BOEKENREVUE
Kleermaker in Auschwitz IDE LEIB KARTUZ Toen David Van Turnhout aan Dirk Verhofstadt vertelde dat zijn grootvader een Pools-Joodse immigrant was die als kleermaker Auschwitz had overleefd, ontstond het idee om hierover een boek te schrijven: Ide Leib Kartuz. Kleermaker in Auschwitz. Het resultaat van hun onderzoek is indrukwekkend. Kurt Beckers
De auteurs hebben grondig onderzoek verricht in de archieven van België en Polen, interviewden getuigen en reisden voor dit boek naar Polen, Duitsland, Bulgarije, Oostenrijk en Miami. Zo zijn ze erin geslaagd het leven van Ide te reconstrueren, een leven dat ze tegen de achtergrond hebben geplaatst van de politieke ontwikkelingen van de jaren 20, 30 en 40 van vorige eeuw. Wanneer ze op zoek gaan naar de plaats in Polen waar Ide is opgegroeid, krijgt de lezer een bijzonder scherpzinnige analyse van het groeiende antisemitisme in Polen. Nog voor de nazi’s Polen binnenvielen, werd het leven voor de Joden alsmaar moeilijker. ‘Vooral het opkomende extreme Poolse nationalisme, dat gebaseerd was op een anti-Joods christelijk denken, beïnvloedde steeds meer mensen.’ Joodse winkels, handelaars, ingenieurs en artsen werden geboycot. Het werd Joden verboden om verder te studeren en de eerste pogroms werden georganiseerd. We zijn dan nog maar halverwege jaren 30. We zien hoe nationalistische en racistische ideeën deel gaan uitmaken van het politieke bestel. De auteurs lijken ons wel te waarschuwen. Ide vlucht van dit antisemitisch geweld en vestigt zich met zijn vrouw en kinderen
DEGEUS
in Antwerpen, waar hij het beroep van kleermaker uitoefent. David Van Turnhout en Dirk Verhofstadt zijn benieuwd hoe het leven is verlopen van Ide’s familieleden, die wel in Polen zijn gebleven.
Ide heeft nog een hele strijd met de Belgische overheid moeten aangaan om erkend te worden als politiek gevangene, om zijn erkenning als weerstander en als nabestaande en ook om het verkrijgen van de Belgische nationaliteit Allen belandden ze in het getto van Radomsko en de auteurs kwamen tot de gruwelijke vaststelling dat ze allemaal vergast zijn in het concentratiekamp Treblinka. ‘De poort valt dicht. Een motor slaat aan en het gas verspreidt zich. Een half uur later liggen de lichamen in een van de reusachtige putten die een zware graafmachine heeft uitgegraven. Zo moet het ongeveer gebeurd zijn voor hen en honderdduizenden anderen.’ De auteurs zijn
emotioneel aangedaan. ‘Het maakte een verpletterende indruk op ons. De stilte is hier oorverdovend, de aanblik overrompelend. We willen even alleen zijn en elk apart de emoties van deze plek verwerken. Compleet van de kaart keren we terug naar de parking. Treblinka is een mokerslag.’ Intussen verblijft Ide met zijn vrouw Chaja en hun kinderen in Antwerpen waar de antisemitische ressentimenten ervoor zorgen dat de strop steeds strakker en strakker wordt aangespannen voor de Antwerpse Joden. Ide gaat in het verzet en wordt lid van de verzetsgroep Onafhankelijkheidsfront (OF) waar hij de opdracht krijgt om sluikpers te verspreiden, manifesten aan te plakken en financiële steun te verdelen. De arrestaties van de
juli 2020 > 47
