3
Anarâšâi kulttuur já historjá uáinusân lostâtooimâst
A
narâškielâ seervi ulmen njuolgâdusâidis mield lii ovdediđ anarâškielâ kielâpiervâl-, lostâ- já kirjetoimáin sehe tiätujyehimáin. Ton lasseen majemui aaigij servi lii irâttâm ovdediđ já iäláskittiđ meiddei anarâšâi kulttuur sehe jyehiđ tiäđuid anarâšâi historjást. Moonnâm ive servi raahtij livđekalender já ornij livđekonsert Sajosist Anarist. Ulmen lâi adeliđ kunnee anarâšâi ärbivuáválii muusikân já siämmást muštâliđ livđojum ulmui elimist já historjást. Meiddei puáttee ive 2023 kalender fáddá kuáská anarâšâi ärbivuovvijd. Kalenderist láá fáárust kyehtnubáloh anarâš tiŋgâd, moh láá macâttum Siidan. Juurdân lii muštâliđ tast, mii jieškote-uv tiŋgâ lii, maht tot kevttui, kii tom keevtij, kost tot puátá já kii lii skeŋkkim tom museon. Tárguttâssân lii meid sahhiittâllâđ muádi kielâmiäštár já koijâdiđ, mušteh-uv sij mottoom mainâs kalenderân väljejum tiiŋgâin já toi kevttimist. Kalenderpargoh láá jo joođoost. Njuhčâmáánu aalgâst muoi Ánná Morottajain eelijm Siidast keččâmin, magareh tiiŋgah tobbeen láá, já meid valjiimin tagarijd tiiŋgâid, moh munnuu mielâst suápih kalenderân. Siämmást muoi finnijm meiddei tiäđuid väljejum tiiŋgâin nuuvt, ete kalenderteevstâid puáhtá jo čäliškyettiđ. Stuorrâ kijttoseh Siidan pyere ohtsâšpargoost! Anarâšâi kulttuur já historjá puátih uáinusân meiddei taan loostâst. Čallui juávhust lii árvuštâllâm Kuobžâ-Saammâl -kirjeest. Kuobžâ-Saammâl eellimkerdi addel šiev kove anarâšâi historjást já eellimvyevist. Kirje siskeeld el. taggaar pitá ko ”Eeči raahtij uđđâ päikkinoomâid”, mast kirječällee Matti Morottaja muštâl eejis rähtim päikkinoomâin. Tot loho lii-uv herskupittá päikkinommâtotkee Taarna Valtosâžân, kii lii čáállám jieijâs hundârušmijd Kuobžâ-Saammâl päikkinoomâin. Taan loostân lii väljejum ohtâ Lesk-Ant Uulá-rohe čaalâ. Tot almostui ive 1937 Sabmelaš-loostâst, moos Uulá laavij čalâččiđ Aanaar kielâ -páálstán ivij 1930–1960. Čallust sun imâštâl, mondiet Aanaar sämmiliih iä čääli Sabmelašloostân. Sun lâi čepis mainâsteijee já čällee, já nuuvt lii
meid Matti Valle, kii taan tove maainâst jieijâs fiäránijn Perusyhtymä-firmaast. Maati čallust lohhee piäsá uápásmuđ Njellim kuávlukielân. Historjá lii válduteeman meid Ulpu Mattus-Kumpusii čallust. Ulpu lii čälimin kuulmâuáság artikkâl Movsháá historjást, já taan loostâst almostuvá ton vuossâmuš uási, mii kieđâvuš Movsháá uđâstáálu historjá 1800-lovvoost. Čuávuváin oosijn, moh almostuveh taan ive nube já kuálmád numerist, Ulpu áigu muštâliđ Movsháá tuve já Inneehvääri tuve ässein sehe tast, mii sijjân tábáhtui 1900lovo aalgâst. Lostâtooimâ paijeentoollâm váldu-ulmen lii ain-uv huksiđ noonâ luuhâm- já čäällimkulttuur. Muu mielâst lii kuittâg suotâs, ete loostâ luvâdijn anarâšah pyehtih oppâđ meid uđđâ aašijd jieijâs kulttuurist já historjást. Luuhâmmohtâ puohháid!
