79,95

Stijlvol en comfortabel

All Season Jacket Mario Russo

Deze jas mag niet ontbreken in je kleerkast. Ze is ideaal om te dragen in de lente en de herfst maar net zo goed om snel aan te trekken als je kort de deur uit moet in de winter of op koelere zomerdagen.

• Body: 100% polyester

• Gestikte banen in de body zijn voorzien van een lichte padding

Mouwen: een fleecemelange die zorgt voor warmte als het nodig is en ook voldoende luchtdoorlatend is bij warmer weer

• Keuze tussen marineblauw en antracietgrijs en verkrijgbaar van maten M tot XXXL

€ 42,99 adviesprijs € 89,99

Comfortabel trainingspak

• Sweater met capuchon, buidelzak en zak met rits Broek voorzien van zakken met ritsen

Om lekker in te chillen of te sporten

• Maat M tot XXXL

Keuze uit 5 kleuren

€ 49,95 adviesprijs € 99,95

Coltrui met rits

• Met opstaande kraag en rits

• Getailleerde pasvorm

Maat M tot XXXL

• Keuze uit 5 kleuren

€ 34,95 adviesprijs € 79,95

6 boxershorts voor heren

95% katoen, 5% lycra

Perfecte pasvorm, lange pijpen

• Mix van 6 kleuren, maten M tot XXL

€ 24,95 adviesprijs € 59,95

10 paar zwarte herensokken

Gemaakt van bamboe: antibacterieel, zacht en geurbestendig

• Warm in de winter, koel in de zomer

One size: 37-46

€ 24,95 adviesprijs € 59,95

3 effen T-shirts voor heren

• Gemaakt van 95% katoen en 5% lycra

• Zeer comfortabele en aansluitende pasvorm

Keuze uit wit, zwart of donkerblauw met ronde of V-hals

Beschikbaar in maten M tot XXXL

€ 23,95 adviesprijs € 59,95

Overhemd

• Geschikt voor elke gelegenheid: casual op een jeans of formeel met een net pak

• Mooi afgewerkte details; dubbele kraag, stijlvol motief aan de binnenkant van kraag en mouwen

• Optimaal draagcomfort en duurzaamheid: stof uit 58% + 42% polyester

• Keuze tussen verschillende maten en kleuren

€ 29,95 adviesprijs € 59,95

Pullover met overhemdkraag

• Stop met twijfelen, bij deze trui draag je altijd het perfect bijpassende hemd voor elke gelegenheid

• Zachte pullover met ingestikte hemdskraag

• 50% katoen + 50% acryl: aangename pasvorm en lekker comfortabel

• Keuze tussen verschillende maten en kleuren

€ 31,95 adviesprijs € 79,95

Lederen riem DSTRCT

• Riem in buffelleder, kleur cognac

• Aanpasbaar voor maten 95, 105 en max. 115

€ 24,95 adviesprijs € 39,95

Fun Socks voor heren

• Cadeaubox met 4 paar McGregor sokken

• Maat 41-46

€ 21,95 adviesprijs € 39,80

Portemonnee DSTRCT

• In stevig buffelleder, zwart of cognac

• Formaat 11 x 8 cm

€ 29,95 adviesprijs € 49,95

Lederen laptoptas 15,6 inch DSTRCT

• 2 compartimenten met ritssluiting

• Met handvatten en regelbare schouderband

€ 69,95 adviesprijs € 159,95

Dames- en herenhorloges VNDX

• Verschillende modellen en kleurcombinaties

• Voor dames en heren

vanaf

€ 69 adviesprijs € 139

Stijlvol bij elke gelegenheid

Uit werken, op citytrip, een avondje gaan stappen of op restaurant, … met deze geklede herenschoenen en fraaie dameslaarsjes stap je zo van de ene gelegenheid in de andere.

Elegante herenschoenen DenBroeck

• Handgemaakt in Europa

• Buitenkant 100% echt leer en leren voering

• Uitneembare binnenzool van zacht schuim met leren toplaag

• Speels suède detail op de hiel

• Verkrijgbaar in laag model Edgar St. en halfhoog Bridge St.

• Keuze tussen zwart, bruin en cognac en maten 40 t.e.m. 48

Edgar: € 99,95 adviesprijs € 239,95

Bridge: € 109,95 adviesprijs € 259,95

Fraaie dameslaarsjes Mysa

• Geproduceerd in Europa

• Binnen- en buitenmateriaal 100% echt leer

• Uitneembaar voetbed van zacht schuim met leren toplaag

• Zool met profiel voor extra grip

• Verkrijgbaar in model met lage hak en rits ‘Susana’ of met hogere hak ‘Pentas’

• Keuze tussen zwart en cognac en maten 36 t.e.m. 42

Susana: € 129,95 adviesprijs € 269,95

Pentas: € 139,95 adviesprijs € 289,95

Edgar Bridge

Susana

Pentas

De Citytrip-collectie van Travelin’

De Citytrip-collectie van Travelin’ is geschikt voor iedere gelegenheid, of je nu wandelt door jouw favoriete stad of door de gangen op kantoor. Gemaakt in Europa met hoogwaardig leer, modern design en een comfortabele pasvorm maken deze collectie veelzijdig en geliefd door velen!

Trendy enkellaarsjes Morlaix Lady

• Binnen- en buitenmateriaal: 100% hoogwaardig leer

• Uitneembaar voetbed van zacht schuim met leren toplaag

• Blokhak met houtlook en rubberen zool

• Keuze tussen zwart en cognac en de maten 36 t.e.m. 43

€ 99,95 adviesprijs € 229,95

Verfijnde

• Binnen- en buitenmateriaal: 100% hoogwaardig leer

• Uitneembare binnenzool van zacht schuim en rubberen buitenzool

• Keuze tussen leer in de kleuren zwart en cognac of suède in donkerkaki en de maten 40 t.e.m. 48

€ 99,95 adviesprijs € 209,95

• Binnen- en buitenmateriaal: 100% hoogwaardig leer met suède details

• Uitneembare binnenzool van zacht schuim en rubberen buitenzool

• Keuze tussen zwart en cognac en de maten 36 t.e.m. 43

€ 89,95 adviesprijs € 209,95

De Casual-collectie van Travelin’

De Casual-collectie biedt een combinatie van stijl en comfort. Details zoals gevlochten zolen, verschillende tonen van hoogwaardig leer en decoratieve stiksels geven deze collectie een trendy look en feel.

Northampton Men

• Binnen- en buitenmateriaal: 100% hoogwaardig leer

• Slijtvaste rubberen buitenzool

• Uitneembare binnenzool van zacht schuim met leren toplaag

• Stevige katoenen veters

• Keuze tussen cognac, grijs en wit en de maten 40 t.e.m. 48

€ 79,95 adviesprijs € 169,95

veterschoenen Watford Men

Smaakvolle sneakers Rennes Lady

Goed voorbereid naar buiten

Met de wandelschoenen van Travelin’ trek je eropuit in alle seizoenen en weersomstandigheden. Ze zijn waterdicht en ademend en de stevige, slijtvaste zolen zorgen voor een comfortabel gevoel en goede grip op elke ondergrond.

• Waterdicht en ademend

• Binnenzijde met waterdicht membraan

• Voorzien van uitneembare zool

• Geschikt voor dames en heren

• Keuze tussen verschillende modellen en kleuren

• Verkrijgbaar in maat 36 t/m 47

Nyborg Low

€ 74,95 adviesprijs € 169,95

Nyborg

€ 84,95 adviesprijs € 189,95

Svendborg low

€ 89,95 adviesprijs € 189,95

Svendborg

€ 99,95 adviesprijs € 209,95

Assens

€ 129,95 adviesprijs € 269,95

Softshell jas Kaja voor heren

• Ademend, wind- en waterdicht met getapete naden

• Afneembare capuchon

• Manchetten verstelbaar met klittenband

• Twee steekzakken en een borstzak met rits aan de buitenzijde + binnenzak

• Keuze tussen blauw, kaki en navy en de maten M, L, XL en XXL

€ 99,95 adviesprijs € 209,95

Softshell jas Lilja voor dames

• Ademend, wind- en waterdicht met getapete naden

• Afneembare capuchon

• Manchetten verstelbaar met klittenband

• Twee steekzakken met rits aan de buitenzijde + binnenzak

• Keuze tussen blauw en wit en de maten 36 t.e.m. 46

€ 99,95 adviesprijs € 209,95

Verrekijker Bushnell

Excursion HD 10 x 42

• De meest gangbare kijker voor wandelaars en vogelspotters

• Robuust en lichtgewicht: composiet body met rubberen bekleding

• Breed gezichtsveld met heldere en levendige kleuren

• Optiek voorzien van een meerlaagse coating voor uitzonderlijk scherp en helder beeld van rand tot rand

• Stikstofvulling voorkomt beslaan van de lenselementen

• Waterdicht / IPX7 waterdicht

• 20 jaar garantie

€ 119,95 adviesprijs € 299,95

Wildcamera Tasco 12 MP

• 12 MP foto’s of 720p HD-video met audio

• Bewegingssensor tot 22 m en Trigger Speed van 1 sec.

• Datum en tijdafdruk op de foto’s

• Werkt op 8AA batterijen (niet inbegrepen)

• + GRATIS Lexar geheugenkaart van 32 GB

• IP54 stofdicht en waterbestendig

€ 59,95 adviesprijs € 119,95

Stralend naar buiten met make-up van CXL by Christian Lacroix

Verwen jezelf of iemand anders met deze glamoureuze make-up sets van CXL by Christian Lacroix.

Lippotloden trio

Zet je glimlach extra in de verf met deze zachte lippotloden set van CXL by Christian Lacroix.

• De potloden zijn de perfecte combinatie van precisie en boterzachte textuur van lipstick

• Dankzij hun unieke formule, verrijkt met kalmerende ingrediënten en vitamine E, zullen je lippen gegarandeerd gehydrateerd blijven

• De lippotloden worden aangeboden in een exclusieve CXL by Christian Lacroix geschenkbox

• De doos bevat drie lippotloden in verschillende tinten. Stem je lipstick af op de stemming van het moment: bordeaux, naturel roze en rood

€ 40 adviesprijs € 99

Oogschaduwpalet

• Het Natural Nude palet bestaat uit 12 roze tinten

• Dankzij de mix van glinsterende en matte tinten, met een prachtige pigmentatie, kun je eindeloze looks blijven creëren

• Gemakkelijk aan te brengen en gegarandeerd een langdurig resultaat

• Het palet is uitgerust met een borsteltje met twee uiteinden en een spiegeltje, perfect om overal mee naar toe te nemen

• Het oogschaduwpalet is bedrukt met een exclusief patroon van CXL by Christian Lacroix.

€ 55 adviesprijs € 139

Palet met 4 highlighters

• Deze highlighters set bestaat uit vier accentuerende tinten: Golden Earth, Powder beige, Golden Sun en Powder pink

• Combineer de tinten om de contouren van je gezicht te versterken

€ 36 adviesprijs € 99

Nagellakset

• Assortiment van vier nagellakken in bruisende kleuren (So Rose, So Red, So Glamour en So Black), aangevuld met een ultra sneldrogende topcoat voor een langere dekking.

• De set is verpakt in een herbruikbare geschenkdoos, afgewerkt met het iconisch CXL by Christian Lacroix design

Hoe ga je te werk?

• Breng een dun transparant basislaagje aan (niet inbegrepen)

• Breng twee lagen aan van een kleur naar keuze. Eerste een dunne laag, daarna een dikkere

• Breng tot slot nog een topcoat aan, dit zal langer voor een glanzend effect zorgen

€ 55 adviesprijs € 139

Set van 4 oogpenselen

Deze set bevat 4 essentiële oogborstels, speciaal ontworpen voor het aanbrengen en blenden van je oogschaduw, zo kan je gemakkelijk al je favoriete looks creëren.

• De set bestaat uit 4 essentiële oogborstels:

- Een mengborstel

- Een platte borstel om de oogplooi te omlijnen

- Een kleine, platte borstel voor details

- Een klein schuin penseel

• De penselen zitten samen verpakt in een doos, afgewerkt met het iconische CXL by Christian Lacroix design, die je later kan hergebruiken

• Deze set is de perfecte aanvulling op je gezichtspenselen set

€ 44 adviesprijs € 109