Hillenraad100 editie 2022 Nederlands door Aldenborg

Relevantie door veerkracht 100

DE HONDERD MEEST TOONAANGEVENDE BEDRIJVEN IN HET TUINBOUWCLUSTER

Voorzitter Hillenraad100

Expertcomité

Ben Verwaayen

‘Organiseer je! Dit is hét moment om met één stem te spreken.’

Colofon

Uitgever

Aldenborg B.V.

Westlandse Poort

ABC Westland 127

2685 DB Poeldijk

Research

Hillenraad100 research team

Cindy van Rijswick

Hans Verwegen

Wilco van den Berg

Samenstelling en review

Hillenraad100 research team

Peer group

Expertcomité

Redactie

Anita Schregardus

Anita Bassie

Productiecoördinatie

ANIQ Projectorganisatie

Eindredactie

Martien Penning

Ontwerp en vormgeving

Stefan van den Ende, Vormgvr

Just In Case Communicatie

Opmaak en uitwerking

Paul Scholte peanutsch.nl

Fotografie

Fotostudio Gerard-Jan Vlekke

De redactie heeft getracht, voor zover mogelijk, de rechtmatige eigenaar van het beeldmateriaal te achterhalen

Advertentieboekingen

Princetown Media

06 - 536 301 20

Productierealisatie

ANIQ Projectorganisatie

Vertaling

Tekom Vertalers BV

© Copyright

Alle rechten voorbehouden. Overname van inhoud uitsluitend met voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Voorwoord van Martien Penning, uitgever Hillenraad100 over het thema Relevantie door Veerkracht

De visie van

6 Ben Verwaayen, oud-topman van onder andere Alcatel-Lucent en British Telecom, partner van Keen Venture Partners en voorzitter van het Expertcomité van de Hillenraad100, over de kracht van samenwerken vanuit de coöperatieve gedachte

5

Interviews met

10 Prof. Dr. Rob de Wijk, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de universiteit Leiden en oprichter van het HCSS, over strategisch belang van de Nederlandse tuinbouwsector

12 De Hillenraad Partners over het vermogen relevant te blijven als onderneming

38 Evert van Helvoort, Arnold Hordijk, Jan van den Heuvel en Roy van Vliet, over de ongekende veerkracht van de tuinbouw

64 Vincent Weijers, Chief Operating Officer bol.com, Global Management Board Member GS1, Lid raad van advies Agro Care over wendbaarheid onder veranderende omstandigheden

66 Drs. Ruud Loos, Senior Manager Adviesgroep Familiebedrijven BDO strategische keuzes bij het familiebedrijf in tijden van crisis

Samenstelling en verdeling op kenmerken van het tuinbouwcluster

Growing a better future

Precisieteelt in hightech kassen helpt het gebruik van natuurlijke reserves aanzienlijk te verminderen en tegelijkertijd de opbrengsten te verhogen

Grodan is de wereldleider in het leveren van innovatieve, duurzame steenwol groeimedia-oplossingen voor de professionele tuinbouw. Deze oplossingen worden toegepast bij de teelt van groenten en bloemen, zoals tomaten, komkommers, paprika’s, aubergines, rozen en gerbera’s. Onze groeimediaoplossingen zijn ontworpen voor Precisieteelt, de meest duurzame manier van kweken. Het gaat erom de plant precies te geven wat hij nodig heeft. Deze effectieve manier van telen leidt tot een betere opbrengst en kwaliteit van verse producten terwijl tegelijkertijd waardevolle natuurlijke reserves op de meest efficiënte manier worden gebruikt.

www.grodan.nl

Voedselproductie

6x hoger

dan andere

teeltmethoden

Waterverbruik besparing tot 50%

Grondbehoefte minimaal 75% verminderd

Relevantie door veerkracht

De cover van dit jaar is veelzeggend, want veerkracht is weer hard nodig om als tuinbouwsector relevant te blijven. We leven in een tijd waarin niets meer vanzelfsprekend of logisch is en de ene na de andere crisis breed uitgemeten wordt. Een tijd waarin de beschikbaarheid van energie, water en zelfs voedsel onder grote druk staat. De vraagstukken zijn complex en ambigu. Hoe lossen we deze uitdagingen op zonder daarbij de economische, politieke en maatschappelijke context uit het oog te verliezen? Dat is de uitdaging waar de wereld, de EU, Nederland, onze land- en tuinbouw en u en ik voor staan. Want meer dan ooit gaat het over relevantie: Hoe blijf je meetellen, hoe blijf je betekenisvol, hoe is de samenhang tussen jouw rol en die van de ander? De maatschappelijke context transformeert van passie naar compassie. Dat vraagt veerkracht.

Veerkracht

Het is een stevige intro, zo aan het begin van het gloednieuwe Hillenraad100-magazine: de ranking van de 100 meest toonaangevende ondernemingen in de aan Nederland gebonden kennis- en kapitaalintensieve tuinbouw. De tuinbouw waar we o zo trots op kunnen zijn, maar door de maatschappij en de politiek soms heel anders wordt bezien. Als eerste reactie blijken we dan vaak in de weerstand te schieten. ‘Ze begrijpen ons niet, ze houden geen rekening met onze belangen, ze doen maar wat.’ Een logische reactie omdat iedereen toch vooral zijn best doet en met de grootste overtuiging zijn werk uitvoert. Dat is gezien de populariteit van Rutger Bregmans bestseller ‘De meeste mensen deugen’ ook een verstandig vertrekpunt. Toch zullen we als land- en tuinbouw uit een ander vaatje moeten tappen en als sector weer onze veerkracht tonen.

Relevantie

Keer op keer en dag na dag moeten we bewijzen dat tuinbouw relevant is. Relevant voor de wereld, relevant voor Europa, voor Nederland en voor onze eigen omgeving. Maar hoe maak je aan een leek of een nieuwe politicus duidelijk dat tuinbouw ertoe doet en een heel belangrijke bijdrage kan leveren in de oplossing van grote maatschappelijke vraagstukken? De vlag ondersteboven ophangen, lost weinig op. Rob de Wijk – een gerenommeerde deskundige van het The Hague Center for Strategic Studies als het gaat om de grote geopolitiek – geeft in zijn interview aan dat food een van de grote geopolitieke troefkaarten van West-Europa is, met Nederland en Frankrijk als mondiale spelers in agrihorti en food. Dus hoe gaan we dit onder de aandacht brengen? Door te laten zien dat onze tuinbouw niet de standaard volgt maar de standaard zét. Door zelf zijn bakens te verzetten in gezondheid, versheid, duurzaamheid en regenerativiteit. Door een voorbeeld te zijn voor anderen. En door veerkracht te tonen. Zó zette Elon Musk de automotive sector op z’n kop. Met zijn grote ambitie om alle vervoer volledig elektrisch te maken en door de patenten over accutechnologie open met de wereld te delen. Dat heeft de industrie echt veranderd. David die Goliath versloeg. Hoe kan die Nederlandse David de wereldproblemen van de Grote Goliath verslaan? Door slim de kansen te benutten en geen enkele uitdaging uit de weg te gaan.

Purpose

In Noord-Amerika wordt het Nederlandse glastuinbouwconcept inmiddels omarmd door grote investeerders die het knap geframed hebben als “Plants with a purpose”. Natuurlijk hebben planten al duizenden jaren de purpose om in een gezond, regeneratief ecosysteem onderdeel uit te maken van integrale voedselsystemen. We moeten

dus vóóruit denken hoe we de principes van de natuur nog beter in kunnen passen in onze maatschappelijke rol en opgave. Dat is de ultieme relevantie. Die wordt door vele investeerders al begrepen. Juist zij beschikken over een neus voor groeikansen en hebben de afgelopen jaren al een stevige positie verworven in het Nederlandse ecosysteem.

Regeneratief

Juist nu kunnen we de bakens verzetten door samen te werken aan het grote doel: the man on the moon. Met volledige focus op samenwerking om de standaard te zetten in echte duurzaamheid (milieu, maatschappij en governance) en gezamenlijk te transformeren tot regeneratieve tuinbouw. Een sector die meer bijdraagt dan ontneemt. En daarmee in alle opzichten bijdraagt aan het welzijn van de mens én het optimaal functioneren van het hele ecosysteem. Een sector die efficiënt en effectief is en meer geeft dan neemt. Dat is pas relevant. Dat vraagt wederom veerkracht om de druk om te zetten in een sprong voorwaarts.

Martien Penning

Board support

Fusies & overnames

Governance vraagstukken

Structurering RvA / STAK / RvC

bestuur

Familiestatuut & mediation

Bedrijfsopvolging & samenwerking

Structurering & estate planning

Strategie advies

Marktonderzoek

Performance & Portfolio analyse

Strategie ontwikkeling

Scenario analyse

Groeiplan ontwikkeling

Commercial Due Diligence

Organisatie & Interim

Strategie begeleiding & implementatie

Organisatieontwikkeling

Verandermanagement

Talentontwikkeling & teambuilding

Interim & project management

Hillenraad Academy opleidingen & trainingen

Finance & Performance

Business planning & forecasting

Performance analyse

Rendementsverbetering & monitoring

Debt Advisory & financiering

Waardebepaling & Due Diligence

Herstructurering

Het Hillenraad100-model is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid. Hiermee proberen we zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid te komen van de meest toonaangevende ondernemingen in het tuinbouwcluster. Dat betekent dat we ons model steeds aanpassen aan die werkelijkheid. Naast het onderzoek en de analyse is een peergroup beoordeling toegevoegd, waarmee we het oordeel van een geselecteerde groep ‘fellows’ uit de sector mee laten wegen in het model. En uiteraard speelt het Expertcomité een cruciale rol in de beoordeling. Om dat hele proces inzichtelijk te maken, ziet u onderstaand een vereenvoudigde weergave van het model in een infographic.

490 Bedrijfsbeoordelingen 192 Verschillende ondernemingen

Ben Verwaayen, oud-topman van onder andere Alcatel-Lucent en British Telecom, partner van Keen Venture Partners en voorzitter van het Expertcomité

‘Hopelijk slagen de jonge ondernemers erin om de gemeenschappelijke stem van vroeger weer te herstellen. Zie je buurman niet als grootste concurrent, maar als je beste vriend.’

Voorzitter Expertcomité Ben Verwaayen pleit voor meer samenwerking

“Verrek, die opa’s deden het zo gek nog niet”

De boodschap die Ben Verwaayen voor de tuinbouw heeft, laat aan duidelijkheid niets te wensen over. “Organiseer je! Dit is hét moment om met één stem te spreken. Naar de retail, naar je toekomstige medewerkers en naar de overheid. Ik roep de jonge generatie op om wat meer naar hun opa’s te luisteren en wat minder naar hun vader. Want die coöperatieve gedachte van de opa’s blijkt nu zo gek nog niet. Met vooral de focus op het eigenbelang is de onderlinge samenwerking steeds meer naar de achtergrond gedrongen. Het resultaat? De sector wordt onvoldoende meer gehoord.”

De voorzitter van het Expertcomité windt er geen doekjes om. In een tijd waarin ondernemers uitdaging na uitdaging voorgeschoteld krijgen, is het belangrijker dan ooit om de krachten te bundelen. “Om een serieuze gesprekspartner te zijn voor onder meer de retail, moet je een duidelijke en eensluidende boodschap hebben. Als je met kracht je punt wilt maken, moet je die kracht ook wel hebben.” Verwaayen vindt dat de tuinbouwsector met de retail aan tafel moet over onder meer het onderwerp

zowel om de wetten en regels die de overheid stelt als om de wensen van de consument op dat terrein. En als het gaat om wet- en regelgeving is het vanzelfsprekend van belang dat je daar ook met één stem de sector kunt vertegenwoordigen.”

Toptalent

Er is nog een plek waar het in de optiek van Verwaayen interessant is om goed georganiseerd te werk te gaan: bij het werven van personeel. Hij vergelijkt de huidige schaarste aan toptalent met de schaarste die er was in de ‘early days’ van de techsector. “We hebben talenten nodig op het terrein van software, retail, distributieketens, noem maar op. Nu probeert ieder bedrijf voor zich om de juiste en beste mensen uit de vijver te vissen. Maar zo werkt het niet. Jonge professionals willen carrière kunnen maken en kiezen niet voor een bedrijf, maar voor een sector. En dus moet je laten zien hoe sexy, hoe aansprekend en vooral hoe relevant de tuinbouw is. Aanstormend talent moet weten dat ze na bedrijf A kunnen doorgroeien bij bedrijf B en zo verder. Dus ook hier: treed met één stem naar buiten.”

duurzaamheid. Hij schetst dat we uit een tijd komen waarin het niet uitmaakte waar producten vandaan kwamen. “Die tijd is voorbij. Het dondert wél waar die tomaat of roos vandaan komt. En de retail kan wel vinden dat ze niks met de productie te maken hebben – een geluid dat we ook van de stikstofcrisis kennen - maar dat is natuurlijk onzin. De retailer is de stem van de consument en dus moeten retailers en producenten met elkaar in gesprek over het verdelen van de lusten en de lasten. Maar dan is het wel nodig dat de producenten goed georganiseerd zijn.”

Onmisbaar bedrijfsmiddel

Die aandacht voor duurzaamheid is volgens Verwaayen niet meer weg te denken. Niet investeren in duurzaamheid staat volgens hem gelijk aan het ondergraven van je winstgevendheid. “Je kunt het zien als een onmisbaar bedrijfsmiddel. Duurzaamheidsbeleid is van ‘nice to have’ naar ‘need to have’ gegaan. Daarbij gaat het

Johan Cruijff

Verwaayen heeft hoge verwachtingen van de nieuwe generatie tuinbouwondernemers. Als voorzitter van het Expertcomité zag hij de mooiste bedrijven uit de sector de revue passeren. Hij hoopt dat de jonge ondernemers

erin de slagen om de gemeenschappelijke stem van vroeger weer te herstellen. “Zie de buurman niet als grootste concurrent,” roept hij op, “maar als je beste vriend. En kijk vooral eens naar hoe je opa dat vroeger deed. Samenwerken was toen veel gebruikelijker. En ja, dat gebeurde weliswaar vaak mopperend, maar ze deden het wel! Simpelweg omdat ze snapten dat ze elkaar nodig hadden. Juist nu de tuinbouw zoveel op het bordje krijgt, hoop ik dat ondernemers zich weer eens meer willen verdiepen in de coöperatieve gedachte. Want om met Johan Cruijff te spreken: je gaat het pas zien als je het doorhebt.”

‘En dus moet je laten zien hoe sexy, hoe aansprekend en vooral hoe relevant de tuinbouw is.’

‘We hebben talenten nodig op het terrein van software, retail, distributieketens, noem maar op.’

‘Want om met Johan Cruijff te spreken: je gaat het pas zien als je het doorhebt.’

A Silke Hemming

Hoofd onderzoeksteam Greenhouse Technology bij Wageningen Universiteit & Research

“Toonaangevende bedrijven in de sector kenmerken zich door een hoog innovatievermogen, mede door grote investeringen in R&D en door samenwerking met andere kennisintensieve bedrijven en kennisinstellingen. Tijdens de afgelopen periode hebben bedrijven uitstekend kunnen aantonen hoe zij in staat zijn om met snel veranderende randvoorwaarden (door pandemie) en marktsituaties (door oorlog) om te gaan. Toonaangevende bedrijven lopen voorop om een duurzame glastuinbouwsector vorm te geven en kenmerken zich door goed werkgeverschap.”

B Lars Boellaard

Managing partner & notaris Westpoort

Notarissen

“Om als onderneming niet alleen nu maar ook in de toekomst relevant te blijven, is het een voorwaarde dat beleid wordt gemaakt en uitgevoerd op het gebied van duurzaamheid. Door aandacht te hebben voor de aspecten Environmental, Social en Governance (ESG) neemt een onderneming verantwoordelijkheid in de eigen markt en voor de keten. Iets wat niet alleen de klant vraagt, maar ook essentieel is voor het vinden en binden van werknemers.”

C Evert van Helvoort Manager VHC, Lid Raad van Toezicht bij

Royal FloraHolland

“In een wereld van veranderingen zal onze sector zijn meerwaarde tonen. Een onderneming moet zich continu aanpassen aan de ontwikkelingen op het wereldtoneel. De sector is innovatief en weerbaar en zal zich hier doorheen worstelen. Willen we voor de toekomst relevant blijven, dan zal ontwikkeling en innovatie moeten versnellen. Samenwerken en klantbinding zijn sleutels tot vooruitgang. Kennis is macht, maar kennis delen is kracht.”

D Leon Bol

DGA New Green

“De Hillenraad100 laat de uitdagingen zien waar de tuinbouw voor staat. De ontstane situatie op de energiemarkt zal ervoor zorgen dat bedrijven die durven te innoveren en zich kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie, komen bovendrijven. Deze aanpassing zal leiden tot een versnelling van de duurzaamheidsagenda, waarbij samenwerking tussen de verschillende spelers in de keten noodzakelijk is om in de komende jaren succesvol te blijven.”

E Matthijs Mesken Directeur VGB

“Toonaangevend zijn en innoveren op tal van terreinen maken dat een bedrijf een plek in de Hillenraad100 verdient. Bedrijven die investeren in hun brancheorganisatie hebben daarbij bij mij een streepje voor. Samen met deze toppers, die hun nek uitsteken voor het collectief, kan een brancheorganisatie het verschil maken voor de hele sector. Samenwerking is in mijn optiek een onmisbaar ingrediënt voor succes.”

F Martien Penning

Strategie-expert Hillenraad Partners en oprichter Hillenraad100

“Juist nu kunnen we de bakens verzetten door samen te werken en de standaard te zetten voor een echte duurzame toekomst. We moeten gezamenlijk transformeren tot regeneratieve tuinbouw die in alle opzichten bijdraagt aan het welzijn van de mens, maatschappij én het hele ecosysteem. Een sector die efficiënt en effectief is en meer geeft dan neemt, dat is uiterst relevant. Maar het vraagt nu om extreme veerkracht om de druk van het moment om te zetten in een grote sprong voorwaarts.”

I Annie van de Riet

Voorzitter AVAG

“De wereld staat op z’n kop. Eerst corona, nu de oorlog in Oekraïne. Ik denk dat er nog nooit zoveel is gevraagd van ondernemers. Weerbaar en wendbaar zijn. Dat zijn volgens mij de succesfactoren voor deze tijd. Wie gaat actief op zoek naar nieuwe kansen? Wie kan er snel schakelen? Ik zie daarbij grote verschillen ontstaan tussen de bedrijven. Diegene die in het verleden hebben geïnvesteerd in een adaptieve bedrijfscultuur hebben nu de beste uitgangspositie! De evolutie heeft reeds aangetoond dat de wezens met het grootste aanpassingsvermogen de grootste overlevingskans hebben.”

J Adri Bom-Lemstra Voorzitter Glastuinbouw Nederland “Nederlandse glastuinbouwbedrijven hebben belangrijke stappen gezet en resultaten geboekt op het gebied van duurzaamheid. Prestaties om trots op te zijn. De huidige energiecrisis, het inkrimpende middelenpakket en de druk op goed gietwater tonen de noodzaak van verduurzaming onomstotelijk aan. De overheid maakt het telers echter niet gemakkelijk, terwijl het belang van gezondheid en geluk alleen maar groter wordt. Dat vereist samenwerking tussen ondernemers onderling, met partijen in de keten, met overheden en kennisinstellingen. Bedrijven die daaraan voldoen, hebben een streepje voor op weg naar een duurzame toekomst.”

K Janine Luten

G Niels Louwaars

Directeur Plantum

“De tuinbouw staat voor grote uitdagingen: gewasbeschermingsmiddelen verdwijnen, de kosten van energie- en luchtvracht rijzen de pan uit en duurzaamheidseisen nemen snel toe. Veredeling kan een belangrijk deel van de oplossingen aandragen, maar veredelaars hebben tijd nodig. De snelheid moet nog verder omhoog, zeker in complexe sierteelt- en fruitgewassen, om oplossingen te identificeren en in te kruisen. Beschikbaarheid van snellere veredelingsmethoden en veel meer basiskennis zijn daarvoor nodig. Vooruitkijkende ondernemers en aanhoudende aandacht voor het innovatiebeleid zijn essentieel.”

H Marco van Zijverden

Lid Raad van Commissarissen bij Dutch Flower Group

“Met alle ontwikkelingen in de wereld is de veerkracht van ondernemers van ongelooflijk groot belang. Vanuit een heldere visie en langetermijnstrategie en hierbinnen blijven aanpassen op nieuwe situaties én door te blijven samenwerken, zijn we in staat om een gezonde groene sector te behouden. Binnen strategie is het van fundamenteel belang dat, vanuit focus op de klant en consument, ondernemers blijven doorontwikkelen op verduurzaming en innovatie. Dan houden we naar mijn mening een kleurrijke toekomst.”

Algemeen Directeur GroentenFruit Huis “Samenwerking loont. Samenwerking binnen de groente- en fruitsector heeft ons gebracht waar we nu staan. Op het gebied van duurzaamheid vraagt de maatschappij transparantie en inzicht in de stappen die de sector maakt. Onze bedrijven spannen zich keihard in om de bijdrage die we leveren aan een gezonde generatie zichtbaar te maken. Als organisatie hebben we de eerste stap gezet met onze nieuwe missie: gids naar een gezonde generatie en het stellen van duidelijke ambities op het gebied van Gezondheid, Voedselveiligheid, Markt & Economie, Sociaal en Duurzaamheid.”

L Frank Meijnders

Industry Leader Food & Flowers BDO

Accountants & Adviseurs

“In de onzekere en complexe wereld van vandaag is samenwerken nóg belangrijker geworden. De sector heeft mede de sleutel in handen voor de brede verduurzaming van onze planeet, maar dan is kennisdeling een absolute must. Door samen te werken, zal bovendien het positieve verhaal over de sector veel beter en breder verteld en getoond kunnen worden. In de huidige maatschappelijke discussie is dat een mooie en noodzakelijke bijvangst die zal leiden tot breder draagvlak en begrip.”

VZ Ben Verwaayen Voorzitter Expertcomité Hillenraad100, oud-topman van, onder andere, AlcatelLucent en British Telecom, partner van Keen Venture Partners Lees op pagina 7 meer over zijn visie.

Aanpassingsvermogen op basis van samenwerking, duurzaamheid en innovatie zijn de pijlers onder de veerkracht van de tuinbouw

In de Hillenraad100 brengen we tweejaarlijks de bewegingen van de sector in kaart. We beoordeelden welke koers de meest toonaangevende tuinbouwondernemingen van Nederland uitstippelden en waar hen dat bracht. De Hillenraad100 is ook een kruispunt waar gisteren, vandaag en morgen samenkomen. Met het thema en de interviews schetsen we de ontwikkelingen in de sector. In deze editie staat de relevantie en noodzakelijke veerkracht van de sector centraal. We vroegen daarom de leden van het Expertcomité dit jaar hun visie te geven op de belangrijkste bouwstenen voor een relevante tuinbouw sector. Elk lid van het comité beantwoordde die vraag vanuit de eigen invalshoek. Het geheel geeft een mooie doorkijk naar het aanpassingsvermogen van de tuinbouw gebaseerd op duurzaamheid, intensief samenwerken en blijvend innoveren.

Prof. Dr. Rob de Wijk, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de universiteit Leiden en oprichter van het HCSS

‘Niet voor niets staan twee Europese landen, Nederland en Frankrijk, in de top drie van grootste exporteurs van landbouwproducten. We kunnen dat strategisch inzetten om meer zekerheid te krijgen in de beschikbaarheid van kritische grondstoffen.’

Hoogleraar Rob de Wijk

“Politiek onderschat strategisch belang van de tuinbouwsector”

Rob de Wijk is hoogleraar Internationale betrekkingen en oprichter van het HCSS (Haags Centrum voor Strategische Studies). Deze onafhankelijke strategische denktank doet onderzoek en geeft advies over geopolitieke vraagstukken. De Wijk kijkt met verbazing naar de keuzes die de politiek maakt voor de land- en tuinbouwsector en maakt zich grote zorgen over het marginaliseren van deze bedrijfstak. Hij pleit voor een nieuwe visie over het strategisch belang van de Nederlandse land- en tuinbouw.

Kun je eens een beeld schetsen van de geopolitieke problematiek waarmee de Nederlandse land- en tuinbouw op dit moment geconfronteerd wordt?

“Het fundamentele probleem is dat wij voor onze grondstoffenvoorziening sterk afhankelijk zijn. Energie en grondstoffen voor kunstmest zijn goede voorbeelden. We zijn vooral afhankelijk van landen die wij zien als een systeem-rivaal: China, Rusland en van landen waarmee we liever geen zakendoen omdat ze een dubieus trackrecord hebben op het gebied van mensenrechten en/of milieu. De gevolgen daarvan zijn overal merkbaar en dus ook in de land- en tuinbouw en de agrifoodsector. Wanneer je ongebreidelde macht hebt, kun je je permitteren om geen zaken te doen met landen die je niet aanstaan en kun je zelfs sancties instellen. Maar we hebben geen absolute macht en in een wereld die almaar complexer wordt, is het steeds lastiger om je aan dit soort principes te houden.”

Zijn de sancties tegen Rusland daarvan een goed voorbeeld?

“Absoluut. Er is een Europees importverbod gekomen voor olie, en voor gas hebben we afgesproken om voor het eind van het jaar voor tweederde minder afhankelijk te worden van Russisch gas. En we vertelden daarbij dat we die eenderde wel nodig hebben omdat we anders de winter niet doorkomen. Logisch dat Poetin in reactie daarop aan de gaskraan is gaan morrelen. Excuus voor mijn woordkeus, maar ik vind dat echt een achterlijk besluit. Het is een klassieke fout: denken dat wij als Europa het nog steeds voor het zeggen hebben. In de praktijk zien we dat grondstoffen en energie vaak als machtsmiddel worden ingezet. Het beleid loopt vast omdat wij zo graag een ethisch verantwoord beleid willen voeren, maar ondertussen afhankelijk zijn van landen die wij de maat nemen.”

En wat betekent dat concreet voor de tuinbouw?

“Ik hoef niet uit te leggen wat de gevolgen zijn van een gasprijs die door het dak gaat. Maar daar blijft het niet bij. Techniek is in deze sector ongelooflijk belangrijk en voor bijna alles wat er gebeurt, zijn chips nodig. Als je dan bedenkt dat alle grondstoffen

voor halfgeleiders uit landen als Rusland en China komen, begrijp je dat er zeer grote zorgen zijn over de beschikbaarheid van chips. De halfgeleiderindustrie en de overheid hadden het, in mijn ogen nogal naïeve, idee dat de onderlinge afhankelijkheid ervoor zou zorgen dat het mondiale systeem in tact bleef. Dat is dus duidelijk niet het geval en daarin schuilt echt een groot gevaar. Ik denk dat we het gasprobleem uiteindelijk wel oplossen, maar de chip problematiek is een stuk complexer.”

Grote zorgen dus. Hoe heeft het zover kunnen komen?

“We zijn blijkbaar niet in staat om met een helicopterview naar dit vraagstuk te kijken. Neem zo’n idee om meer lokaal te produceren en te consumeren. Een heel charmant plan, maar als de hele wereld dat zou doen, ontstaan er hongernoden bij misoogsten. We denken veel te veel in hokjes en worden te veel gedreven door activisme. Begrijp me goed: ik heb niks tegen activisme, want dat houdt de boel scherp. Maar het wordt gevaarlijk als het activisme gaat overheersen en de drijvende kracht wordt voor politieke besluitvorming.

Dat zag je in Duitsland gebeuren bij het sluiten van de kerncentrales. Natuurlijk ben ik ook voor groen en natuur, maar je kunt niet onbestraft een groot deel van de Nederlandse land- en tuinbouw afsluiten.

We moeten echt naar het grote plaatje blijven kijken. Glastuinbouwbedrijven zijn goed voor ongeveer 7,5% van het totale Nederlandse aardgasgebruik. We kunnen wel denken dat we als land flink vergroenen door daar rigoureus in te snijden, maar wat gebeurt er dan? Waar gaat het dan naar toe en wie zorgt er

dan voor dat wij komkommers en tomaten op ons bord krijgen?”

Daar ligt toch juist een enorme kans voor glastuinbouw? Onder glas kunnen we immers vele malen efficiënter telen.

“Klopt. En dus zou de overheid deze sector, maar ook de akkerbouw en de veeteelt, veel meer moeten koesteren. Nederlandse ondernemers krijgen daarentegen een stortvloed aan regelgeving over zich heen, die bovendien ieder jaar weer anders is. Ik kom regelmatig ondernemers tegen die het daarom niet meer aandurven om te investeren. Er wordt veel te veel een technocratische, rekenkundige benadering gehanteerd. Het lijkt alleen nog maar om aantallen te gaan: er zijn te veel koeien, er zijn te veel kassen. Mijn vraag is dan altijd: waar zet je het tegen af? En hoe weet je dat er te veel koeien en kassen zijn? Je merkt dat beleidsmakers elkaar maar napraten en geen benul hebben wat er werkelijk aan de hand is. De politiek moet stoppen met die focus op de output, die aantallen. De agrarische sector, de landbouw én de tuinbouw, heeft behoefte aan duidelijke kaders. Laat het vervolgens aan ondernemers zelf om in te vullen hoe ze binnen die kaders hun vak uitoefenen en faciliteer ze daarbij.”

Wat zou er verder moeten gebeuren?

“Als het aan mij ligt, gaan we binnen Europa de land- en tuinbouw veel strategischer inzetten. We hebben goedbeschouwd niks in Europa: geen grondstoffen, geen olie, geen gas – of beter gezegd dat laten we liever in de grond zitten – en geen technologische voorsprong. Maar we zijn wel sterk in agrarische productie. Niet voor niets staan twee Europese landen, Nederland en Frankrijk, in de top drie van grootste exporteurs van landbouwproducten. Daar kunnen we wat mee. We kunnen dat strategisch inzetten om meer zekerheid te krijgen in de beschikbaarheid van kritische grondstoffen. Waarom zouden we geen deal maken met een land waar bijvoorbeeld kobalt vandaan komt? Landbouwproducten in ruil voor die o zo belangrijke grondstof. Zo’n langetermijnvisie moet bij de overheid vandaan komen en die strategische aanpak mis ik daar echt.”

‘We zijn blijkbaar niet in staat om met een helicopterview naar dit vraagstuk te kijken.’

Het Hillenraad team (v.l.n.r.) Thomas de Haas, Saskia Verstraate, Hans van den Ende, Merel Verwaal, Rian van Holsteijn, Martien Penning, Cees Uitbeijerse, Martijn van Noort, Filip van Zon

‘Zie het als een drietrapsraket: Écht durven focussen en stoppen met dingen die niet meer bijdragen aan je relevantie. Scherp hebben wat die keuzes concreet betekenen en doorpakken in acties en investeringen én vervolgens de hele organisatie meekrijgen in de nieuwe koers. We noemen het het 3D-model: Durven, Doorpakken en Discipline.’

Hillenraad Partners

Wat maakt jouw onderneming relevant

Lange tijd draaide de strategie van een bedrijf vooral om de visie en de missie. Als je die maar helder hebt, zo was de gedachte, komt de rest vanzelf. Vandaag de dag is strategie veel meer een onderdeel van de bedrijfsvoering en gaat het vooral over het vermogen om je als bedrijf continu aan te passen aan de veranderende buitenwereld. Voor Hillenraad Partners – strategisch adviseur bij uitstek – betekent dit dat het werk in de loop der jaren een ander karakter kreeg. De uitbreiding van het partnerteam en daarmee uitbreiding van de expertise, was daarvan een logisch gevolg.

Hillenraad Partners telt inmiddels vier

partners: Martien Penning, Hans van den Ende, Thomas de Haas en Cees Uitbeijerse. Zij zien alle vier dat de beroemde dag op de hei allang niet meer volstaat om invulling en richting te geven aan de strategie van een bedrijf. “En wat we met strategie bedoelen? Ik omschrijf dat graag als het aanpassen van je organisatie aan ontwikkelingen van buitenaf,” aldus Martien. Praten over strategie is volgens hem naast het inventariseren van marktontwikkelingen vooral ook nadenken over de organisatie van een onderneming, analyseren van de prestaties en data, en het doorrekenen van de financiële aspecten.

“Daarmee zijn strategietrajecten veelomvattender, intensiever en interactiever geworden. Omdat draagvlak een van de belangrijkste succesfactoren is, betrekken wij niet alleen de directie bij het proces, maar ook het management en de medewerkers. In onze optiek moet het vooral een dynamisch traject zijn. Voorheen maakten we als het ware een foto van het bedrijf: wat doe je voor wie en hoe? Nu ligt de focus meer op het monitoren van de voortgang en richting. Eigenlijk gaan we van foto naar film. De strategische ontwikkeling continu vastleggen en bijsturen om de gestelde doelen te behalen. Liggen we op koers? Welke ontwikkelingen in de buitenwereld versnellen en hebben meer impact en hoe kun je daar snel op anticiperen?”

Taal van de sector

Cees Uitbeijerse constateert dat strategie en uitvoering niet meer los van elkaar gezien kunnen worden. “Zwart-wit gesteld zag je vroeger dat de directie de strategie bepaalde en de uitvoering vervolgens overdroeg aan het management of de medewerkers. Vervolgens werden wij bij wijze van spreken eens in de vijf jaar gevraagd om de strategie te bespreken en aan te passen. Nu komt het onderwerp strategie vaak maandelijks op de agenda en maken we het veel concreter.” Thomas vult aan: “Wij willen er ook voor zorgen dat een organisatie in staat is om zelf te monitoren of de implementatie van de strategie landt in de organisatie en vorm krijgt zoals beoogd. Onze kracht daarbij is ook dat wij de taal van de sector spreken. Wij kennen alle aspecten van de tuinbouw: de techniek, de historie, de keten, de concurrentie, de mensen. Kortom, het hele

krachtenveld is voor ons vertrouwd terrein.” “Zonder dat we ons daarbij laten verleiden door een tunnelvisie,” verwoordt Hans. “We slagen er steeds weer in om met open en frisse blik naar vraagstukken te kijken, maar snappen wel als geen ander in welke context we de ontwikkelingen moeten plaatsen.”

Eén groot ecosysteem

De vier partners hebben elk hun eigen aandachtsgebied. Hans is met name gespecialiseerd in het organisatie- en implementatievraagstuk rondom strategie, Cees is de financiële specialist, Martien weet alles van strategie, technologie en de tuinbouwmarkt en Thomas brengt veel kennis in over strategie, business analyses, scenario denken en operational excellence. Thomas is overigens de enige van de vier die vooral buiten de tuinbouw zijn kennis en ervaring opdeed. “Dit is een sector die echt anders is dan andere branches,” zo laat hij optekenen. “Er is zo’n enorme verwevenheid tussen alle schakels van de keten. Volgens mij kennen mensen elkaar nergens anders zo goed en spelen ze het spel zo nauw met elkaar. Ik zie het als één groot ecosysteem en juist door onze interdisciplinaire samenwerking kunnen wij in dit complexe ecosysteem een grote diversiteit aan opdrachten en opdrachtgevers aan.”

Steeds

meer wereldspelers

De werkzaamheden van Hillenraad Partners beperken zich allang niet meer tot Nederland. Ook in de rest van Europa en in Noord-Amerika worden de adviseurs gezien als experts in de tuinbouw. Die expertise wordt bijvoorbeeld gevraagd bij een buitenlandse overname van een bedrijf. Martien: “Natuurlijk kan een partij van buiten de tuinbouw ook een commercial

due diligence-onderzoek doen, maar met onze diepe kennis, ervaring en netwerk kunnen wij goed beoordelen hoe sterk de marktpositie van een bedrijf nu echt is.” De adviseurs signaleren dat steeds meer wereldspelers zich op het toneel van de tuinbouw begeven. Het antwoord op grote vraagstukken als voedseltekort, energieschaarste en arbeidskrapte lijkt immers te liggen in Controlled-EnvironmentAgriculture, waaronder glastuinbouw, maar bijvoorbeeld ook Vertical Farming. Om dat spel te kunnen spelen, zijn grote investeringen nodig en dat vraagt weer om een uitgekiende en toekomstbestendige strategie.

Durven, Doorpakken en Discipline

Hoe zorg je er als bedrijf nu voor dat je tegen de achtergrond van al dit soort ontwikkelingen relevant blijft? “Dat is een vraag die een onderneming zich met enige regelmaat moet stellen,” vindt Hans. “Je bent misschien gewend om product x op markt y te verkopen, zonder na te denken over de echte toegevoegde waarde die je levert. Daarin schuilt het gevaar dat je op een zeker moment niet meer relevant bent. De melkboer die vroeger aan huis kwam, heeft plaatsgemaakt voor flitsbezorgers. Eenzelfde soort Dienstverlening, maar wel in een heel nieuw jasje. Zo zal iedere onderneming zich steeds moeten aanpassen aan de veranderende wereld.” Blijven nadenken over de strategie dus en daar iedere dag actief mee bezig zijn.

De adviseurs zien het als een drietrapsraket: Dus écht durven focussen en stoppen met dingen die niet meer bijdragen aan je relevantie. Scherp hebben wat die keuzes concreet betekenen en doorpakken in acties en investeringen én vervolgens de hele organisatie meekrijgen in de nieuwe koers. “Als geheugensteuntje kun je het een 3D-model noemen,” licht Martien toe. “Durven, Doorpakken en Discipline. En vooral niet achteroverleunen en afwachten!” De wereld om je heen wacht niet op jou, relevant blijven vraagt om continu schakelen. De film is nooit af.

‘De wereld om je heen wacht niet op jou, relevant blijven vraagt om continu schakelen.’

De Hillenraad100 editie 2022

De editie van 2022 markeert een bijzondere fase in de ontwikkeling van de Nederlandse tuinbouw. De vorige editie dateert van 2019. Sindsdien hebben er heel veel ontwikkelingen plaatsgevonden die de tuinbouw structureel veranderen. Enerzijds de enorme consolidatieslag en de steeds grotere rol van investeerders, die in veel onderneming hun entree maakten om voor te sorteren op het mondiale speelveld. Tegelijkertijd is er sprake van de-globalisering, inflatie, energiecrisis en hebben we tussendoor ook nog een Covid pandemie gehad. Dat heeft natuurlijk zijn effect gehad op de ondernemingen in de Hillenraad100.

Het algemene beeld is duidelijk: de enorme opmars van technologiebedrijven in 2019 maken nu een pas op de plaats. De opmars zit nu vooral bij onderneming en genetica, groei en groen. En door de consolidatieslag zijn weer een aantal Hillenraad100 ondernemingen gepromoveerd naar de Hillenraad 500+ Schaalgrootte, internationalisering en digitalisering zijn de buzz words in de directiekamers. Ook zien we in ieder segment en categorie de top3 van winnaars ontstaan en neemt de kopgroep verder afstand van het peloton. Andere grote uitdaging van dit moment zijn de beschikbaarheid van energie, arbeid en product. Geothermie, restwarmte en zonne-energie als antwoord op de hoge aardgasprijzen. Robotisering, oogstvoorspelling en AI als antwoord op beschikbaarheid en inzetbaarheid van arbeid. In de komende jaren zal moeten blijken of dit genoeg en snel genoeg gaat om antwoord te vinden op de uitdagingen waar ondernemingen in de Hillenraad100 nu mee te maken hebben. Voor het eerst sinds jaren zijn er ook ondernemingen uit de lijst gevallen vanwege een faillissement. Opvallend is ook extern groeivermogen steeds vaker bij een investeerder vandaan komt dan bij de bank. Dat verandert de tuinbouw omdat een mede-aandeelhouder anders in de wedstrijd zit dan de bank.

Door alles heen zien we dat de Nederlandse tuinbouw sinds de vorige editie veel internationaler is geworden en dat zal alleen

Het tuinbouwcluster en de BV

Nederland

De bedrijven in de Hillenraad100 zijn de meest toonaangevende van de ca. 16.000 bedrijven die tezamen het gehele Nederlandse tuinbouwcluster vormen. Dit cluster is van grote waarde voor onze economie. De innovatie- en concurrentiekracht zijn groot en levert circa 100.000 arbeidsplaatsen

Hillenraad100 ondernemingen

Aantal 100

Totale omzet 12,43 miljard

Totaal aantal werknemers 58.937

Waarvan in Nederland 20.939

Hillenraad500+ ondernemingen

Aantal 14

Totale omzet 73,25 miljard

Totaal aantal werknemers 209.973

maar verder worden versterkt. Ook in onze ranking zijn we als redactie daarom steeds op zoek hoe we de ondernemingen moeten beoordelen op hun relevantie voor het Nederlandse tuinbouwcluster. De scheidslijn tussen Nederland en internationaal worden steeds meer fluïde. Toch blijft in alle opzichten toonaangevendheid hét kenmerk voor onze lijst. En je bent pas toonaangevend als visie, strategie, groei, resultaat en impact herkenbaar gezien én gemeten kunnen worden. Ook dat is een kenmerk van deze tijd.

We proberen al deze ontwikkelingen met de Hillenraad100 te duiden en te vatten in een ranking die tot de verbeelding spreekt. Groei is daarbij essentieel, juist om de voorsprong te kunnen behouden. De internationale wedstrijd wordt op het scherpst van de snede gespeeld. Daarom zetten we graag aan tot een gezonde competitie en willen met de Hillenraad100 dé monitor zijn van de ontwikkelingen in de tuinbouwsector.

Erkenning ondernemerschap

De selectie van die top 100 gaat verder dan puur een ranking; we proberen de meest actuele ontwikkelingen te vangen en te duiden. Zo zien we bedrijven in opkomst, maar ook bedrijven die na een reeks van mooie jaren zichzelf opnieuw moeten uitvinden om aansluiting te vinden bij de veranderende marktomstandigheden. Het blijkt moeilijk om aan de top te komen, maar soms nog moeilijker om aan de top te blijven. Een plaats in de top 100 is echter een absolute erkenning voor toonaangevend ondernemerschap. Hulde aan de honderd die deze lijst haalden.

Open competitie

De Hillenraad100 is een open competitie voor bedrijven in de kennis-, kapitaal- en technologie-intensieve tuinbouw, dat is breder dan glastuinbouw alleen. Het gaat om bedrijven uit het totale tuinbouwcluster met een stevige basis in Nederland. Hillenraad volgt er een 250 intensief en zoeken naar de 100 meest toonaangevende ondernemingen. Hillenraad100 is daarmee dé monitor van de ontwikkelingen en de dynamiek in de sector. Bedrijven kunnen ook ongevraagd in de lijst komen, het gaat ons immers om het totaalbeeld van de sector. Zo komen we tot de lijst van bedrijven die ertoe doen.

Beoordeling

Hillenraad hanteert voor de beoordeling een multidisciplinair bedrijfskundig model.

Dit is gebaseerd op een brede toetsing die schematisch is weergegeven op pagina 5. Het model is gebaseerd op vijf pijlers, te weten: kwalitatieve beoordeling, beoordeling door selectieve peergroup van 50 professionals uit de sector, kwantitatieve beoordeling van de bedrijfskentallen, ebitda-groei over de laatste drie jaar en als vijfde pijler de aard, omvang en ketenpositie van de onderneming die wordt benoemd als ‘industry footprint’. Bij de bedrijfskentallen gaat het vooral om de trendontwikkeling in de tijd. Bij de ‘industry footprint’ om de absolute getallen.

Expertcomité

De Hillenraad100 wordt volgens een zorgvuldige procedure vastgesteld. Het vertrekpunt van de beoordeling is het onderzoek en de weging in het model uitgevoerd door de deskundigen van het Hillenraad onderzoeks team. De resultaten van het onderzoek worden vervolgens voorgelegd aan het Expertcomité. Het is een intensief proces van wikken en wegen. De uiteindelijke notering is de uitkomst van feiten, wetenswaardigheden en de opinie van de experts. Dit maakt de lijst levendig en soms een tikkeltje eigenzinnig.

Verantwoording

Iedereen die precies wil weten hoe de beoordeling tot stand komt, welke toetredingscriteria en welke beoordelingscriteria we hanteren en hoe een gestratificeerd clustermodel werkt, verwijzen we graag naar onze website www.Hillenraad100.nl/ verantwoording.

Stijgen of dalen

De sector is volop in beweging en dat heeft direct impact op de noteringen. Stilstand is achteruitgang. Bedrijven die het beter doen klimmen in de lijst, waardoor anderen bij relatieve stilstand dus dalen. Ons doel is tot een scherpe beoordeling te komen, maar deze steeds in een positief daglicht te stellen. Immers samen maken we het cluster sterker.

Havatec is zo’n pareltje dat wordt genoemd en geroemd door de gebruikers van hun geavanceerde machines. De afgelopen jaren rolden er in Nieuw-Vennep vele innovaties van de band. Verwerkingsmachines voor sorteren, bossen en boeketten maken en mechanisering voor de bollenteelt, zoals planten, insteken, ontbollen en fusarium zoeken. Dit pareltje kwam ook bij de Rabobank op de radar en Rabo Investments nam een belang in Havatec om voor het benodigde groeikapitaal te zorgen. Van huis uit is dit vooral een uitvindersclub met een onverzadigbare innovatiedrang in het DNA. Dat is natuurlijk de kracht, maar ook direct de zwakte. Want als 20% van de medewerkers aan het innoveren is, kan het zomaar zijn dat de marktkansen uit het oog verloren worden. Inmiddels zijn in meer dan 30 landen al ruim 850 machines geleverd, waarbij de bollenplanter een van de toppers is. In de strijd in het beheersen van de arbeidskosten en verbeteren van de kwaliteit ligt voor deze geavanceerde machinebouwer een stralende toekomst in het verschiet en met Rabo Investments op de achterbank kun je toch wat makkelijker groeien.

In onze zoektocht naar aansprekende innovaties konden we putten uit de Hillenraad TECH50. Toch bleek het niet eenvoudig een bedrijf te vinden dat ons in de keuken wilde laten kijken. Artechno heeft het lef om deze stap vooruit te maken. De Lierse onderneming is veelbelovend met zijn oplossingen voor de relatief nieuwe tak van sport die Vertical Farming heet. Het AVF+ systeem stelt de teler in staat precies die groeiomstandigheden te creëren die nodig zijn voor maximale groei, productie en oogstvoorspelbaarheid. Deze techniek is nog volop in ontwikkeling, maar we vinden het als Hillenraad belangrijk om een gespecialiseerde speler onderdeel uit te laten maken van de toonaangevende Hillenraad100. Dat Artechno het stadium van experimenteren is ontgroeid, blijkt uit de opdracht voor een VF Factory van 10.500 m2 in Amsterdam. Ook internationaal worden orders geschreven. De nieuwe en ervaren CEO Marco van der Velden gaat zich richten op het uitbouwen van de mondiale positie van de Artechno Group, de verdere standaardisatie van producten en de realisatie van de verhuizing naar een nieuwe locatie in Maasdijk. We gaan deze nieuwkomer met belangstelling volgen.

Het lijkt misschien niet zo spraakmakend wat er gebeurt bij Geest Potplanten, maar ga er in deze tijd maar aan staan: terwijl de wereld schudt het roer recht houden én meegaan met alle noodzakelijke transities. Het bedrijf slaagt erin een betrouwbare partner voor Europese ketenpartijen te blijven, met een breed assortiment aan groene en ook bloeiende kamerplanten, zoals Phalaenopsis. De energietransitie staat er hoog op de agenda. In 2025 moeten alle locaties op aardwarmte aangesloten zijn, maar voor het zover is moet er een passend antwoord gevonden worden op het actuele energievraagstuk. Het komt dan aan op wendbaarheid en veerkracht. Daarvoor worden de wendbare, zelfsturende teams ondersteund door zelfgebouwde apps. Deze zijn gelinkt aan een managementinformatiesysteem dat alle stappen in het proces dekt. Kortom, Geest Potplanten doet er alles aan om in stormachtige tijden in control te blijven. Als ketenpartner blijft het bedrijf focussen op een positief product met positieve impact voor klanten, consumenten en medewerkers. De nieuwe locatie met energiezuinige kas en een keur aan certificaten zijn daarbij een mooi uithangbord.

Grensverleggend ondernemen, luidt de pay-off van de Koninklijke Hilverda Group. En dat heeft in dit geval meer dan een figuurlijke betekenis. De groep heeft verschillende dochterbedrijven en is buiten Nederland ook vertegenwoordigd in Colombia, Inda en Kenia. HilverdaFlorist, in 2020 ontstaan uit een fusie tussen HilverdaKooij en Florist Holland, focust zich volledig op de veredeling, vermeerdering en ontwikkeling van een uitgebreid assortiment aan snijbloemen, pot- en tuinplanten. Recent nieuwsfeit: HilverdaFlorist nam onlangs de gerbera Royal F1 serie van Takii over. Begin 2022 nam het bedrijf ook een nieuwe kas in De Kwakel in gebruik en er zijn plannen voor de bouw van een nieuw R&D-laboratorium en een meerlagen-teeltsysteem. Verder is het opmerkelijk rustig aan het Hilverda-front. Het huwelijk tussen HilverdaKooij en Florist Holland lijkt tot nu toe gelukkig te verlopen. De komende jaren zal duidelijk worden of het een verbinding vanuit passie en nieuwe marktkansen is. Of is het juist een verstandshuwelijk om mee te kunnen blijven spelen in het serieuze sierteeltspel op de wereldmarkt?

Legenda bij de top 100

Van de bedrijven treft u een profiel aan dat door onze redactie met zorg is samengesteld uit diverse bronnen. Bij de korte beschrijving van de onderneming vindt u een aantal kentallen om de omvang ervan aan te geven. De redactie baseert zich op informatie van de bedrijven en openbare bronnen en heeft ontwikkelingen meegenomen tot begin september 2022.

Aanduiding van de categorie binnen het tuinbouwcluster

Totale groepsomzet van de onderneming

Omzetaandeel tuinbouw

Totaal aantal medewerkers wereldwijd

Medewerkers in het buitenland

Aantal buitenlandse vestigingen

Schatting gemaakt door Hillenraad100 bij het ontbreken van openbare bronnen *

Gasprijzen gaan door het dak. Besparen?

Scan: Top 10 inzichten om dynamisch te sturen binnen je tuinbouwbedrijf

DUURZAAMHEID

ZIT IN ONS DNA.

Wij telen op een innovatieve en duurzame manier hoogwaardige vruchtgroenten. We zien het als onze missie om op deze manier iedereen op de wereld elke dag toegang te bieden tot betaalbare, gezonde en lekkere voeding.

Daarmee doen we een belofte:

Wij zijn de bron van een gezond leven.

Leading ERP Management Software

Met de overname van Berkvens Greenhouse Mobility en Buitendijk Slaman, geeft Taks Handling Systems blijk van zijn stevige ambitie: wereldwijd marktleider worden op het gebied van volledig geautomatiseerde oogstverwerkingsinstallaties. De scrum aanpak voor ontwikkeling, de transitie naar standaardisatie en modulariteit, en schaalbare productie, vormen het fundament voor schaalbare groei. Dat is voor iedere systeemleverancier altijd een grote uitdaging. Want hoe overbrug je de kloof tussen het ultieme maatwerk voor een klant met standaardisatie in de fabriek? En dat dan ook nog voor een veelheid aan markten in glastuinbouw, AGF en material handling van dozen en kratten. Gelukkig is ‘dankzij’ de steeds groter wordende schaarste aan arbeid de marktvraag naar alle vormen van mechanisering en automatisering hoog. Toch kan de investeringsagenda van de tuinbouwsector de komende jaren weleens meer gericht zijn op de energietransitie. Maar ongetwijfeld kan Taks deze situatie ‘handlen’. Want hoe je het wendt of keert: op heel veel plekken in de wereld moeten nog steeds verse producten getransporteerd, gewogen, verpakt, gepalletiseerd en uitgeleverd worden.

investeringen in ledlicht hoopt Sion niet alleen een bijdrage te leveren aan een duurzamere wereld, maar ook de energiekosten te drukken. Het bedrijf oriënteert zich daarnaast op aardwarmte, maar die ambitie heeft een lange aanlooptijd en kan de zorgen over het resultaat in 2022 niet wegnemen. Over ambities gesproken: Sion wil in 2025 qua marktaandeel minimaal nummer 2 zijn in de wereldwijde Phalaenopsismarkt. Een mooi streven, maar eerst maar eens kijken welk effect de huidige ontwikkelingen hebben. Met een Duitse medeaandeelhouder kan het in ieder geval tot in de laatste minuut van de tweede helft nog goed komen.

Voor het brede beeld starten we hier even hoog boven in de boom. Netafim is voor 80% onderdeel van Orbia uit Mexico en voor 20% in handen van Kibbutz Hatzerim Israel. Netafim is wereldwijd marktleider in irrigatie, grotendeels in de landbouw en akkerbouw. In Nederland doet de naam Revaho bij menigeen een belletje rinkelen. Na de eerdere overname in 2012 werd Revaho in 2020 omgedoopt tot Netafim Netherlands. Nu is dat niet direct een reden om in de Hillenraad100 te komen. Maar met de overname van Gakon in 2021 werd duidelijk dat Netafim Netherlands een stevige positie wil verwerven in de tuinbouwtechnologie. Het bedrijf is daarnaast voorzichtig actief in vertical farming. De kern van onze interesse voor Netafim ligt natuurlijk in tuinbouw. Want wat is tuinbouw zonder druppelirrigatie en zonder kassen? Met name Gakon heeft zich ontwikkeld tot allround turnkey leverancier met eigen productie. We zijn benieuwd welke versnelling deze combinatie kan ontwikkelen in een lonkende wereldmarkt. Dat het snelgroeiende tuinbouwland Mexico de thuisbasis is van Orbia/Netafim biedt daarbij wat extra houvast in onzekere tijden.

Dit is nou typisch zo’n onderneming waar je blij van wordt. Een bedrijf dat snapt dat je vandaag de dag als producent op heel veel vlakken thuis moet zijn en steeds optimaal moet presteren. Want alleen dan kan je snel groeien. Qualily voorziet klanten over de hele wereld van een totaalpakket aan lelies, met goede service als uitgangspunt. De hele wereld klinkt ambitieus, maar door verpakken op maat en online verkopen - ook aan de consument - is die hele wereld wel degelijk bereikbaar. Mede daardoor wist Qualily de afgelopen twee jaar sterk te groeien. De externe focus ligt op het verbeteren van het servicemodel en hoge klanttevredenheid. Intern werkt Qualily aan vergaande automatisering en centralisering van processen. Zo kwam er een zelfontwikkelde plantmachine die het zware en arbeidsintensieve plantwerk vereenvoudigt. Ook ontwikkelde Qualily een eigen digitaal afzetsysteem dat prognose en uitlevering efficiënt aan elkaar knoopt. Daarnaast is er vergaande automatisering in oogst en sortering. En alsof dit niet genoeg is, is er ook veel aandacht voor duurzaamheid en de zorg voor de medewerkers. In veel opzichten is dit een relevante speler. Welkom op onze lijst.

In tijden van crisis zoeken mensen kennelijk de oase van rust die Moerings belooft. Het bedrijf groeide de afgelopen coronajaren dan ook sterk door. Moerings is in Europa marktleider op het gebied van waterplanten. In deze niche bewijst het bedrijf zich als een betrouwbare partner voor tuincentra en garandeert het voldoende marges met een uitgekiende aanpak voor schapbeheer. De waterplantenspecialist introduceerde een nieuw concept: natuurlijke waterverbeteraars onder de naam Natuurlijk Moerings. Met een klein team, vertrouwend op digitale orderverwerking en Floriday, kan het bedrijf de groei nu nog aan. En die groei is er naar verwachting nog niet uit. Moerings voorspelt dat meer consumenten rust zoeken aan het water. En dan is er ook nog een nieuwe trend: een natuurlijke zwemvijver met weelderige waterplanten. Tel daarbij op dat het opvangen van water in eigen tuin steeds belangrijker wordt. Tegel eruit, vijver erin? Het lijkt erop dat het water Moerings de komende jaren op een positieve manier aan de lippen staat.

Na enkele moeilijke jaren lijkt Phalaenopsis-veredelaar Sion het imago van bleekneusje van zich af te schudden. Met de nieuwe 50% medeaandeelhouder Hark Orchids, al meer dan 50 jaar actief met invitro-vermeerdering van orchideeën, is de weg naar boven gevonden. 2021 was voor Sion het eerste jaar, na een aantal verliesjaren op rij, waarin de cijfers weer zwart kleurden. Dat de stijgende energieprijzen nu echter weer voor een slechte nachtrust zorgen, is evident. Met de combinatie WKK, warmtepompen en aankomende

De naam Vertify doet wellicht nog niet bij iedereen een belletje rinkelen. Niet zo gek als je weet dat het bedrijf 25 jaar actief was onder de naam Proeftuin Zwaagdijk en Demokwekerij Westland. Maar wat ooit begon als regionale onderzoekslocatie heeft nu internationale ambities en daar past een nieuwe naam bij. Vertify voert toepassingsgericht onderzoek uit in de vollegrondsgroenten, glastuinbouw, akkerbouw, bloembollen en fruit. Het heeft enerzijds veel kennis aan boord over teelt op water, medische cannabis, bodembeheer, vertical farming en digital farming. Anderzijds is dit werkveld ook wel weer heel breed. Een brede scope dus en daarom was het een goede en logische stap om in 2021 afscheid te nemen van de meer algemene demoactiviteiten in het World Horti Center. Het bedrijf met 50 medewerkers en de teler, toeleverancier en afnemer van de tuin- en akkerbouw als klant, is nog overwegend nationaal gericht. Op korte termijn is Nederland misschien groot genoeg, maar het buitenland lonkt…

Terug in de lijst want bij hortensiaspecialist Sjaak van Schie zien we onverwoestbaar ondernemerschap. Bij de kweker die ooit pionierde met anjerteelt in Portugal zit inmiddels de tweede generatie op de bok. Om ook mee te kunnen snoepen van de groeiende marktkansen in groene planten, introduceerde Van Schie het onderscheidende concept ‘Our Friends’. Als het even rustiger is in de kwekerij voor hortensia’s kunnen ruimte en arbeid voor deze groene planten worden ingezet. Toch ligt de focus vooral op de hortensia: in teelt, jong plantmateriaal en veredeling. Voor dat laatste werd samen met The Mastergrowers HiBreeding opgezet. Door de krachten te bundelen, kan Sjaak van Schie een steviger programma neerzetten en toewerken naar het uiteindelijke doel: 80% van het assortiment uit eigen rassen laten bestaan. Dat treintje dendert dus lekker verder. De veredeling sleutelt aan nieuwe rassen, de afdeling bloeiend introduceert die noviteiten en als deze aanslaan, gaat jonggoed ermee aan de slag om ze te produceren voor Europese klanten. Met de locatie in Portugal kan deze leverancier van ‘beauty’ met relatief weinig energiekosten een dijk van een product neerzetten. Zo bouw je aan een succesformule.

Met Mprise Agriware hebben we een global player en autoriteit in huis op het terrein van business managementsoftware voor de tuinbouw. Het bedrijf heeft een sterke positie in de potplanten en jonge groenteplanten en maakte de afgelopen jaren een sterke groei door in de veredelings- en plantenkwekerssector. De transitie naar cloud-computing is voor Mprise Agriware de weg naar schaalbaarheid. Dit maakt het mogelijk grote volumes klanten te bedienen, zowel nationaal als internationaal. Met het adopteren van de laatste technologieën zijn deze ‘nerds’ ook in staat een ecosysteem van gekoppelde systemen te ontwikkelen, waarin Agriware de verbindende factor is. De afgelopen jaren is hard gewerkt aan het moderniseren van de software-architectuur. Er is daarnaast een nieuwe businessunit ‘Agriware Analytics’ opgericht om invulling te geven aan de groeiende informatiebehoefte. De wereld ligt aan de voeten van deze kleine reus. Het inrichten van de systemen gebeurt steeds vaker online vanuit Nederland. Scoort het bedrijf hiermee zomaar ook nog punten op duurzaamheid. Een mooie runner-up.

Meteor Systems levert totaaloplossingen voor hangende teeltgoten, vaste gewassystemen en drijvende teeltsystemen, maar ook precisie-irrigatie en foliedeksystemen voor een breed scala aan teelten. Daarmee is het bedrijf al jarenlang een belangrijke partner voor (turnkey) kassenbouwers, installateurs en natuurlijk de teler als eindgebruiker. De opkomst van de gecontroleerde teelt van zachtfruit heeft Meteor een stevige duw in de rug gegeven. Voor de teler van aardbeien, framboos, braam en zelfs kers heeft Meteor immers de perfecte totaaloplossing om met beperkte investeringen in fruitoverkappingen een maximaal teeltresultaat te halen. Deze 25-jarige realiseert een stevige groei met dubbele groeicijfers en dat onderstreept de relevantie van Meteor Systems. Met solide financiële resultaten, de volledige inhouse productie en flexibiliteit voor klantspecifieke wensen creëert de Brabantse onderneming een fundament voor grote slagvaardigheid. En Meteor Systems zit ook niet stil als het gaat om innovaties. De Hydroponic drijver kwam tot een finaleplaats voor de KvK Innovation Award 2021. Dat Meteor ook buiten de landsgrenzen stevig aan de weg timmert, blijkt uit het overzicht van de vestigingen: naast Breda ook Leamington (Canada) en Shanghai. Een interessante nieuwkomer in deze lijst.

Na een dipje in de omzet in 2020 heeft Onings Holland in 2021 de weg omhoog weer gevonden. Het handelsbedrijf in bollen en knollen koestert zijn goede relaties met leveranciers en klanten en houdt onverstoorbaar vast aan zijn koers. Onings is in 50 landen actief en wist tijdens corona met het nodige passen, meten en doorschuiven, de schade beperkt te houden. Op het gebied van digitalisering en duurzaamheid acteert het bedrijf op marktconform niveau. De echte innovaties zitten veel meer in de verschillende type lelies: stuifmeelloos, dubbelbloemig en resistente TA-hybriden. Met experimenten in behandelingsmethodes werkt Onings aan het verminderen van gewasbeschermingsmiddelengebruik. Rapporteren hierover doet het nuchtere familiebedrijf mondjesmaat. Begrijpelijk. Enerzijds zijn die middelen voor de behandeling van bollen nog steeds hard nodig, anderzijds vraagt zowel de consument als de overheid een verdere reductie van het middelengebruik. Het is dus een beetje op eieren lopen, maar hier liggen ongetwijfeld kansen voor bio-leveranciers. Wij zijn benieuwd of de nieuwe generatie en toekomstige directie de vrijheid en overtuiging hebben om hier ook de grenzen te verleggen.

ligt meer dan 50% in Portugal. Daardoor bestrijken de kwekers vier seizoenen en zijn ze in staat om jaarrond een smaakvol en kwalitatief goed product aan te bieden. Extra pluspunt: het bedrijf is zo ook minder afhankelijk van de Nederlandse energierekening. De aandacht voor innovatie loopt als een levensader door het bedrijf. Geothermie, robotisering met Gearbox, data-gebruik in de kas met SourceAg, data-inzicht via Power BI dashboards, neuromarketing… Frestia laat weinig kansen liggen. Dat kan ook niet, want de kaarten in paprikaland worden geschud en alleen met een robuuste, toekomstbestendige strategie heb je een troef in handen.

De markt waarin Jiffy Group opereert, is lastig. De grondstof die iedere kweker die niet in substraat teelt nodig heeft, is nu eenmaal niet echt een high-interest artikel. Totdat het mis gaat en de groei niet goed op gang komt. Dan zijn de rapen gaar. Een van de uitdagingen waarmee Jiffy te maken heeft, is de beschikbaarheid van homogene, schone veensubstraten. De winning daarvan wordt immers steeds meer aan banden gelegd. Een andere uitdaging is de veelheid aan teelten, toepassingen en recepten. Want je moet heel veel expertise in huis hebben als je levert aan telers van groenten, kruiden, perkgoed, noten, fruit, snijbloemen, potplanten, vaste planten en aan de boomkwekerij en bosbouw. Aan die kennis ontbreekt het zeker niet, maar wanneer je op zoveel borden tegelijk schaakt, valt het niet altijd mee om naast de omzet ook de winst stevig te laten groeien. Jiffy heeft een lange termijn horizon, dat blijkt ook uit het feit dat Jiffy duurzaamheid zeer serieus neemt. Dat lezen we in het openbare Jiffy sustainability report. En wellicht is de winnaar van de toekomst wel degene die zich nu vooral focust op duurzaamheid en digitalisering. Kosten gaan kennelijk ook hier voor de baten.

160 jaar oud en nog steeds door passie gedreven. Het internationale handels- en veredelingsbedrijf Royal Van Zanten wil passie zichtbaar maken in bloemen, bloembollen en planten en voelbaar in zijn manier van doen. Ketensamenwerking, productinnovatie, kwaliteit, beschikbaarheid en leveringsbetrouwbaarheid zijn de sleutels die passen op de deur naar succes. Begin 2022 werd de samenwerking met KeyGene beklonken. KeyGene ontwikkelt innovatieve plantveredelingstechnologieën en deze technieken kunnen een nieuwe impuls geven aan Royal Van Zanten’s veredelingsactiviteiten. Onder het motto ‘we care, so we act’ wil Royal Van Zanten ook een duurzame partner zijn. Een mooi voorbeeld is een proef met freesiateelt in een gesloten teeltcel. De cel zorgt voor een halvering van de teeltduur, maakt de meeste gewasbeschermingsmiddelen overbodig en kan energieneutraal draaien, op zelf opgewekte elektriciteit. Of alle passie en innovatie voldoende is voor een gezonde toekomst in Alstroemeria, Bouvardia, Statice, Limonium en Multiflora? Veel groei zien we daar nog niet, maar wel de nodige uitdagingen. En eerlijk is eerlijk, Royal Van Zanten moet van ver komen. Gelukkig worden er wel weer zwarte cijfers geschreven.

De combinatie van Atlantic Growers, Zuidgeest Growers en Vitapep voert vanaf 2020 de frisse naam Frestia. En met al even frisse energie pakt het bedrijf goed door. Frestia bouwt aan een sterke positie in snackpaprika onder het merk Vitapep, is marktleider in puntpaprika en levert mini-trostomaten. Voor de verkoop is Frestia aangesloten bij telerscoöperatie Harvest House. Van het in totaal 33 ha tellende areaal

Esperit Plants is het moederschip van bedrijven binnen de Esperit Groep met heel veel groene planten. Een andere eenheid van de vloot is Esperit Elements met decoratieve artikelen. Minder op de voorgrond staat de snel groeiende jonge-plantentak Esperit Youngs. Naast deze drie bedrijven met dezelfde merknaam, schuilen onder de paraplu van Esperit nog een aantal andere: import- en exportbedrijf Ornamentex, verpakkingsbedrijf Click&Pack, softwareontwikkelaar Florabatch en verkoopplatform Planthunters. Esperit heeft hiermee grip op de hele productieketen. Een aantal recente overnames past ook in de lijn van de groeiambities. De overname van kwekerij De Amstel in 2021 en ook Elements breidde uit met de overname van Blooming Solutions. Letterlijk timmerde Jan van Geest de afgelopen jaren met veel spirit aan de Esperitweg. Aan de bemanning op het schip de uitdaging om de uitdijende vloot ook de komende jaren op koers te houden. Met genoeg ondernemerschap en talent aan boord moet dit lukken. Dat zal ook nodig zijn want aan de horizon zitten vooral onweerswolken en de barometer staat op storm.

Tuinbouw Automatisering

Roltafelsystemen van Logiqs zijn koplopers op het gebied van flexibiliteit, schaalbaarheid en betrouwbaarheid.

Vertical Farming

Onze technologisch meest geavanceerde vertical farms helpen telers om met minder hulpmiddelen hun productie op te schalen.

iCUBE AS/RS

Compacte, veilige en efficiënte pallet opslag met behulp van modulaire en flexibele automatiseringsoplossingen en warehouse execution software.

We ondersteunen klanten over de hele wereld zo om nog betere producenten te worden, door hen te helpen hun productiecapaciteit te vergroten en verspilling te minimaliseren. Onze focus is door de jaren heen onveranderd gebleven: het leveren van doelgerichte innovatie die toegevoegde waarde heeft voor onze klanten en die bijdraagt aan een betere wereld. Lees

We build exactly what you need, so you can grow exactly how you want. Higher yields. Better quality. A smarter system. Together, we can build a better way to grow.

Growing anything, anywhere. For everyone.

certhon.com

Misschien niet de grootste vogel in de tuinbouwfauna, maar wel een met een sterk vermogen om te vliegen. OK Plant produceert orchideeën in potmaat 9 en 12, groene planten en seizoensproducten. Onder het eigen, nieuwe merk Kolibri Company vallen drie merken. Kolibri Orchids levert meer dan honderd Phalaenopsis-variëteiten. Kolibri Greens is sterkt in trendy, kleine groene planten. Daarnaast is Kolibri Home leverancier van woonaccessoires en sierpotten voor de eerdergenoemde planten van Kolibri Orchids en Kolibri Greens. Bij OK Plants weten ze waar ze goed in zijn: het bieden van totale marketingen salesoplossingen door onderscheidende en gebruiksvriendelijke productdisplays te ontwikkelen, het ontzorgen van de eindklant en het verhogen van de omzet per m2 door aantrekkelijke tafels te verzorgen. Het bedrijf helpt retailers te shinen. Zo plaatsten ze in 29 winkels van OBI in Italië hun tafelconcepten en ook in Oostenrijkse tuincentra zijn de Kolibri displays te vinden. Lekker marktgedreven, daar houden we van. De kleine, maar behendige en kleurrijke kolibrie is een passend symbool voor deze stijger op onze lijst.

Logiqs is een producent van mobile teeltsystemen en bijbehorende software. Dat deze bijzondere eend in de bijt alles van groei weet, bewijst het feit dat Logiqs al meerdere malen in de top 250 Groeibedrijven stond en een FD Gazellen Award in de wacht sleepte. De zeer bevlogen ondernemer Gert-Jan van Staalduinen verwierf in 2021 alle aandelen van de onderneming en heeft nu de vrijheid om volledig zelf de koers uit te zetten. De ontketende ondernemer formuleert zijn ultieme purpose als ‘Accelerate acces to honest food’. Uiteraard in het Engels en dus geheel in lijn met de grote ambities in Noord-Amerika en de rest van de wereld. Logiqs ontwikkelde onder de naam GreenCUBE een gestandaardiseerde mobiele teeltoplossing voor vertical farming. Dit concept is zeer disruptief: een slimme combinatie van techniek, klimaat en technologie voor een prijs die ver onder de huidige benchmarkt komt te liggen. Dat is de ambitie. Het partnership met vooraanstaande klanten als Bowery en de Vertical Farm 3D Configurator dragen bij aan het realiseren van de groeiambities. In de volgende lijst gaan ze ongetwijfeld als een raket omhoog; het is nu nog investeren in de propositie en de markt geeft nu eerder tegenwind dan meewind, maar dat zal hen er niet van weerhouden de purpose te realiseren.

De nummer 100 van de vorige editie van deze lijst vindt zichzelf nu een stuk hoger terug. Het familiebedrijf is een ketenbedrijf dat betrokken is bij elke schakel van die keten: van telen, oogsten en bewerken tot verpakken, distribueren en wereldwijd verkopen van verse paddenstoelen. En paddenstoelen zijn hip. Het is prima vega food om aan de noodzakelijke proteïnen te komen. En aan alles wat ‘mycelium’ in zich heeft, worden op dit moment grote gezondheidseigenschappen toegekend. Banken levert vanuit Nederland, België en Polen aan 30 landen. Het assortiment is breed: wilde, gecultiveerde en gedroogde paddenstoelen, maar ook innovatieve foodconcepten, die aansluiten bij de laatste trends, zoals paddenstoelenpannetjes en champburgers. De strategische focus ligt op groei door overnames in de keten en toegewijde samenwerking met klanten en leveranciers. De paddenstoelenspecialist heeft een bescheiden groeiambitie van 5%. In 65 jaar heeft Banken Champignons een goede reputatie opgebouwd. Er staat een financieel sterk bedrijf waarop oprichter Henk Banken, die begin 2021 overleed, met recht trots zou zijn.

Deze veredelaar en leverancier van zaden en jonge planten voor de sierteelt streeft naar langdurig partnerschap. Evanthia gaat voor een duurzame, intensieve samenwerking met alle schakels uit de keten, vanaf de kwekerij tot de winkelvloer. Want, zo redeneert het bedrijf: “Onze producten worden pas echt een succes als we samenwerken door de keten heen.” Evanthia heeft meer dan 12.000 variëteiten in het assortiment van zowel groene planten als snijbloemen en met steeds meer eigen genetica. Het bedrijf verkoopt inmiddels jaarlijks ruim 2 miljard zaden en stekken aan ruim tweeduizend klanten in bijna honderd landen. De onderneming is marktleider in uitgangsmateriaal van de Monstera en een grote speler in Strelitzia en pot Helianthus. De nieuwkomer in onze lijst verdubbelde zijn omzet in de afgelopen drie jaar. Om die sterke groei te kunnen blijven vertalen in rendement wordt met eigen veredeling, internationale sourcing en professionele vermeerdering geïnvesteerd in een robuuste onderneming. Pionier Nico Grotendorst zet de kaarten nu op een sterke organisatie en een volgende fase voor het bedrijf gloort.

Na de fusie in 2019 tussen Dijk van Dijk en Kwekerij De Bonfut introduceerden de fuserende bedrijven een nieuwe naam: The Mastergrowers. Met een goede basis van een kwalitatief en onderscheidend assortiment werkt deze hortensiaspecialist aan versterking van de propositie. De ondernemers weten goed te anticiperen op de trends in de markt en zijn serieus bezig met het verder verduurzamen van de energiehuishouding in de kassen. De eigen veredelingsactiviteiten hebben inmiddels een mooi marktaandeel opgeleverd. Toch is ook hier schaalgrootte van belang. De verdere uitbouw van de activiteiten in HiBreeding (een samenwerkingsverband met Sjaak van Schie) is dan ook een slimme stap. HiBreeding richt zich op het veredelen van hortensiarassen voor eigen assortiment en voor verkoop van licenties naar de Verenigde Staten, Canada en Europa. Een stevige marktpositie staat centraal in de strategie. Kortom, The Mastergrowers hebben een masterplan. In de ranking maken ze nu even een pas op de plaats, maar een stijging hangt in de lucht. Een meesterwerk maken kost tijd.

Groeispecialist Van Iperen levert advies en producten voor bemesting, gewasbescherming, plantversterking en bodemverbetering en heeft een dijk van een marktpositie in de land- en tuinbouw. Het honderdjarig bestaan in 2021 werd opgeluisterd met een lijvig jubileumboek over de rijke historie van het bedrijf. De afgelopen jaren heeft Van Iperen mooie stappen gezet. Neem bijvoorbeeld de ontwikkeling van Plants for Plants, een eigen lijn biostimulanten onder de naam Stimuline@ en de introductie van het Greenswitch@ proces waarbij ammoniak uit drijfmest wordt verwerkt tot organische nitraatmeststoffen. Het laat zien dat de ambities van deze onderneming grenzeloos zijn. Misschien hebben de onderzoekers ook al wel een oplossing voor de stikstofproblematiek of fosforschaarste? De recente verkoop van de verpakkingstak aan Broekhof, onderdeel van Paardekoper Group, is een belangrijke strategische keuze en zorgt voor een nog sterkere focus op het groeispecialisme. Bij een onderneming van dit formaat past echter meer transparantie. Een plek in de top vijftig behoort dan zeker tot de mogelijkheden.

Verwacht bij deze speler geen gelikte trucjes, theatrale acties of memorabele hoogstandjes. De WBE Group is veel meer die onopvallende back, een betrouwbare kracht die je zelden of nooit teleurstelt. Langdurige relaties, loyaliteit en kwaliteit zijn misschien geen verrassende kernwaarden, maar kunnen wel rekenen op waardering in de markt. Deze leverancier van decoratiegroen, bloemen, planten en aanverwante artikelen kijkt tevreden terug op de afgelopen twee jaren. WBE is blij dat zij de uitdagingen als gevolg van Covid-19, de Brexit en de Russische invasie van Oekraïne goed hebben doorstaan. Dit jaar bestaat de WBE Group 45 jaar en dat is alle reden voor een feestje. Wat ons betreft ook een prima moment om de mantel van bescheidenheid af te werpen en wat vaker de spotlights te zoeken. Want als je goed bent in wat je doet, mag je dat best hardop zeggen.

Het is een beetje stil in plantenkwekersland Nederland. Het zijn dan ook extreem onzekere tijden. De vraag naar bijvoorbeeld warmegroenteplanten wisselt met de week. Een nachtmerrie voor een plantenkweker als het Venlose Gipmans Planten. Want wat moet je zaaien en wanneer? Het is fijn als je dan kunt vertrouwen op een vaste klantenkring. Maar hoe reken je de sterk gestegen kosten voor energie, arbeid, steenwol en zaad door? Lastige kwesties. Gelukkig weten deze ondernemers dat in onzekere tijden ‘stick to the plan’ vaak het beste advies is. Voor verdere ontwikkeling en innovatie van de teelt is Gipmans een intensieve samenwerking aangegaan met Schreurs Plantenkwekerij in Sevenum. Samen vormen de twee partners een van de grootste plantenkwekers van ons land. Op een oppervlakte van circa 88 voetbalvelden worden jaarlijks meer dan 900.000.000 planten gekweekt. Onder de vlag van de derde generatie is het assortiment ook nog eens uitgebreid met de teelt van verse kruiden in pot. Deze tak profiteert goed van de toenemende vraag naar echte en eerlijke ingrediënten voor in de internationale keuken.

Neem vandaag stappen, voor het succes van morgen

Denkt u aan het kopen, verkopen of fuseren van uw bedrijf? Neem contact op met onze internationale tuinbouwspecialist Frank de Hek.

Meer weten? Ga naar oaklins.com/horticulture

Soms werkt de historie in je voordeel, soms in je nadeel. Ooit veranderde alles wat Cor en Dirk van der Kaaij aanraakten in goud. Met lef en branie maakten zij RedStar groot. Een bedrijf groot maken, is een hele kunst, maar groot houden een nog veel grotere prestatie. Daarvoor moet je als onderneming soms terug naar de basis: waar staan we voor en waar liggen onze roots? RedStar is duidelijk bezig geweest met het herijken van de strategie. Er is een nieuwe koers uitgestippeld om als innovatieve en onafhankelijke marktleider de reputatie terug te winnen van doelgerichte pionier met smaakvolle producten en een herkenbaar merk. De hippe purpose – ‘Create Pure Joy’ - zet de toon voor een regeneratieve strategie. Het duurt natuurlijk altijd even voordat je de vruchten kunt plukken van zo’n nieuwe strategie, maar de eerst bloemtrossen zijn zichtbaar. Toch willen we als Hillenraad100 wat meer bewijs zien voordat RedStar weer in het linkerrijtje komt.

We horen als Hillenraad100 weleens dat we te veel naar de ‘Hollandse’ tuinbouw kijken. Toch staan er op de lijst wel degelijk veel mooie ondernemingen van buiten het drukke Westen. Nieuwkomer Genson is daar een prachtig voorbeeld van: een sterke Brabantse familieonderneming, die in de afgelopen jaren flink is meegegroeid met de markt voor aardbei en ander zachtfruit. Deze bedrijvengroep omvat ruim 500 ha buitenteelt en 40 ha onder glas en is groot in het opkweken en telen van zachtfruit en prei. Genson is al jaren hofleverancier van Albert Heijn en heeft stevig grip op kwaliteit en beschikbaarheid. De afgelopen jaren werden de eerste stappen gezet in de verdere professionalisering en schaalbaarheid. Het traditionele familiebedrijf trok een externe directie aan “om het kantoorwerk te doen”. De nuchtere ondernemers staan zelf het liefst tussen de planten, de mensen en de machines, want daar gebeurt het. Op die plek worden wel ambitieuze toekomstplannen gesmeed en dus verwachten wij de komende jaren meer van Genson te horen.

‘Topondernemers die weten waar ze naartoe willen en waarom, helpen hun ambities te verwezenlijken’. Zo formuleert AAB NL bondig zijn missie. Die topondernemers zijn vaak veeleisend en leggen niet zelden complexe vraagstukken op tafel. Het gaat dan om zaken als techniek, energie, makelaardij, bedrijfskunde, vergunningen en (aard)warmte. Door de matrixorganisatie en de brede expertises is AAB in staat om gecompliceerde projecten te begeleiden. Deze aanpak resulteert in een goede, stabiele marktpositie en organisatie, maar ook in een beperkte groei want hoe vind je hier de juiste mensen voor? Die bescheiden groei krijgt wellicht een boost nu het bedrijf een nieuw, hypermodern en volledige energieneutraal kantoorpand in Maasdijk heeft en makkelijker nieuw talent kan aantrekken. Een andere bron voor groei zijn wet- en regelgeving; iedere Haagse maatregel en elk Parijs akkoord leveren werk op. Zo brengt de stikstofproblematiek ook voor de glastuinbouw de nodige uitdagingen met zich mee. Dit is een van de vraagstukken waarbij ondernemers hulp kunnen gebruiken. De energietransitie, klimaatverandering en klimaatadaptatie bieden AAB NL dus voorlopig volop werk. Een solide club die inzet op verdere groei. Nu nog op de grote trom slaan om duidelijk te maken dat AAB NL op vele markten thuis is.

Van Dijck Groenteproducties is totaalleverancier van een dagvers assortiment vollegrondsgroenten. Dat klinkt niet direct als glastuinbouw, maar op de oogstkalender staan producten als triosla, botersla, ijsbergsla, andijvie, paksoi en vele andere lekkere groenten. We kunnen niet anders dan concluderen dat dit echt over intensieve tuinbouw gaat. Veel producten worden jaarrond geteeld binnen een straal van 50 km van het Limburgse bedrijf: in de vollegrond en in intensieve teeltschema’s onder glas. Van Dijck kan jaarrond grote volumes dagverse groenten van topkwaliteit leveren: vandaag op het land, morgen bij de klant. De focus ligt volledig op de teelt en supply chain. De verkoop loopt via telersvereniging Fossa Eugenia. Van Dijck neemt ook z’n maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus en werkt met oog voor mens en omgeving. Mooi voorbeeld: het bedrijf onderhoudt 7 hectare aan natuur, bos en aarden wallen. Hoort zo’n prachtbedrijf niet hoger te staan? Dat zou zeker kunnen als we iets meer in de keuken konden kijken. Maar daar hebben ze het bij Van Dijck te druk voor.

De ultieme hortensia, gekweekt met aandacht

Hoogweg Paprikakwekerijen bewandelt een stabiele strategische koers voor het produceren van een gezonde en betaalbare paprika op efficiënte en duurzame wijze. We praten hier over een toonaangevende top drie speler, met aansprekende resultaten. Door de schaalgrootte is het voor deze kweker mogelijk om een uiterst efficiënt productieen verpakkingsproces te realiseren met uitsluitend paprika’s van eigen teelt. Om bij die schaalgrootte even een beeld te krijgen: de vijf locaties beslaan in totaal een oppervlak van 160 ha. Op het terrein van energiebeheer laat Hoogweg een mooie mix zien van aardwarmte, biomassa en warmtepompen. In de nabije toekomst vullen CO2afvang bij de biomassa-installatie en zonnepanelen dat lijstje duurzame investeringen aan. De kracht van deze onderneming ligt in het optimaliseren van alle processen, met de focus op de allerbeste prijs-kwaliteitverhouding. Hoogweg is daarmee in vele opzichten een allround teler die over een breed front goed presteert. Dit betaalt zich uit in een mooie stijging op deze lijst.

Kuipers-genen. Want welk ander tuinbouwbedrijf zet de deur zeven dagen per week open voor publiek? En vind maar eens een vergelijkbare onderneming die zo zelfvoorzienend is. Dat laatste zou weleens de sleutel voor de toekomst kunnen zijn: zo min mogelijk afhankelijk zijn van derden. Met uitzondering van de consument natuurlijk, want die belegt uiteindelijk de boterham van de 400 medewerkers die Emsflower telt. En voor die medewerkers wordt goed gezorgd. Het bedrijf realiseerde in 2020 een 150 kamers tellend ‘bedrijfshotel’ voor seizoenwerkers met de kwaliteit van een goed toeristenhotel.

Waar we Zentoo in de vorige editie konden bestempelen als nieuwkomer, mogen we er nu het label ‘flinke stijger’ op plakken. Wij zien een hecht samenwerkingsverband dat zich Europees marktleider in chrysanten (tros, pluis en Santini) mag noemen. In de omliggende schakels in de keten - veredelaars, toeleveranciers en exporteurs - is sprake van een versterkte consolidatie en toenemende invloed vanuit private equity. Om een gelijkwaardige positie in te kunnen blijven nemen, zet Zentoo daarom in op gerichte groei, zowel autonoom als door samenwerking. Zentoo was een van de genomineerden voor de Tuinbouw Ondernemersprijs 2022. De jury sprak vol lof over een aansprekend, ambitieus en duurzaam bedrijf, dat de chrysantenteelt de laatste tien jaar een boost heeft gegeven en veel innovaties toepast op het gebied van ledverlichting, biologische gewasbescherming en datagedreven teelt. Wij kunnen niet anders dan de woorden van deze lijstduwer beamen en de zich snel doorontwikkelende telersvereniging een flink stuk omhoogschuiven. Wellicht is dit model ook voor andere gewassen de sleutel om als telers de krachten te bundelen in een wereld waar schaalvergroting en flexibiliteit sleutelwoorden zijn.

Met een focus op ‘lokale nabijheid’ in de wereld, bouwt Floricultura gestaag aan het versterken van zijn internationale positie als partner voor uitgangsmateriaal van Orchidaceae en Araceae. Het bedrijf heeft vestigingen in Nederland, India, Brazilië, Polen, Taiwan en de Verenigde Staten. Daar realiseert deze specialist in orchideeën en tropische planten een breed assortiment voor elke kweker, voor iedere klimaatzone én voor elk type eindklant. Floricultura heeft de hele cyclus van veredelen, vermeerderen en opkweek in eigen beheer. En om de partijen jonge planten nagenoeg feilloos volgens klantenspecs uit te leveren, is dit jaar begonnen met volledig geautomatiseerde camerasortering. Een in eigen beheer ontwikkeld cloud based datawarehouse moet medewerkers in staat stellen om ragfijne planningen te maken en snel te anticiperen op wisselende (markt)omstandigheden. Floricultura blijft zijn vleugels uitslaan: eind 2022 verwacht het bedrijf een nieuwe productielocatie in China in gebruik te kunnen nemen. Door deze ambitieuze investeringsagenda staat het resultaat wel wat onder druk, maar een goed ondernemer weet: kosten gaan voor de baat uit. We zijn benieuwd hoe de internationaliseringsstrategie verder gaat uitpakken.

De kassen van deze grootschalige producent van pot- en perkplanten zijn niet specifiek ingericht voor één bepaalde teelt. Daardoor kan Emsflower soepel inspelen op veranderende marktvraag. Het bedrijf onderscheidt zich door veel volume in korte tijd te kunnen leveren. Logisch dus dat er in het productieproces veel aandacht is voor efficiency en automatisering. De kwekerij heeft een totale oppervlakte van 87 ha onder glas, verdeeld over drie locaties in Duitsland en Nederland. Inmiddels staat de derde generatie van dit familiebedrijf stevig aan het roer en het ‘buiten de lijntjes kleuren’ zit duidelijk in de

Het ambitieuze orakel voorziet dat groene digitalisering op termijn groene vingers overbodig kan maken. Delphy maakt het gewas en het teeltproces digitaal beheersbaar door het groeiproces van planten te digitaliseren met behulp van kunstmatige intelligentie en slimme algoritmes. Wereldwijd worden teelten zo minder afhankelijk van de schaarse vakkundige telers. Delphy is daarvoor zelf ook in transitie gegaan: van mensgedreven dienstverlener naar een software-gedreven dienstverlener. Het bedrijf is daardoor schaalbaar, breder internationaal inzetbaar, robuust en minder afhankelijk van die schaarse groene vingers. Dat dit heldere verhaal niet alleen bij woorden blijft, bewijst de overname door AgriFORCE USA. Dit biedt Delphy mogelijkheden om de kernactiviteiten verder te ontwikkelen en internationaal uit te breiden. De in 2021 gestarte Delphy Academy bouwt ondertussen aan het nog steeds benodigde ‘human capital’. In de afgelopen jaren is het aantal onderzoekscentra in Nederland uitgebreid van twee naar vijf. Naast locaties voor glastuinbouw en boom- en sierteelt beschikt Delphy nu ook over onderzoeklocaties voor zachtfruit, hardfruit en vertical farming. Prima ontwikkelingen en goed voor een steady positie op deze lijst.

De Hillenraad100?

Wij hebben de Esperit 500!

Esperit is groot in planten. Met honderden verschillende soorten in onze kassen zijn we een aantrekkelijke handelspartner. Collegatelers weten Esperit Youngs te vinden voor stekmateriaal. Esperit Plants is thuis in exclusieve groene planten, met onder meer een bijzondere collectie ficussen. En met Esperit Elements verrassen we continu met bijzondere arrangementen. Ook interesse in de Esperit 500? Kom langs voor een inspirerende kennismaking.

info@esperit.nl esperit.nl

De basis voor Afriflora Sher ligt in Ethiopië. Op drie grote farms worden meer dan één miljard rozen geteeld. We praten dan ook over de grootste rozenkwekerij ter wereld. Met veel Nederlandse expertise en ondernemerszin worden de rozen steeds duurzamer geteeld. Sher Ethiopia mag zich voor het tweede jaar op rij CO2-neutraal noemen. Dat betekent dat de rozenkwekerij haar CO2-voetafdruk volledig compenseert. Met CO2-creditcertificaten ondersteunt Afriflora Sher een herbebossingsproject in Uruguay en een windenergieproject in India. Het lijkt een wat omslachtige manier van ‘groen doen’, maar het is wel nodig. Consumenten met oog voor duurzaamheid voelen zich immers steeds vaker ongemakkelijk bij rozen uit Afrika. Met het compenseren van de uitstoot heeft Afriflora Sher het eerste doel behaald. De focus komt nu te liggen op reductie van uitstoot en dus schakelt het bedrijf voor de locatie in Aalsmeer bijvoorbeeld over naar ledverlichting. Maar zou het ongemak bij de consument toch niet blijven sudderen? De tijd zal het leren.

Voor deze belangrijke bloemenhandelaar op de Engelse markt leverde de Brexit niet alleen bedreigingen op, maar ook kansen. Veel exporteurs die Engeland erbij deden dropen af en mede daardoor wist Van VLIET de afgelopen tijd zijn positie aan de andere kant van de Noordzee juist te verstevigen. En wat wordt de volgende stap van deze sierteelthandelsonderneming in het middenveld? Eigen kwekerijen is wel even geprobeerd, maar er is er ook alweer één afgestoten. Het lijkt erop dat Van Vliet Flower Group voorlopig inzet op autonome groei. Dan rijst wel de vraag of de huidige omvang van de onderneming groot genoeg is om in deze consoliderende markt een partijtje mee te blijven blazen. Ook hier zal weleens op de deur geklopt zijn door een externe partij. Toch koerst Van Vliet vooral op haar eigen kompas en dat sluit dan weer prima aan bij de mentaliteit van de Britten. Gewoon ondanks alle hectiek blijven ondernemen, niet te veel rumoer naar buiten brengen en op tijd een kopje thee of een pint ale.

Dutch Tulips Group wil klanten elke dag laten genieten van een breed tulpenassortiment, duurzaam geteeld en op maat verpakt. Anders dan de naam doet vermoeden, kan de klant hier terecht voor meer Hollandse seizoensproducten, zoals pioenen, gladiolen en zonnebloemen. Rasondernemer Joost Wesselman zet de komende jaren in op het onderzoeken van verdere voor- en achterwaartse integratie in de keten. Ook het aangaan van langdurige partnerships, met zowel retailers als bollenleveranciers, heeft zijn aandacht. Ter illustratie van de voorwaartse integratie: in het coronajaar 2020 is webshop Tulpen.nl aan de groep toegevoegd. En daar bleef het niet bij. In 2021 besloot Dutch Tulips Group de afzet te gaan organiseren zonder tussenkomst van Royal FloraHolland. Met de ontwikkeling van eigen karren en fust wil het bedrijf een volgende stap zetten in zijn onafhankelijkheid. Wesselman voelt feilloos de tijdsgeest aan en was als eerste tulpenbroeier aangesloten bij de Stichting Sustainable Suppliers of Horticultural Quality Products. Eén ding is wel duidelijk: de gedrevenheid en het innovatievermogen van Wesselman zorgen ervoor dat het bij Dutch Tulips Group nooit saai is.

Gerberaspecialist Holstein Flowers is uitgegroeid tot een van de grootste gerberakwekers ter wereld. Vernieuwing kenmerkt de strategische koers van deze 76-jarige. Het overgrote deel van de rassen is het resultaat van eigen veredeling. En niet zonder succes: zo won de Smeagol in 2021 de Glazen Tulp Award en Holstein Flowers werd in datzelfde jaar gekroond tot winnaar van de Dutch Flower Award. Vernieuwing zit bij deze kweker in meer dan alleen een zoektocht naar nieuwe rassen. Het bedrijf gaat mee met de tijd en heeft een eigentijdse social-mediastrategie. Naast de inmiddels gebruikelijke kanalen als Facebook, YouTube en Instagram, flirt Holstein Flowers op TikTok met toekomstige werknemers (scholieren). Ook voor vernieuwing in technologie loopt het bedrijf zeker niet weg. Zij doen een proef met Opus Watch - een slim horloge dat een gedetailleerd inzicht geeft in de productiviteit en arbeidsefficiency per m2 - en hopen binnen enkele jaren een oogstrobot in te zetten. Prima initiatieven, maar is 11 ha in Nederland uiteindelijk niet te klein voor een wereldspeler?

De geuzennaam ‘cowboys van de sector’ is Scherpenhuizen inmiddels wel ontstegen. Met een omzet van ruim 400 miljoen ben je immers een serieuze speler in het veld. Het Brabantse familiebedrijf verpakt, vermarkt en vervoert versproducten en speelt dat spel als een prof. Het grootste deel van de producten betrekt de onderneming van Nederlandse telers, onder meer bij Oxin Growers. Dit is een van de grootste telerscoöperaties van Nederland voor vollegrondsgroenten, glasgroenten, hardfruit en zachtfruit. Scherpenhuizen groeit gestaag verder: het distributiecentrum uit 2017 was al snel te klein en dus kwam er in 2020 nog eens zo’n 20.000 m2 aan kantoor- en bedrijfsruimte bij. Deze superondernemende club realiseert al jarenlang een groei van 10% per jaar en het lijkt wel of de Brabantse groentehandelaren succesvoller zijn dan hun collega’s boven de grote rivieren. Het geheim? Wij zijn er nog niet achter. Misschien zit in Scherpenhuizen toch nog altijd iets van een eigenzinnige cowboy?

en fruit geen eenvoudig spel is. De macht van de retail, de enorme schaalvergroting bij de telers die rechtstreeks kunnen leveren, en de druk op de prijzen in bio, zijn zomaar wat agendapunten. Het is dan een geruststellende gedachte dat de familie Valstar het klappen van de zweep kent en weet dat de markt volatiel is. Koers houden en rustig doorbouwen.

One Flora Group

De grootste lisianthusteler ter wereld profileert zich als dé innovator in lisianthusland. Lugt Lisianthus is bezig met een permanente verbeterslag en focust daarbij momenteel vooral op duurzaamheid en verbondenheid met klanten en medewerkers. De lisianthusteelt vraagt veel energie en dus gaat de duurzaamheidsagenda hier handin-hand met kostenbeheersing. Ledlampen, zelf stroom opwekken en het gebruik van aardwarmte zijn logische keuzes. In 2020 nam Lugt Lisianthus in Monster een nieuwe kwekerij van 5,8 ha in gebruik. Samen met de kwekerij in Honselersdijk hebben de telers nu in totaal ruim 11 ha ter beschikking. Op de nieuwe locatie creëerden de ondernemers een Experience Center. Klanten en hun klanten zijn daar welkom om geïnspireerd te raken door bloemwerk met Lisianthus in de hoofdrol. Een slimme zet, nu de verkoop steeds vaker online gaat en het gevaar bestaat dat afnemers het gevoel met het product kwijtraken. In coronatijd bleek van dat laatste overigens geen sprake. Lisianthus liftte mee op de stijgende waardering voor bloemen en dit resulteerde bij Lugt in een mooie sprong voorwaarts.

De al langer genoteerde Hillenraad100-onderneming Groenland opereert na het samengaan met L&M Groep onder de nieuwe naam One Flora Group. Deze nieuwe combinatie werd op 28 juni 2022 wereldkundig gemaakt. In onze beoordeling gaan we nog grotendeels uit van de performance van Groenland van voor de fusie, maar uiteraard is deze strategisch mooie stap zeer het vermelden waard. Door het samengaan gaat er een nieuwe onderneming ontstaan met een omzet van circa 400 miljoen. Daarmee komt de nieuwe One Flora Group qua grootte dan direct in de top 5 van sierteelthandelsondernemingen. De prestaties van Groenland zelf over de afgelopen drie jaar is niet de reden voor de stijging want waar collega-sierteeltbedrijven in 2021 grote sprongen vooruit maakten door consolidatie en autonome groei, bleef Groenland toch wat achter. Schaal doet ertoe in deze tak van sport en dus is het samengaan met L&M een logische en wijze strategische stap. De komende jaren zal er hard gewerkt moeten worden aan de integratie van deze ondernemingen en het synchroniseren van de duurzaamheidsagenda. Wij zijn erg benieuwd naar de verdere opmars van de nieuwe combinatie in de volgende editie van de Hillenraad100.

Familiebedrijf Best Fresh is actief in de hele keten: van (biologische) teelt, veredeling en rijpen tot verpakken, transport en vermarkten. Het collectief van bedrijven opereert onder verschillende namen op de markt. Dat de buitenwereld daardoor niet altijd helder heeft waar Best Fresh nu precies voor staat, mag geen verrassing zijn. De bedrijvengroep gelooft in achterwaartse ketenintegratie en heeft inmiddels teeltbedrijven in verschillende producten. In 2019 kwam daar Hartman Sexbierum bij en in 2021 een joint venture met een zoeteaardappelteler in North Carolina. Met name die laatste is interessant: het razend populaire en gezonde product staat immers steeds vaker op het menu. Bij het bijna honderdjarige Best Fresh, begonnen onder de naam M. Valstar, weten ze als geen ander dat de handel in groenten

Koninklijke Vezet is Europees marktleider op het gebied van gemaksgroente, gesneden fruit, salades en koelverse maaltijden. Het meeste belandt in de schappen van Albert Heijn en Delhaize. In 2022 nam het bedrijf een nieuw kantoorpand in gebruik en de Kramer Group, houdstermaatschappij van Koninklijke Vezet, voegde Duitsland toe aan het lijstje vestigingslanden. Naar eigen zeggen is de groei er bij Vezet nog lang niet uit. Maar daarvoor zijn wel extra mensen nodig en de krappe arbeidsmarkt kan die groei weleens in de weg gaan zitten. Want waar vind je de talenten die het organiseren van de complexe en kwetsbare fresh-foodketen in de vingers hebben? Medewerkers die kunnen dealen met uitdagingen als toenemende weersextremen, de beschikbaarheid en kosten van transport, toenemende inflatie en snel veranderend consumentengedrag? Gelukkig kan deze koninklijke bogen op een ruime eeuw ervaring en dus plaatsen wij ze met een gerust hart in de middenmoot van de lijst.

SV.CO vergelijkt zichzelf graag met een warme bakker: ambachtelijke productie met voor ieder seizoen of feestdag een speciaal product. Een koektrommel vol variatie! SV.CO produceert een uitgekiend bloeiend assortiment voor retailketens in heel Europa. Daarbij kijkt het bedrijf goed naar de specifieke vraag in het seizoen. ‘IJsjes verkopen in de zomer’, noemen ze dat zelf. Anders gezegd: datgene produceren waar op dat moment vraag naar is. Duurzaamheid is een uitdaging voor het bedrijf waar de zon altijd schijnt. SV.CO investeert in ledverlichting en WKK om de energiekosten te bedwingen en streeft naar een verlaging van de footprint met 10% per jaar. De storm die corona heet, heeft de onderneming goed doorstaan. De pandemie maakte duidelijk dat sierteeltproducten voor veel Europese consumenten een basisbehoefte zijn. Om ervoor te zorgen dat de zon bij SV.CO blijft schijnen, onderzoekt het bedrijf hoe zij kleine orders beter kunnen faciliteren en bekijken ze de mogelijkheden van vertical farming. Met een klanttevredenheid van een 8.2 en een mooie plek in het midden van ons peloton mag SV.CO zeker tevreden zijn.

De strategische koers van Stolze is erop gericht om vooral sámen te groeien. Enerzijds met bestaande partners zoals Priva, Signify en Van der Ende Pompen, anderzijds binnen GreenV, waarin investeringsmaatschappij HAL, Stolze en de Prins Group in 2021 samenbracht. Stolze noemt zichzelf een ‘system integrator’; zij integreren watertechniek, elektrotechniek, groeilicht, automatisering en klimaatbehandeling om de optimale groeiomstandigheden te realiseren. Het bedrijf ziet de markt snel veranderen. Op het internationale speelveld vragen investeerders steeds vaker om turnkey-oplossingen voor tuinbouwprojecten die steeds groter en complexer worden en meer samenwerking vereisen tussen gespecialiseerde leveranciers. Dankzij de aansluiting bij GreenV kan Stolze beter aan deze eisen voldoen. Door de energiecrisis is er bij klanten ook meer focus op duurzame en energiebesparende oplossingen. Voor Stolze een kans, omdat zij als ‘system integrator’ daarvoor de juiste kennis en kunde in huis heeft. Onder leiding van a.i. CEO Gita Hoogeveen, en straks vanuit een gloednieuw bedrijfspand, liggen er dus voldoende kansen en uitdagingen. Dat het internationale investeringsklimaat aan het veranderen is, biedt daarbij wel een extra uitdaging.

Sinds 2021 staat de derde generatie aan het roer, met een vijfkoppige directie die blaakt van ambitie. KP Holland is actief in veredeling, vermeerdering en productie en wil wendbaar zijn in de ontwikkeling van marktgerichte sierteeltproducten. Breeding by design is het ultieme doel. Wanneer de wetgeving in de EU dit toelaat, lijkt het Westlandse bedrijf daar klaar voor. De deelname in Breeding Accel en de recente ingebruikname van het nieuwe Innovation Lab sluiten hier immers naadloos op aan. KP Holland is veredelaar, vermeerderaar én producent ineen en door deze combinatie zijn de lijnen tussen consument en productontwikkeling kort. Klantbehoeften kunnen daardoor snel omgezet worden in nieuwe rassen. Data-ontsluiting en digitalisering moeten de keten de komende jaren verder optimaliseren. Een vitaliteitsprogramma houdt medewerkers fit genoeg om de ambities van de nieuwe knapen aan het stuur bij te houden. Het afgelopen jaar hielden deze stuurlui het schip prima op koers met goede resultaten in Kalanchoë, Curcuma en Spathiphyllum. De vraag is natuurlijk: is de schaal groot genoeg om met deze relatief kleine gewassen een partijtje mee te blazen op het wereldtoneel?

Op 1 december 2021 was de feestelijke aftrap van ‘het nieuwe Horticoop’. De traditionele inkoopcoöperatie wordt getransformeerd tot een investeringscoöperatie. Het nieuwe Horticoop wil een platform zijn voor investering, innovatie en ontwikkeling, waarvan alle partijen profiteren: de 400 leden, de Horticoop-bedrijven en de sector. Die Horticoop-bedrijven bieden oplossingen op het gebied van licht, klimaat, techniek en substraat. De coöperatie bouwt aan een online ledenplatform, een community, om haar leden en bedrijven te verbinden. Het platform biedt de basis voor kennis- en informatieuitwisseling tussen leden en Horticoop-bedrijven. Horticoop biedt daarmee ruimte voor een uitgebreide kennisbank en de mogelijkheid voor dataverzameling. Een prima initiatief: thumbs up! Wij zijn heel benieuwd naar de verdere invulling van de nieuwe strategie en in welke veelbelovende ondernemingen en start-ups de komende jaren geïnvesteerd wordt. Het fundament van Horticoop is stevig en er is een ervaren investmentmanager aangetrokken. Dat de markt van fusies en overnames nu even wat aan het afkoelen is, biedt wellicht ook wat extra tijd om de organisatie te equiperen voor haar nieuwe taak en ambitie. We zijn benieuwd.

DE WERELD VAN GEEN DAG HETZELFDE

Als ondernemer komt er veel op je af. De ene dag ben je goed op dreef. De volgende dag moet je opeens een flinke tegenvaller verwerken. Maar hoe het ook loopt, je blijft er voor gaan. Goed om te weten dat er een bank is die graag meedenkt over de uitdagingen van jouw bedrijf. Met onze kennis en expertise weet jij wat er financieel mogelijk is voor je plannen. Zodat je verder kunt. Kijk op abnamro.nl/kennisvanzaken

Metazet Formflex levert, zo schrijven zij, een significante bijdrage aan het voeden en vergroenen van de wereld. Door de inzet van hun systemen worden productie, kwaliteit en (voedsel)veiligheid van bedekte teelten verhoogd, en wordt duurzaam omgegaan met resources zoals water en arbeid. Dat klinkt bekend, maar niet echt vernieuwend en wellicht ook wat abstract. Om te stijgen op deze lijst zien we graag dat een bedrijf toonaangevend is en grenzen verlegt. Bij Metazet FormFlex komt dat nu even niet uit de verf. Het bedrijf heeft de bescheiden ambitie om in 2025 een vooraanstaande rol in vertical farming en robotisering te hebben. En hoe ga je dit realiseren? De nieuwste innovatie, een autonoom rijdend platform, is wellicht een veelbelovende stap in de goede richting. Dit zelfrijdende onderstel dat zelfstandig door het gewas in een kas kan navigeren, ontwikkelde Metazet FormFlex voor roboticatoepassingen in de glastuinbouwsector. Maar gaat dit echt de sector veranderen? Wij kijken uit naar meer aansprekende, schaalbare innovaties, die een paar plekken winst op deze lijst legitimeren.

Dat resulteert in effectieve machines die minder ruimte innemen, schaalbaar zijn en lagere onderhoudskosten kennen. Investeringsfonds Cibus Fund nam in 2021 een meerderheidsbelang in ISO Group. De investeerder stelt zijn ervaring in de agro- en foodsector en kennis op het gebied van investeringen beschikbaar om de groeiambities van ISO te ondersteunen. Met succes. Toch staat ISO nog niet in hetzelfde rijtje als LELY of VDL. Dat zal de mentaliteit van de Bommelerwaard zijn: lekker buiten beeld blijven en ondertussen de markt veroveren op basis van punten.

De exclusieve Vanda orchidee is een graag geziene gast in chique hotels, bij peperdure bruiloften en op spraakmakende feestjes. Toen corona de wereld op z’n kop zette, stortte de markt voor dit juweeltje vrijwel volledig in. ANSU gaf blijk van een sterk staaltje ondernemerschap en switchte ogenschijnlijk stoïcijns naar andere producten en volledige andere verkoopkanalen. Zo veroverden de Tilandsia designframes het hart van menig Lidl-klant. Het is knap als je als ondernemer zo snel de bakens kunt verzetten. In managementboeken heet dit agile of wendbaar; bij ANSU noemen ze het gewoon nuchter en ambitieus ondernemerschap. Wij omschrijven het graag als een ijzersterke combinatie van professioneel vakmanschap, en een zeer goed ontwikkeld gevoel voor markten en marketing. Naast het sterke merk Vanda bouwt ANSU aan een echt consumentenmerk voor groene planten voor de brede Europese markt. Er gebeurt meer: binnen tien jaar wil het bedrijf circulair en klimaatneutraal zijn. En om nog sterker in de markt te blijven, staat ANSU altijd open voor samenwerking. Dit ondernemerschap in een roerige markt resulteert in een stijging op de lijst.

Of het nu gaat om de vertrouwde soorten snijgroen of juist om exclusief decoratiegroen: Adomex International levert het. Om zo’n breed assortiment versproducten, afkomstig uit verschillende landen, te kunnen bieden, moet je de tent goed op orde hebben. En dus investeert de groenspecialist in zijn medewerkers, en in uitgekiende bedieningsconcepten. Adomex ontwikkelt steeds meer datadriven initiatieven, zoals ‘Recommender’. Een algoritme dat op basis van klantdata aanbevelingen in de webshop doet. Maar ook Slim4, dat helpt bij het voorspellen van de vraag, is daarvan een mooi voorbeeld. Zo bouwt Adomex aan een solide positie. Kanttekening daarbij is dat de groen-hype in coronatijd de scoringskans vergrootte en de onderneming deze voorzet alleen nog hoefde in te koppen. De ambities gaan bij deze importeur en exporteur van snij- en decoratiegroen verder dan organische groei. De overname in 2021 van Bloem en Sfeer Producten BV en Bloemensfeer Boeketten BV maakt duidelijk dat de bedieningsconcepten wellicht verder gaan dan alleen decoratiegroen. Nu maar hopen dat de dure dollar en hoge transportkosten het feestje niet gaan verstoren.

Een robot die met uiterste precisie – en ogenschijnlijk veel plezier –het eentonige, maar o zo belangrijke steksteekwerk verricht. Het is een van de innovatieve machines waarvan de ISO Group inmiddels vele honderden leverde. Innovatie is de kern van deze onderneming, die zich concentreert op automatisering van arbeidsintensieve taken binnen de internationale tuinbouwbranche. Het bedrijf uit het Gelderse Gameren zoekt altijd naar manieren om industriële technologie, denk aan robotica, 3D-vision en AI, toepasbaar te maken in de tuinbouw.

BOAL Group groeit sterk als toeleverancier van kassenbouwers en tuinders. Ze bestaat inmiddels uit zeven bedrijven: BOAL Systems, BOAL Extrusie, Holland Scherming, Holland Gaas, Alumat Zeeman, WestNederland en Westland Dak en Wand. Met het Engelse Equistone als investeerder aan boord is er een stevige buy & build strategie ingezet. BOAL Group wil een breed pallet van systemen en oplossingen voor de hightech kas leveren, dit naadloos integreren tot een werkende oplossing om de klant te ontzorgen, en daarmee tot de nummer één in zijn markt behoren. Innovatie richt zich, naast het beter maken van de kas en het klimaat, in toenemende mate op duurzaamheid. Het ETFEfoliedek dat voor een flinke energiebesparing kan zorgen, is hier een mooi voorbeeld van. De BOAL Group werkt verder hard aan een goede ESG-rating (Environmental, Social en Governance). De groep heeft de koppositie in zijn categorie en behoort zelfs bij de beste 1% van de 14.637 onderzochte bedrijven die in totaal beoordeeld zijn volgens de standaard van Morningstar Sustainalytics . Een prestatie om trots op te zijn. Wij zien hier een wereldspeler in de dop.

Aan tafel zitten:

Evert van Helvoort (34, directie chrysantenkwekerij Van Helvoort Company)

Arnold Hordijk (69, bestuurder, adviseur en commissaris)

Anita Schregardus (tekstschrijver)

Martien Penning (59, Strategie-expert Hillenraad Partners en oprichter Hillenraad100)

Jan van den Heuvel (82, ondernemer, oprichter Hagé)

Roy van Vliet (36, algemeen directeur tomatenkwekerij CombiVliet)

Drie generaties aan tafel: Heeft de tuinbouw ook nu weer voldoende veerkracht?

De huidige energieproblematiek zal voor de wat oudere tuinbouwondernemers wellicht een déjà vu zijn. In de jaren tachtig steeg de gasprijs ook schrikbarend en vreesde menig glastuinder voor de toekomst van zijn bedrijf en de sector. Toch overleefde de tuinbouw deze crisis en ook de wasserbombe-crisis, de kredietcrisis, EHEC, Brexit en de recente coronacrisis brachten de tuinbouw niet tot zinken. De sector blijkt te beschikken over ongekende veerkracht. Hoe kijken de oudere en jongere generatie daar tegenaan? Blijven zij optimistisch voor de toekomst?

Arnold Hordijk draait al 45 jaar mee in de sierteelt en ziet een groot verschil tussen de energiecrisis in de jaren tachtig en die van nu. “De energieafhankelijkheid van de tuinbouw is nu vele malen groter. Energie is steeds meer een verdienmodel geworden en ik denk dat we naar een nieuwe balans moeten. Als we het

hebben over people, planet, profit – de drie elementen voor duurzame ontwikkelingen –is volgens mij de profit te dominant geworden. Daarin moeten we een nieuw evenwicht vinden.” Evert van Helvoort denkt dat veel ondernemers al bezig zijn met dat zoeken naar een betere balans. Hij signaleert dat

bedrijven die zich alleen op profit richten, niet meer zo trendy zijn. “Het gaat veel meer om de toegevoegde waarde die je levert. In de foodtuinbouw is die waarde duidelijk en in de sierteelt leveren we ‘voeding voor de ziel’.”

Blueprint for efficiency

▲ Dutch engineering

▲ Superb quality

▲ Highspeed handling

▲ Less manual labour

▲ Limited downtime

Quality makes the difference

www.taks.nl

Ondernemen met oog voor elkaar

Wat wij belangrijk vinden en wat u van ons kunt verwachten. Lees meer op rijkzwaan.nl

Verziekte energiemarkt

Ook Roy van Vliet verwacht dat de focus minder op profit komt te liggen. “Je zal daar als ondernemer wel in mee moeten, anders val je gewoon af. Het is belangrijk te investeren in people en planet: voorheen ging dat ten koste van de profit, nu draagt het er juist aan bij! Door de energiecrisis wordt dat proces versneld.” Jan van den Heuvel, ruim 65 jaar ervaring op de teller, noemt de energiemarkt ‘verziekt’ door speculatie en zou graag zien dat dit prijsopdrijvende element verdwijnt. “Maar tot die tijd is het een kwestie van overleven. Persoonlijk verwacht ik wel dat de energieprijzen binnenkort enigszins zullen stabiliseren. En als vervolgens door minder aanbod de prijzen van de glastuinbouwproducten hoger uitpakken, valt er toch nog een boterham te verdienen.”

Anticyclisch

Evert van Helvoort koos er onlangs voor zijn hele bedrijf te voorzien van ledverlichting. Kunnen we dat zien als een bewijs van zijn vertrouwen in de toekomst? “Zeker, maar spannend wordt het wel. Want de prijzen zullen door minder aanbod inderdaad stijgen en waar ligt het plafond? Wat wil en kan de consument straks nog voor ons product betalen?” Een vraag waar niemand aan tafel het antwoord op weet. Jan vindt dat een vergelijking met de coronacrisis in dit geval niet opgaat. Die crisis had voor het merendeel van de consumenten immers geen financiële gevolgen. “Met de huidige inflatiecijfers is de situatie nu heel anders.” “Klopt”, vult Arnold aan, “maar mijn ervaring in eerdere economische crises is dat de sierteelt ietsje anticyclisch is. Als mensen moeten bezuinigen, gaan ze niet, of een keertje minder op vakantie of uit eten. Dan moet het thuis wel gezellig zijn en daar hoort een bloemetje bij.”

Gave sector

Arnold vindt het vervelend om te zien dat deze crisis soms ook uitstekende ondernemers dwingt om te stoppen. “Dat heeft niet altijd met ondernemerschap te maken. Als je de pech hebt dat je jouw energieprijs onvoldoende hebt vastgelegd, kan dat fataal blijken. Dat is triest.” Een van de gevolgen van het groeiend aantal stoppers is dat er meer arbeidskracht beschikbaar komt. Evert vertelt dat hij meer open sollicitaties dan ooit krijgt. “En dat zijn zowel bedrijfsleiders als productiemedewerkers. Als mensen eenmaal in de tuinbouw hebben gewerkt, willen ze er vaak niet meer weg. Dat is mooi om te zien: veel mensen vinden het blijkbaar net zo’n gave

sector als ik.” Jan begrijpt die keuze voor de sector wel. “Het is dynamisch en draait niet meer alleen om teeltkennis, maar ook om techniek, ict en marketing. Alleen jammer dat er in de politiek zo weinig waardering voor is. Dat komt omdat er veel te weinig ondernemers in de politiek zitten.” Evert kaatst die bal terug: “Daar zouden we als tuinbouwondernemers misschien zelf wat aan moeten doen.

Hoe moeilijk het ook is om een eigen bedrijf te combineren met een politieke functie.” Arnold: “Maar volgens mij is het nog belangrijker dat we onze stem laten horen in het publieke debat. Dat kun je lobbyen noemen, maar het gaat er vooral om dat we veel duidelijker vertellen wat de toegevoegde waarde van de tuinbouw is.”

Helder verhaal

Ook Roy pleit voor een helder verhaal namens de tuinbouw. Hij noemt het groenten- en fruitschap het mooiste stukje van de supermarkt, maar constateert ook dat daar onvoldoende verteld wordt waar het product vandaan komt en hoe duurzaam het geteeld is. “Dat lukt online al wel goed en het is nu belangrijk dat de consument ook in de winkel ons verhaal hoort. Want we zetten zoveel goede stappen op het gebied van duurzaamheid. Op ons bedrijf zijn we nu bijvoorbeeld versneld ledverlichting aan het toepassen. Dat staat haaks op het imago van ‘gasverslinders’ dat anderen ons soms aanpraten. En we hebben een prachtproduct! Ik noem het altijd een product waar je geen spijt van krijgt. Na een zak chips denk je ‘dat had ik niet moeten doen’. Maar dat gevoel heb je na een tomaat of stuk komkommer toch nooit? Die boodschap moeten we als sector veel beter uitbuiten.” Over één ding zijn de gespreksdeelnemers het unaniem eens: dit zal niet de laatste crisis zijn, maar door de veerkracht van de sector wordt er steeds weer een oplossing gevonden. Al geldt die helaas niet voor iedereen…

‘Mijn ervaring in eerdere economische crises is dat de sierteelt ietsje anticyclisch is. Als mensen moeten bezuinigen, gaan ze niet, of een keertje minder op vakantie of uit eten. Dan moet het thuis wel gezellig zijn en daar hoort een bloemetje bij.’

‘En we hebben een prachtproduct! Ik noem het altijd een product waar je geen spijt van krijgt.’

‘Als mensen eenmaal in de tuinbouw hebben gewerkt, willen ze er vaak niet meer weg.’

Al 100 jaar zijn de bedrijven van de Hordijk Groep toeleverancier van de (glas)tuinbouw.

Dit jaar is de Hordijk Groep bekroond met het predicaat Koninklijk.

De Hordijk Groep is onafhankelijk en bestaat uit 4 dochterbedrijven en maakt o.a. onderstaande producten:

Alcomij

Hordijk EPS Verpakkingen en Isolatie

Hordijk Verpakkingen

Hordijk Spuitgiet Verpakkingen

Stalen en aluminium kasconstructies en logistieke materialen

Tuinbouw zaaitray Vers gesneden groenten tray Bijen voederfles

Productiebedrijf Beekers verbond zich in 2018 met het Engelse BerryWorld. Dit internationaal opererende bedrijf richt zich op alle facetten van de productiekolom voor zachtfruit: aardbei, framboos, braam en blauwe bes. Vanaf 2020 bedient BerryWorld The Netherlands vanuit een nieuw en hypermodern distributiecentrum in Made een groot deel van Europa en een aantal verre bestemmingen. Beekers Berries is een van de aandeelhouders in BerryWorld onderdeel van het veel grotere Argent Foods en zet strategisch in op verticale ketenintegratie: van veredeling tot en met de verkoop op consumentniveau. Waar mogelijk probeert BerryWorld The Netherlands de teler en de afnemer(s) direct met elkaar te koppelen; het afleverklaar maken gebeurt daarom direct op het productiebedrijf.

Als dat beter past, kunnen afnemers ook kiezen voor levering vanuit het distributiecentrum. Deze combinatie maakt een optimale afstemming tussen aanbod en vraag mogelijk. De zachtfruit-revolutie waaide over vanuit de VS naar het Verenigd Koninkrijk. Inmiddels staan de aardbei, framboos, braam en blauwe bes ook steeds vaker op het boodschappenlijstje van de continentale Europese consument. Beekers Berries gaat op een slimme manier mee in deze trend en ontwikkelt zich tot een volwassen en ambitieus ketenspeler.

Berg Roses, een van de meest internationale rozenkwekers van Nederland, beschrijft zichzelf als een vooruitstrevend en innovatief familiebedrijf in de productie, verwerking en verkoop van rozen met respect voor mens en natuur. Wij zien ondernemerschap pur sang, waarbij het vaak razendsnel inspelen op de markt voor de buitenwacht weleens een tikkeltje opportunistisch kan overkomen. Neem de verkoop van de Chinese tak. In 2021 is deze kwekerij, die in 2019 al deels opging in de Lynch Group, verkocht aan Next Capital, waarna een snelle beursgang volgde. Deze stap getuigt van scherp zakelijk inzicht waarbij veelbelovende kansen zijn omgezet in klinkende munt. Dat betekent wel dat de activiteiten in China nu buiten de groep vallen. Kenia en Nederland staan daarentegen stevig in de boeken. Ondertussen kijkt Berg Roses naar een nieuwe productielocatie in Colombia, omdat zeevracht vandaaruit veel sneller en beter te plannen valt. Ook opportunistisch? Laten we het liever onverstoord ondernemerschap noemen. Dat blijkt ook uit de opstart van de Online Flower Auction, een marktgerichte innovatie die bij Royal FloraHolland met gemengde gevoelens wordt ontvangen.

Als partner in business voor duurzame watervraagstukken zet Van der Ende Groep zich op de kaart als leverancier van maatschappelijk relevante systemen. Want we hoeven de krant er maar op na te slaan om ons te realiseren dat water, na energie, de volgende majeure uitdaging is. In heel Europa wisselen droogte en extreme wateroverlast elkaar af. Een bedrijf dat voor beide situaties oplossingen kan bieden, mag zichzelf zonder overdrijven ‘relevant’ noemen. De innovatie-agenda van Van der Ende Groep klinkt veelbelovend en hoopgevend. Met de Poseidon natriumverwijderaar en de hoogwaardige waterzuiveraar de Nexus HPRO heeft het bedrijf award-winnaars in huis. En met de innovatie om nitraat uit afvalwater terug te winnen, de Nitrate Recovery, wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het oplossen van de huidige (mondiale) stikstofproblematiek. Tel daarbij op de hoge standaarden in kwaliteit en gebruiksduur en je bent al snel het beste jongetje van de klas. Dat vond ook het Belgische Quality Pumps & Machinery (QPM) dat in 2021 onderdeel werd van de Maasdijkse onderneming. Samenvattend: Van der Ende Groep is hard op weg een paradepaardje te worden.

Groot, groter, grootst: bij Fachjan Project Plants kijken ze niet op een metertje meer of minder. De tot wel 14 meter hoge bomen en struiken vinden vooral hun weg naar tropische zwembaden en dierentuinen. In die nichemarkt is Fachjan in Europa onbetwist marktleider. Daarnaast worden in de bijna 100.000 m2 aan eigen kassen luxe kamerplanten voor tuincentra en kantoren geteeld. Aan de ene kant profiteert Fachjan van de vergroeningstrend in kantoren en huizen. Groen is hot! Daar staat tegenover dat de onrust op de wereldmarkt de gemoederen bij Fachjan niet onberoerd laat. Neem de enorm gestegen transportkosten en de grote problemen met zeetransporten van grote bomen uit verre oorden. De inmiddels bijna gebruikelijke vertraging van twee weken is voor een levend product het doodvonnis. Ook de stijgende energieprijzen werpen hun schaduw vooruit. Fachjan wil daarom proberen om binnen drie jaar nagenoeg gasvrij te kunnen kweken door nog meer te investeren in aardwarmte. Het is afwachten hoe die balans tussen meer vraag enerzijds en stijgende kosten anderzijds uitpakt. Eén ding is zeker: om zijn marktpositie te behouden, zal Fachjan zich als merk sterker moeten profileren. De conjunctuur werkt even niet in het voordeel.

Bosman Van Zaal is een veelzijdige speler op het gebied van plantproductiesystemen. Ze realiseert turnkey faciliteiten voor opkweek, onderzoek, en productie. De focus ligt op de voedsel- en sierteeltsector, de farmaceutische industrie en voor agrotech bedrijven. Bosman Van Zaal is gespecialiseerd in complexe projecten die ze van A tot Z ontwerpen, produceren, leveren, installeren en monitoren. Bosman Van Zaal streeft naar volledig datadriven koppelingen van machines, software, platforms en voorspellingsmodellen. Dat ook zij geloven in vertical farming blijkt uit de recente samenwerking met GrowUp Farms in de UK voor de ontwikkeling en bouw van een compleet koolstofarm vertical farm project in Kent. Wellicht een voortvloeisel uit de overname van het Engelse CMW Horticulture? BVZ heeft sowieso de afgelopen tijd niet stil gezeten. Met de VDL Groep zijn de krachten gebundeld voor de marktintroductie van de CropTeq bladkniprobot. BVZ nam de Belgische vestiging van Codema over en opende een Duitse vestiging in Gelderen. Er zal de komende tijd veel werk aan de winkel zijn om dit allemaal stevig aan elkaar te smeden en om te zetten in klinkende munt. Zeker in een op dit moment onzekere markt.

Group

Incotec is als enige gespecialiseerde zaadverbeteraar wereldwijd vertegenwoordigd. Ze zien de vraag naar zaadbehandelings- en verbeteringsproducten toenemen, door klimaatverandering en door verminderde beschikbaarheid en toelaatbaarheid van gewasbescherming. Die ontwikkeling is ook zichtbaar in delen van de wereld waar dit nog minder vanzelfsprekend is, zoals Azië en Zuid-Amerika. Behandelingen die zaad beschermen tegen extreme droogte, hoge temperatuur of verzilting en die de afhankelijkheid van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen verminderen, zijn hoopvolle innovaties. Ze dragen bij aan de ontwikkeling van duurzame land- en tuinbouw. Incotec Group levert groentetelers en akkerbouwers een totaalpakket aan zaadtechnologieën, zoals pillering, priming en coating. Deze zaadverbeteraar introduceerde als eerste de geautomatiseerde zaadsorteersystemen op basis van X-ray, nog steeds de meest efficiënte zaadopwaardering tot nu toe. Met X-ray neXt technologie is daarin inmiddels een volgende stap gezet. Daarbij wordt gebruikgemaakt van technologiën zoals deep learning. Mede dankzij deze innovaties en de aandacht voor duurzaamheid wist Incotec weer te stijgen op onze lijst.

Hoogendoorn Groep groeit sterk en realiseerde in 2021 een stevige omzetgroei. Het zet vol in op de doorontwikkeling van autonoom telen met intelligente algoritmes en de integratie van robots. De daarvoor essentiële combinatie van technologie, natuurkunde en plantfysiologie heeft het bedrijf voldoende in huis. In de optiek van Hoogendoorn is de transitie van traditionele teelt naar datagedreven of zelfs autonome teelt onomkeerbaar, vanwege het groeiend aantal te voeden monden en het gebrek aan telers en teeltkennis. En dus is een steeds slimmere kas het uitgangspunt, met minder resources voor meer productie en met minimale behoefte aan actie door de teler. Terwijl geopolitieke ontwikkelingen en hoge energieprijzen de krantenkoppen beheersen, zijn deze grote veranderingen voor Hoogendoorn Growth Management meer een kans dan een risico. Niet alleen omdat zij juist inzetten op intelligente klimaatbesturing en datagedreven teelt, maar ook omdat zij in meer dan honderd landen actief zijn en zo de risico’s goed gespreid hebben. Toch voelt ook Hoogendoorn de hete adem in de nek van nieuwe gamechangers in de markt, zoals slimme start-ups in AI-gedreven teeltalgoritmes en vertical farming. Kortom, het worden interessante jaren.

In de prijzenkast van Hessing Supervers moest in 2022 extra plaats worden gemaakt. Het familiebedrijf uit Zwaagdijk is namelijk voor de tweede keer uitgeroepen tot winnaar van de Industributie-trofee 2021 in de categorie Private Label, en het ging er ook vandoor met de eerste prijs in de categorie Private Label - Vers. Hessing wast, snijdt en verpakt al meer dan vijftig jaar groenten en fruit. Met ruim 2.000 medewerkers levert het bedrijf wekelijks 7,5 miljoen eenheden vers gesneden groenten, fruit en verspakketten aan supermarkten en restaurants. Het resultaat van Hessing stond de afgelopen jaren behoorlijk onder druk. De onderneming was niet in staat om extra omzet efficiënter te produceren. Een ambitieus investeringsplan voor een nieuwe productielocatie in Greenport Venlo gaat daar verandering in brengen. Vanaf 2023 draait hier een hypermoderne fabriek waar meer dan 1.350 medewerkers de schouders eronder zetten om elke dag duizenden zakjes met versgesneden groenten naar afnemers te versturen. Algemeen directeur Frank Hessing laat weten: “We focussen de komende jaren sterk op ketenintegratie en willen ons gaan ontwikkelen tot koploper in future farming.” Wij blijven deze versspecialist met interesse volgen om te zien wat hun rol wordt in future farming.

DALSEM, high-tech greenhouse developers worldwide

DALSEM

SUSTAINABLE

AppHarvest’s Morehead, 24 hectares (60 acres) Kentucky high-tech greenhouse – designed – manufactured in our Dutch factory and installed by Dalsem

Opti-flor blijft zijn klanten verrassen. Het bedrijf steekt veel tijd in vernieuwing en verbetering van het assortiment. De zeven collecties (met daaronder 32 verschillende concepten) zorgen voor afwisseling in het orchideeënschap. Succesnummer is bijvoorbeeld de Opti-flor Tablo, een compact bloeiende orchidee die zich uitstekend thuis voelt op de salontafel. De orchideeënkweker heeft de coronatijd aangegrepen om te investeren in e-commerce. Er zijn koppelingen met diverse online platforms gerealiseerd, en een eigen Opti-flor webshop. De introductie van een tweede merk BO heeft het merk Opti-flor verder versterkt. De planten die niet aan de specificaties van het merk Opti-flor voldoen, worden onder dat tweede merk verkocht. Ook Opti-flor heeft als doel om vanaf 2026 fossielvrij te telen. Om daar te komen, zijn alle locaties aangesloten op het geothermienetwerk van Aardwarmte Vogelaer en daarmee wordt ongeveer 65% van de warmtebehoefte ingevuld. Een groot deel van de elektriciteitsbehoefte vult Opti-flor in met 4200 zonnepanelen en voor de CO2-voorziening is het bedrijf aangesloten op OCAP. De klinkende bedrijfsresultaten zijn goed voor een opvallende stijging in deze lijst.

dataplatform voor de tuinbouw. NoNa+, de eerste selectieve natriumverwijderaar beloond met de internationale Energy Globe Award en GRoW is de allereerste volledig automatische oogstrobot voor trostomaten. Met de investering in de Israëlische start-up MetoMotion heeft Ridder nu dus ook een nieuwe positie verworven op het gebied van robotisering. Het managen van deze diversiteit vraagt om een transistie van een traditionele businessunit-gestuurde opzet, naar een integraal functionerende organisatie. Hierbij wordt met een open mind gekeken naar innovaties, start-ups, open platforms en nieuwe verdienmodellen. Ridder heeft dus veel ballen in de lucht te houden, maar gelukkig zorgt een aantal kaskrakers voor een steady cashflow. En met een stevige internationale positie op een aantal continenten is het marktrisico gespreid. Nu maar kijken of de transitie leidt tot het gewenste nieuwe geïntegreerde technologiebedrijf.

Ze willen de sector disrupten, maar bovenal verder helpen. JEM-id biedt vooruitstrevende IT-oplossingen die zorgen voor meer efficiency en duurzaamheid. Bekende en aansprekende voorbeelden zijn Floriday voor de sierteeltsector en FreshBabel voor de AGF-sector. Met het 25-jarig jubileum alweer achter zich komt JEM-id stap voor stap in de league van robuuste IT-bedrijven. De jonge honden van toen zijn niks van hun enthousiasme verloren, maar wel een enorme brok ervaring, een grote club medewerkers en een indrukwekkende klantenlijst rijker. Wat je kan verwachten van een IT-bedrijf tref je aan bij JEM-id: agile, scrum, zelfsturende teams en gave bijeenkomsten om de club bij elkaar te houden. De organisatiestructuur is plat en medewerkers krijgen de vrijheid om te ondernemen, dingen uit te proberen en elkaar onderling te helpen. Natuurlijk is JEM-id niet vergelijkbaar met de schaal van Booking.com of Thuisbezorgd.nl, maar binnen de sector is dit wel een van de spelers om vraag, aanbod, transacties en de goederenstromen zo goed mogelijk met elkaar te verbinden. Maar hoe creëer je dan de gewenste dominantie? In de IT-sector geldt immer: “the winner takes all”. Voor FloraXchange en Floriday werd gekozen voor een alliantie met Royal FloraHolland. We zijn benieuwd hoe dat in de AGF vorm zal krijgen.

Het jaar 2021 was het beste jaar ooit voor Dalsem Groep. Deze one-stop-shop voor hightech kassen heeft in de beginjaren van dit millennium als een ware pionier de verre buitenlandse markt ontgonnen. Na deze ontdekkingsreis volgden vele concullega’s dat spoor. Dalsem blijkt te beschikken over een scherpe neus voor nieuwe landen die minder afhankelijk willen zijn van de import van verse tuinbouwproducten. Dalsem Groep heeft nu R&D en duurzaamheid nadrukkelijk op de agenda gezet, zonder daarbij concessies te doen aan ‘op tijd en binnen budget’. Dat lukt omdat de leverancier van glastuinbouwprojecten veel zaken in eigen beheer ontwerpt, engineert, fabriceert en ter plekke realiseert en bouwt. Opmerkelijk was het overnamebericht eind 2021 waarbij COFRA Holding, de investeringsmaatschappij van de familie Brenninkmeijer, alle aandelen verwierf. De overname is onderdeel van de diversificatiestrategie van COFRA, waarbij de nadruk ligt op de wereldwijde aanpak van food-, sociale en milieu-uitdagingen. De investeerders voorzien dat gecontroleerde duurzame teelt de komende decennia een essentiële bijdrage kan leveren aan het wereldwijde voedselvraagstuk. In dat plaatje past Dalsem Groep perfect. En zo viel dit jaar alles op zijn plaats, met een mooie stijging in de Hillenraad100 tot gevolg.

Ridder schaakt op veel borden tegelijk. Op het ene bord draait het om de historische positie in aandrijfsystemen, klimaatbeheersing en schermdoeken. Op andere borden is Ridder veel meer een runner-up. Daar spelen zij het spel met innovaties als HortOS, het eerste open

Het huwelijk tussen BVB en het Finse Kekkilä in 2019 betekende de geboorte van een Europees marktleider met ambitieuze doelen. Het bedrijf stapt over van traditionele verkoop van groeimedia - waarbij de teler zelf kennis moet hebben van de grondstoffen - naar het verkopen van ‘performance’. De holistische kijk op duurzaamheid, waar de hele waardeketen bij wordt betrokken, is mogelijk een van de Finse invloeden in het huwelijk met de van oorsprong nuchtere Westlandse partner. Na Europa groeit ook de omzet in China, de VS en Mexico. 2021 was naar eigen zeggen een veeleisend jaar. De beschikbaarheid van grondstoffen stond onder druk en de logistiek was onvoorspelbaar. Desondanks kon Kekkilä-BVB zijn klanten goed blijven bedienen. Het bedrijf voorspelt dat de wereldwijde vraag naar groeimedia tot 2050 zal verviervoudigen. Groeimedia zijn immers nodig om de groeiende wereldbevolking veilig en efficient te voeden. Daarmee wijst alles erop dat het tot nu toe gelukkige paar een zonnige toekomst tegemoet gaat. Een mooie stijging dit jaar dus.

IN IEDER HUIS

Bezoek Bunnik Plants tijdens

NOVAE FABULA 2023

meer informatie? Contact info @ greeneventcentre.nl

Meer dan 40 soorten planten die met uiterste zorg worden gekweekt. Planten die in ieder huis zorgen voor extra sfeer en een gezondere leefomgeving.

Wilt u weten hoe wij iets voor u kunnen betekenen? Kijk voor meer informatie op onze website.

Koninklijke Paardekoper heeft als ruim 100-jarig bedrijf een stevige positie verworven in verpakkingen. Het bedrijf levert een imposant scala aan verpakkingsoplossingen, onder meer voor de tuinbouw. Na een reeks aan overnames en een woud van merk- en bedrijfsnamen handelt het bedrijf nu weer gewoon onder Paardekooper. En ja, dat bekt toch lekkerder dan Pacombi. Het familiebedrijf heeft inmiddels de vierde generatie op de bok, een nagelnieuw pand in Den Hoorn en grote ambities om wereldspeler in horti te worden. De olifant in de kamer zijn de plastic verpakkingen: een doorn in het oog van de duurzame consument. Paardekoper pakt zijn verantwoordelijkheid en ontwikkelt alternatieven en initiatieven om het gebruik van plastic te vervangen of te reduceren. Deze transitie wordt met veel kennis, kunde en slagkracht ingezet. Ondanks deze ongekende uitdagingen worden er prachtige resultaten geboekt. Het bedrijf bouwt bovendien met veel enthousiasme aan de toekomst met onder meer een programma om jong talent, dat heel toepasselijk de naam ‘young horses’ kreeg, te binden en te behouden. De paar plaatsen winst op deze lijst zijn dan ook beslist verdiend.

Vreugdenhil-Klugt heeft een sterke marktpositie door zijn focus op maximale operationele efficiëntie en productkwaliteit. Innovaties zijn hoofdzakelijk gericht op het versterken van de productie, en gaan bijvoorbeeld over mechanisering en uitwisseling van klimaatdata. Het bedrijf rust op vier pijlers: jonge warme groenteplanten, jonge sierteeltplanten, het Pick&Joy-concept, en bloeiende pot- en perkplanten. De breeding ten behoeve van de Pick&Joy-lijn levert het bedrijf goede genetica die ze snel commercieel kunnen maken. Er is zowel nationaal als internationaal veel belangstelling voor dit concept: thuis je eigen tomaatjes, pepers of minikomkommers telen, blijkt de consument nog niet te vervelen. De combinatie Vreugdenhil-Klugt lijkt van buiten ijzersterk, maar ook hier zijn zorgen over de toekomst. De stijgende gasprijs zal de jaarrond belichte teelt onder druk zetten. Van de plantenkweker wordt hierin maximale flexibiliteit gevraagd. En hoe zorg je voor voldoende vaste en tijdelijke handen om het werk gedaan te krijgen? Hoe hou je de kosten in de hand? De gezamenlijke visie hierop is nog niet uitgekristalliseerd. Wij zijn benieuwd naar de volgende strategische stap. Alle ballen op Nederland of toch de horizon verbreden?

De Hordijk groep telt vier dochterondernemingen: Hordijk Verpakkingen, Hordijk Spuitgiet Verpakkingen, Hordijk EPS Verpakkingen en Isolatie, en Alcomij. Maken we een grovere indeling dan gaat het bij deze koninklijke onderneming over twee hoofdactiviteiten: verpakkingen en aluminium en staalproducten voor de tuinbouwketen. Duurzaamheid staat bij Hordijk hoog op de agenda. In de verpakkingstak streeft het bedrijf naar 100% circulariteit. Verschillende scheidingstechnieken kunnen die circulariteit bevorderen. Denk aan AI, beeldherkenning, scheiding op basis van materiaalsamenstelling en chemische recycling. Voor de productie van piepschuim is Hordijk EPS Verpakkingen en Isolatie onlangs overgestapt van gas op elektriciteit. Met deze revolutionaire techniek wordt de CO2-uitstoot extreem verlaagd. Alcomij focust ondertussen op innovatie op het terrein van kasbeluchting en kasdata. Een mooi voorbeeld is de introductie van Caeli, een slim systeem van kolomventilatie voor een meer homogeen klimaat in de kas. Er wordt daarnaast intern gesleuteld aan het optimaliseren en flexibiliseren van de productie in staal en aluminium om dé partner te zijn voor kassenbouwers wereldwijd. Voor nu is er weliswaar een dip in de marktvraag, maar als die weer opleeft, zal dat weer alle hens aan dek vragen.

De werkzaamheden van Normec Groen Agro Control zijn gegroepeerd rond twee centrale thema’s: optimale productie & kwaliteit en optimale voedselveiligheid. In Nederland behoort het bedrijf tot de top op het gebied van plantenziektediagnostiek, agrarische expertise en residucontroles. Ook de internationale positie van Normec Groen Agro Control is zeer goed: het heeft klanten in 80 landen en agenten in 15 landen. Er liggen concrete plannen om dit netwerk nog verder uit te breiden. Normec Groen Agro Control is nu al met een laboratorium in Zuid-Amerika aanwezig en kijkt momenteel naar de mogelijkheden in Noord-Amerika (Mexico) en Azië (Vietnam). Er werken ruim 140 mensen bij deze specialist en de vakkennis van dat hoogopgeleide team staat op een eenzaam hoog niveau. Dat trok ook al eerder de aandacht van de Normec Group, een Nederlands bedrijf dat een totaalpakket aanbiedt op het gebied van kwaliteitstesten, analyses, veiligheid en inspecties in de gehele levensmiddelensector. Sinds 2021 maakt Groen Agro Control dus deel uit van deze Normec Group; een logische vervolgstap op de intensieve samenwerking die al eerder vorm kreeg. Ook hier een onderneming die in een nieuwe fase belandt.

Priva staat al jaren bovenaan de lijst als het gaat om duurzame technologische innovaties. Want, zo klinkt de ronkende ambitie: ‘Om de planeet te beschermen, wachten we niet op oplossingen, we creëren ze’. De visie die Meiny Prins daarbij presenteert, begint steeds breder te landen. Lange tijd zat Priva in de spagaat van een visionaire strategie enerzijds en de legacy en traagheid van de traditionele tuinbouwsector anderzijds. Maar de aanhouder wint en de lange adem van het familiebedrijf staat garant voor doorzettingsvermogen en volhardendheid. Deze attitude, gecombineerd met een wereldwijde naamsbekendheid, sprak kennelijk ook tot de verbeelding van Viessmann. Deze degelijke, Duitse technologiegigant nam een minderheidsbelang in Priva. Daarmee komt de Lierse onderneming eindelijk in de lang gekoesterde fase van groeiversnelling. Het bedrijf laat weten verder te kijken dan de business case alleen. Naast de ambitie om leidend te zijn als technologie- en serviceprovider in duurzame oplossingen voor gebouwen en de tuinbouw, vindt Priva het belangrijk op welke manier zij dat doen. Het familiebedrijf hecht waarde aan zakelijke langetermijnrelaties op basis van respect, eerlijkheid en transparantie. De stijging op deze lijst is een mooie beloning voor deze zeer ambitieuze speler.

leverperformance van 99,5% wordt een uitzonderlijke prestatie geleverd. Achter de gevel van het pand in Rijnsburg huist dan ook een zeer goed georganiseerd bedrijf met state-of-the-art productielijnen en robots voor orderpicking. De leverancier van verspakketten, bewerkte groenten en maaltijdsalades heeft de ambitie om in Nederland de generieke consumptie van groenten en fruit met meer dan 20% te verhogen. Het is slechts één aspect van de zeer stevige duurzaamheidsagenda, waarop ook de reductie van verpakkingsmateriaal en waterverbruik prijken. Vegan en vega zijn de hype voorbij en we zien een toenemende behoefte aan gezond, gemakkelijke en duurzaam voedsel tegen een eerlijke en betaalbare prijs. Daarmee lijkt Heemskerk fresh & easy de wind goed in de zeilen te hebben, maar het blijft opletten als je hoog aan de wind vaart.

CombiVliet focust zich op de jaarrond teelt van smaakvolle, veilig geteelde en gezonde tomaten. In de visie van deze ondernemer is schaalvergroting in de tuinbouwsector een must. En om die schaalgrootte te realiseren, houden de groeiambities niet op bij de Nederlandse grens. CombiVliet heeft inmiddels nieuwe teeltlocaties in Brazilië en Frankrijk en daarmee ligt er een stevig fundament voor verdere groei. Op de internationale vestigingen teelt CombiVliet voor de lokale markt, zodat de consument daar ook gezonde en veilige tomaten kan kopen. Omdat ter plekke nu nog niet veel in moderne kassen wordt geteeld en de vraag naar veilige producten steeds groter wordt, ziet het bedrijf deze internationale expansie als een mooie kans om op die groeiende vraag in te spelen. Met de sleuteloverdracht op 1 juli 2022 van Theo van Vliet naar zijn zoon Roy staat er ook hier nu een nieuwe kapitein op de brug. Wij zijn benieuwd of deze volgende generatie vasthoudt aan de koers die is uitgestippeld. Er liggen in ieder geval voldoende uitdagingen om de tanden in te zetten.

In 2021 pakte Ter Laak zonder aarzeling de handschoen op. Met het eigen merk Mimesis en het verkoopplatform The Orchid Growers bouwt het aan een positie als marktleider en one-stop-shop in het hogere segment Phalaenopsis in grote volumes. Het was en is hét antwoord van Ter Laak op de roep om schaalvergroting en consolidatie in de keten. Bij het inspiratiecentrum Orchid Store kunnen particulieren zich verlekkeren aan de mooiste orchideeën en deze direct bij de bron kopen. De Orchid Store is ook een testcentrum, waar nieuwe concepten zich kunnen bewijzen. Relevante data en belangrijke consumenteninformatie uit de Orchid Store wordt gedeeld met zakelijke klanten. Onder de duurzame daglichtkas, die tot wel 50% energie bespaart, werkt Ter Laak aan drie duurzame doelen: Less Impact (zuinig omgaan met energie, water en CO2), Growing Green (in 2024 een chemievrije teelt) en last but not least Happy People (goed werkgeverschap). Ter Laak Orchids zal ook happy zijn met de cijfers over 2021, het eerste jaar op eigen marktkracht. En een stijging van zeventien plaatsen op deze lijst is een prestatie om trots op te zijn.

Het vertrekpunt bij Heemskerk fresh & easy luidt: ‘wij maken gezond eten lekker en makkelijk’. Dat doen zij fysiek door de bewerking van groenten en fruit, en mentaal door de altijd terugkerende vraag ‘wat eten we vandaag’ in te vullen. Als je met vers gesneden groenten en fruit werkt, moet echt alles op en top geregeld zijn, en met

Een robuust bedrijf dat heel goed weet wat ze wil: sterspeler blijven in het segment van geplozen chrysanten. Spectaculair? Misschien niet. Maar voor stille, solide krachten is absoluut ook aandacht in deze lijst. Arcadia is zo’n onderneming die steady voortbouwt aan zijn succes en vooruit durft te denken. Volgens deze marktleider in pluischrysanten heeft het digitaal vermarkten van bloemen de toekomst en dus is er geïnvesteerd in een onderscheidende webshop. Daarnaast zet Arcadia vol in op duurzaamheid in de breedste zin van het woord: van afval scheiden tot minder fossiele energie, en minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. En daarbij gaat het bedrijf een goede uitdaging niet uit de weg. In 2025 wil Arcadia de ‘most sustainable company’ binnen haar segment zijn. Eerste stap is de overgang van traditionele naar ledverlichting. Daarnaast wordt er op alle vijf teeltlocaties gewerkt aan een aansluiting op aardwarmte. ‘Als klanten niet om je heen willen, dan doe je het goed’, redeneren ze bij Arcadia. En wij denken dat veel klanten precies dát gevoel hebben.

HET ONMOGELIJKE MOGELIJK MAKEN

Samen met onze klanten werken wij continu aan het optimaliseren van bestaande producten en het ontwikkelen van innovaties. Hierbij leggen wij de focus op duurzaamheid en circulariteit.

Beworteling Kokos Potgrond & Substraten Substraatmatten Retail Duurzame teeltsystemen

www.vanderknaap.info

Circulariteit is bij Van der Knaap absoluut geen modewoord of hype. De leverancier van hoogwaardige en duurzame (totaal)oplossingen voor de beworteling en groei van stekken en zaden, is ook koploper in de productie van circulaire meststoffen. In het eigen innovatiecentrum ‘de Kas’ doet de afdeling R&D niet alleen onderzoek naar nieuwe substraten, maar ook naar ontwikkeling van circulaire grond en meststoffen. Met het Organic Water System (OWS) - ontwikkeld door de R&D-afdeling – kunnen afvalstromen uit andere industrieën worden omgezet in volledig circulaire meststoffen die vrij zijn van organische resten, schimmels en bacteriën. Van der Knaap heeft binnen zijn netwerk al verschillende reststroomproducten beschikbaar voor onderzoek en teeltinzet. Kwaliteit is een ander sleutelwoord bij dit Westlandse bedrijf. Met een eigen kwaliteitsdienst en op iedere productielocatie een laboratorium wordt de kwaliteit van de producten nauwlettend in de gaten gehouden. En om ook de medewerkers op topniveau te brengen en te houden, is de Knaap Academy opgericht die met een TalentManagementSysteem is gestart. Mooie stappen met een mooie stijging op de lijst als resultaat.

Na het jubeljaar 2019, waarin de hele sector in de ban was van de cannabisteelt, is ook hier de lucht uit de bubbel. Even weer met beide voeten op de grond en met de blik vooruit op de echte ontwikkelingen. Deze internationale speler in automatisering en mechanisering is sterk in technische totaaloplossingen. Het bedrijf is erop gebrand om de bedrijfsvoering van klanten te optimaliseren en zet daarvoor een combinatie in van technologie, kennis, expertise en samenwerking. Viscon Factory Intelligence maakt de oplossing vervolgens compleet werkend door het toevoegen van intelligente softwaremogelijkheden. Deze sluiten naadloos aan op het eigen systeem van de klant en kunnen ook in systemen van derde partijen geïntegreerd worden. Innovatie en business development zijn bij de Viscon Group de ‘buzz-woorden’. De deelname van Synergia in Viscon creëert nieuwe mogelijkheden en geeft toegang tot een industrieel netwerk van captains of industry. Ook opvallend is de deelname in en samenwerking met Honest Agtech. Deze innovatieve start-up richt zich op digitale ontzorging via een modulair servicemodel. Stuk voor stuk stappen die bijdragen aan de missie van Viscon: ondernemers in de hele wereld in staat stellen om efficiënt en duurzaam agrofood te produceren en distribueren. Nu nog even wachten tot de markt weer aantrekt.

Waar veel ondernemers in coronatijd het roer drastisch omgooiden, bleef Koppert Cress trouw aan zijn corebusiness: de gastronomie. Wat niet betekende dat de medewerkers op hun handen bleven zitten. Zij organiseerden zo’n 5.000 digitale Cressperiences: inspiratiesessies op afstand met eindklanten. Zo maakte Koppert Cress nog steeds impact, terwijl in het diepste dal de afzet voor 80% was weggevallen. Nu de lockdowns verleden tijd zijn, plukt het bedrijf de vruchten van de inspanningen gedurende de corona-jaren. De weg omhoog zal dan ook zeker weer gevonden worden. Het Westlandse bedrijf omschrijft zichzelf daarnaast als een ‘speeltuin voor start-ups’. Het sorteert nu al voor op de toekomst door nadrukkelijk samenwerkingen aan te gaan met innovatieve starters - specifiek uit het Delftse hightech circuit - die met elkaar gemeen hebben dat ze gefocust zijn op de optimale benutting van zonne-energie in de kas. Daarbij verliest Koppert Cress natuurlijk niet uit het oog waarvoor het werkelijk op aarde is: chefs blijven verrassen en samen nieuwe, spannende smaken en een creatieve kijk op groenten creëren. Mooie mijlpaal is de unieke ontwikkeling van een teelttechniek voor vanille. Baanbrekend? Het is nog even afwachten of de kostbare, maar zeer geliefde vanillestokjes uiteindelijk geld in het laatje gaan brengen.

Zeg je Looye, dan zeg je Honingtomaat. Maar naast dit inmiddels beroemde smaakbommetje heeft de tomatenkweker ook een keukentomaat op de markt gebracht, Looye JOYN. Het bedrijf wil zoveel mogelijk mensen van alle generaties laten genieten van smaakvolle tomaten, en kiest ervoor een merkenstrategie te voeren binnen het tomatensegment. Om te kunnen doorgroeien, is de afgelopen jaren een nieuwe directie gevormd, een nieuwe structuur ingevoerd en een nieuwe visie geformuleerd. De komende jaren ligt de focus op het slimmer, beter én duurzamer maken van het bedrijf. Daarvoor gelooft Looye Kwekers in de toepassing van sensoren, sensordata, robotisering en AI. Met de hoge gasprijzen van nu is de kostprijs wel een flinke uitdaging. De hybride ledlampen bleven afgelopen winter wel aan om de consument het hele jaar van het merk te laten genieten. Of dat haalbare kaart blijft en of Looye lang genoeg in de smaak blijft vallen, is aan de nieuwe generatie Looijes die nu deel uitmaken van de directie. Het bedrijf gleed dit jaar uit de top 10; wellicht met de nieuwe directie, structuur en visie de volgende editie weer terug naar het bovenste rijtje?

Zie hier een ondernemend teeltbedrijf dat al jaren zijn zaakjes goed op orde heeft. 4Evergreen ziet kansen en beweegt mee, ook als de bakens weer verzet moeten worden. Dat bleek bijvoorbeeld toen bij het uitbreken van de coronacrisis de USDA Organic markt, het Amerikaanse keurmerk voor biologische voeding, geleidelijk wegviel. Slagvaardig viel het besluit om – voor het eerst sinds jaren - geen USDA Organic paprika’s meer te telen. De focus ligt nu weer volledig op de reguliere paprikateelt. Echter 4Evergreen is zeer gefocust gebleven als het gaat om duurzaamheid en op dit aspect geven ze de concurrentie vaak het nakijken. Nu al draait 50% van het areaal op restwarmte en rest-CO2 en in 2025 moet dat gestegen zijn tot 75%. Die grotere onafhankelijkheid van de gasmarkt lijkt in het licht van het actuele energievraagstuk een gouden greep. 4Evergreen beseft eveneens heel goed dat voldoende goede medewerkers onmisbaar zijn voor het succesverhaal. Het gebrek aan passende huisvesting maakt de werving en het behoud van uitzendpersoneel (meestal arbeidsmigranten) lastig. Daarom is het paprikabedrijf begonnen met de bouw van eigen woonstudio’s. Een mooi voorbeeld van veerkracht en meebewegen en dus een stabiele plek in de Hillenraad100.

‘Een kale plant is zoals taart zonder slagroom’, vinden ze bij Bunnik Group. Daarom levert het bedrijf een vensterbank-klaar product en die eigen plant-potcombinaties maakt Bunnik uniek ten opzichte van concurrerende kwekers en leveranciers. Het visionaire Bunnik Plants van weleer is inmiddels in een volgende levensfase gekomen. Hier zijn standaardisatie, schaalgrootte, ketenregie en direct sourcing belangrijke thema’s. Het bedrijf groeit hard en dat is wellicht ook nodig om in dit segment bij de winnaars van de toekomst te behoren. De recente implementatie van een state-of-the-art ERP-systeem stelt Bunnik in staat om nog meer data te ontsluiten. Teeltduren, uitvalcijfers, maar ook productie-efficiëntie kan tot in de kleinste details gemeten worden. Bunnik wil naast zijn traditionele rol in de keten als kweker en producent ook de rol van kennis-kweker innemen. Door de schaalgrootte, het netwerk en de technische kennis kan het bedrijf samen met ketenpartners, zoals bijvoorbeeld grote retailers, een rol spelen in het versterken van de markt als geheel. Een interessante ambitie die wellicht in de toekomst kan resulteren in weer een hogere plek op deze lijst.

Dümmen Orange gelooft in de kracht van innovatie door technologie. Door kennis en technologie te verbinden, kan deze internationale veredelaar en vermeerderaar van bloemen en planten producten sneller, duurzamer en met minder verspilling op de markt brengen. Met die innovaties zijn maar liefst 200 R&D-medewerkers dagelijks in de weer. Zij zullen niet klagen over de werkplek die ze ter beschikking hebben; het Breeding Technology Centre in De Lier is het grootste sierteeltlaboratorium ter wereld. Hier werken wetenschappers, veredelaars en andere specialisten aan nieuwe branchenormen voor genetica en veredeling. Natuurlijke resistenties die het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen verminderen, zoals in het Intrinsa veredelingsprogramma, en procesverbetering in beworteling bij Basewell. Een platform voor predictive breeding is in ontwikkeling. Ondanks al deze investeringen is de toekomst voor Dümmen zelf lastig te voorspellen. Ons advies is om naast de Organizational Health Index die het bedrijf gebruikt voor de ontwikkeling van medewerkers, ook de Business Health Index voldoende aandacht te geven. Groot alleen maakt niet gelukkig. In de Tech50 scoorde Dümmen Orange nog vier sterren binnen het domein Genetics & Biology. Op deze lijst levert het bedrijf een paar plaatsen in omdat de resultaten onder aan de streep uitblijven.

Even wat superlatieven: Van Gelder groente & fruit heeft met ruim 5.000 producten het grootste assortiment in dagverse aardappelen, groente en fruit van Nederland, het is de grootste horecaleverancier van Nederland en een van de grootste spelers in de Nederlandse foodmarkt. Begin 2020 opende het familiebedrijf een nieuw, ultramodern distributiecentrum in Ridderkerk. In het nieuwe magazijn worden de handmatige processen tot een minimum beperkt en is een aantrekkelijke werkomgeving gecreëerd voor de medewerkers. Aan het distributiecentrum is bovendien een uniek Experience Center toegevoegd. Hier is iedereen - van consumenten tot klanten en van scholieren tot overheden – welkom om de wereld van groente en fruit binnen te stappen. Hier kun je al dat moois zien, proeven, ruiken en voelen. In 2020 won Van Gelder de prijs voor beste B2B webshop van Nederland. Een fijne bonus in dat moeilijke coronajaar, waarin de markt voor out-of-home, zoals kantines en horeca, enorm te lijden had onder de lockdown. Corona heeft een stevige aanslag op de groeiambities op het geweten, maar gelukkig komt Van Gelder nu weer goed op stoom.

Heeft u de volgende stap van uw onderneming scherp voor ogen? Maak kennis met Rembrandt Fusies & Overnames, voor een onderscheidende aanpak en jarenlange ervaring met transacties binnen Food & Agri.

• Gestructureerde aanpak en strakke procescontrole

• 20 jaar ervaring met toonaangevende transacties

• Toegang tot (inter)nationale Food

Agri-netwerken •

verwachtingen

welke roos geknipt mag worden. Een innovatieve bijdrage aan de productiviteit, kwaliteit, voorspelbaarheid én arbeidsbesparing. Porta Nova heeft bovendien het ultieme doel om een roos te telen met de laagste carbonfootprint per steel. Door over te stappen op deels gasloze verwarming en efficiënte ledverlichting kan deze roos op dit vlak dan wedijveren met de luchtvrachtroos uit Afrika. Een interessante ambitie. Goed voor een stevige sprong voorwaarts.

Let’s plantify the future. Together. Met deze pay-off vat Royal Lemkes in een paar woorden zijn missie samen. Het 140 jaar oude familiebedrijf wil met planten een fijn leven, een vitale business en een mooiere wereld creëren. Het bedrijf is de plantenservicepartner van grote Europese namen als IKEA, Jumbo, OBI, Kingfisher, ALDI en Praxis. Vanuit de visie dat schaal ertoe doet, zet Lemkes in op stabiele groei bij bestaande en nieuwe klanten en door groei van Plantify Partners Europe (PPE), dat in 2020 is opgericht. Met PPE wil Lemkes een netwerk van Europese handelsbedrijven uitbouwen, die samenwerken waar mogelijk, en tegelijkertijd toch hun eigen identiteit behouden. CEO Michiel de Haan maakt zich wel zorgen over ‘de ongemakkelijke waarheid van onze mooie branche’. Het bedrijf wil daarom haast maken met duurzaamheid. Het droomt van Positive Plants in 2030, planten die alleen een positief effect hebben op mens en milieu. Om die droom waar te maken, helpt Royal Lemkes bijvoorbeeld kwekers en transporteurs bij het berekenen van hun footprint. Het bedrijf toont leiderschap en maakt zijn naam als voorloper op het terrein van duurzaamheid waar.

Een nieuwkomer in de lijst. We zagen Atrium Agri al verschijnen in de HillenraadTech50 als een van de Greenhouse Technology spelers en ook in deze lijst horen ze thuis. In december 2021 werd het officiële huwelijk aangekondigd tussen Havecon, VB Group, PB tec en de partners Bom Group, Cambridge HOK, VEK en JB Hydroponics. De strategie van de groep laat zich omschrijven als ‘vrijheid in verbondenheid’. Iedere onderneming is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen resultaten, maar kan uiteraard met andere optrekken in projectconsortia. CEO Richard Smit geeft aan dat Atrium Agri vooral gezien moet worden als een investeringsmaatschappij. In de beoordelingsmethodiek van de Hillenraad100 zien we de verbindende holding met onderliggende ondernemingen echter als één notering. Zo geldt dat inmiddels voor vele bedrijvengroepen. Atrium Agri heeft een grote belofte in zich om door onderlinge synergie en schaal bij te dragen aan professionalisering, internationalisering en consolidatie in de technieksector. In de Atrium-stal zit een indrukwekkend aantal paradepaardjes met sterke marktposities in de tuinbouwtechnologie in Europa en Noord-Amerika.

Atrium Agri: welkom in de lijst!

Waar de rozenteelt grotendeels uit Nederland is verdwenen, blijft er hier gelukkig wel ruimte voor de absolute wereldtop. Porta Nova heeft maar één podiumplek in het vizier: nummer 1 in de teelt van Naomi-rozen. Met ruim 60 miljoen stelen per jaar is deze rozenkweker de grootste teler van Naomi ter wereld. De rode en inmiddels ook witte Naomi’s vinden hun weg naar de Europese topretail en sieren menig huwelijksfeest. Hoe je zo’n toppositie bereikt? Door in alles de grens te verleggen: in teelt, klimaat, technologie, data, organisatie, marketing, en natuurlijk ook in verkoop om de geleverde teeltprestatie in klinkende munt om te zetten. De rozenkweker maakt gebruik van een oogstassistent, een robot die met een laser precies aanwijst

Een Strelitzia Nicolaï of rode roos kun je bij iedere willekeurige sierteeltexporteur kopen. Maar hoe bouw je als exportbedrijf van planten en bloemen een unieke positie in de markt op? Noviflora vond een eigentijds antwoord op deze vraag en heeft dat vertaald in een leidende marktpositie in Scandinavië en Zwitserland. Daarbij bleek de multilocal strategie met voorwaartse integratie in deze lokale markten zeer succesvol. De overname van vier bedrijven in Scandinavie zorgde voor een groter marktaandeel in deze landen. Daarnaast zorgde het voor een betere risicospreiding, en een structurele verbetering van het ondernemingsresultaat in de afgelopen twee jaar. Door bloemen aan het assortiment toe te voeg en, zien klanten Noviflora nu bovendien als totaalleverancier. Met slimme lokale hubs en intelligente bestelsystemen voor category management versterkt Noviflora zijn positie als marktleider. Het klinkt soms allemaal zo logisch en eenvoudig, maar het blijft topsport. Daarom ook was de komst van twee ervaren kopmannen een welkome uitbreiding van het directieteam. Het resultaat? Gezonde groei en een mooie sprint in de Hillenraad100.

Met een historie van 125 jaar jezelf steeds opnieuw uitvinden: dat is knap! Maar bovenal is het absoluut noodzakelijk om in de dynamische wereld van de glastuinbouw relevant te blijven. Bij Certhon zijn ze zich bewust van die noodzaak en zetten ook zij zich steeds weer in voor het lokaler, gezonder, duurzamer en veiliger maken van voedselsystemen. Verse tomaten in de woestijn? Certhon wil het mogelijk maken. De participatie van het Japanse DENSO in Certhon was opmerkelijk nieuws in 2020. DENSO is de op een na grootste leverancier van geavanceerde robots ter wereld. Beide ondernemingen zetten zwaar in op automatisering. “We willen telers voorzien van betere hulpmiddelen, zodat ze meer controle hebben,” liet Edwin Vanlaerhoven, hoofd business development bij Certhon, optekenen. “En op plaatsen waar geen lokale telers zijn, maar wel vraag is naar lokaal voedsel zullen we de telers moeten vervangen door intelligente zelflerende productiesystemen.” Maar laten we niet vergeten dat deze innovatieve systemen erg energie-intensief zijn. Met de huidige energieprijzen lijkt deze ontwikkeling op korte termijn daarom iets minder snel toepasbaar. Bij Certhon zijn ze echter van de lange adem en bouwen ze met een hecht team aan het schijnbaar onmogelijke.

for a better and sustainable future

Let’s improve together

Wereldwijd zijn allerlei technologische ontwikkelingen gaande die de hortisector disruptief kunnen veranderen. Het is belangrijk wendbaar te blijven: door krachtenbundeling, inzetten van nieuwe technologieën en samenwerken aan innovaties met telers, leveranciers en startups.

Let’s improve together staat voor de manier waarop Royal Brinkman wendbaar blijft; sámen met telers, leveranciers en overige partners. Met gespecialiseerde producten en oplossingen leggen we de focus op de wens van de teler met als doel de tuinbouw wereldwijd te verbeteren.

Kijk voor onze producten en oplossingen op royalbrinkman.nl

De Instagram-feed van Biobest Group leest als een biologieboek over insecten. Een prachtig overzicht van gulzige veelvraten en onvermoeibare bestuivers. Biobest blijft zoeken naar innovatieve, duurzame oplossingen die bijdragen aan een betere bescherming van gewassen. Regelmatig kunnen de onderzoekers nieuwe biologische talenten aan het assortiment toevoegen. Biobest Group focust op sterke groei wereldwijd en hanteert daarvoor een zeer actieve, internationale buy & build strategie. Naast het vergroten van het marktaandeel in IPM (Integrated Pest Management), richt Biobest zich op de ontwikkeling van technologie, AI en data collection. Waar kennis en capaciteit ontbreekt, staat Biobest open voor intensieve samenwerking met partners. Illustratief daarvoor is de investering in en samenwerking met het Canadese Ecotion. Dit hypermoderne en dynamische data-oogstplatform is gebaseerd op een combinatie van diepe biologische kennis, cameravisie, sensortechnologie, artificiële intelligentie en robotica. Met de overname van Plant Products in Canada, de Bug Factory en eerder al Beneficial Insectary zet deze onderneming zich definitief op de kaart als wereldwijde speler. Net geen top-10-notering, maar een stijging van achttien plaatsen is iets om trots op te zijn.

De podiumplek van 2019 heeft Royal Brinkman niet vast weten te houden. Misschien een tijdelijk gevolg van de transformatie die het bedrijf doormaakt? In plaats van de traditionele totaalleverancier wil Brinkman. Geen dozen schuiven, maar adviseren en meedenken. Over belangrijke thema’s als klimaatbeheersing, watermanagement, duurzaamheid en gewasbescherming. Op het gebied van digitalisering is Royal Brinkman echt een early adopter en is e-commerce een belangrijke pijler in de bedrijfsstrategie. Sinds de aanvang van haar e-commerce activiteiten, inmiddels twaalf jaar geleden, is het online platform van Royal Brinkman leidend in de tuinbouw. Er worden continu stappen gezet in de doorontwikkeling van de online activiteiten en bedieningsconcepten. Mooie voorbeelden zijn de lancering van Hortispares.com, de livegang van de vernieuwde internationale offerteshops en het bereiken van 1 miljoen views in de Kennisbank. Royal Brinkman moet echter hard werken om in het consolidatiegeweld een relevante partij te blijven. De onzekerheid van de gasprijs is voor veel klanten een grote zorg, en daarmee ook onmiddellijk de zorg van de toeleverancier.

Florensis noemt zichzelf in het jaarverslag over 2021 “een veerkrachtige en wendbare 80-jarige”. Deze veredelaar en leverancier van uitgangsmateriaal brak al haar records in omzet en resultaat, ondanks Covid-restricties en het Brexit-effect. De veerkracht en wendbaarheid werden sterk op de proef gesteld toen deze twee geopolitieke uitdagingen, buiten de invloedsfeer van Florensis, tot leveringsproblemen leidden. Covid bracht het bedrijf daarnaast veel onzekerheid op de belangrijke productielocaties in Kenia en Ethiopie, waar vaccinatieprogramma’s veel langzamer op gang kwamen dan in Europa.Het zegt veel over de kwetsbaarheid van de tuinbouwketen, dat zelfs de leveringszekerheid van het altijd zo betrouwbare Florensis even niet vanzelfsprekend was. Dat lek is nu weer boven, maar met stijgende energiekosten, inflatie en aanhoudende kwetsbaarheid voor incidenten heeft de inmiddels 81-jarige nog steeds het nodige te stellen. Deze vitale senior maakt toch weer een sprongetje vooruit om als betrouwbare leverancier van uitgangsmateriaal de volgende horde in goede gezondheid te gaan halen.

Dit kleurrijke bedrijf heeft ook flink wat kleur op de wangen. De specialist in Anthurium en Orchidee is in veel opzichten een echte sterspeler met een top-assortiment in de waardevolle Phalaenopsisen Anthuriummarkt. Week in, week uit dagen medewerkers zichzelf uit om nieuwe rassen, nieuwe kleuren en nieuwe vormen te ontwikkelen. Zo creëren zij een enorme diversiteit aan Anthura-rassen, die over de hele wereld worden geteeld. Die veredeling is een langdurig proces: voordat de nieuwe rassen de consument bereiken, hebben zij een ‘reis’ van zeven tot acht jaar achter de rug. Anthura heeft al jaren een sterke focus op R&D en productontwikkeling, een nooit ophoudende zoektocht naar kwaliteitsverbetering, resistentere rassen en meer efficiency in het productieproces. En eerlijk is eerlijk, dat doen zij zeer goed, echter vooralsnog beperkt tot hun eigen plek in de keten. De prima prestaties leiden tot een welverdiende plek in de top 10 van deze lijst. We zijn benieuwd naar de volgende stap.

In fruit and vegetables Aartsen is more than just a number.

Deze toonaangevende onderneming heeft de missie om ondernemers wereldwijd in staat te stellen voor hun eigen markt te produceren. Op welke manier? Met (semi-gesloten) kassen, met energiebesparing, waterbesparing en CO2-reductie, met oog voor voedselveiligheid en met een hogere productie van betere kwaliteit. Om de wereldbevolking van voldoende voedsel te kunnen voorzien, zou telen eenvoudiger moeten zijn, was de gedachte van KUBO. Met dat idee in het achterhoofd ontwikkelde het bedrijf het Full Service Grow Concept. Een concept voor telers en investeerders mét en zonder telerservaring. Zoveel mogelijk output, met zo min mogelijk input: dát is de sleutel voor een duurzame toekomst. In 2021 nam investeringsmaatschappij NPM Capital een minderheidsbelang in KUBO. Daarmee haalde het Westlandse familiebedrijf een aandeelhouder aan boord met een lange investeringshorizon, een heldere visie op de sector en de middelen en knowhow om internationale expansie vorm te geven. Een slimme en goeddoordachte stap voorwaarts! Zeker nu na een aantal gloriejaren de markt voor kassenbouwprojecten even iets minder booming is.

Hong Kong op zeer specifieke markten. Er is een duidelijke focus en er zijn belangrijke en heldere keuzes gemaakt: geen brede Europese export en geen focus op het grootwinkelbedrijf. De vestigingen in Nederland en België richten zich dan ook exclusief op de thuismarkt Benelux. De vestiging in Hong Kong bedient daarentegen vijftien verschillende landen in Zuidoost-Azië. Mooi hoogtepunt in 2021: de grootste kiwileverancier ter wereld, Zespri, koos voor Aartsen als nieuwe distribiteur. Daar zal een klein feestje voor gevierd zijn… Het verhaal van Aartsen begint weliswaar al 115 jaar geleden, maar het bedrijf is allerminst een bejaarde digibeet. Drie jaar geleden is gestart met een van de meest ingrijpende en ambitieuze projecten in de historie van het bedrijf: het zelf ontwikkelen van een eigen ERP-systeem. Dat is een ambitieuze opgave want ERP en AGF gaat niet altijd goed samen. Aartsen houdt daarom de touwtjes in eigen handen.

Het Beekenkamp team met wereldwijd zo’n 2.600 collega’s, werkt zowel in de groenten-, pot- en perkplanten, als in verpakkingen en chrysanten. Beekenkamp heeft al jaren een sterke marktpositie en veel aandacht voor innovatie. Het gloednieuwe Research & Development Center dat in januari 2022 haar deuren opende, onderstreept die innovatiekracht nog eens extra. Want, zo redeneert de Beekenkamp Group, zonder innovatie geen bestaan. Deliflor, een van de drie bedrijven van de Beekenkamp Group, bewortelt met steekrobots chrysantenstekken van uitmuntende kwaliteit. Dat blijft niet onopgemerkt: er is sprake van een aanzienlijke toename in te bewortelen stekken voor derden, zelfs in opdracht van concurrenten. Om aan de blijvend toenemende vraag naar bewortelingscapaciteit te kunnen voldoen, bouwt Deliflor Hoogveld daarom een nieuw, innovatief bewortelingsbedrijf in Nieuwaal. Beekenkamp heeft het bedrijf goed op orde en blijkt ook voor andere spelers, zoals Schoneveld Breeding, een veilige en stabiele partner om samen aan de toekomst te bouwen.

Still going strong: misschien wel de beste typering van de Floral Trade Group. Deze totaalleverancier van bloemen, planten en decoratiemateriaal kan bogen op een stevige toppositie binnen de Europese handel in sierteeltproducten. Het bedrijf gaat rustig z’n gang en is wellicht de laatste jaren wat onderbelicht gebleven. Intern bouwt het bedrijf aan een stevig fundament met gespecialiseerde divisies in vakhandel, retail, e-tail en import. Ook heeft FTG de afgelopen jaren bovendien stevig ingezet op een datawarehouse. Met slimme algoritmes en zelf ontwikkelde software is het beter mogelijk om klantgedrag te voorspellen en gerichte acties te ondernemen. De FTG-familie blijft groeien. Regelmatig worden gespecialiseerde collega’s overgenomen en in die warme, almaar uitdijende familie opgenomen. Deze vaak kleine overnames spreken misschien minder tot de verbeelding, maar borgen wel de o zo belangrijke bedrijfscultuur. Om het robuuste familiebedrijf met het kloppend bloemenhart te laten groeien en bloeien, zijn voor FTG drie waarden essentieel: betrokken, verbindend en ondernemend.

Aan ambitie geen gebrek: Aartsen laat weten niet het grootste AGF-bedrijf binnen de branche te willen zijn, maar wel het beste. Het familiebedrijf heeft inmiddels de vierde generatie aan het roer staan en die vaart traditioneel een tikkeltje eigenzinnige koers. Aartsen richt zich met zijn drie vestigingen in de Benelux en een vestiging in

Deze zusterondernemingen hebben zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot twee krachtige spelers in de stal van het Noorse Bama Gruppen. Bama was al jarenlang een van de grote aandeelhouders in Nature’s Pride en met de uitkoop van de aandelen van oprichter Shawn Harris is Bama nu nagenoeg de enige aandeelhouder. Voor de Hillenraad100 kijken we vooralsnog vooral naar Nature’s Pride en Berries Pride. Het spectrum van deze ondernemingen is breed en omvat groenten, fruit en exoten voor supermarkten, foodservice en horeca. Dat ook hier de bessenkant speciale aandacht krijgt, is niet verwonderlijk. Fred van Heijningen heeft het CEO-stokje overgedragen aan Adriëlle Dankier (voormalig COO). Deze recente wisseling van de wacht markeert wellicht een nieuwe periode aan van verdere Europese groei. De ambitie van Bama om de positie in Scandinavië, Nederland en Polen verder te versterken, wordt daarmee onderstreept. Echter, het grote Europese spel dat Nature’s Pride zelf speelt, is heel wat competitiever. Er zijn veel nieuwe spelers in de markt. Daarnaast is het ook de vraag wat de koopdrachtdaling voor effect heeft op de business. Dit mede omdat de producten van Nature’s Pride zich aan de bovenkant van de markt bevinden. Blijft het avocado of wordt het toch weer aardappels eten?

BREEDING TO FEED THE WORLD

WAT WE DOEN

We ontwikkelen nieuwe groenterassen, met het beste dat de natuur ons biedt, ondersteund door geavanceerde technologie, en produceren en verkopen de zaden hiervan wereldwijd.

ONZE RASSEN

zijn afgestemd op (lokale) markt-, klimatologische- en teeltomstandigheden

460 MILJOEN

mensen wereldwijd eten dagelijks onze groenterassen

20 MILJARD kroppen sla, jaarlijks geteeld uit onze slazaden

VERNIEUWENDE CONCEPTEN VERNIEUWENDE CONCEPTEN

>30 gewassen, waaronder:

ONZE MISSIE...

Elke dag werken we samen duurzame gezonde, een aan toekomst voor mensen over de hele wereld. Voor onze generatie en nieuwe generaties.

jaarlijks 75 MILJOEN euro naar R&D

100nieuwe rassen per jaar

Resistenties tegen ziekten & plagen

Smaak, voedingsstoffen & consumptietrends

BIOLOGISCHE ZADEN

ZAADPRODUCTIE

Op 6 continenten In 25 landen >900.000 kg groentezaad per jaar

ZAADVERKOOP

Op 6 continenten Via eigen vestigingen en distributeurs

Door samenwerking met teler, retailer, handel & consument

ONAFHANKELIJK

FAMILIEBEDRIJF

Anno 1938

3 generaties

Samenwerken centraal

Langetermijnvisie

Ondernemerschap

DUURZAAMHEID ZIT IN ONS DNA

Verbeteren van gezondheid & welzijn van mensen: wereldwijd toegang bieden tot gezonde, gevarieerde groenten

Beperken van onze impact op het milieu

Verhogen van de levensstandaard van mensen

Jaap Mazereeuw

Chief Executive Officer & derde generatie

Opbrengst

+ + + -

Nieuwe teelmethoden

+ +

Wensen & behoeften markt

(Veranderende) klimatologische omstandigheden Minder gewasbeschermingsmiddelen, water, kunstmest bij de teelt

WERELDWIJD

EEN MULTILOCAL

We bouwen lokale vestigingen op en empoweren ter plekke onze medewerkers

>2000 medewerkers

>25 landen

>45 vestigingen

>40 nationaliteiten

Enza Academy: interne opleidingen op maat

“ Als familiebedrijf denken we in generaties, niet in kwartaalcijfers”

aan het roer

Met een areaal van 261 ha is Agro Care uitgegroeid tot een van de grootste hoogwaardige tomatenproducenten van Europa. Het geheim? Alle ballen op schaalbaarheid

Dus datadriven, standaardisatie, en gedegen management. In 2020 stapte NPM Capital als aandeelhouder aan boord om dit verder te faciliteren. De strategie: locaties die passen bij de verschuivingen in de markt. De ondernemers van Agro Care willen iedere dag beter. Ze vertalen met veel inzicht en lef de ontwikkelingen van buiten zo snel mogelijk in actuele business plannen. Om de schaalambitie van 1.000 ha waar te kunnen maken, durven zij te delen en collectief te opereren in de markt. Ondernemerschap pur sang dus. ‘No Limits, No nonsense’ blijft een krachtige vertrekpunt, maar na 25 jaar succes is deze slogan toch ingewisseld voor ‘We care for people’. Want Agro Care wil een bedrijf zijn dat actief is in groei: in de groei van tomaten én in de groei van mensen. En daar slaagt het uitstekend in. Daarom een terechte stijging van plek 5 naar plek 3.

Met een nieuw logo en nieuwe branding (‘Partners with Nature’) geeft Koppert een nog duidelijker gezicht aan zijn connectie met de natuur. Koppert is marktleider in de ontwikkeling van effectieve en veilige micro- en macrobiotische oplossingen. En het bedrijf is geenszins van plan die koppositie uit handen te geven. Ook in deze lijst blijkt Koppert standvastig: net als in 2019 staat het bedrijf op een prachtige tweede plaats. Koppert wil bijdragen aan 100% duurzame land- en tuinbouw door het ontwikkelen en bevorderen van duurzame teeltmethoden in samenwerking met de natuur. Vandaar: Partners with Nature. Daarnaast heeft de onderneming de ambitie om een 100% CO2neutrale organisatie te creëren voor de vierde generatie van dit familiebedrijf, die officieel in november 2021 aantrad. Eind 2020 nam Koppert het Braziliaanse bedrijf Geocom over. Geocom is actief op het gebied van landbouwtechnologie en heeft als eerste een exclusieve technologie ontwikkeld om via drones biologische middelen toe te passen. Met de overname van Geocom wil Koppert de precisielandbouw en de toepassing van biologicals een impuls geven, zodat ook de landbouw hier in de toekomst wereldwijd van kan profiteren.

Enza Zaden heeft een ijzersterke positie en ligt vol op koers om blijvend bij te dragen aan betere en gezondere voeding voor de wereldbevolking. Indrukwekkend feit: ruim 460 miljoen mensen eten groenten die zijn voortgekomen uit de veredelingsprogramma’s van Enza. De focus ligt op co-creatie met de teler die de belofte aan de consument waarmaakt. Het bedrijf zoekt de verbinding met de telers van de toekomst, in combinatie met de technologie van de toekomst. Praat je bij Enza Zaden over innovatie, dan praat je over genetica, technologie, duurzaamheid en betrokkenheid. De introductie van het eerste ToBRFV-resistente tomatenras is een mooi en direct bewijs van innovatiekracht gekoppeld aan marktgedrevenheid. Het familiebedrijf is permanent op zoek naar toptalent en met een uitgebreide range aan HR- en ontwikkelprogramma’s krijgt dat talent de ruimte en mogelijkheid om te groeien in persoonlijke ontwikkeling en vakmanschap. Waar Enza Zaden in de vorige lijst nog net buiten het podium viel, is dit topbedrijf nu onze absolute en onbetwiste nummer 1.

Vincent Weijers, Chief Operating Officer bol.com, Global Management Board Member GS1, Lid raad van advies Agro Care

‘Ik geloof echt dat autonome teams helpen om sneller en beter te reageren op veranderende omstandigheden. Als leidinggevende kun je wel aangeven wat je doelen zijn, maar laat het aan die zelfsturende teams om te beslissen hoe ze daar komen. Zo blijf je wendbaar en kun je inspelen op zo’n onverwacht scenario als waar we nu mee te maken hebben.’

Leren van Nederlands grootste webwinkel: Zo blijft bol.com wendbaar

Als er iemand is die veel weet van wendbaarheid en op- en afschalen, is het Vincent Weijers. Vincent is Chief Operating Officer (COO) bij bol.com. Deze Ahold Delhaize-dochter zag tijdens de coronalockdown het aantal bestellingen door het dak gaan. Ook voor Black Friday, Sinterklaas en Kerstmis wordt van de logistieke afdeling jaarlijks het uiterste gevraagd. Maar na een piek volgt altijd weer een rustigere periode. Hoe speelt Nederlands grootste webwinkel daarop in? En wat kan de tuinbouw daarvan leren nu de omstandigheden veel ondernemers dwingen om een forse stap terug te doen?

Op- en afschalen is bij bol.com dus aan de orde van de dag. Hoe kun je een bedrijf daarop inrichten?

“Laat ik beginnen met te zeggen dat ik geen ervaring heb met de uitzonderlijke situatie waarmee de tuinbouw nu geconfronteerd wordt. Ik begrijp dat door de schrikbarend gestegen gasprijs sommige ondernemers hun productie tijdelijk stilleggen omdat het simpelweg niet meer loont. Deze bijzondere marktsituatie is volgens mij onontgonnen terrein; daar zijn nog niet veel managementboeken over geschreven. Kijken we wat breder, dan zie je dat branches waar grote volumes in omgaan veelal kiezen voor automatisering, robotisering of mechanisering. Maar als de vraag er tijdelijk niet is, komen die machines stil te staan en dat is relatief duur. Daarom begint het thema op- en afschalen altijd met een visie: wat zijn mijn pieken en dalen en welke servicelevels wil ik leveren? Op basis daarvan zet je de juiste mix aan soorten capaciteit neer. Concreet kan dit betekenen dat je voor de afhandeling van je vaste kern voor automatisering kiest, maar tijdens de pieken een meer flexibele oplossing realiseert.”

En hoe doen jullie dat met personeel? Tuinbouwondernemers die in de wintermaanden hun activiteiten staken, hebben straks in maart wel weer medewerkers nodig. Hoe voorkom je dat je jouw medewerkers voorgoed kwijtraakt?

“Ik denk dat veel industrieën complementair zijn. De tuinbouw heeft wellicht andere pieken dan de retail. Het is daarom interessant om er eens over na te denken hoe je matches

kunt maken tussen bedrijfstakken met verschillende pieken en dalen. Wij doen dat bij bol.com wel binnen het bedrijf. We trainen mensen voor verschillende plekken in het proces. Als het druk is aan de inbound-kant dan werken ze daar en moeten er ineens veel pakketjes uit, dan schuiven we ze naar het bedrijfsonderdeel outbound. Dit kan voor ondernemers in de tuinbouw ook een eerste stap zijn: medewerkers in rustige tijden trainen voor meerdere functies of werkzaamheden. En daarnaast zou je eens kunnen uitzoomen en kijken of er samenwerkingen met andere sectoren mogelijk zijn om tot meer flexibiliteit in arbeid te komen. Ik zeg niet dat dit eenvoudig is, hoor. Want het vraagt om afstemming, zorgvuldige afspraken en training van mensen. Maar het is niet ondenkbaar.”

Op- en afschalen wordt gemakkelijker wanneer je de pieken en dalen kunt voorspellen. Daar besteden jullie bij bol.com waarschijnlijk veel aandacht aan.

“Klopt. Wij hebben 45 miljoen verschillende artikelen op onze website en dan kun je niet handmatig voor elk artikel een voorspelling maken. Gelukkig kunnen we met data en algoritmes de vraag wel goed voorspellen. Dat is belangrijk, want wij zijn zo groot dat een verkeerde prognose tot enorme problemen kan leiden in de rest van de keten. Denk bijvoorbeeld aan PostNL die onze pakjes moet bezorgen. Bij een slechte voorspelling heb je al je flexibiliteit nodig om problemen te voorkomen en dat is zonde. Je kunt je flexibiliteit beter benutten om nog beter op de behoeften van je klant in te spelen.”

Voorspellen is dus belangrijk en voor een goede voorspelling is transparantie in de keten nodig. We zien nu in de tuinbouw dat de verschillende schakels de kaarten tegen de borst houden. Zo laten bijvoorbeeld kwekers in belichte teelten in het midden of ze deze winter wel of niet gaan telen. Wat is daarvan het gevaar?

“Het is goed om je als ondernemer eens te verdiepen in het zogenaamde ‘bullwhip-effect’, ook wel ‘Zweepslageffect’ of ‘Forrestereffect’ genoemd. Dat leert ons dat een foute prognose aan het eind van de keten bij elke schakel steeds groter wordt. Stel bijvoorbeeld dat een plaatselijke supermarkt ineens

geen 10 kilo tomaten bestelt, maar 20. Zijn leverancier neemt het zekere voor het onzekere en bestelt 30 kilo. De groothandel ziet de vraag stijgen en vraagt de teler om 40 kilo te leveren. En de teler denkt: wow, ik moet veel meer tomaten gaan telen. Maar bij nadere bestudering van de gegevens blijkt die plaatselijke supermarkt in te spelen op een lokaal Italiaans event. Volgende week besteltie weer gewoon 10 kilo. Moraal van dit verhaal: transparantie in de keten is echt ontzettend belangrijk. Ook in de omgekeerde situatie van afschalen zoals die nu in de tuinbouw speelt. De volledige keten zou inzicht moeten hebben in de vraag en zou ook moeten weten hoeveel de consument bereid is om te betalen voor zijn product. Elkaar transparant informeren is uiteindelijk voor iedereen het beste.”

Tot slot nog een laatste tip over op- en afschalen?

“Ik ben een enorme voorstander van autonome teams. Ik geloof echt dat dit helpt om sneller en beter te reageren op veranderende omstandigheden. Als leidinggevende kun je wel aangeven wat je doelen zijn, maar laat het aan die zelfsturende teams om te beslissen hoe ze daar komen. Dan helpt het wel als je over genoeg data beschikt. Dan kun je met kleine stapjes en heel meetbaar continu verbeteringen doorvoeren. En zo blijf je wendbaar en kun je inspelen op zo’n onverwacht scenario als waar we nu mee te maken hebben.”

Verdiep je als ondernemer eens in het zogenaamde ‘bullwhip-effect’, ook wel ‘Zweepslageffect’ of ‘Forrestereffect’

‘Het is interessant om er eens over na te denken hoe je matches kunt maken tussen bedrijfstakken met verschillende pieken en dalen.’

Adviseur familiebedrijven Ruud Loos:

doen is geen optie in tijden van crisis”

‘Als je geschoren wordt, moet je stilzitten’ luidt een bekend spreekwoord. En dus zou je als ondernemer kunnen denken dat het verstandig is om bij een crisis de storm te laten uitrazen en niet in actie te komen. Onderzoek van het Erasmus Centre for Family Business laat echter een ander beeld zien. Familiebedrijven die bewust strategische keuzes maken, komen sterker uit een crisis. Niets doen, is geen optie. Een waardevolle les nu steeds meer donkere wolken zich samenpakken boven ondernemend Nederland.

Ruud Loos is adviseur familiebedrijven bij BDO Accountants & Adviseurs. BDO en Rabobank hebben een partnership met het Erasmus Centre for Family Business (ECFB) en zijn sponsor van de leerstoel voor familiebedrijven. In 2021 deed het ECFB onderzoek naar het herstel van familiebedrijven na een crisis. Een van de uitkomsten is dat degenen die assertief zijn, lef tonen en actief bezig zijn

dat betekent dat de ondernemer inteert op zijn eigen vermogen of privé financieel moet bijspringen.” Loos noemt dat de kracht van het familiebedrijf. Deze ondernemers vinden continuïteit enorm belangrijk en gaan vaak heel ver om hun bedrijf door de crisis te loodsen. Eventuele opvolging wordt tijdelijk ‘on hold’ gezet.

Nieuwsgierig blijven

Het goede nieuws is dat er bij veel familiebedrijven wel een opvolger klaarstaat. Een jaar of tien geleden werd het soms nog suf gevonden om het bedrijf van je ouders over te nemen; vandaag de dag heeft het familiebedrijf zijn stoffige imago wel afgeschud. “En kijken we specifiek naar de tuinbouw dan zien aankomende ondernemers dat deze sector volop uitdagingen biedt.”, aldus Loos. Dat deze opvolgers vaak wel eerst hun vleugels buiten het familiebedrijf uitslaan, vindt hij een positieve trend.

“De ervaringen die ze daar opdoen, zijn enorm waardevol. Met die bredere scope zijn ze dikwijls beter in staat om de bakens te verzetten dan de ouder die ze opvolgen.

nieuwe wegen te bewandelen. Daarom is het belangrijk om als oudere DGA ruimte te geven aan de ideeën van je opvolger, van een externe CEO of van een Raad van Advies. Leuke wetenswaardigheid: uit onderzoek blijkt dat familiebedrijven die langer dan 100 jaar bestaan met elkaar gemeen hebben dat zij externen toelaten in bijvoorbeeld de directie of een toezichthoudende rol. Dat houdt ze scherp en blijkt dus een succesfactor.”

met hun strategie, op termijn beter herstellen dan ondernemers die op hun handen blijven zitten. ‘Cruciale keuzes’ is de titel van het rapport. En cruciale keuzes blijken nodig om een crisis te overleven. Loos: “Een van de vragen die de eigenaar van een familiebedrijf zich zou moeten stellen, is: ben ik onder deze omstandigheden nog wel de beste eigenaar van dit bedrijf? Dat is een confronterende en misschien ongemakkelijke, maar wel een heel essentiële vraag.”

Teugels in handen

“In tijden van crisis zie je dat de focus van ondernemers vaak naar de korte termijn gaat”, vervolgt Loos. “De energiecrisis van nu heeft bijna een verlammend effect op plannen voor de langere termijn. Toekomstscenario’s voor bijvoorbeeld opvolging verdwijnen naar de ijskast. Want: is er straks nog wel een bedrijf om op te volgen? Ik zie dat de bestaande generatie nu in veel gevallen weer de teugels in handen neemt en er alles aan doet om het bedrijf in de familie te houden. Ook als

En dat is ook logisch. Als je al dertig jaar aan het roer staat en altijd succes hebt gehad, is je veranderingsbereidheid weleens wat minder groot. Maar een goede ondernemer blijft altijd nieuwsgierig en heeft het lef om

Informeel management

Het Erasmus Centre for Family Business is voor de adviseur familiebedrijven een belangrijke bron van informatie. Loos vertelt over een recent onderzoek waarin gekeken werd naar het effect van formele managementmethoden versus informele methode. Interessante conclusie is dat juist de informele managementpraktijken ervoor zorgen dat familiebedrijven, vergeleken met nietfamiliebedrijven, gemiddeld beter scoren op innovatie, productiviteit en uiteindelijk financiële prestatie. Loos: “Met informeel management doelen we bijvoorbeeld op voorbeeldgedrag, beslissingen nemen op basis van intuïtie en doelen kiezen die passen bij de identiteit van het bedrijf. Informeel management wordt nogal eens gezien als niet professioneel. Het tegendeel is dus waar en dat is voor leiders en toekomstige leiders van familiebedrijven waardevolle kennis. Het is belangrijk om het informele management in de dagelijkse praktijk te bewaken en daarin gestructureerd te investeren.”

“Niets

‘Een van de vragen die de eigenaar van een familiebedrijf zich zou moeten stellen, is: ben ik onder deze omstandigheden nog wel de beste eigenaar van dit bedrijf?’

‘Maar een goede ondernemer blijft altijd nieuwsgierig en heeft het lef om nieuwe wegen te bewandelen.’

‘Ik zie dat de bestaande generatie nu in veel gevallen weer de teugels in handen neemt en er alles aan doet om het bedrijf in de familie te houden.’

Drs. Ruud Loos, Senior Manager Adviesgroep Familiebedrijven BDO

‘Degene die assertief zijn, lef tonen en actief bezig zijn met hun strategie, herstellen op termijn beter dan ondernemers die op hun handen blijven zitten.’

Eregalerij der groten: de Hillenraad500+

In de categorie 500+ kijken we traditiegetrouw naar grootschalige ondernemingen die actief zijn op het mondiale speelveld en de Hillenraad Top100 ontstegen zijn. Maar anders dan voorgaande edities hebben we besloten om deze ‘buitencategorie’ niet meer te ranken volgens de normen van de Hillenraad100 omdat de meeste van deze ondernemingen inmiddels teveel omvattend zijn geworden om ze vergelijkend te kunnen beoordelen. Uiteraard geven we ze een ereplekje in onze Eregalerij der groten en zoomen in op hun bijzondere verdiensten.

Gelijk speelveld

Het aparte podium voor 500+-bedrijven doet recht aan de grote topondernemingen zelf, maar ook aan de ondernemingen in de top 100. Iedere onderneming is immers op zoek naar een ‘level playing field’. Om in de 500+ categorie van de Hillenraad ranking te vallen, heeft een onderneming substantiële bedrijfsactiviteiten in Nederland en een gerapporteerde omzet van structureel meer dan 500 miljoen aan tuinbouw gerelateerde omzet. Uit onderzoek blijkt dat ondernemingen van deze omvang wezenlijk anders georganiseerd, anders gestructureerd en anders gefinancierd zijn dan hun kleinere collega’s. Ze hebben vaak een brede internationale marktbenadering en veelal het karakter van een corporate organisatie.

Zuiver vergelijk

In het bestuderen van de kenmerken van deze ondernemingen kwamen we als onderzoeksteam al snel tot de conclusie dat het moeilijk, zo niet ondoenlijk is om een zuivere vergelijking te maken. De soms zeer indrukwekkende jaarrapporten ten spijt. Voor een goede en eerlijke ranking willen wij de diepte in en bedrijven onderling vergelijken en ranken op toonaangevendheid, EBITDA-groei van het tuinbouwonderdeel, een peergroup review en industry footprint. Een onmogelijke opgave. Want hoe vergelijk je de kenmerken van bijvoorbeeld de Dutch Flower Groep met Bayer of BASF? Verschillende experts gaven aan dat zelfs na een diepgravend due diligence onderzoek je toch blijft hangen in ‘normalisaties’ en ook dat blijft dus arbitrair.

Eregalerij in plaats van ranking

Het was dus een logisch besluit om de ranking overboord te zetten. Maar we vinden wel dat deze topondernemingen een plekje in ons overzicht verdienen. Want juist ook zij dragen bij aan de wereldwijde relevantie van de tuinbouw. En dus creëren we hier graag een Eregalerij: een podium voor de meest toonaangevende 500+ ondernemingen die een absolute rol van betekenis spelen in het tuinbouwcluster. We zetten deze bedrijven in het zonnetje en kiezen ervoor om niet het volledige spectrum van het zonlicht te gebruiken. We hanteren een spotlight en

zoomen in op één onderscheidend aspect van de onderneming. Geen onderlinge ranking dus, maar een ‘eredoctoraat’ voor bijzondere verdiensten.

World League

Vanuit de Eregalerij met Nederlandse 500+-ondernemingen is het een kleine stap naar mondiale spelers van vergelijkbare grootte. Om die vergelijking te maken, hebben we verderop in dit magazine een lijst opgenomen met internationale 500+-ondernemingen. Deze hebben we allen enkelvoudig gerangschikt op verkoopomzet. De lijst geeft een goede indicatie van de wereldspelers waarmee de Nederlandse ondernemingen zich op dit internationale speelveld kunnen meten. De grens van 500 miljoen euro omzet lijkt voor veel Nederlandse ondernemingen nog ver weg. Toch treden steeds meer Nederlandse spelers toe tot deze ‘World League’, bijvoorbeeld omdat zij overgenomen worden door mondiale spelers. Wij zijn benieuwd welke nationale grootheden in de toekomst uitgroeien tot wereldspelers.

Toelichting Eregalerij

De focus ligt op ondernemingen in de kennis- en kapitaalintensieve tuinbouw met een sterk internationaal blikveld. We kijken hier nadrukkelijk breder dan alleen de tuinbouwproducten zelf. Het gaat om veredelings- en vermeerderingsbedrijven, mondiale prodnemingen in verse groenten, fruit of sierteeltproducten, en ondernemingen in grootschalige toelevering.

De ondernemingen zijn op alfabetische volgorde gerangschikt en het profiel is door onze redactie met zorg samengesteld uit diverse bronnen. Daarbij ligt de focus steeds op één onderscheidend aspect. Bij de korte beschrijving van de onderneming vindt u bovendien een aantal kentallen. De redactie heeft ontwikkelingen tot medio september 2022 daarin meegenomen.

Legenda

In de Eregalerij staan de meest toonaangevende (inter)nationale ondernemingen die grootschalig actief zijn in Nederland. Ondernemingen in deze categorie 500+ voldoen aan het criterium ‘structureel’ meer dan 500 miljoen euro tuinbouw gerelateerde omzet.

Aanduiding van de categorie binnen het tuinbouwcluster

Totale groepsomzet van de gehele onderneming

Deel van de omzet dat gerelateerd is aan tuinbouw

Totaal aantal medewerkers wereldwijd Medewerkers in Nederland

Aantal buitenlandse vestigingen

Schatting gemaakt door Hillenraad100 bij het ontbreken van openbare bronnen *

Nunhems: een groen pareltje in de kroon van een chemiereus

BASF kennen we als de Duitse chemiereus. Het conglomeraat is een absolute wereldspeler en dé partner voor uitdagingen die met chemie kunnen worden opgelost. BASF ontwikkelt vanuit zeven divisies chemie die bijdraagt aan een duurzamere toekomst. Een van de divisies is Agricultural Solutions. Het onderdeel Seeds & Traits bevat het groene veredelingspareltje Nunhems. Nunhems biedt samenwerking en klantgerichte oplossingen voor de hele groenteketen: telers, de verwerkende industrie, plantenkwekers, dealers, handelaren, retailers en de foodservice-sector. Een mooie samenwerking in het Nederlandse agrocluster betreft een deelname aan AGROS. Dit is een topsectorprogramma waarbij WUR en andere partijen uit de glastuinbouwcluster werken aan de autonome kas. Samenwerking is er ook tussen BASF’s groentezadenbedrijf en Enza Zaden. Begin 2022 sloten zij een kruislicentieovereenkomst voor gepatenteerde eigenschappen in groenten. Deze overeenkomst zal de innovatiekracht van beide bedrijven vergroten en de ontwikkeling van nieuwe groentezadenrassen versnellen. Dat BASF een plekje verdient in deze eregalerij zal niemand betwisten.

De eerste Unicorn in de Nederlandse tuinbouw

Wie had dat gedacht: een leverancier van (golf)kartonnen verpakkingen, groot geworden in de tuinbouw, wordt in de overname door Stora Enso gewaardeerd op 1 miljard euro. Geen sexy product, wel een sexy business dus. Kartonnen verpakkingen zijn booming. Want karton is 100% recyclebaar en 100% gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. En De Jong Packaging zorgt ook nog eens voor duurzame productie door te kiezen voor 100% FSC-gecertificeerd papier, natuurlijke lijm en waterbased inkt. De Westlandse specialist in golfkarton heeft inmiddels eigen productieen voorraadlocaties in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland en produceert dagelijks 2,5 miljoen verpakkingen. De ambitie is om in karton alle mogelijke verpakkingsoplossingen te bieden, tot aan kartonnen bloemenemmers toe. De roep om minder plastic is daarbij een mooi duwtje in de rug. Daarnaast lift het bedrijf natuurlijk mee op de stijgende online aankopen, waardoor busjes vol kartonnen dozen meer en meer het straatbeeld bepalen. Bij De Jong Packaging zien we doortastend ondernemerschap met lef en vertrouwen in de toekomst. Een bewijs is de grootschalige nieuwbouw in de Lier en de overname in 2021 van papierfabriek De Hoop in Eerbeek. Na deze eerdere grote stappen zijn ze nu in 2022 zelf overgenomen voor een in de tuinbouw ongekende overnamesom. Terecht een Unicorn.

Powerhouse in gewasbescherming en zaden

Bayer is wereldmarkleider in gewasbescherming en zaden en deze krachtpatser mag natuurlijk niet in de eregalerij ontbreken. In 2021 lanceerde de multinational de nieuwe paraplu ‘Vegetables by Bayer’. Daaronder vallen bekende merknamen als De Ruiter, groentezaden voor gewassen onder glas, het groenteveredelingsbedrijf Seminis en natuurlijk de activiteiten van het voormalige Amerikaanse Monsanto vegetable seeds. Met deze optelsom van zaadbedrijven werd het Duitse Bayer in 2018 in één klap de grootste groenteveredelaar van de wereld. Bayer heeft als missie het helpen veranderen van de agrosector naar een meer duurzame voedingsproductie. De leidende strategische visie is verwoord als ‘Health for all, hunger for none’. Door biologie, chemie en digitale tools slim te combineren, wil Bayer innovatie versnellen. Daarbij zet het bedrijf in op R&D, de ontwikkeling van een ‘diep’ digitaal ecosysteem en een veelheid van partnerships. Illustratief daarvoor is het strategisch partnerschap dat Bayer in 2021 met Microsoft is aangegaan. Bayer en Microsoft gaan samen nieuwe oplossingen ontwikkelen voor onder meer duurzame inkoop, verbetering van de toeleveringsketen, en monitoring en meting van de ESG-criteria.

Kampioen in het opschalen

Dutch Flower Group doorbrak in de afgelopen periode de omzetgrens van 2 miljard euro en is daarmee verreweg de grootste handelspartij in sierteelt in Nederland. In de 500+ eregalerij is voor Dutch Flower Group zonder twijfel plaats als kampioen in de categorie schaalbaarheid. Met een doortastende strategie voor autonome groei en voor buy & build voegt DFG keer op keer activiteiten en bedrijven toe aan het palet die het leven én de cijfers kleurrijker maken. Naast kleinere aanwinsten, zoals Barendsen en Aablo Export, haalde de groep in 2020 een van de grootste handelsbedrijven in planten aan boord. Het Aalsmeerse Waterdrinker vormt nu samen met de DFG-bedrijven OZ Planten en Hamiplant de Dutch Plant Group. Begin 2021 werd The Floral Connection geboren: door een fusie tussen drie DFG-bedrijven in één klap de grootste retailspeler voor bloemen en planten in Europa. Het bouwen aan de meer dan 30 gespecialiseerde handelsbedrijven is, na het afscheid van Marco van Zijverden, toevertrouwd aan voormalig Ahold-man Jan van Dam als nieuwe CEO. Hij zal zijn plek in deze eregalerij met verve kleur geven.

Eén partner voor de integratie van al uw installaties en systemen

De bloemist in de hoofdrol

FM Group heeft in zeer korte tijd de overstap naar de 500+ eregalerij van Hillenraad gemaakt. FM Group, de nieuwe naam van FleuraMetz, is groot geworden door go-to-market strategieën voor met name de bloemist. Ook voor de andere doelgroepen, de groothandel en grootschalige retail, ontwikkelt FM Group inmiddels een passende strategie. Het bedrijf ontwikkelt zich steeds verder tot allround provider van bloemen en planten, qua omvang en ook met de gekozen landen- en divisiestructuur. De FM Group laat blijken over een zeer wendbare organisatie te beschikken. Onder het motto ‘never waste a good crisis’ heeft het bedrijf in de eerste fase van de coronacrisis een intern integratieproces uitgerold. Toen de omzet van de ene op de andere dag grotendeels wegviel, werd in zeer korte tijd een niet voor mogelijk gehouden logistieke efficiencyslag gerealiseerd. Dit project ligt aan de basis van de sterke operationele resultaten in 2021, die samen met de voorgenomen fusie met Hilverda de Boer de overstap naar deze eregalerij rechtvaardigen.

Groenten en fruit in velerlei verschijningsvormen

Waar voor de tuinder verse groente en fruit centraal staan, vertaalt Greenyard dit in een breed en veelzijdig portfolio van gezonde consumentenproducten voor de retail. De hedendaagse consument is op zoek naar inspiratie, keuze, gezondheid en gemak, en ziet op zijn bord graag voedingsmiddelen die met respect voor de natuur geproduceerd zijn. Greenyard biedt gezonde producten voor iedere levensstijl en leeftijdscategorie. Vers, diepgevroren of verwerkt. Traditionele of nieuwe soorten. Exotisch of lokaal. Voorverpakt of in bulk. Het kan allemaal. Deze one-stop-shop partner heeft een sterke en brede positie bij de grote retailers. De focust ligt op een gezonde toekomst en versnelling in kernactiviteiten. Greenyard wil uitgroeien tot de drijvende kracht achter een gezondere levensstijl en duurzamere voedseltoeleveringsketens. De onderneming breidt zijn internationale aanwezigheid continu uit. Door het wereldwijde netwerk met lokale verkoopkantoren en productiefabrieken kan Greenyard steeds dicht bij zijn klanten zijn.

van energieverbruik, bescherming tegen overstromingen, én een duurzame productie van gezonde, veilige en smakelijke versproducten. Grodan is het relevante ROCKWOOL-onderdeel dat zich richt op steenwolsubstraatoplossingen voor de professionele tuinbouw. Begin 2022 werd Grodan opnieuw gecertificeerd met het EU Ecolabel-certificaat voor minerale groeimedia. Door herziening van dit label worden er veel hogere eisen aan producten gesteld dan voorheen. Zo moet Grodan voor 70% van de afzet een recyclingoplossing aanbieden en moeten de producten zelf voor minimaal 30% uit gerecycled materiaal bestaan. Dat lukt! Mooi dat deze innovatieve en duurzame onderneming zo met één product type bijdraagt aan de wereldwijde relevantie van tuinbouw.

Duurzame wereldspeler met één tuinbouwproduct

ROCKWOOL is wereldmarktleider op het gebied van steenwoloplossingen. Steenwol is een zeer veelzijdig product dat wordt gebruikt voor tal van toepassingen: van bouwisolatie tot akoestische plafonds en van isolatie voor scheepvaart tot plaatmateriaal voor gevelbekleding. De ROCKWOOL Group wil het leven verrijken van iedereen die haar oplossingen in aanraking komt. Het bedrijf gaat een groot aantal belangrijke hedendaagse uitdagingen op het gebied van duurzaamheid aan: reductie

Gebundeld ondernemerschap

Growers United heeft een lange historie, maar de inkt van de nieuwe naam is nog maar net droog. In 2020 kreeg coöperatie DOOR - in 1995 begonnen als telersvereniging Prominent - deze nieuwe naam die naadloos past bij de strategie van samen ondernemen. Growers United is een eigentijdse coöperatie. Dat eigentijdse zit niet alleen in het flitsende, nieuwe pand op Honderdland, maar vooral in de structuur. Growers United is sinds 1 januari 2021 een coöperatie met aandelen en daarmee zijn de leden écht eigenaar van een stukje coöperatie. Het eigentijdse zit ‘m ook in het Future Proof-programma, waarbij leden samen naar de toekomst kijken. Alle leden hebben een toekomstvisie 2030 ingeleverd en vervolgens in een aantal sessies met elkaar gesproken over hoe zij daarnaartoe kunnen werken. Voor jonge ondernemers is er een speciale ‘Under 40’-groep. Met deze intensieve ondersteuning en begeleiding van de nieuwe generatie telers maakt de coöperatie haar belofte ‘Good food in good hands’ zeker waar. Growers United kan momenteel rekenen op 635 hectare tomaten, (punt)paprika’s, komkommers en aubergines. De bundeling van ondernemerschap is een aansprekend voorbeeld van vernieuwende coöperatieve kracht en daarvoor maken wij graag een plekje vrij in deze 500+ eregalerij.

Size matters

Met een areaal van meer dan 1100 hectare is coöperatie Harvest House de grootste telersvereniging van vruchtgroenten. Harvest House-telers zijn niet alleen actief in Nederland, maar ook ver buiten de landsgrenzen: in Tunesië, Marokko, Frankrijk en Portugal wordt gezorgd voor een jaarrond aanbod. Alles bij Harvest House is groots, veelomvattend en vooruitstrevend. De coöperatie heeft als missie om de hele wereld toegang te bieden tot gezond, voedzaam en lekker eten, met een minimale impact op het milieu. Daarvoor is innovatie, technologie en het gebruik van data en kunstmatige intelligentie noodzakelijk. De recente samenwerking met Source.ag komt dan ook niet onverwacht. Met kunstmatige intelligentie in de kas kunnen de aangesloten telers hun teelt nóg efficiënter maken, en de productie optimaliseren en beter voorspelbaar maken. De eerste ontwikkelingen worden inmiddels getest en toegepast. De telersvereniging pioniert ook met robotica en zet tegelijkertijd interessante stappen in duurzaamheid. Zo berekenen ze met de hortifootprint de exacte milieu-impact van zaadje tot schap. Harvest House is continu in ontwikkeling en gezien haar omvang is de coöperatie dat ook zeker aan haar stand verplicht.

We set your business in motion

WIJ BEGRIJPEN DAT U WILT GROEIEN

Kwaliteit en innovatie zijn kernbegrippen voor u als koploper in de tuinbouw. Dat kan alleen door in beweging te komen én door toepassen van data en informatie uit uw bedrijfsprocessen. Daarom ontwikkelen we slimme, duurzame en integrale oplossingen. Onze software en installaties werken samen aan het ideale teeltklimaat, de beste ruimtebenutting, het laagste energieverbruik en de optimale arbeidsinzet. Daarmee zet Bosman Van Zaal de standaard. Niet voor niets zijn het de kennisintensieve koplopers van de internationale tuinbouw die onze producten en systemen inzetten voor hun dagelijkse processen. Want met Bosman Van Zaal blijft u groeien.

bosmanvanzaal.com

nieuwe perspectieven in duurzaamheid

Ontdek samen met BDO waar de kansen liggen in úw markt

In de huidige tijd van onzekerheid en complexiteit is het thema verduurzaming een nóg belangrijker onderwerp geworden. ESG ‘Environmental, Social and Governance’ aspecten spelen hierbij een belangrijke rol voor bedrijven, overheid en consumenten. Kortom, welke impact hebben organisaties en bedrijven op het milieu en onze samenleving? En nog concreter, welke impact heeft úw organisatie? De BDO Sustainability Readiness Tool geeft uw organisatie inzicht in de huidige status, de doelen en ondersteunt bij het verder verduurzamen.

Meer weten? Bel Frank Meijnders of Tim Zwinkels op (070) 338 08 08 of kijk op bdo.nl

Vijfsterrenwerkgever

‘Het primaire doel van Rijk Zwaan is medewerkers een prettige en duurzame baan bieden met goede arbeidsvoorwaarden.’ Het is de opmerkelijke eerste zin op de website onder het kopje ‘Werken bij Rijk Zwaan’. De zaadveredelaar maakt deze belofte in de praktijk al jaren waar. In 2018 werd het Lierse bedrijf wederom uitgeroepen tot een van de beste werkgevers van Nederland. Sharing a healthy future is een passend bedrijfsmotto. Passend bij de gezonde producten, waarvoor het zaad van Rijk Zwaan de basis legt. Maar ook passend bij het HR-beleid dat volop mogelijkheden biedt voor groei en persoonlijke ontwikkeling. Passend bij de Rijk Zwaan Academy met meer dan 100 mogelijkheden voor training en opleiding en bij de visie om nieuwe collega’s direct een vast contract en een goed salaris te bieden. In de komende vijf jaar staat 400 miljoen euro aan investeringen op het programma en verwacht Rijk Zwaan met 650 fte te gaan groeien. Met de website www.rijkzwaancareers.com in zes talen moet het lukken om daarvoor het nodige talent aan te trekken.

Lichtbaken in donkere tijden

Met een eigen jaarlijkse marktgroeiverwachting van 20% voor de wereldwijde belichte teelt en met de acquisitie van Fluence van Osram, zijn de ambities van Signify onmiskenbaar groot. Alhoewel recente ontwikkelingen in de Nederlandse tuinbouwmarkt hier ook een ander licht op zullen doen schijnen: de energiecrisis heeft grote impact op belichte teelten. Het aandeel tuinbouw in de omzet van deze lichtreus is weliswaar klein, de inzet hierop is groot. Niet alleen de marktverwachting, maar ook de inzet van Signify’s Brighter Lives reflecteert de groei- en duurzaamheidsambitie van Signify. Binnen Brighter Lives is horticulture een centrale pijler. De tuinbouwportfolio omvat de ledoplossingen van Philips en Signify, UV-C desinfectie en van oudsher de HPS-lampen. Met de acquisitie van Fluence versterkte Signify zijn marktpositie in de Verenigde Staten en in cannabis. Daarmee wordt het met afstand de grootste speler. Dit zal zijn invloed hebben op de markt waarbij ledbelichting in de tuinbouw hard op weg is een commodity-product te worden. Na een fase van wildgroei komt consolidatie en blijft er uiteindelijk maar een handvol leveranciers over. Signify hoort daar zeker bij.

vijf vestigingen in Nederland. Syngenta Group heeft twee belangrijke divisies: Syngenta Crop Protection en Syngenta Seeds. Door eersteklas onderzoek, mondiaal bereik en toewijding aan zijn klanten helpt Syngenta opbrengsten te verhogen, het milieu te beschermen en de gezondheid en kwaliteit van leven te verbeteren. Het afgelopen jaar investeerde Syngenta Vegetable Seeds in nieuwe R&D-centra in Murcia en Almeria. Deze Spaanse regio’s zijn strategische productiegebieden voor de agrovoedingssector. Dankzij deze investering in R&D kan Syngenta verder werken aan nieuwe technologieën om de productprestaties ook met behulp van digitale tools, analytics en datawetenschap te verbeteren. Blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling is volgens Syngenta essentieel om de snelheid en precisie van oplossingen voor telers te vergroten. Dat deze wereldkampioen allround een plekje in de eregalerij verdient, is wat ons betreft een no-brainer.

Een thuishaven voor het hele peloton

Afgelopen jaar vierde The Greenery zijn 25-jarig jubileum. Wie herinnert zich nog de schok in de sector na de fusie van negen groente- en fruitveilingen eind vorige eeuw? De vertrouwde lokale veilingen voor veel telers verdwenen en wat daarvoor in de plaats kwam, was onzeker. Aan de toekomst van The Greenery is vaak getwijfeld, maar onder leiding van CEO Steven Martina is de onderneming een relevante factor in het tuinbouwcluster gebleven. Voor vaste klanten als Jumbo bewijst The Greenery zijn waarde. En waar Jumbo het afgelopen jaar op het Parijse wielerpodium stond, verdient ook The Greenery een plek in deze eregalerij. Met ruim 950 miljoen euro omzet in 2021 en een slagvaardige organisatie doet de coöperatie na een aantal zware touretappes nog steeds mee om de prijzen. The Greenery is zonder meer van waarde voor het peloton van Nederlandse tuinbouwbedrijven. En bestond er een groene trui voor het bedrijf dat het meest trouw aan principes en telers blijft, dan kreeg The Greenery die beslist om de schouders.

Wereldkampioen allround

Syngenta Vegetable Seeds & Flowers is de meest veelzijdige tuinbouwveredelaar wereldwijd. Groot in zowel de voedingstuinbouw als in de sierteelt. Deze agrotechnische reus is de dochter van een Chinees moederbedrijf maar heeft het hoofdkantoor in Zwitserland en

Nummer één in overnames

Met naar verluid meer dan 350 overnames sinds de oprichting in 1850, waren overnames ‘dagelijkse kost’ voor Total Produce. Wat Charles McCann ooit in Ierland begon als bescheiden groothandel in groente en fruit, is uitgegroeid tot wereldwijde speler in telen, inkopen, verpakken en distribueren van vele soorten groente en fruit voor retail, groothandel en foodservice. Na eerdere fusies en een afsplitsing van Fyffes in 2006 is Total Produce ontstaan als moederbedrijf van de vele AGF-dochters. In de daarop volgende jaren versterkte het bedrijf met verschillende overnames zijn aanwezigheid in Nederland en in Noord- en Zuid-Amerika. In 2018 nam Total Produce een minderheidsbelang van 45% in de Dole Food Company. In 2021 besloten Total Produce en Dole Food Company samen verder te gaan onder de nieuwe naam Dole plc. Deze in de Verenigde Staten beursgenoteerde onderneming is dus het resultaat van een veelheid aan overnames en deelnames. Doel daarvan was steeds om de positie in de keten te borgen door zowel voorwaarts als achterwaarts te integreren. Een succesvolle strategie, zo blijkt.

‘World League’ in groenten, fruit en sierteeltproducten: internationale 500+ ondernemingen

Voor het zevende jaar op rij hebben we een lijst samengesteld met internationale ondernemingen die actief zijn binnen de internationale tuinbouw- en verssector. De grote ondernemingen in deze ‘World League’ hebben allen een omzet van meer dan 500 miljoen euro. De lijst is tot stand gekomen op basis van het enkelvoudige criterium omzet. We hebben geen onderzoek gedaan naar de brede performance van de ondernemingen en verbinden er dus ook geen kwalificatie aan. De onderneming met de hoogste verkoopomzet in ‘Fresh Produce’ staat bovenaan. We hebben de grens strikt bij 500 miljoen gelegd. Het totaal aantal werknemers speelt geen rol in deze notering. De lijst omvat ondernemingen die verse tuinbouw gerelateerde producten veredelen, telen, bewerken of verhandelen. Het verschil tussen tuinbouw en akkerbouw maken we op basis van het criterium of de producten met zorg en aandacht geteeld worden voor de consument en een hoge productwaarde hebben zodat zij per stuk, per kilo of per collo verhandeld worden. Ondernemingen die agrarische producten in bulk produceren of verhandelen vallen buiten deze lijst, ook retailers vallen hier buiten. Deze ‘World League’ geeft het speelveld aan waarbinnen de bedrijven uit de Nederlandse categorie 500+ zich kunnen meten. We zien overigens een opvallende concentratie van tuinbouw gerelateerde ondernemingen in Europa; dit kan een enigszins vertekend beeld geven omdat de concernomvang in de Angelsaksische wereld gemakkelijker te achterhalen is.

We realiseren ons dat deze lijst niet volledig is omdat de wereld een zeer groot speelveld is en omdat van een aantal ondernemingen geen betrouwbare openbare omzetcijfers bekend zijn. Tenslotte is de lijst onderhevig aan mondiale prijsvorming van de producten en wisselkoersverschillen, die kunnen een 500+ onderneming buiten de lijst doen belanden bijvoorbeeld louter vanwege valutaschommelingen. We houden ons aanbevolen voor verdere aanvullingen.

Juan Garcia Lax

Bama Gruppen

TECH50 2021 NOG ALTIJD ACTUEEL

In 2021 presenteerden wij na de fameuze SUB40 in 2018 ons tweede themanummer, de TECH50. Een jaar later kunnen wij constateren dat het thema TECH nog steeds actueel is. Zeker nu de perspectieven van de tuinbouw onder druk staan is aandacht voor techniek en technologie een onmisbare sleutel voor een gezond en toekomstbestendig tuinbouwcluster.

In 2018 besloten we om na vijftien succesvolle edities van de Hillenraad100 het eens over een andere boeg te gooien. In plaats van ieder jaar de 100 meest toonaangevende ondernemingen in de Nederlandse tuinbouwsector te ranken, kozen we voor een tweejaarlijks meetmoment. Door de interval tussen de metingen langer te maken, zijn de uitslagen en verschillen wat duidelijker. Het tussenjaar was een goed moment om eens een deep dive te doen in een belangrijk thema. Zo maakten we in 2018 een thema-uitgave over de meest aantrekkelijke bedrijven voor young

professionals: de SUB40. In 2020 stak corona een spaak in het wiel en moesten we het tweede themanummer een jaartje opschuiven. Eind oktober 2021 rolde de TECH50 van de pers en in het Biodiversity Center Naturalis mochten wij Certhon kronen tot overall winnaar omdat zij de meeste complete tech speler waren.

Geen appels met peren vergelijken Dat thema technologie hadden wij in 2020 natuurlijk niet toevallig gekozen. Wij signaleerden al eerder dat de technologiebedrijven het in onze lijst van 2019 bijzonder goed deden. Dat deed

bij ons de vraag rijzen waarom dat zo is en wat technologie nu precies is. In onze zoektocht naar het antwoord hebben we ruim tweehonderd bedrijven binnen en buiten Nederland in kaart gebracht die ‘iets’ doen met tuinbouwtechnologie. Het oorspronkelijke plan om daarvan de beste 50 bedrijven te ranken, verdween al snel van tafel. Dit was zo’n typisch geval van appels met peren vergelijken. Want hoe vergelijk je bijvoorbeeld een kassenbouwer met een ledlampenfabrikant? We kozen een andere insteek. Samen met onze redactie hebben we tien tech-domeinen gedefinieerd die in onze optiek nodig zijn om de heilige graal te vinden. En die Holy Grail is autonoom telen.

Op de agenda gezet

In de TECH50 hebben we voor alle tien domeinen, zoals bijvoorbeeld kastechnlogie, data science en genetica, vijf Nederlandse categoriewinnaars vermeld

en vijf buitenlandse ondernemingen opgenomen. Dat laatste vonden wij belangrijk omdat het goed is dat we ons realiseren dat er ook buiten onze landsgrenzen talloze innovatieve ontwikkelingen gaande zijn. Met dit themanummer hebben we de bedrijven gecategoriseerd en ook – belangrijker nog – het onderwerp technologie en autonoom telen scherp op de agenda gezet.

Techniek is de basis

Hoe relevant dit onderwerp is, is de afgelopen maanden pijnlijk duidelijk geworden. De noodzaak om technologie in te zetten, is immers alleen maar groter geworden. Of het nu gaat om de energietransitie, de roep om duurzamere teelten of om een antwoord op de schaarste van arbeid en grondstoffen: we hebben techniek en technologie hard nodig om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden. En eigenlijk kunnen we stellen dat het technisch manipuleren

van het klimaat en teeltomgeving, de feitelijke basis is van de glastuinbouw zoals we die nu kennen. Het belang van technologie is onverminderd groot. Toch zien we de laatste maanden de markt voor technologiebedrijven sterk afkoelen. Door de toenemende onzekerheid op het geopolitieke speelveld en op economisch terrein is de investeringsbereidheid afgenomen.

Inspirerend en uitdagend

We kunnen concluderen dat technologiebedrijven op dit moment weliswaar wat minder ‘hip & happening’ zijn, maar absoluut nog zeer relevant. Veel bedrijven onderkennen dat zelf ook en gaan onverstoorbaar door op het pad dat zij hebben ingeslagen. Terecht, want aan het eind van de rit zal blijken dat we in onze sector niet meer zonder technologie kunnen. Ook in deze nieuwe Hillenraad100 editie 2022 zien wij dat zo goed als elke onderneming inzet op digitalisering, data

en/of kunstmatige intelligentie. Daarmee is de uitgave van vorig jaar nog altijd een waardevol magazine. Juist de interviews met experts zijn een bron van kennis en inspiratie en dagen de lezer uit om na te denken over de vraag wat technologie voor de toekomst van zijn of haar bedrijf kan betekenen. En goed nieuws: u kunt de TECH50 nog steeds bestellen!

Tech50 bestellen

Bestel via www.tech50.nl het magazine en ontvang de 50 meest spraakmakende en veelbelovende ondernemingen in tuinbouwtechniek en -technologie op de 10 belangrijkste domeinen, aangevuld met vele interessante interviews en lijsten. Het HillenraadTECH50-magazine is op 28 oktober 2021 gepubliceerd. Het magazine is zowel in het Nederlands als in het Engels te bestellen.

Tuinbouwtop in infographics

De Nederlandse tuinbouw is mondiaal toonaangevend in technologie, assortiment, productiviteit, kwaliteit en voedselveiligheid. Toch zijn we relatief klein als we kijken naar de ranking van Nederland in de top 10 van tuinbouwlanden in de wereld. Ondanks onze kleine schaal als land kunnen we met recht trots zijn op de koplopers in de Nederlandse tuinbouw. In deze Tuinbouwtop in perspectief een overzicht van de relatieve positie van de Nederlandse tuinbouw in de wereld en de samenstelling en kenmerken van onze de koplopers in de Hillenraad100editie 2022.

VERDELING TOP 100

VERDELING TOP 100 NAAR EIGENDOMSSTRUCTUUR

SAMENSTELLING TOP 10 aantal medewerkers wereldwijd

de

EY en agribusiness

Van veredelaars en telers tot leveranciers, verwerkers, retailers en consumenten, het hele agribusiness ecosysteem staat voor een fundamentele verschuiving die de toekomst van de sector hervormt.

Kijk voor meer informatie op https://www.ey.com/en_us/agribusiness of neem contact op met een van onze specialisten via 088 – 407 15 06 of bezoek ons op ABC Westland 145, 2685 DB Poeldijk.

EY combineert lokale aanwezigheid met internationale kennis en contacten. Ons wereldwijde netwerk, met meer dan 100 sectorspecialisten in Nederland, stelt ons in staat u op elk gebied bij te staan.

Big impact starts small

TOGETHER WE CREATE A HAPPIER AND GREENER WORLD

Dutch Flower Group truly believes in the effectiveness of cooperation. Our committed colleagues work with our customers, growers and suppliers to add that extra bit of colour and beauty to our surroundings. Each and every day.

Join us on our journey.

OUR FAMILY

Check out our job openings