68
door Gerrit van Hezel
Observaties te Vollenhove in 1918 Vollenhove was in de zomer van 1918 voor de journalist M.J. Brusse een tussenstation, nadat hij de Zuiderzee was overgestoken. Hij nam er zijn intrek in ‘ ’t veel te groote ouderwetsche’ hotel Van der Veen. Op basis van hetgeen hem ‘telkens door een andere over de anderen’ in vertrouwen werd verteld, schetste hij een levendig beeld van het wel en wee in de havenplaats in de Kop van Overijssel. Toen hij de volgende ochtend om zes uur met de stoomtram weer vertrok, had hij voldoende opgestoken om er zijn rubriek ‘Onder de menschen’ in de Nieuwe Rotterdamsche Courant mee te kunnen vullen. pijp ondersteunend, pleegt hij zijn after-dinner cognac, zijn oude Bols te nemen in de herbergen, waar zijn overheerschende stem, waar zijn amechtig proestende lachbuien het glaswerk op den toog laten rinkelen. En … iedereen zwijgt. De visscherlui, de boerenknechten, het bleeke kleermakertje, de waard zelf. Zij zitten met den gemeenzamen landheer om de ronde tafel te drinken, te rooken, en hem zwijgend aan te staren, als zijn eerbiedig gehoor. Hij zegt dat de Duitschers den oorlog zullen winnen, winnen móeten, omdat een Duitscher hier en ginder een kèrel is, en de geallieerden papventjes, tuig! Hij zegt, wie er in den Raad, in de Staten, in de Kamer
gekozen worden. Hij is christelijk-historisch en vloekt of het dondert in de rookerige herbergkotjes. Hij zegt hoe het gewas staat, hoe de veeteelt, de paarden- en varkensfokkerij, hoe de trek is van de haring, ansjovis en bot; hoe de dominee gepreekt heeft, en dat de veearts een uilskuiken is, de burgemeester een ezel in folie is. En ze hooren hem aan, en knikken en lachen witjes, als hij, met een slag van zijn glas, dat vaak den voet breekt, er nog een aan laat rukken. Tja, en zij allemaal bestellen ook nog een borrel…’ Niemand was veilig voor de baron, als die in een van de plaatselijke herbergen – het zij de Zwaan, het zij ’t Gouden Hert – frequenteerde. Plotseling kon hij, ‘met
De journalist en schrijver Marie Joseph (‘Rie’) Brusse (18731941), toen hij in 1919 zijn ‘zilveren schrijversjubileum’ vierde.
e dokter, die er uitzag als een jagersman en die hij al kende uit de gelagkamer, zat al op het achterbalkon. Brusse begreep niet waarom deze notabele hem nu niet groette. Juist toen hij een gesprekje met hem aan wilde knopen, klopte de dokter - ‘een zeer intelligent en geenszins veroesterd, vrijgevochten man’- zijn pijp uit en stopte de tram. De conducteur wist te vertellen dat er ‘ergens wijdweg door de lange peppellanen’ een vrouw krankzinnig was geworden, omdat haar man onder zijn eigen wagen met hooi te pletter gereden was. De andere passagiers stopten daarom even hun ‘morgenkout’. Ze gingen snel weer verder met hun verhalen over ‘den landheer’ met zijn feodale opvattingen, die aan de volgende halte woonde op Oldruitenborg, ‘het middeleeuwsche landgoed zijner voorvaderen.’ Antony baron Sloet van Oldruitenborg was als vanzelf ook de – door Brusse ‘graaf’ genoemde – hoofdfiguur in het verhaal. Sinds 1903 was hij burgemeester van Ambt en Stad Vollenhove. ‘De graaf, in het stage bewustzijn van zijn grafelijkheid, die hem veroorlooft een minzaam, robuust-minzaam man te wezen. ’s Avonds na tafel met zijn pet op, met zijn linkerhand de zwaar neerhangende moffe-
D
120482_MSMD_Dubbelnummer.indd.indd 68
De familie Sloet tot Oldruitenborgh voor de havezate Oldruitenborgh, eind negentiende eeuw. Zittend baron Anthony (18511935) en zijn vrouw Frederika Margaretha Lewe van Middelstum (1860-1925). Staand hun kinderen, van links naar rechts: Maria Machteld Florentina (1884-1939), Anthony Frederik (1893-1982), Egbert (1882-1945) en Anton Henri (1880-1950).
De Brusse’s Ze hadden het niet van een vreemde: Jan Brusse werd correspondent in Parijs en Peter Brusse in Londen. ‘De voortreffelijke journalist en onovertroffen reporter’, aldus De Groene Amsterdammer in 1919, Marie Joseph Brusse was hun vader. Hij werd bewonderd om zijn mensenkennis, om de rijkdom van zijn taal en om zijn mnemo-techniek, een vorm van snelschrift waarmee hij dialogen in al hun directheid noteerde. Uit zijn drie huwelijken kreeg Brusse nog vijf zonen. Kees Brusse werd acteur, Mark Brusse beeldhouwer en graficus, Wim Brusse grafisch vormgever, Ytzen Brusse cineast en Henk Brusse architect. Zijn broers Willy en Jo richtten W.L. en J. Brusse’s Uitgeversmaatschappij in Rotterdam op en gaven zijn boeken uit.
14-12-12 08:28
