op yr
C
m
tB oo
ig h be ro e
ps on d
er w ijs
THEMA 6 VEILIGHEID
INHOUD Veiligheid ..................................................................................................................................... 4
er w ijs
Introductie ................................................................................................................................... 4
ps on d
Je-veilig-voelen .......................................................................................................................... 9 Je-veilig-voelen ............................................................................................................................ 9 Mogelijke-oorzaken .................................................................................................................... 10 Grensoverschrijdend-en-ongewenst-gedrag ............................................................................ 13 Vormen-van-ongewenst-gedrag ............................................................................................... 14 Agressie-en-geweld .................................................................................................................... 15 Pesten-en-treiteren .................................................................................................................... 16 Discriminatie .............................................................................................................................. 18 Omgaan-met-agressie ............................................................................................................... 20 Omgaan-met-ongewenst-gedrag .............................................................................................. 21 Hoe-kun-je-ongewenst-gedrag-voorkomen? ........................................................................... 23 Assertief-reageren ...................................................................................................................... 24
be ro e
Fysieke-veiligheid .................................................................................................................... 27 Fysieke-veiligheid ....................................................................................................................... 27 Belasting-en-getraindheid ......................................................................................................... 29
C
op yr
ig h
tB oo
m
Veilig-werken ............................................................................................................................ 33 Veilig-werken .............................................................................................................................. 33 Algemene-bepalingen-en-richtlijnen ........................................................................................ 34 Arbowet ....................................................................................................................................... 36 Ongezonde-situaties-voorkomen ............................................................................................. 38 Regels-op-het-werk .................................................................................................................... 39 Risico-inventarisatie-en--evaluatie ........................................................................................... 40 Ergonomisch-werken ................................................................................................................. 42 Wettelijke-regels-en-wetten-voor-faciliteiten-en/of-materialen-en-middelen ..................... 47 Activiteitenbesluit-milieubeheer ............................................................................................... 49 Warenwetbesluit-attractie--en-speeltoestellen ....................................................................... 49 Keuring-van-sporttoestellen ..................................................................................................... 50 Keuren-van-sportvelden-en-materiaal ..................................................................................... 52 Wet-milieubeheer ....................................................................................................................... 52 HACCP ......................................................................................................................................... 54 Kwaliteitszorg ............................................................................................................................. 55 Kwaliteitssystemen .................................................................................................................... 56 Interne-kwaliteitstoetsing ......................................................................................................... 57 Externe-kwaliteitstoetsing-en-certificering .............................................................................. 60 Afspraken-en-procedures-eigen-bedrijf ................................................................................... 63 Milieubewust-werken ................................................................................................................. 65 Afval-scheiden-voor-hergebruik-(recyclen) .............................................................................. 66 Duurzaam-werken ...................................................................................................................... 70 Energieverbruik-verminderen ................................................................................................... 72
2
Veiligheid-bevorderen ............................................................................................................. 74 Veiligheid-bevorderen ................................................................................................................ 74 Bedrijfshulpverlening-(bhv) ....................................................................................................... 81 EHBO ........................................................................................................................................... 83 Rapporteren-en-evalueren ........................................................................................................ 85
er w ijs
Veiligheid-en-risico’s ............................................................................................................... 88 Veiligheid-en-risico’s .................................................................................................................. 88 Omgaan-met-elektriciteit,-apparatuur-en-machines .............................................................. 91 Omgaan-met-gevaarlijke-stoffen .............................................................................................. 92 Afsluiting ................................................................................................................................... 95
ps on d
Vaktaal ....................................................................................................................................... 98
C
op yr
ig h
tB oo
m
be ro e
Project-Thema-6-Veiligheidsspel ........................................................................................ 101 Voorbereiden ............................................................................................................................ 101 Uitvoeren .................................................................................................................................. 103 Terugkijken ............................................................................................................................... 103
3
Veiligheid
er w ijs
INTRODUCTIE Jezelf veilig voelen. Een gebouw binnenlopen en een veilig gevoel hebben. Over straat lopen en niet om je heen hoeven kijken of je wel veilig bent. Op een opleiding zitten en niet gepest worden. Thuiskomen en niet bang zijn dat je niet welkom bent.
ps on d
Bij dieren is het goed zichtbaar als ze zich niet veilig voelen. Voelt een dier zich niet prettig of zelfs bedreigd, dan zal het dier de situatie ontvluchten of in de aanval gaan. Dit is bij ons mensen eigenlijk niet veel anders. Het is voor iedereen een basisbehoefte: jezelf veilig voelen. Sterker nog, als een mens zich niet veilig voelt, mislukken heel veel belangrijke zaken. Je kunt je hoofd niet meer bij je opleiding houden. Je hebt totaal geen trek meer. Je gaat tijdens je werk fouten maken. Daardoor kunnen jij, je collega’s en je gasten in een onveilige situatie belanden.
be ro e
Voor de medewerker sport en recreatie is het belangrijk dat je handelt volgens geldende richtlijnen. Je hebt kennis van arbo-regels, wetten, afspraken en bent in staat sportieve en recreatieve activiteiten veilig te organiseren en begeleiden. Verder kun je omgaan met grensoverschrijdend gedrag en weet je hoe je moet handelen wanneer een situatie niet langer veilig is.
tB oo
m
Niemand kan alle onveilige situaties voorkomen. Soms ontstaan ze ineens. Met zo veel mogelijk kennis van (on)veiligheid, faciliteiten, materiaal, regels en risico’s kun je wel heel veel voorkomen. Ook moet je weten hoe te handelen wanneer een onveilige situatie ontstaat of dreigt te ontstaan. Een goede voorbereiding van je werkzaamheden is daarbij heel belangrijk! Leerdoelen
Je kunt de veiligheid van faciliteiten, materialen, middelen en omstandigheden controleren.
2.
Je kunt bijzonderheden en risico’s voor de veiligheid van gasten en collega’s inschatten.
ig h
1.
Je kunt alert en adequaat handelen om onveilige situaties en risico’s te voorkomen.
4.
Je kunt alert en adequaat handelen in onveilige situaties.
5.
Je kunt hulp (laten) halen.
6.
Je kunt volgens richtlijnen en procedures handelen met betrekking tot veiligheid, ongewenst gedrag, kwaliteitszorg, arbo en milieu.
7.
Je kunt zorg en aandacht voor de situatie van de gasten tonen.
8.
Je kunt tijdig, duidelijk en nauwkeurig aan de leidinggevende rapporteren.
C
op yr
3.
4
Introductie
Opdracht 1 Voorbereiden
er w ijs
Bekijk de leerdoelen hiervoor. Je ziet wat je moet kunnen en kennen om de veiligheid van gasten te garanderen. En je ziet waarop je beoordeeld wordt tijdens de theorie- en praktijktoets. a. Welk leerdoel lijkt jou uitdagend? Waarom?
be ro e
c. Welke ervaring heb je al met deze leerdoelen?
ps on d
b. Waar zie je tegenop? Leg uit waarom.
d. Geef een voorbeeld van een situatie waarin je deze leerdoelen tegenkomt in je werk als medewerker sport en recreatie.
tB oo
m
Opdracht 2 Praktijkvoorbeeld Duizenden Nederlandse kinderen geblesseerd tijdens wintersport
C
op yr
ig h
Jaarlijks loopt een groot aantal skiërs en snowboarders blessures op, waaronder ook veel kinderen. In 2014 liepen Nederlandse kinderen maar liefst 15.000 blessures op in de sneeuw. Om dit aantal de komende winter te verlagen, raadt VeiligheidNL volwassenen en kinderen aan om zich goed voor te bereiden.
Wintersportblessures.
5
Veiligheid
er w ijs
Blessureleed voorkomen Een goede conditie en fitheid zijn de basis voor wintersportplezier. Bij indoorrolbanen, outdoorbanen en sneeuwhallen worden bijvoorbeeld lessen en trainingen aangeboden. Hierbij verbetert je spierkracht en conditie. Casper Dirks, manager Sport bij VeiligheidNL, wijst daarnaast op het belang van een goede voorbereiding ter plaatse. “Begin het skiën en snowboarden altijd met een goede warming-up, dit verkleint de kans op blessures. De cooling-down is minstens zo belangrijk om blessures te voorkomen.” Op www.veiligheid.nl/sportblessures staan oefeningen die je tijdens de wintersport kunt doen.
ps on d
Vallen is ook een sport VeiligheidNL ziet kansen om ook door valtraining wintersportblessures te voorkomen. Aan de hand van het lespakket ‘Vallen is ook een sport’, waar veel basisscholen tijdens de gymles mee werken, kan de kans op een valongeval bij kinderen verminderen. Onderzoek van het VUmc-EMGO laat zien dat het werken met het lespakket zorgt voor een halvering van het aantal valletsels bij kinderen.
tB oo
Bron: www.veiligheid.nl.
m
be ro e
'Gebruik je kop, helm erop' Bijna de helft van alles wintersporters raakte geblesseerd aan het been, een derde deel aan de arm of schouder en ruim een kwart had een knieblessure. Vier op de tien geblesseerden zocht medische behandeling. Hoofdletsel komt niet vaak voor, maar kan wel ernstige gevolgen hebben. Het dragen van een helm is daarom belangrijk. Voor kinderen is de helm vaak verplicht in wintersportgebieden, maar ook volwassenen verkleinen de kans op hoofdletsel door het dragen van een helm. In het geval van hoofdletsel kun je met de Hoofdletsel-app snel inschatten hoe ernstig het letsel is, of het verantwoord is om iemand door te laten sporten en of het nodig is om medische hulp in te schakelen. De app is gratis te downloaden in de Appstore en GooglePlay.
ig h
a. Bespreek de woorden die je niet begrijpt of zoek ze op.
C
op yr
b. Waarom denk je dat dit praktijkvoorbeeld bij dit thema gekozen is?
6
Introductie
c. Vragen over het praktijkvoorbeeld: Er komen enkele vormen van veiligheid in het praktijkvoorbeeld voor. Welke zijn dit? Waarom wordt er in dit praktijkvoorbeeld vooral over de kinderen gesproken? Welke manieren van preventie worden besproken? Bekijk de illustratie uit het praktijkvoorbeeld. Zoek op internet naar gegevens over een eigen gekozen sport en maak hiervoor eenzelfde plaatje. • Maak een lijstje van tien tips om preventief om te gaan met veiligheid bij het begeleiden van een groep sporters of recreanten. 1.
er w ijs
• • • •
2. 4. 5.
be ro e
d. Wat leer je van dit praktijkvoorbeeld?
ps on d
3.
m
e. Wat wil je van het thema ‘Veiligheid’ leren?
tB oo
Opdracht 3 Sportblessures
Bekijk het filmpje en beantwoord de volgende vragen. Sportblessures
C
op yr
ig h
a. Waarom is het voor een medewerker sport en recreatie belangrijk om kennis te hebben van sportblessures?
b. In het filmpje worden vijf tips gegeven om blessures te voorkomen. Heb jij zelf een blessuregeschiedenis?
7
Veiligheid
c. Vind je dat je zelf een goede houding hebt tijdens het sporten, werken of studeren?
er w ijs
d. Ben je tijdens het sporten, werken of studeren alert op een goede houding?
ps on d
e. Maak een foto van je eigen sportschoenen. Voor welke activiteit zijn deze schoenen geschikt? Waarom vind je dat?
be ro e
f. Waarom is de rompstabiliteit belangrijk om blessures te voorkomen?
tB oo
m
g. Waarom is herstel belangrijk om blessures te voorkomen?
Opdracht 4 Nulmeting
ig h
Overleg met je docent of je de nulmeting gaat maken en wanneer.
C
op yr
Nulmeting - Thema 6
8
JE VEILIG VOELEN Je veilig voelen
er w ijs
Veiligheid is ‘zonder of buiten gevaar zijn’, of ‘beschermd zijn’. Voor iedereen is het begrip veiligheid duidelijk. Iedereen wil zich veilig voelen; vrij van angst en gevaar. De omgeving waarin je je bevindt is niet bedreigend en je voelt je op je gemak.
ps on d
Toch is niet voor iedereen het ‘gevoel’ veiligheid hetzelfde. Wat voor de één veilig voelt, voelt voor de ander onprettig en een derde persoon voelt zich zelfs onveilig. Een veilig gevoel hebben, is afhankelijk van de persoon zelf. In een bepaalde situatie kun jij je onzeker en minderwaardig voelen. In eenzelfde situatie heeft iemand anders dit gevoel misschien niet.
ig h
tB oo
m
be ro e
Tegenstanders in de (sport)wedstrijd maken daar gebruik van. Denk hierbij aan boksers die bij hun perspresentatie met de neuzen tegen elkaar staan. Ontzettend stoer en kwaad naar elkaar kijken om de ander te imponeren.
'Ik ga hem pijn doen en zijn wereldtitel afpakken.’
C
op yr
Veiligheid is vooral een gevoel. Het is gebaseerd op wat er in je hoofd omgaat. Bij het zien van een hond kun je enorm schrikken en je op dat moment onveilig voelen. Misschien gaat de hond je grijpen ... Toch weet je dat dit niet waarschijnlijk is. De hond zal eerder kwispelen dan aanvallen. Hoe kan het dat jij je toch niet veilig voelt in dit soort situaties?
9
Veiligheid
Opdracht 1 Onveilig of niet prettig?
er w ijs
a. Bespreek met een klasgenoot in welke situaties jij je minder prettig of onveilig voelt.
ps on d
b. Denken jullie er hetzelfde over?
Mogelijke oorzaken
be ro e
c. Wat is het verschil tussen jullie?
m
Mogelijke oorzaken van onveilig gevoel zijn: • eerdere (traumatische) ervaringen • onbekende situatie • aan- of afwezigheid van personen • persoonlijke ontwikkeling.
tB oo
Eerdere (traumatische) ervaringen Het kan zijn dat je deze situatie al eerder hebt meegemaakt. Tijdens het hardlopen ben je een keer gebeten door een loslopende hond. Als nu tijdens het hardlopen een hond op je afrent, schrik je weer. Je denkt dat de hond je zal bijten. Automatisch komt de angst van toen terug. Dit gebeurt onbewust. Je denkt er niet bij na.
op yr
ig h
Onbekende situatie Je voelt je onveilig door onwetendheid. Een situatie niet ‘kennen’ is voor veel mensen heel onprettig. Je voelt je onveilig door onwetendheid. Als je (nog) niet weet hoe je moet handelen in een situatie, is dat niet fijn. Ook dit kan een onveilig gevoel geven.
C
Aan- of afwezigheid van personen Je voelt je vooral veilig als er iemand bij je is die je kent en vertrouwt. Gewenst fysiek contact, iemand aanraken, zal vaak je gevoel van veiligheid nog vergroten.
10
Persoonlijke ontwikkeling Je veilig voelen staat direct in verband met je emotionele ontwikkeling. Een kind dat thuis met veel onveilige situaties te maken krijgt, heeft daar de rest van zijn leven last van.
Je veilig voelen
Op het moment dat je elke keer te horen krijgt: "Dat kun jij toch niet", ga je echt geloven dat dit zo is. Hetzelfde geldt als er thuis altijd ruzie is, als een discussie opgelost wordt met een klap tegen je hoofd of als je constant uitgelachen wordt. Hoe moet je met je gevoelens omgaan? Als je niet anders gewend bent, weet je niet dat dit eigenlijk niet normaal is.
ps on d
er w ijs
Je veilig voelen staat direct in verband met je emotionele ontwikkeling. Een kind met plezier en liefde opvoeden en veel stimuleren werkt enorm positief. Zo ontwikkelt het kind zelfvertrouwen en een goed zelfbeeld. Jij hebt als medewerker sport en recreatie de taak om bij te dragen aan het zelfvertrouwen en een goed zelfbeeld van je sporters of gasten. Zorg dat je kennis van zaken hebt en je sporters of gasten zullen je vertrouwen. Zo kun je je sporters of gasten zelfs een hoop zelfvertrouwen geven.
Opdracht 2 Uitspraken
a. Geef hiervan twee voorbeelden. 1. 2.
be ro e
Een situatie niet ‘kennen’ is voor veel mensen zeer onprettig. Je voelt je onveilig door onwetendheid.
tB oo
m
Je veilig voelen staat direct in verband met je emotionele ontwikkeling. Een kind met plezier en liefde opvoeden en veel stimuleren werkt enorm positief.
ig h
b. Beschrijf een situatie waarin je je gestimuleerd voelde.
Opdracht 3 Een veilig gevoel
C
op yr
Er zijn vier mogelijke oorzaken voor een onveilig gevoel: • eerdere (traumatische) ervaringen • onbekende situatie • aan- of afwezigheid van personen • persoonlijke ontwikkeling. a. Bespreek met een klasgenoot wat je als medewerker sport en recreatie kunt doen om deze oorzaken weg te nemen of te verminderen. Schrijf deze maatregelen op.
11
Veiligheid
b. Beschrijf een praktijkvoorbeeld waarin een of meer van deze maatregelen zichtbaar zijn.
Opdracht 4 Onveilige situaties
ps on d
Er zijn vier mogelijke oorzaken voor een onveilig gevoel: • eerdere (traumatische) ervaringen • onbekende situatie • aan- of afwezigheid van personen • persoonlijke ontwikkeling.
er w ijs
c. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
Situatie 1
be ro e
Geef van de twee volgende situaties aan welke van deze oorzaken de situatie onveilig maakt.
tB oo
a.
m
Een op de vijf ouderen gaat 's avonds vrijwel nooit meer de deur uit. Een op de tien ouderen neemt altijd iets ter verdediging mee als hij de straat opgaat. Dat blijkt uit het veiligheidsonderzoek onder 750 ouderen van gemiddeld 75 jaar door belangenorganisatie Unie KBO. Die uitkomst is opmerkelijk, omdat het aantal overvallen in 2014 is teruggelopen met 22 procent. Het lijkt veiliger dan ooit op straat.
ig h
Situatie 2
C
op yr
Je moet een strafschop nemen. Je legt de bal op de stip. Je hele team staat letterlijk en figuurlijk achter je. Een teamgenoot legt een hand op je schouder voordat je de penalty neemt. Dit versterkt je gevoel van zelfvertrouwen. Als je eigenlijk liever geen lichamelijk contact hebt, spreken we van ongewenst gedrag. Dan geeft lichamelijk contact juist een onprettig en onveilig gevoel.
12
b.
Je veilig voelen
be ro e
Grensoverschrijdend en ongewenst gedrag.
ps on d
er w ijs
Grensoverschrijdend en ongewenst gedrag
Het is je intussen vast wel duidelijk: jij bepaalt zelf of jij je veilig of onveilig voelt. Jij bepaalt je grenzen. Als jij je eigen grenzen kent en deze duidelijk aangeeft, is dit voor de ander ook heel duidelijk. De ander weet dan wanneer hij over jouw grens gaat. In dat geval is er sprake van grensoverschrijdend gedrag.
tB oo
m
Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden krijgt jaarlijks zestien procent van de werknemers te maken met ongewenst gedrag. Ongewenst gedrag is gedrag waardoor iemand anders zich onveilig of niet prettig voelt. Iedereen kan zich schuldig maken aan ongewenst gedrag. Vaak blijkt wel dat hoe meer macht iemand heeft, hoe groter die kans wordt.
ig h
Ongewenst gedrag begint vaak onschuldig. Onschuldig lijkende grapjes: iemand constant een zacht duwtje geven, elke keer iemands haarkleur benadrukken, vaak iemand aanraken. De pleger van ongewenst gedrag bouwt het op. Als hij in het begin meteen zou doen wat hij aan het einde doet, zou iemand er iets van zeggen. Maar juist omdat het geleidelijk steeds erger wordt, is het lastiger er iets van te zeggen.
C
op yr
Veel buitenstaanders herkennen het ook niet als ongewenst gedrag. Ze vinden dat het slachtoffer zich eigenlijk aanstelt. De dader "bedoelt het niet zo", hoor je vaak. Dit is een groot probleem, omdat het slachtoffer zich daardoor vaak alleen voelt. Ongewenst gedrag kan tot een vijandige en onaangename situatie leiden. Omgaan met elkaar is dan niet fijn. Het is van groot belang als medewerker sport en recreatie ongewenst gedrag te herkennen. Er moet voor iedereen, jezelf, je collega’s en je gasten een sociaal en fysiek veilige omgeving zijn. Anders is veiligheid ver te zoeken. Uitgangspunt is respect hebben voor elkaar. Is dit het geval, dan kan iedereen zich veilig voelen en zich op een goede manier ontwikkelen.
13
Veiligheid
Opdracht 5 Grensoverschrijdend gedrag Als jij je eigen grenzen kent en deze duidelijk aangeeft, is dit voor de ander ook heel duidelijk.
er w ijs
a. Beschrijf een situatie waarin jij je grenzen duidelijk hebt aangegeven. Vertel ook hoe en waarom je dit deed.
be ro e
ps on d
b. Zoek een artikel in een krant, weekblad of op internet over ‘grensoverschrijdend gedrag’. Bespreek dit artikel met een klasgenoot en vertel ook waarom je juist dit artikel wilt bespreken.
Vormen van ongewenst gedrag
m
Werkgevers zijn verplicht om ongewenst gedrag te voorkomen en te bestrijden. De Arbowet, een wet met regels over gezondheid, welzijn en veiligheid, kent vier vormen van ongewenst gedrag: 1. seksuele intimidatie 2. agressie en geweld 3. pesten en treiteren 4. discriminatie.
ig h
tB oo
Seksuele intimidatie Op je werk kun je te maken krijgen met seksuele intimidatie door collega’s, gasten of je leidinggevende. Daarbij gaat het niet om een onschuldige flirt of een vriendschappelijke aanraking. Het gaat om seksueel getinte aandacht die jij als onprettig ervaart. Bijvoorbeeld: • een beledigend grapje • suggestieve opmerkingen • persoonlijke vragen over je privéleven • ongewenst aanraken.
C
op yr
Het gaat er niet om te bepalen of de bedoeling van de dader of een voorval als ongewenst gedrag gezien moet worden, maar om hoe de ontvanger het ervaart. Hoe onschuldig een opmerking soms ook kan lijken, voor een ander kan het heel vervelend zijn.
Ongewenst aanraken.
14
Je veilig voelen
Opdracht 6 Seksuele intimidatie
er w ijs
Het is voor het eerst weer eens mooi weer. Hanna besluit om haar nieuwe zomerjurk aan te doen. Als ze op haar werk komt, maakt haar leidinggevende een opmerking. Welke opmerking is seksuele intimidatie? Wat een leuk jurkje. Wat zie je er leuk uit. Wat zie je er lekker uit. Wat zie je er zomers uit.
Agressie en geweld
ps on d
Ook in je werk kun je te maken krijgen met agressie en geweld. Bijvoorbeeld door ruzie met een collega of een gast. Er zijn verschillende vormen van geweld, zoals: • verbaal geweld, bijvoorbeeld schelden en beledigen • fysiek geweld, bijvoorbeeld schoppen, slaan, bijten, vastgrijpen of gewapend geweld • psychisch geweld, bijvoorbeeld bedreigen, onder druk zetten, irriteren, thuissituatie bedreigen of beschadigen van eigendommen.
be ro e
Ook thuis kun je te maken hebben met agressie en geweld. Huiselijk geweld komt vaker voor dan we denken. Het is ook veel minder zichtbaar dan andere vormen van agressie en geweld, omdat dit ‘achter de voordeur’ plaatsvindt. De overheid heeft daarom een meldcode ‘huiselijk geweld en kindermishandeling’ opgesteld. Sinds 1 januari 2019 wordt van beroepskrachten verwacht dat zij ernstige situaties van huiselijk geweld en kindermishandeling altijd melden bij Veilig Thuis.
m
Opdracht 7 Veilig Thuis
ig h
tB oo
Ga naar de website www.veiligthuis.nl en beantwoord de volgende vragen: a. Wat is het doel van de organisatie ‘Veilig Thuis’?
op yr
b. Hoe werkt ‘Veilig Thuis’?
C
c. Wat zijn mogelijke signalen van huiselijk geweld?
15
Veiligheid
Pesten en treiteren
Opdracht 8 Pesten en treiteren
Pesten op de werkvloer
be ro e
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. Bekijk de website.
ps on d
Vormen van pesten en treiteren kunnen zijn: • vervelende opmerkingen maken • grapjes maken ten koste van een ander • iemand negeren of niet laten meedoen • beledigen en schelden • gebaren maken • afpakken van spullen • digitaal pesten.
er w ijs
Pesten en treiteren komt op veel plaatsen voor. Niet alleen op school, op je stage, maar ook op het werk. In 2017 waren ruim een half miljoen werknemers het slachtoffer van pesterijen, waarvan 80.000 structureel. Bij pesten op het werk gaat het niet om een eenmalige vervelende grap of opmerking door een collega. Pesten gebeurt vaker en over een langere tijd. Het doel van pesten is iemand kwetsen en vernederen.
m
Pesten en treiteren wordt niet alleen gedaan door jongeren. Ook volwassenen kunnen op hun werk te maken krijgen met pestgedrag door collega’s of klanten. We noemen dit ‘mobbing’.
tB oo
Zoek op internet informatie over het onderwerp ‘mobbing’. Maak een informatiefolder over het onderwerp ‘pesten op het werk’. Maak vooraf de keuze of de folder is bedoeld voor werkgevers of voor werknemers.
Opdracht 9 Pesten op de werkvloer
ig h
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. Bekijk het filmpje over pesten op het werk en beantwoord samen de vragen. Pesten op het werk
C
op yr
a. Wat kunnen de gevolgen zijn als een collega op de werkvloer gepest wordt?
16
b. Waaraan kun je mogelijk herkennen dat iemand op de werkvloer gepest wordt?
Je veilig voelen
e. Wat kunnen jullie doen?
be ro e
f. Gaan jullie dat ook doen? Waarom wel of niet?
ps on d
d. En hoe zit het bij jullie op school of in de klas? Wordt daar gepest?
er w ijs
c. Wat kun je doen als je vermoedt dat dit gebeurt?
C
op yr
ig h
tB oo
m
g. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
17
Veiligheid
be ro e
Discriminatie op basis van geslacht.
ps on d
er w ijs
Discriminatie
tB oo
m
Het zijn niet alleen maar de Verenigde Staten, waar mensen leven die het gevoel hebben dat ze in de samenleving niet volledig meetellen. Ook in Nederland is racisme en ook hier is discriminatie, aldus Mark Rutte. Vooral in het onderwijs heeft Nederland een probleem met discriminatie, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP): 22 procent van de scholieren en studenten (ouder dan 15) voelde zich in 2018 gediscrimineerd. Vooral scholieren en studenten met een migratie- of lhbt-achtergrond zijn hiervan het slachtoffer. Zo'n drie procent van de scholieren en studenten zegt door discriminatie te zijn gestopt met de opleiding.
ig h
Het is verboden om te discrimineren. Discriminatie is het anders behandelen van mensen of groepen op basis van een bepaald kenmerk, bijvoorbeeld op basis van ras, geslacht, seksuele voorkeur, godsdienst of leeftijd. Discriminatie op het werk kan op verschillende manieren gebeuren: • overgeslagen worden voor promotie • minder betaald krijgen dan collega’s die hetzelfde werk doen • beledigd worden door collega’s • altijd de rotklussen moeten doen van de baas.
C
op yr
Discriminatie gebeurt soms ook onbewust, zonder dat degene die discrimineert het zelf doorheeft. Dit komt doordat iedereen zo zijn eigen ideeën heeft over bepaalde groepen.
18
In een organisatie moet een nieuwe teamleider worden aangesteld. De leidinggevende nodigt alleen de mannelijke collega’s uit om te solliciteren. Hij denkt dat de vrouwelijke collega’s daar toch geen zin in hebben.
Je veilig voelen
Opdracht 10 Discriminatie Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. Bekijk het filmpje.
Bespreek per voorbeeld van discriminatie dat wordt benoemd:
er w ijs
Discriminatie
1. Wat vinden jullie van het voorbeeld? Is dit volgens jullie wel of geen discriminatie? Leg je
be ro e
2. Hoe zou je zelf reageren in zo’n situatie?
ps on d
antwoord uit.
Opdracht 11 Discriminatie op school
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot.
tB oo
m
22 procent van de scholieren en studenten (ouder dan 15) voelde zich in 2018 gediscrimineerd, zegt het SCP. a. Herkennen jullie dat studenten zich op school wel eens gediscrimineerd voelen? Ja / Nee b. Zo ja, beschrijf een voorbeeld uit de praktijk van school. Zo nee, denk jij dat de cijfers van SCP wel kloppen?
C
op yr
ig h
c. Wat zouden studenten kunnen doen tegen discriminatie?
d. Gaan jullie dat ook doen? Ja / Nee e. Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?
19
Veiligheid
Omgaan met agressie
er w ijs
Als je te maken krijgt met agressie zijn er een aantal basisregels die ervoor zorgen dat het niet uit de hand loopt. Dit noem je de-escaleren. Tips bij dreigend of agressief gedrag: • Blijf rustig. • Blijf beleefd. • Houd oogcontact. • Behandel de ander met respect. • Ga niet in discussie, maar zeg dat je ziet dat de ander boos is. • Stel een grens aan het gedrag, maar wijs niet de persoon af. • Roep hulp van een collega of leidinggevende in als je denkt dat de situatie niet beter wordt.
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot.
ps on d
Opdracht 12 Omgaan met intimidatie, discriminatie en agressie
Situatie 1
be ro e
Geef eerst zelf antwoord op de vragen. Bespreek de antwoorden daarna met een klasgenoot.
Marijke loopt stage in een vergadercentrum. Ze wordt door Leo ingewerkt. Hij laat haar alle ruimtes zien en waar je alle materialen en middelen kunt vinden. Tijdens de rondleiding merkt Marijke dat Leo veel naar haar borsten kijkt. Ze vindt dit erg vervelend.
tB oo
m
a. Wat zou jij doen als je Marijke was?
Situatie 2
op yr
ig h
Joris en Mohammed werken al een hele tijd met elkaar. Ze kunnen niet zo goed met elkaar opschieten, maar het samenwerken gaat prima. Op een dag is Joris de telefoon van zijn werk kwijt. Hij beschuldigt Mohammed van het stelen van de telefoon. Mohammed weet nergens van en voelt zich gediscrimineerd.
C
b. Wat zou jij doen als je Mohammed was?
20
Je veilig voelen
Situatie 3
er w ijs
Lisa is personal trainer. Vandaag moet ze naar meneer Van Dam. Helaas kreeg ze onderweg een lekke band en nu is ze een half uur later dan normaal bij meneer Van Dam. Als ze binnenstapt bij meneer Van Dam, reageert hij erg boos op Lisa omdat ze te laat is.
ps on d
c. Wat zou jij doen als je Lisa was?
d. Vergelijk wat jullie zouden doen bij situatie 1. Wat is hetzelfde en wat is anders? Leg uit waarom.
be ro e
e. Vergelijk wat jullie zouden doen bij situatie 2. Wat is hetzelfde en wat is anders? Leg uit waarom.
tB oo
m
f. Vergelijk wat jullie zouden doen bij situatie 3. Wat is hetzelfde en wat is anders? Leg uit waarom.
Omgaan met ongewenst gedrag
ig h
Ongewenst gedrag kan heel vervelende gevolgen hebben voor slachtoffers. Ze gaan niet meer met plezier naar hun werk, ze krijgen lichamelijke en/of geestelijke klachten, ze worden ziek of zoeken ander werk. Het is dan ook belangrijk om het niet zover te laten komen.
C
op yr
Wat kun je zelf doen? Als je zelf te maken krijgt met ongewenst gedrag is het belangrijk dat je erover praat. Veel mensen beseffen niet dat hun gedrag ongewenst is. Ze stoppen er meestal mee zodra hun dat rechtstreeks wordt gezegd. Helpt dat niet, praat er dan met iemand anders over, bijvoorbeeld met: • je leidinggevende • een collega • een vertrouwenspersoon • een bedrijfsarts.
21
ps on d
er w ijs
Veiligheid
be ro e
Praat erover.
m
Wat kun je voor een ander doen? Als je merkt dat je collega te maken heeft met pesten, seksuele intimidatie of discriminatie, spreek dan de dader aan op zijn gedrag. Hiermee steun je het slachtoffer. Vaak stopt het ongewenste gedrag als veel mensen aan de dader duidelijk maken dat zijn gedrag niet op prijs wordt gesteld.
Opdracht 13 Wat kun je doen?
op yr
ig h
tB oo
In haar werk heeft Emmy veel met gasten te maken. Dat vindt ze altijd heel leuk, maar een paar weken geleden zei een gast ineens dat hij Emmy een lekker ding vond. Ze vond het op dat moment helemaal niet leuk om verder te gaan, maar is gewoon doorgegaan met haar werk. Later heeft Emmy het wel tegen haar leidinggevende gezegd. a. Wat zou jij doen als je Emmy was?
C
b. Wat zou je kunnen doen als je de leidinggevende van Emmy was?
22
Je veilig voelen
Hoe kun je ongewenst gedrag voorkomen?
er w ijs
c. Bespreek je antwoorden met een klasgenoot. Denken jullie er hetzelfde over?
ps on d
Door ongewenst gedrag te herkennen en daar zeer snel op te reageren, kun je ongewenst gedrag voorkomen. Ook moet je ongewenst gedrag bespreekbaar maken. Je moet durven zeggen dat je last hebt van het gedrag van anderen. Je moet ongewenst gedrag actief aanpakken. Iedereen moet hieraan een bijdrage leveren. Let ook op je eigen gedrag: is mijn gedrag wel gewenst?
be ro e
Krijg je zelf met ongewenst gedrag te maken, ga dan praten met de betreffende persoon. Zo kun je samen tot een oplossing komen. Lukt het niet, schakel dan anderen in. Veel bedrijven hebben hiervoor een ‘klachtenregeling ongewenst gedrag’. Daarin staat bijvoorbeeld hoe het bedrijf omgaat met dit soort gedrag. Ook kun je bij een vertrouwenspersoon terecht. De vertrouwenspersoon helpt je hoe verder te handelen bij ongewenst gedrag. Iedereen ervaart gedrag anders. Wat voor de een ongewenst is, is voor de ander helemaal niet erg. Daardoor is ongewenst gedrag erg moeilijk te bepalen. Hoe de andere persoon gewenst of ongewenst gedrag ervaart, is uitgangspunt bij de bepaling van ongewenst gedrag.
m
Bij de ene collega gebeurt bijna nooit wat en bij de andere gebeurt wel vaak wat. Hoe komt dit toch? Veel heeft te maken met uitstraling en houding.
tB oo
Uitstraling Je kunt die collega’s, die docenten, die trainers zo aanwijzen, waar bijna nooit wat gebeurt. Dit zijn vaak collega’s die zelfvertrouwen uitstralen. Wat dat precies is, is vaak niet duidelijk. Het heeft in ieder geval te maken met je lichaamshouding. Iemand die rechtop staat, heeft al een andere uitstraling dan iemand die een beetje gebogen loopt.
C
op yr
ig h
Een aantal zaken kunnen helpen bij een zelfverzekerde uitstraling: • kalm en ontspannen bewegen en gebaren, alsof je controle hebt • praat rustig, niet te gehaast • maakt oogcontact met de mensen in je omgeving • maakt oogcontact met de mensen met wie je praat • let op de toon van je stem (een lage stem is beter dan een hoge) • let op je lichaamshouding (rechtop, kin iets omhoog, ontspannen).
Een zelfverzekerde uitstraling.
23
Veiligheid
Opdracht 14 Uitstraling Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot.
er w ijs
Zoek samen zes foto’s van mensen die volgens jullie een goede uitstraling hebben. a. Wat verstaan jullie onder een goede uitstraling?
be ro e
Assertief reageren
ps on d
b. Maak van de gevonden foto’s een PowerPoint-presentatie. c. Leg per foto uit waarom jullie deze personen hebben uitgekozen. d. Presenteer de PowerPoint-presentatie aan de klas. Zorg dat jullie allebei een even grote rol hebben in deze presentatie. e. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
Dat er meer of minder onprettige situaties voorkomen heeft ook te maken met jouw gedrag. Jouw gedrag roept namelijk een reactie bij de ander op. De mate waarin je voor jezelf opkomt, bepaalt ook de mate waarin je ‘over je heen laat lopen’. Assertief gedrag noemen we dat. Hoe beter of assertiever jij op de situatie reageert, hoe beter je het gedrag van je gasten beïnvloedt.
tB oo
m
Soms kan assertief gedrag veranderen in agressief gedrag of agressief gedrag oproepen bij je gasten. Dit uit zich dan in harder praten of schreeuwen, het gooien met materiaal of zelfs fysieke agressie. Elke medewerker sport en recreatie krijgt wel een keer te maken met agressie. Dit is niet fijn. De situatie voelt onprettig en onveilig aan. Je moet op de goede manier reageren op deze agressie. Hoe ga je om met agressief gedrag van anderen?
op yr
ig h
Een eerste belangrijke stap hierbij is dat je jezelf een basisreactie aanleert. Deze basisreactie bestaat uit drie onderdelen: 1. Blijf goed (diep) doorademen. 2. Schat de situatie in. 3. Reageer, neem initiatief door op de situatie of op de ander te reageren.
C
Als je goed kunt blijven ademen blijf je krachtig en evenwichtig. Kijk of je de situatie herkent, zodat jij en je collega’s in ieder geval veilig blijven. Dit is uiteraard niet de enige manier om met een agressieve situatie om te gaan. Deze manier helpt vooral jou. Zo kun je correct handelen in een agressieve situatie.
24
Je veilig voelen
er w ijs
Er bestaan verschillende indelingen in vormen van agressie. Deze indeling is voor de medewerker sport en recreatie zeer herkenbaar: 1. verbale agressie (schelden, schreeuwen en bedreigen) 2. non-verbale agressie (met materiaal gooien, een dreigende houding hebben) 3. fysieke agressie (lichamelijk geweld gebruiken tegen anderen). Bij elke vorm van agressie is vooral de situatie bepalend. Ben je met je gast alleen of gebeurt het met een groep om je heen? Kijk in hoeverre je begrip kunt opbrengen voor de situatie die leidt tot het agressieve gedrag van je gast. Het helpt vaak al om te zeggen dat je ziet dat de ander boos is en dat je dit begrijpt. Bij fysieke agressie denk je eerst aan je eigen veiligheid. Je moet er altijd voor zorgen dat de agressie niet erger wordt.
ps on d
Er zijn ook situaties die samen met een collega beter op te lossen zijn. Neem bijvoorbeeld bij een onprettig gesprek met een gast een collega mee. Die collega kan jou in het gesprek steunen. Eventueel kan deze collega aantekeningen maken (notuleren) tijdens het gesprek. Zo kan iedereen het gesprek nog eens nagaan en kunnen er ook geen onwaarheden verteld worden. Dit is voor jou maar ook voor de gast prettig.
tB oo
m
be ro e
Een aantal tips om je gast te kalmeren: • Luister actief, laat je gast merken dat je luistert. • Toon begrip, laat merken dat je de situatie van je gast snapt. • Vraag aan je gast wat hij eigenlijk van jou verwacht. • Probeer zo veel mogelijk samen het probleem op te lossen of weg te halen. • Soms laat de situatie het toe je gast aan te raken. • Laat de emotie eerst wegzakken. • Haal je gast weg uit de situatie. Ga een kop koffie drinken met je gast. • Bij fysieke agressie: wees consequent, laat zien dat je gast hier niet mee bereikt wat hij voor ogen heeft en dat dit gedrag niet getolereerd wordt. • Doe het niet alleen (collega’s of een leidinggevende). • Schakel zo nodig hulp in (eventueel politie). • Let op je eigen houding en uitstraling.
ig h
Een ruzie tussen gasten moet je nooit alleen aanpakken. Hier moet altijd een collega bij zijn. Jullie kunnen samen meer bereiken dan jij alleen. Je kunt elkaar ondersteunen. Samen kun je een situatie sneller weer veilig en prettig maken. Voor jou, je collega’s en je gasten.
Opdracht 15 Assertief reageren
C
op yr
Thuis, op school, op je werk of tijdens je stage heb je vast wel eens assertief gereageerd of met een agressief reagerende persoon te maken gehad. a. Geef een beschrijving van de situatie.
25
Veiligheid
b. Geef aan in hoeverre je assertief gereageerd hebt.
er w ijs
c. Wat heb je gedaan om de persoon te kalmeren?
be ro e
Opdracht 16 Agressie
ps on d
d. Als je de tips nog een keer naleest, wat had je anders of meer kunnen doen?
Bij deze opdracht werk je samen met ongeveer drie klasgenoten. Bekijk het filmpje bij deze opdracht. Grenzen
m
a. Noteer de tips uit het filmpje. Leg per tip uit hoe je deze in de praktijk toe kunt passen.
Toepassing in de praktijk
C
op yr
ig h
tB oo
Tips
b. Vergelijk je antwoorden met je klasgenoten en bespreek de eventuele verschillen.
26
FYSIEKE VEILIGHEID Fysieke veiligheid
ps on d
er w ijs
Een medewerker sport en recreatie moet goed voor zichzelf zorgen. Je moet fysiek gezond zijn om sportieve en recreatieve activiteiten goed en veilig te kunnen begeleiden. Je let niet alleen op je veiligheidsgevoel, maar zeker ook op je lichamelijke of fysieke veiligheid. Je veilig voelen en je fysieke veiligheid hebben heel veel effect op elkaar. Je kunt beide vormen van veiligheid eigenlijk niet los zien van elkaar. Wanneer je in je hoofd met andere zaken bezig bent, kun je je hoofd niet meer goed bij je werkzaamheden hebben. Dat kan als effect hebben dat je minder op je eigen veiligheid gaat letten. Ook heb je dan minder oog voor de veiligheid van anderen. Dit kan voor jou, je collega’s en voor gasten een onveilige situatie opleveren.
be ro e
Een activiteit moet altijd veilig zijn, dus je hebt aandacht voor het voorkómen van blessures. Bij jezelf, je collega’s en je gasten. Om blessures te voorkomen, bereid je je altijd goed voor. Ook moet je aandacht hebben voor: • hulpverlenen en beveiligen • bescherming dragen • belasting en getraindheid • hygiëne.
C
op yr
ig h
tB oo
m
Hulpverlenen en beveiligen Je kunt je gasten alleen helpen als je dit op de correcte manier doet. Als je moet tillen, til dan op de juiste manier. Als je gasten moet helpen of opvangen bij een activiteit, vang dan op de juiste manier. Doe dit zo veel mogelijk met zijn tweeën en verdiep je in de juiste wijze van hulpverlenen of beveiligen.
Goed hulpverlenen.
27
Veiligheid
be ro e
Draag bij het bladblazen gehoorbescherming.
ps on d
er w ijs
Bescherming dragen Om veilig te werken heb je soms persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) nodig. Deze middelen verminderen de kans op letsel. Je leidinggevende geeft aan wanneer en hoe je deze middelen moet gebruiken.
De PBM’s moeten natuurlijk goed passen, anders is het werk alsnog gevaarlijk. De meeste hulpmiddelen zijn er dan ook in verschillende maten. Let dus goed op dat ze goed passen. Zit jouw maat er niet bij, overleg dan met je leidinggevende.
C
op yr
ig h
tB oo
m
Draag zo nodig altijd bescherming, zoals een masker tijdens softballen. Bij het skiën of snowboarden draag je altijd een helm en eventueel ook een rugbeschermer. Werk je met schadelijke stoffen, dan heb je beschermende kleding aan. Bij harde geluiden draag je gehoorbescherming.
Bescherming in de sport en recreatie.
28
Fysieke veiligheid
Opdracht 1 Persoonlijke beschermingsmiddelen Ook thuis, op school, op je werk of stage worden PBM’s gebruikt. a. Noem vijf voorbeelden van PBM’s die je thuis, op school, op je werk of stage gebruikt. 1. 3. 4. 5.
be ro e
Belasting en getraindheid
ps on d
b. Geef aan bij welke werkzaamheden je de PBM’s gebruikt.
er w ijs
2.
Voorkom overbelasting zoals te zwaar tillen. In de Arbowet is zelfs aangegeven hoeveel je mag tillen in bepaalde situaties. Je moet als medewerker sport en recreatie uitkijken dat je jezelf niet overschat. In je enthousiasme kun je dit nog wel eens doen. Neem voldoende rust tijdens en na activiteiten.
C
op yr
ig h
tB oo
m
Hoe beter je getraind bent, hoe zwaarder je jezelf kunt belasten. Hoe beter je conditie is, hoe gemakkelijker jij de activiteiten kunt begeleiden. Is je uithoudingsvermogen goed, dan kun je ook gemakkelijker voorbeelden geven en meedoen.
Handen wassen.
29
Veiligheid
be ro e
ps on d
er w ijs
Hygiëne Een veilige omgeving begint bij je persoonlijke verzorging. Onverzorgd of ziek rondlopen is niet prettig voor je collega’s en gasten. Als in een organisatie de medewerkers er goed gekleed en verzorgd uitzien, geeft dat vertrouwen. Voorschriften die te maken hebben met persoonlijke hygiëne zijn: • kleding Zorg dat je er schoon en verzorgd uitziet. Draag goede en schone kleding en schoenen. • sieraden Deze kunnen een bron van infecties zijn. Uitsteeksels kunnen ergens achter blijven haken of anderen verwonden. • zorgen voor goede lichaamsverzorging – haren en nagels Loshangende haren en/of lange nagels kunnen onhygiënisch zijn en onveilig. Je haren kunnen bijvoorbeeld vast blijven zitten in elektrische apparaten. – wondjes Bedek wondjes met een pleister of handschoen, afhankelijk van het soort werk dat je doet. – verkoudheid en griep Probeer de kans om besmet te worden of om anderen te besmetten te verminderen. Was regelmatig je handen met zeep en droog ze goed met een papieren handdoek. Gebruik een zakdoekje om in te hoesten of te niezen en gooi het meteen in de vuilnisbak. Maak regelmatig schoon. Blijf thuis als je ziek bent. – regelmatig wassen en douchen.
m
Als medewerker sport en recreatie moet je ook letten op de hygiëne van je gasten voor, tijdens en na de activiteiten. Ook is het belangrijk dat de accommodatie goed geventileerd, schoon en goed onderhouden is.
tB oo
Als medewerker sport en recreatie houd je deze hygiënische punten in de gaten. Zo blijf je gezond, en je bent voor je gasten een rolmodel: je geeft het goede voorbeeld. Soms is dit zelfs onbewust, de sporters hebben het niet eens door. Let niet alleen op je eigen gezondheid, maar wijs je gasten ook op hun lichamelijke gezondheid.
ig h
Opdracht 2 Hygiëne
C
op yr
Denk aan de hygiënemaatregelen die je zelf neemt op school, je werk of stage. a. Op welke manieren zorg jij voor een goede eigen hygiëne?
30
b. Op welke manier zorg jij dat de hygiëne voor sporters/gasten goed blijft?
Fysieke veiligheid
c. Noteer vijf maatregelen die van belang zijn om verspreiding van corona, griep of verkoudheid tegen te gaan. 1. 2. 4. 5.
er w ijs
3.
Opdracht 3 Maatregelen ter voorkoming van blessures
ps on d
Om blessures te voorkomen moet je aandacht hebben voor: • hulpverlenen en beveiligen • bescherming dragen • belasting en getraindheid • hygiëne.
Situatie 1
be ro e
Geef van de volgende situaties aan op welke wijze er aandacht is voor het voorkomen van blessures (meerdere antwoorden zijn mogelijk).
ig h
a.
tB oo
m
Nesrinne is met een groep kinderen naar een speeltuin gegaan. Daar doet ze ‘een reis rond de speeltuin’. De kinderen moeten daarbij alle speeltoestellen afgaan. Nesrinne staat bij de rekstok om de kinderen over de rekstok te tillen. ’s Avonds tijdens haar atletiektraining merkt Nesrinne dat het speerwerpen niet goed gaat. Ze heeft last van haar rug. Ze heeft de kinderen op de verkeerde manier geholpen om over de rekstok te komen. Stom, Nesrinne had meer vanuit haar benen moeten tillen.
Situatie 2
C
op yr
In zwembad De Zeebaars is op woensdagmiddag discozwemmen. Er zijn plusminus 150 kinderen door het hele zwembad te vinden. De glijbaan is open, de springplank mag worden gebruikt en er is een dj. Er staan vijf lifeguards in de zaal en er is een lifeguard in de personeelsruimte aan het pauzeren. Na 15 minuten wordt er doorgedraaid. Zo kan een andere lifeguard pauze houden om daarna weer zijn volledige aandacht bij de kinderen te hebben. Ook heeft elke lifeguard oordopjes in. Dit houdt erg harde geluiden een beetje tegen, maar ze horen nog wel alles.
b.
31
Veiligheid
Situatie 3
er w ijs
Als je vaker hardloopt, ga je steeds makkelijker hardlopen. Het kost je steeds minder moeite en je kunt verder en langer lopen. Je uithoudingsvermogen is dan beter geworden en je bent sterker geworden.
c.
ps on d
Situatie 4
In het sportcentrum worden alternatieve sportlessen gegeven om de verspreiding van corona te voorkomen. Er wordt buiten gesport, de kleedlokalen zijn gesloten en sporters moeten hun eigen handdoek en handgel meenemen. Voor de meeste sporters zijn de oefeningen nieuw. De medewerker sport en recreatie schenkt daarom extra aandacht aan de warming-up.
be ro e
d.
Opdracht 4 Blessures voorkomen
tB oo
m
a. Zoek op internet naar een artikel, foto of filmpje over blessurepreventie. b. Waarom heb je juist voor dit artikel of deze foto of film gekozen?
op yr
ig h
c. Herken je een of meer van de vier factoren waarvoor je aandacht moet hebben om blessures te voorkomen? Zo ja, Welke?
C
d. Wat leer je van het artikel, de foto of het filmpje?
e. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent.
32
VEILIG WERKEN Veilig werken
er w ijs
Goed en veilig werken als medewerker sport en recreatie begint bij jezelf. Zoals besproken, moet je jezelf veilig voelen, zowel fysiek als psychisch. Zo kun je activiteiten op een veilige manier voor jezelf, je collega’s en gasten uitvoeren en begeleiden.
ps on d
Je voelt je goed als je binnen je eigen grenzen kunt werken. Deze grenzen moeten bij jezelf en je werkomgeving bekend zijn. Ook je collega’s en je gasten hebben grenzen. Jullie moeten er samen voor zorgen dat het werk veilig, gezond en prettig is.
Er zijn algemene richtlijnen en afspraken waaraan de werkgever en de werknemers zich moeten houden. Dit zijn afspraken om de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van werknemers goed te houden. Deze afspraken staan op papier. Iedereen kan de afspraken dus opzoeken en bekijken. Deze afspraken zijn vastgelegd in de Arbeidsomstandighedenwet, kortweg de Arbowet.
be ro e
Ook zijn er afspraken over de veiligheid van de accommodatie en de materialen die je gebruikt tijdens je werk. Bovendien krijg je als medewerker sport en recreatie te maken met afspraken die zijn gemaakt binnen het bedrijf waarbij je werkt.
tB oo
m
Je krijgt als medewerker sport en recreatie te maken met de volgende afspraken, regels en richtlijnen: • algemene bepalingen en richtlijnen die gelden voor de werkgever en medewerkers in de branche voor sport en recreatie (arbo) • wettelijke regelingen en wetten die gelden voor de veiligheid van faciliteiten en/of materialen en middelen • afspraken en regels die gelden binnen het bedrijf waarvoor je werkt • je persoonlijke regels en richtlijnen (je eigen grenzen). Interessante websites veiligheid Veiligheid en blessures
ig h
Website Veiligheid Website Tips om blessures te voorkomen
op yr
Informatie over preventie
C
Website Hoofdletsel-app Website Blessurepreventie KNVB
33
Veiligheid
Opdracht 1 Afspraken, regels en richtlijnen
er w ijs
Bij deze opdracht werk je samen met drie klasgenoten. Beantwoord eerst de vragen voor jezelf en bespreek ze daarna met je klasgenoten. a. Iedereen hanteert ook persoonlijke afspraken, regels en richtlijnen om veilig te kunnen werken. Noteer vijf afspraken, regels of richtlijnen. Noteer vijf maatregelen die van belang zijn om verspreiding van corona, griep of verkoudheid tegen te gaan. 1. 2. 3.
ps on d
4. 5.
b. In het werk, op je stage of op school gelden ook afspraken, regels en richtlijnen om veilig te kunnen werken. Noteer vijf afspraken, regels of richtlijnen.
be ro e
1. 2. 3. 4. 5.
tB oo
m
c. Bespreek je antwoorden met je klasgenoten. Heb je nog belangrijke afspraken, regels of richtlijnen gehoord die je wilt overnemen?
op yr
ig h
d. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
C
Algemene bepalingen en richtlijnen
34
Iedereen in het bedrijf waar jij werkt moet weten welke bepalingen, regels en richtlijnen er zijn. Worden deze op de goede manier toegepast en nageleefd, dan is er minder kans op een arbeidsongeval of een beroepsziekte. Dit heeft tot gevolg dat er minder mensen thuisblijven omdat ze ziek zijn of een ongeval hebben gehad. Dat is gunstig voor je werkgever. Hij heeft minder verzuimkosten en hoeft geen mensen te vervangen die ziek thuis zijn. Het werk kan gewoon doorgaan.
Veilig werken
er w ijs
Arbeidsongeval Henry gaat met de scouting een weekend weg. Ze gaan op stap met vijf leiders en zestig kinderen. Dit zijn wel veel kinderen denkt Henry, als er wat gebeurt … Om zes uur gaan de leiders koken voor de kinderen. De kinderen blijven elke keer de keuken in- en uitlopen. Henry let meer op de kinderen dan op de pan macaroni die op het vuur staat. Weer komt een groepje kinderen schreeuwend binnenrennen. Henry wil er nu wat van zeggen, nu is het genoeg. Als hij zich omdraait, stoot hij de pan van het vuur en krijgt deze over zich heen. Henry loopt daardoor een tweedegraads brandwond op aan zijn buik en armen.
ps on d
Beroepsziekte Door het vele tillen van kinderen in de bso heeft Mariëtte erg veel last van haar rug gekregen. Zo erg zelfs dat ze zich ziek meldt. Er zal iemand anders geregeld moeten worden voor deze groep kinderen.
be ro e
Opdracht 2 Arbeidsongevallen en beroepsziekten
a. Welk arbeidsongeval zou er in de sport of recreatie vaker voor kunnen komen?
tB oo
m
b. Leg uit waarom je denkt dat dit vaker voorkomt.
op yr
ig h
c. Welke beroepsziekte zou er in de sport of recreatie vaker voor kunnen komen?
C
d. Leg uit waarom je denkt dat dit vaker voorkomt.
35
Veiligheid
Arbowet
er w ijs
De Arbeidsomstandighedenwet (kortweg Arbowet) is een Nederlandse wet die kijkt naar veiligheid, gezondheid en welzijn op de werkplek. De medewerker sport en recreatie zorgt samen met zijn werkgever dat deze wet toegepast wordt. Het doel hiervan is arbeidsongevallen en beroepsziekten voorkomen.
ps on d
Veiligheid, gezondheid en welzijn hebben veel met elkaar te maken. Onveilige situaties kunnen leiden tot ziekteverzuim. Soms zelfs tot arbeidsongeschiktheid. Veiligheid is dan ook heel belangrijk in de Arbowet. Veiligheid kan op verschillende manieren worden bedreigd: • onbevoegden een groep laten begeleiden • verkeerd gebruik van schoonmaakmiddelen • geen gebruik van beschermingsmiddelen.
m
be ro e
De medewerker sport en recreatie is voor een groot gedeelte verantwoordelijk voor de veiligheid op de werkvloer. Jouw werkgever is verplicht om je werkplek veilig te maken en te houden. Ook jij moet je aan de veiligheidsvoorschriften houden. Daarnaast ben je ook verplicht om onveilige situaties direct bij je leidinggevende te melden.
tB oo
Houd je aan de geldende veiligheidsvoorschriften. Als je werkt met kwetsbare doelgroepen is veiligheid extra belangrijk. Jij als professional bent verantwoordelijk voor de veiligheid van je gasten, omdat ze daar zelf vaak niet voor kunnen zorgen.
op yr
ig h
In de Arbowet staat dat werkgevers en werknemers samen moeten zorgen voor goede werkomstandigheden. Ieder heeft daarin zijn eigen taak. De werkgever moet zich houden aan de regels over gezondheid, welzijn en veiligheid. Jij als werknemer moet je werk doen zoals is afgesproken. Je moet daarbij gevaarlijke of ongezonde omstandigheden melden.
Opdracht 3 Taken werkgever en werknemer
C
Bij wie hoort welke taak? Zet kruisjes. Taak
Uitvoeren van instructie. Verzorgen van juiste materialen om taak uit te voeren. Opbergen van materialen op de juiste plek. Onderzoeken van ongevallen op werkplek.
36
Werkgever
Werknemer
Veilig werken
Taak
Werkgever
Werknemer
Melden van mogelijk gevaarlijke omstandigheden. Rekening houden met ergonomische regels tijdens het verplaatsen van een cliënt.
er w ijs
Bestrijden van mogelijk gevaar.
Opdracht 4 Arbo Bekijk het filmpje bij deze opdracht. Arbo
ps on d
In het filmpje wordt de Arbowet met een aantal voorbeelden uitgelegd. a. Met welke drie onderdelen heeft de Arbowet volgens het filmpje te maken? 1. 2.
be ro e
3.
b. Er worden vier voorbeelden van onderwerpen genoemd. Geef van elk onderwerp aan hoe dit is geregeld op je werk, stage of school. 1. 2.
m
3.
tB oo
4.
ig h
c. Wat vind je van de laatste zin uit het filmpje: “De werknemer moet op een veilige en prettige manier kunnen werken.”?
C
op yr
d. Ben je het met dit uitgangspunt eens? Waar ben je het mee eens en waar ben je het niet mee eens?
e. Vergelijk je antwoorden met een klasgenoot en bespreek de eventuele verschillen.
37
Veiligheid
Ongezonde situaties voorkomen
er w ijs
Je kunt in je werk door allerlei redenen ziek worden: • geestelijk of lichamelijk zwaar werk • ongezonde werkomstandigheden • werken met ongezonde stoffen. In de Arbowet staat dat ongezonde situaties tot een minimum beperkt moeten blijven. Sommige situaties zijn zelfs verboden.
ps on d
Welzijn wordt bepaald door de gezonde en veilige inrichting van je werkplek en door de inhoud en organisatie van je werk. Je werkgever moet ervoor zorgen dat je werkplek prettig is. Er zijn drie gebieden waar je werkgever op moet letten: • de omgevingsfactoren (licht, geluid, temperatuur enzovoort) • belasting (het werk mag niet te zwaar zijn) • informatieverwerking (wordt er niet te veel aan mij gevraagd en snap ik het?).
be ro e
Ook leeftijd kan bij arbeidsongevallen en ziekteverzuim een rol spelen. Jouw werkgever moet hier rekening mee houden. Het is meestal voor de hand liggend dat een oudere medewerker niet al het fysiek zware werk moet doen. Oudere medewerkers zijn vaak ervaren mensen binnen een bedrijf. Jongere medewerkers kunnen heel veel leren van deze oudere medewerkers. Zeker als je net begint als medewerker sport en recreatie. Jouw werkgever doet er dan ook goed aan om jou als onervaren starter samen te laten werken met een ervaren oudere medewerker.
tB oo
m
De wet zegt dat als je jonger bent dan 18 jaar, je werkgever ervoor moet zorgen dat iemand ouder dan 18 jaar toezicht houdt op jou en je werk. Dit is vooral voor jouw veiligheid als jonge medewerker sport en recreatie van belang.
Opdracht 5 Ongezonde situaties Geef van elke situatie aan of het gaat over gezondheid, welzijn of veiligheid. Zet kruisjes.
ig h
Situatie
Je struikelt bijna over een emmer die nog in het gangpad staat.
op yr
Je werkt in een ruimte zonder licht. Je hebt weinig plezier in je werk.
C
Je hebt recht op pauze als je de hele dag werkt.
38
Het wassen van de ramen mag je alleen doen als er een goede trap is. Staan op een stoel mag niet. Je voelt je niet op je gemak bij de nieuwe teamleider.
Gezondheid Welzijn
Veiligheid
Veilig werken
Er zijn veel zaken waarop je werkgever moet letten: • het soort werk • hoe zwaar het werk is • de werkomgeving moet aan de werknemer aangepast zijn • werktempo • het werk moet duidelijk en begrijpelijk zijn uitgelegd • de werktijden zijn aangepast aan de leeftijd.
er w ijs
Regels op het werk
ps on d
Bij het toepassen en uitvoeren van de Arbowet moeten jij, je collega’s en je werkgever samenwerken. Jij en je collega’s letten op de veiligheid, maar ook je leidinggevende moet hier goed op letten.
Regels op je werk zijn gebaseerd op de wetgeving over arbeidsomstandigheden en milieu. Arbeidsomstandigheden hebben te maken met de omgeving waarin je werkt. Werk je veilig, werk je gezond, werk je milieubewust en houd je je aan de regels? De regels worden aangepast aan het soort werk dat je doet en de organisatie waarin je werkt. Zo zorg je ervoor dat de regels passen bij de organisatie, de werkzaamheden, de medewerkers en de klanten.
C
op yr
ig h
tB oo
m
be ro e
Regels kunnen bijvoorbeeld gaan over: • werk- en rusttijden In de Arbowet staan regels over werktijden. Afgesproken is hoelang een werkdag of dienst mag duren. Ook is afgesproken hoeveel pauze een medewerker heeft en hoeveel tijd er tussen de ene en de andere dienst moet zitten. In het algemeen genomen mag je niet de ene dag tot 23.00 uur werken en de volgende dag al om 6.30 uur beginnen. Ook niet als je dit zelf graag wilt. • werken met persoonlijke beschermingsmiddelen Bijvoorbeeld handschoenen voor het werken met bijtende en chemische stoffen. Ook kan het gaan om het dragen van beschermende kleding, veiligheidsschoenen of een helm. In de zorg kan het erom gaan dat je werkgever ervoor zorgt dat er altijd handschoenen zijn die je kunt gebruiken. • melden van arbeidsongevallen en beroepsziekten Werkgevers zijn verplicht om ongevallen en bepaalde beroepsziekten te melden. Een ongeval is bijvoorbeeld een ongeluk met injectienaalden. Een beroepsziekte is een ziekte die vooral ontstaat of voorkomt onder bepaalde arbeidsomstandigheden. Kappers kunnen bijvoorbeeld last krijgen van de verfstoffen waarmee zij werken. Je werkt soms met chemische middelen en je moet Persoonlijke beschermingsmiddelen. regelmatig tillen. Hierdoor loop je risico’s.
39
Veiligheid
Opdracht 6 Regels op het werk Denk aan je werk of leerbedrijf (eventueel aan school). Welke arboregels zijn daar belangrijk? Geef drie voorbeelden. 1.
er w ijs
2. 3.
Opdracht 7 Veiligheid boven alles
ps on d
Situatie 1
Ineke werkt als medewerker sport en recreatie bij een camping. Een van haar taken is het opruimen en schoonmaken van de recreatieruimte. De afsluitbare kast met schoonmaakspullen is in de gang ernaast. Haar werkgever heeft ervoor gezorgd dat zij de schoonmaakspullen veilig kan wegzetten. Ineke moet alles netjes opruimen als ze klaar is en de kast weer goed afsluiten.
Situatie 2
m
be ro e
a. Welke redenen kunnen er zijn om de schoonmaakmiddelen in een afgesloten kast te bewaren?
tB oo
Kees maakt altijd de keuken schoon. Hij weet door zijn opleiding welke middelen veilig zijn om te gebruiken. Ook weet hij dat hij handschoenen moet dragen bij bepaalde schoonmaakmiddelen die bijtend zijn. De handschoenen zijn op.
op yr
ig h
b. Wat ga je doen als je Kees was?
C
Risico-inventarisatie en -evaluatie
40
Om erachter te komen wat in het bedrijf de meest voorkomende risico’s zijn voor de gezondheid van het personeel moet een bedrijf een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uitvoeren. Met een RI&E brengt het bedrijf de risico’s in kaart op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Dit kan een organisatie zelf doen of laten doen. Een daarvoor opgeleide medewerker
Veilig werken
loopt met een checklist door het hele bedrijf en beoordeelt de arbeidsomstandigheden. Daarna beoordeelt het bedrijf of het omstandigheden moet aanpassen. In de RI&E moet staan welke gevaren er zijn op de werkvloer en welke maatregelen het bedrijf hiertegen neemt.
er w ijs
Afhankelijk van beroepen en werkgevers zijn er veel verschillende wetten en regels over de arbeidsomstandigheden.
Opdracht 8 Checklist
Gevaar
Maatregel
EHBO
De EHBO-middelen zijn altijd lastig te vinden.
Werkplek
De stoel is niet juist afgesteld.
Nooduitgangen
De nooduitgangen zijn niet vrij want er staan rolstoelen en rollators voor.
Werktempo
Medewerkers geven aan te
Factor
tB oo
m
be ro e
Onderwerp
ps on d
Izaak moet als verantwoordelijke voor de RI&E een check doen binnen de instelling waar hij werkt. Hij loopt een rondje door het gebouw en onderzoekt of er situaties zijn die gevaarlijk kunnen zijn. Hij heeft zes punten gevonden die een gevaar opleveren. a. Bedenk voor elk onderwerp een maatregel die Izaak zou kunnen nemen en geef voor elk onderwerp de factor die daarbij hoort: gezondheid, veiligheid of welzijn.
weinig tijd te hebben voor de taken.
ig h
Organisatie
C
op yr
Geluid
Medewerkers weten niet altijd wie verantwoordelijk is voor een taak. In de activiteitenruimte is het altijd erg lawaaiig. Zeker als er veel mensen tegelijk bezig zijn met een activiteit. Een oorzaak is dat de ruimte erg kaal is ingericht.
b. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent.
41
Veiligheid
Ergonomisch werken
Lees meer in Verdiepingsstof - Ergonomie. Verdiepingsstof - Ergonomie
ps on d
er w ijs
Ergonomisch werken wil zeggen: je werkt op zo’n manier dat het je lichaam zo min mogelijk belast. Anders kun je klachten krijgen. Zo zijn er regels over hoe je goed kunt tillen, of over verplichte pauzes. Als je jong bent, vind je deze regels misschien wat overdreven. Maar bedenk dat je je beroep misschien wel dertig of veertig jaar uitoefent. Je moet dus zuinig zijn op je lichaam. Je kunt ergonomisch werken door gebruik te maken van hulpmiddelen, zoals een steekkarretje. Je gebruikt je lichaam dan minder, omdat je de spullen niet hoeft te tillen. Ook moet je gebruikmaken van gebruiksvoorwerpen en machines die veilig zijn, zodat jij gemakkelijk en gezond kunt werken. Bijvoorbeeld werktafels die in hoogte verstelbaar zijn, voldoende licht en ventilatie in ruimtes waar gewerkt wordt of een slimme indeling van een ruimte, waardoor je elkaar niet in de weg kunt lopen.
tB oo
m
be ro e
Staan Veel mensen staan tijdens hun werk. Vaak staan mensen niet goed rechtop. Na een tijdje gaan ze ‘hangen.’ Daardoor kun je rugpijn krijgen. Tips voor het staan zijn: • Kijk recht vooruit. • Trek je kin in. • Ontspan je schouders. • Span je buikspieren aan. • Zet je voeten plat op de grond en iets uit elkaar.
C
op yr
ig h
Zitten Als je zittend werk hebt, is een goede stoel belangrijk. Een goede stoel kun je instellen. Ook de hoogte van het werkvlak is belangrijk. Het werkvlak moet iets boven de elleboog zijn. Je kunt dan je onderarmen horizontaal houden. Tips voor het zitten zijn: • Zit altijd rechtop en zak niet onderuit. • Ga zo ver mogelijk naar achteren op de zitting zitten. Zo krijgt je rug goed steun. • Zet je voeten stevig en plat op de grond. • Schuif je stoel aan onder je werkblad. • Laat je rug tijdens het werken regelmatig tegen de leuning rusten. • Zet je beeldscherm op ooghoogte.
Staan.
42
Zitten.
Veilig werken
ig h
tB oo
m
be ro e
ps on d
er w ijs
Tillen
C
op yr
Tillen doe je zo.
Als je verkeerd tilt, krijg je problemen met je rug. Tips voor het tillen zijn: • Kijk recht vooruit. • Ga recht voor het voorwerp staan. • Zet je voeten iets uit elkaar. • Houd je rug zo recht mogelijk. • Pak het voorwerp stevig vast met twee handen. • Houd je armen zo recht mogelijk en zo dicht mogelijk bij je lichaam. • Til het voorwerp zo dicht mogelijk bij je lichaam. • Draai bij het tillen nooit je rug.
43
Veiligheid
er w ijs
Werkhouding Alleen een wet die jou beschermt is niet voldoende: je moet zelf ook goed opletten. Met een juiste werkhouding kun je klachten voorkomen. Tips voor een juiste werkhouding: • Wissel je houding af. • Voorkom een gedraaide houding bij tillen of bukken. • Maak niet te vaak dezelfde beweging achter elkaar. • Voorkom dat je moet reiken. Til niet hoger dan je schouders. • Til niet te zwaar. • Loop niet te lang door met klachten. Laat een arts ernaar kijken.
ps on d
Opdracht 9 Staan
a. Maak vier foto’s van mensen die staan. Beoordeel de foto’s. Staan deze mensen op de juiste manier? Leg je antwoord uit. 1. 2.
be ro e
3. 4.
tB oo
Opdracht 10 Zitten
m
b. Lees de tips bij Staan. Kloppen jouw beoordelingen?
a. Maak vier foto’s van mensen die zitten. Beoordeel de foto’s. Zitten deze mensen op de juiste manier? Leg je antwoord uit. 1.
ig h
2. 3.
op yr
4.
C
b. Lees de tips bij Zitten. Kloppen jouw beoordelingen?
44
Veilig werken
Opdracht 11 Tillen a. Maak vier foto’s van mensen die iets tillen. Beoordeel de foto’s. Tillen deze mensen op de juiste manier? Leg je antwoord uit. 1.
er w ijs
2. 3. 4.
ps on d
b. Lees de tips bij Tillen. Kloppen jouw beoordelingen?
Opdracht 12 Ergonomische hulpmiddelen
3.
tB oo
Waarvoor?
2.
m
1.
be ro e
Welke hulpmiddelen voor ergonomisch werken worden er op jouw school, stage of werkplek gebruikt? Beschrijf drie voorbeelden: • Welk hulpmiddel is het? • Waarvoor wordt het gebruikt? • Waarom wordt dit hulpmiddel gebruikt? Welke problemen voorkom je ermee? • Waar moet je op letten als je het hulpmiddel gebruikt?
Waarom?
ig h
Op letten
C
op yr
Opdracht 13 Ergonomisch werken
Bekijk het filmpje.
Ergonomisch werken a. Noem twee punten die verkeerd zijn bij de meneer die achter de computer werkt. 1. 2.
45
Veiligheid
er w ijs
b. Wat gaat er verkeerd bij de mevrouw die achter de computer werkt? Leg uit waarom dit verkeerd is.
c. Welke twee punten zijn goed bij de mevrouw die achter de computer werkt? 1. 2.
be ro e
e. Wat doet Pauline goed bij het tillen van de doos?
ps on d
d. Wat gaat er verkeerd bij de mevrouw die een doos tilt?
Opdracht 14 Poster maken
m
Gebruik stappenplan Poster maken.
tB oo
Stappenplan Poster maken
Bij deze opdracht werk je samen met een groep van vier klasgenoten.
ig h
Overleg voor welk soort bedrijf uit de sport- en recreatiebranche jullie een poster gaan maken. Zoek op internet naar informatie over ‘tips ergonomie.’ Kies samen met je groep drie tips. Maak van deze drie tips een do’s-and-don’ts-poster. Met de poster laat je de tips zien en leg je uit wat iemand wel en niet moet doen.
op yr
Bij deze opdracht werk je samen met een groep van vier klasgenoten.
C
Overleg voor welk soort bedrijf uit de sport- en recreatiebranche jullie een poster gaan maken. Zoek op internet naar informatie over ‘tips ergonomie.’ Kies samen met je groep drie tips. Maak van deze drie tips een do’s-and-don’ts-poster. Met de poster laat je de tips zien en leg je uit wat iemand wel en niet moet doen.
46
tB oo
m
be ro e
ps on d
er w ijs
Veilig werken
Voorbeeld van do’s-and-don’ts.
ig h
Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
C
op yr
Wettelijke regels en wetten voor faciliteiten en/of materialen en middelen Jij en je collega’s moeten goed en veilig kunnen werken. Je gasten moeten veilig en gezond in de accommodatie kunnen sporten en recreëren. De accommodatie en het materiaal moeten veilig zijn, maar aan welke regels moeten ze dan voldoen? Waaraan moeten de middelen die gebruikt worden voldoen? Welke regels gelden voor speeltoestellen? Wanneer is de hygiëne in de keuken goed? Welke regels gelden voor je werkgever en de eigenaar van de sport- en recreatieaccommodatie? Allemaal zaken die belangrijk zijn bij veilig werken.
47
Veiligheid
Als medewerker sport en recreatie moet je weten hoe de accommodatie en materialen in elkaar zitten. Als je dat weet, kun je ook sneller mankementen signaleren. Je herkent een onveilige situatie en kunt dan actie ondernemen om de situatie weer veilig te maken.
er w ijs
We noemen de belangrijkste wetten en regels waar je als medewerker sport en recreatie mee te maken hebt.
ps on d
Handboek Wet- en regelgeving sport (NOC*NSF, CIVIQ en IOS) Er zijn enorm veel wetten en regels voor een (sport)vereniging. In het Handboek Wet- en regelgeving sport staan de belangrijkste wetten en regels voor sportverenigingen. In het handboek staan onder andere regels over het bestuur, over geld, over verzekeringen en over de horeca.
m
be ro e
Wet en Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (WHVBZ en BHVBZ) De wet en het besluit gaan over hygiëne en veiligheid in zwembaden. De regels gaan bijvoorbeeld over: • Hoe houd ik zwem- en badwater schoon? • Hoeveel douches en toiletten moeten er in het zwembad zijn? • Welke materialen kan ik gebruiken? • Hoe houd ik het zwembad schoon? • Legionellapreventie. • Hoeveel bezoekers mogen er tegelijk in het zwembad? • Hoe en met hoeveel lifeguards moet je toezicht houden? • Preventieve maatregelen om de gezondheid te beschermen.
Opdracht 15 Het zwembad
1. 2.
ig h
3.
tB oo
Noem tien maatregelen die in een zwembad genomen worden om de veiligheid en hygiëne te waarborgen.
4.
op yr
5. 6. 7.
C
8.
48
9.
10.
Veilig werken
Activiteitenbesluit milieubeheer
Opdracht 16 Het recreatiebedrijf
ps on d
er w ijs
In het Activiteitenbesluit staan milieuregels van het Rijk. Alle bedrijven die een 'inrichting' zijn vallen eronder. Dit zijn regels voor onder andere clubhuizen, recreatiebedrijven, buurthuizen en speeltuinen. Zoals: • Het geluid waarin je werkt mag niet te hard zijn. • Hoe ga je zuinig om met energie? • Hoe verwerk je afvalstoffen en afvalwater? • Hoe doe ik aan waterbesparing? • Het mag niet te donker en niet te licht zijn. • De luchtkwaliteit moet goed zijn. Veel van deze besluiten vind je ook terug in de Wet milieubeheer.
be ro e
a. Zoek op internet naar een voorbeeld van een recreatiebedrijf. Noteer de naam en omschrijf welke activiteiten er plaatsvinden.
b. Noem vijf maatregelen die het recreatiebedrijf zal nemen om de veiligheid te waarborgen. 1. 2.
5.
tB oo
4.
m
3.
Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen
C
op yr
ig h
In de Warenwet staat waaraan producten en apparatuur moeten voldoen om goedgekeurd te worden. Voldoen ze aan deze regels, dan kan de gebruiker gezond en veilig gebruikmaken van de producten. Deze wet bestaat om de consumenten te beschermen, maar ook de medewerkers en gasten van bedrijven. De NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) controleert of bedrijven zich aan deze wet houden. Zo niet, dan krijgen ze een waarschuwing of een boete. Spelende kinderen herkennen niet elk gevaar. Daarom moet de speelomgeving veilig zijn. In het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen staat wanneer de speeltoestellen voldoende veilig zijn. Er mogen bijvoorbeeld geen scherpe randen of uitsteeksels zitten op speeltoestellen. Schroeven moeten goed weggewerkt zijn, anders kun je gewond raken. Dit geldt voor speeltoestellen als: • glijbanen • kabelbanen • schommels en wiptoestellen • luchtkussens.
49
Veiligheid
Opdracht 17 Een attractie in het attractiepark
er w ijs
a. Zoek op internet naar een voorbeeld van een attractie. Noteer de naam en omschrijf de attractie.
b. Noem vijf eisen die de Warenwet zal stellen om deze attractie goed te keuren. 1. 3. 4. 5.
be ro e
Keuring van sporttoestellen
ps on d
2.
Ook sporttoestellen moeten zo veilig mogelijk zijn. Bij het ontwerpen en het maken van deze toestellen wordt al op veiligheid gelet. Als je de toestellen gebruikt, moet je ook weten hoe je deze veilig kunt gebruiken. Deze toestellen worden vaak samen met de fabrikant van de toestellen gekeurd.
C
op yr
ig h
tB oo
m
Een aantal voorbeelden: • touwbanen • klimmuren en klimwanden • fitnesstoestellen • klauterramen • turntoestellen • basketbalborden.
50
Veilig werken
Touwbaan.
be ro e
ps on d
er w ijs
Opdracht 18 Touwbaan
2. 3. 4.
ig h
5.
tB oo
1.
m
a. Kijk naar de foto van de touwbaan en noem vijf eisen die er bij de keuring gesteld worden om deze touwbaan goed te keuren.
C
op yr
b. Noem vijf maatregelen die de medewerker sport en recreatie neemt om de veiligheid van zijn gasten te garanderen. 1.
2. 3. 4. 5.
51
Veiligheid
Keuren van sportvelden en materiaal Je gasten moeten op een veilig sportveld kunnen bewegen. De sportvelden worden gekeurd door de sportbonden. Dit is bijvoorbeeld belangrijk bij heel veel regenval. Is het veld dan nog bespeelbaar? Kan de wedstrijd nog doorgaan? Sportbonden nemen dan een beslissing.
er w ijs
Daarnaast kunnen sportbonden ook sportmaterialen keuren. Hierbij moet je denken aan voetballen, tennisballen en rugbyballen. Het losse sport- en recreatiemateriaal dat je aanschaft is al goedgekeurd. De winkel waar je dit materiaal aanschaft, moet goedgekeurd materiaal verkopen. Als je hierover twijfelt, bel je de fabrikant.
ps on d
Opdracht 19 De grasmat
Sporters die sporten op een slechte grasmat kunnen blessures oplopen. Noem drie voorbeelden van een blessure die je als gevolg van een slechte grasmat kunt oplopen. 1.
3.
Wet milieubeheer
be ro e
2.
tB oo
m
De regels voor het werken met gevaarlijke stoffen staan in de Wet milieubeheer. Deze wet is opgesteld door de overheid om het milieu te beschermen. Hij gaat over vergunningen, heffingen en milieueisen. Als een bedrijf bijvoorbeeld een activiteit uitvoert die het milieu zal belasten, dan moet het bedrijf daarvoor een omgevingsvergunning aanvragen. Je belast het milieu bijvoorbeeld als je gaat bouwen of een boom kapt. Maar denk ook aan het vele afval dat een recreatiepark of een restaurant heeft. In de keuken is het altijd een uitdaging om zo min mogelijk etenswaren weg te hoeven gooien.
C
op yr
ig h
De Wet milieubeheer is erg veelomvattend en verandert ook steeds. Het uitvoeren van deze wet is dan ook werk voor mensen die er echt verstand van hebben. Je moet als sport- en recreatiebedrijf wel op de hoogte zijn van wetten, regels en besluiten. De Wet milieubeheer bestaat uit verschillende wetten en besluiten. Er zijn wetten die het letterlijke milieu (de omgeving, de natuur) beschermen. Er zijn wetten die dieren beschermen en wetten die de mens beschermen.
52
Een aantal wetten en regels waarmee de medewerker sport en recreatie te maken krijgt, zijn: • dat je niet zomaar (openbare) terreinen mag gebruiken (zoals een bos) • Wet geluidhinder • Natuurbeschermingswet • Wet vervoer gevaarlijke stoffen (zoals chloor voor in het zwembad) • hoe je afval verzamelt, verwerkt en vervoert.
Veilig werken
Websites Wet- en regelgeving Lees meer in Handboek Wet- en regelgeving NOC NSF. Handboek Wet- en regelgeving NOC NSF
Wetten overheid Lees meer over HACCP op de website van het Voedingscentrum.
Lees meer over TUV bedrijfscertificering. TUV bedrijfscertificering
Protocol Verantwoord Zwemmen
be ro e
Lees meer in het Protocol Verantwoord Zwemmen.
ps on d
Voedingscentrum HACCP
er w ijs
Lees meer over wetten van de overheid.
Opdracht 20 Wet milieubeheer
tB oo
m
De medewerker sport en recreatie kan te maken krijgen met de volgende wetten en regels: • dat je niet zomaar (openbare) terreinen mag gebruiken (zoals een bos) • Wet geluidhinder • Natuurbeschermingswet • Wet vervoer gevaarlijke stoffen (zoals chloor voor in het zwembad) • hoe je afval verzamelt, verwerkt en vervoert. Noem van elk van de genoemde wetten of regels een voorbeeld van hoe je hiermee te maken kunt krijgen. 1.
ig h
2. 3.
op yr
4.
C
5.
53
Veiligheid
HACCP
er w ijs
HACCP staat voor veilig werken en valt onder Europese wetgeving. De letters HACCP staan voor Hazard Analysis and Critical Control Points. De Nederlandse vertaling is: Gevarenanalyse en kritische controlepunten. Bedrijven moeten goed kijken aan welke regels van de HACCP ze zich moeten houden. Dat staat beschreven in een hygiënecode. De hygiënecode bestaat uit een aantal voorschriften en maatregelen die ervoor zorgen dat levensmiddelen hygiënisch worden bewerkt en bewaard en veilig zijn voor consumptie. De controlepunten beginnen bij de ontvangst van grondstoffen en eindigen als het voedsel is afgeleverd en het afval is verwijderd.
m
be ro e
ps on d
Ieder bedrijf dat werkt met voedsel is verplicht de hygiënecode te volgen. Als het bedrijf volgens die code werkt, voldoet het aan de eisen die HACCP stelt. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit controleert de naleving van de hygiënecode.
tB oo
Heel veel bedrijven hebben te maken met de HACCP-richtlijnen. Lees meer in Verdiepingsstof - Controle HACCP. Verdiepingsstof - Controle HACCP
ig h
Opdracht 21 HACCP
op yr
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. Bekijk de films. HACCP Wok
C
HACCP Shoarma
54
Beschrijf: • Wat is hier aan de hand? • Wat gaat er niet goed als het gaat om HACCP? • Hoe moet het wel?
Veilig werken
er w ijs
Bespreek samen waar je op moet letten als je je houdt aan HACCP.
ps on d
Kwaliteitszorg
be ro e
Kwaliteitszorg is alles wat een organisatie of instelling doet om ervoor te zorgen dat ze goede producten of diensten leveren. Het begint ermee dat organisaties van alle activiteiten vastleggen hoe ze uitgevoerd moeten worden. Hierbij moeten organisaties zich houden aan de regels van de Arbowet en milieuwetten. De regels worden ook gecontroleerd. Als het toch vaak anders gaat dan afgesproken, moet er onderzocht worden hoe dat komt. De regels kunnen onduidelijk zijn of moeilijk uitvoerbaar. Dan moet de organisatie de uitleg verbeteren of op een andere manier gaan werken.
tB oo
m
Het belang van kwaliteitszorg Het doel van kwaliteitszorg is dat je alles volgens de regels uitvoert. Dit zorgt voor een veilige manier van werken met een constante kwaliteit. Door allemaal op dezelfde manier te werken, weet iedereen wat hij kan verwachten. Dat zorgt voor tevreden werkgevers, werknemers en klanten. Om te laten zien dat jouw bedrijf op de afgesproken manier werkt, zijn er keurmerken. Een keurmerk is een onderscheidingsteken of certificaat. Dit wordt verleend door een erkende instantie.
Opdracht 22 Kwaliteitszorg
C
op yr
ig h
Leg uit waarom het belangrijk is dat je op je werkplek aandacht hebt voor kwaliteitszorg. Gebruik je eigen werkplek als voorbeeld.
55
Veiligheid
Kwaliteitssystemen Een kwaliteitssysteem is het geheel van procedures, processen en middelen die nodig zijn om de kwaliteit in een organisatie te controleren en te verbeteren als het nodig is.
er w ijs
Een van de kwaliteitssystemen is ISO. ISO staat voor International Organization for Standardization. De ISO 9001-norm is een kwaliteitsnorm. Als je voldoet aan deze eisen kun je een ISO 9001-certificaat krijgen. Hiermee bewijs je dat de organisatie aan kwaliteitszorg doet.
op yr
ig h
tB oo
m
be ro e
ps on d
Als organisatie geef je daarmee aan dat je: • zegt wat je doet • doet wat je zegt • het bewijst.
C
Bij het toetsen van kwaliteit ga je beoordelen of de organisatie voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen. Dit beoordelen kan op twee verschillende manieren: je kunt een interne of een externe kwaliteitstoetsing doen.
56
Veilig werken
Interne kwaliteitstoetsing
er w ijs
Bij een interne kwaliteitstoetsing kijkt de organisatie zelf hoe het gaat met de kwaliteit van de dienstverlening. Deze toetsing wordt bijvoorbeeld gedaan door een werkgroep waarin diverse medewerkers van de organisatie zitten. Deze werkgroep kan interviews en vragenlijsten afnemen bij medewerkers, klanten en hun familie om te kijken hoe het staat met de kwaliteit van de geboden dienstverlening.
tB oo
PDCA-cyclus.
m
be ro e
ps on d
De PDCA-cyclus
op yr
ig h
De PDCA-cyclus heeft vier activiteiten die je steeds herhaalt. De vier activiteiten in de PDCAof kwaliteitscirkel zijn: • Plan (bedenken): In dit onderdeel kijk je naar de bestaande situatie. Je bedenkt een plan voor verbetering met doelen die je wilt behalen. • Do (uitvoeren): je voert het plan uit. • Check (controleren): Je controleert of het plan heeft gewerkt. Heb je de doelen behaald? • Act (aanpassen): Je stelt het plan bij. Dit kun je doen om niet behaalde doelen alsnog te behalen of om nieuwe verbeteringen door te voeren.
C
Door deze manier van werken kun je zelf nagaan of je het werk goed hebt gedaan en hoe het beter kan.
57
Veiligheid
Opdracht 23 PDCA-cyclus Geef bij elke situatie aan in welke fase van de PDCA-cyclus je je bevindt.
Situatie 1
Situatie 2
be ro e
b. Leg je antwoord uit.
ps on d
a. In welke fase van de PDCA-cyclus zit je nu? Plan Do Check Act
er w ijs
Je hebt in je werk gemerkt dat de volgorde van bepaalde taken niet erg handig is. Samen met je leidinggevende heb je bedacht hoe het anders kan. Je gaat deze verbetering nu uitvoeren.
tB oo
m
Jij en je collega’s komen elke keer tijd tekort voor een bepaalde taak. Je leidinggevende heeft daarom de roosters aangepast. Je hebt nu een uur langer de tijd voor het uitvoeren van de taak. Aan het eind van de week komt de leidinggevende bekijken of het gelukt is om de taak uit te voeren.
ig h
c. In welke fase van de PDCA-cyclus zit je nu? Plan Do Check Act
C
op yr
d. Leg je antwoord uit.
58
Veilig werken
Situatie 3
er w ijs
Je merkt dat de afvinklijst van het schoonmaakrooster niet of niet goed wordt ingevuld. Dit is niet handig, want je weet nu niet wat er is gedaan. Je bespreekt dit onderwerp tijdens een werkoverleg en bedenkt oplossingen.
ps on d
e. In welke fase van de PDCA-cyclus zit je nu? Plan Do Check Act
Situatie 4
be ro e
f. Leg je antwoord uit.
m
Een aantal weken geleden werden niet alle afspraken in de agenda gezet. Dat zorgde voor veel problemen. Er werd een nieuw programma ingevoerd, zodat medewerkers vanaf hun eigen computer afspraken konden inplannen. Nu merkt de leidinggevende dat dit nog steeds niet goed gedaan wordt. Hij onderzoekt waar dit aan ligt en wat er beter kan.
tB oo
g. In welke fase van de PDCA-cyclus zit je nu? Plan Do Check Act
C
op yr
ig h
h. Leg je antwoord uit.
Opdracht 24 Werken met de PDCA-cyclus Antwoorden kunnen klassikaal besproken worden. a. Noem een voorbeeld waarin jij volgens de PDCA-cyclus hebt gewerkt, of waarin je volgens de PDCA-cyclus zou kunnen werken.
59
Veiligheid
Externe kwaliteitstoetsing en certificering
er w ijs
b. Werk het voorbeeld in P-D-C-A uit.
tB oo
m
be ro e
ps on d
Bij een externe toetsing of audit controleert een onafhankelijk bureau hoe het is met de kwaliteit van de organisatie. Bij een audit wordt zowel op papier, het beleid, als in de praktijk gekeken of aan de gestelde eisen wordt voldaan. Voldoet de organisatie aan alle eisen, dan zal zij gecertificeerd worden. Met deze certificering kan de organisatie laten zien dat ze een goede dienstverlening levert.
ig h
Keurmerken Je kunt je gasten laten zien dat je accommodatie goed, schoon en veilig is. Dit kan ook voor de dienst die je verleent of het materiaal dat je gebruikt. Daarvoor kun je een keurmerk aanvragen. Er zijn verschillende organisaties die zo’n keurmerk geven. Bedrijven kunnen dit keurmerk bij de ingang ophangen. Zo zien de gasten het direct bij binnenkomst. Ze weten dan dat ze een veilig en gezond bedrijf binnenlopen.
C
op yr
Voorbeelden van keurmerken zijn: • toegankelijkheidssymbool Dit is een keurmerk voor gebouwen waar gehandicapten gemakkelijk en veilig in kunnen bewegen. Het bedrijf heeft dan onder andere een brede ingang, een ruime kleedkamer en bijvoorbeeld een ‘luie’ trap. • keurmerk ‘Landelijke Erkenningsregeling Fitness’ Heeft een fitnesscentrum het keurmerk ‘Landelijke Erkenningsregeling Fitness’, dan is het een professioneel lokaal centrum voor sport en bewegen, dat ervoor zorgt dat kennis, informatie en expertise toegankelijk en beschikbaar zijn voor de gebruikers.
60
Veilig werken
er w ijs
• Keurmerk Veilig & Schoon Zwembaden in Nederland moeten de aan gestelde wet- en regelgeving volgen. Het Keurmerk Veilig & Schoon dat het zwembad gehoor geeft aan de wensen en eisen die klanten, eigenaren, zwembadmanagement en overheden stellen aan zwembaden. Het Keurmerk Veilig & Schoon wordt uitgegeven door Stichting Zwembadkeur®. Het Keurmerk is een, door de zwembadbranche ingestelde, regeling met het wettelijk kader als basis en daarboven op een aantal extra kwaliteitseisen. Websites keurmerken Website Zwembadkeur
Website TÜV bedrijfskeurmerk TÜV bedrijfskeurmerk
be ro e
Opdracht 25 Externe kwaliteitstoets
ps on d
Zwembadkeur
a. Waarom laat de instelling de controle doen door een externe organisatie?
tB oo
m
b. Wat is een andere benaming voor deze kwaliteitscontrole?
C
op yr
ig h
c. Waarom laat een bedrijf zien dat het aan bepaalde normen voldoet?
Opdracht 26 Zichtbare kwaliteit Ga op zoek naar drie organisaties uit de sport- en recreatiebranche bij jou in de buurt. Kies verschillende soorten bedrijven of instellingen. Op welke manier laten organisaties zien dat ze kwaliteit bieden? Kijk eventueel ook op de website van de drie organisaties. Onderzoek of je kunt achterhalen of de instellingen een kwaliteitscertificering hebben. Maak een lijst van de gekozen instellingen en vermeld: • naam organisatie • soort dienstverlening • adres website • gecertificeerd, noem de naam van de certificering.
61
Veiligheid
Opdracht 27 Keurmerken Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot.
er w ijs
Neem een organisatie uit de sport- en recreatiebranche als uitgangspunt. Dat kan een sportvereniging zijn, maar je kunt ook denken aan de organisatie waar je werkt, je stagebedrijf of misschien wel je eigen school.
ps on d
De informatie die je voor deze opdracht nodig hebt is veelal te vinden op internet, maar je kunt ook een medewerker van de organisatie vragen. a. Geef aan welke keurmerken er te vinden zijn binnen de organisatie.
be ro e
b. Geef aan welke keurmerken er volgens jou nog meer te behalen zijn door deze organisatie.
tB oo
m
c. Zoek samen met een klasgenoot uit welke stappen je moet doen om deze keurmerken aan te vragen. Beschrijf deze stappen in het kort.
op yr
ig h
d. Jullie moeten de leidinggevende ervan overtuigen om een van de keurmerken aan te vragen. Noteer de argumenten waarmee je hem wilt overtuigen.
C
e. De leidinggevende is niet zo gemakkelijk te overtuigen. Welke argumenten zal hij hebben om het keurmerk niet aan te vragen?
f. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
62
Veilig werken
Afspraken en procedures eigen bedrijf
er w ijs
Iedere medewerker sport en recreatie krijgt te maken met een enorme berg aan regels. Dit zijn regels die voor elk sport- en recreatiebedrijf gelden. Daarnaast zijn er afspraken die alleen binnen het bedrijf waar jij werkt gelden. Dit zijn afspraken en regels om het werk in jouw bedrijf veilig en ook prettig te laten verlopen. Voor jou, je collega’s en voor je gasten.
Opdracht 28 Afspraak of procedure
ps on d
Naast afspraken zijn er ook procedures. Een procedure is een reeks afspraken die op volgorde moet worden uitgevoerd. Een goed voorbeeld is het toezichtsplan van een zwembad. Ieder zwembad moet dit hebben. In het toezichtsplan staan regels waaraan iedere toezichthouder zich moet houden. Er staan ook afspraken in over wat je moet doen bij een onveilige situatie. Vaak moet je een aantal dingen achter elkaar doen om een onveilige situatie op te lossen of te voorkomen.
Situatie 1
be ro e
Lees de volgende situaties en geef bij elke situatie aan: • of het een afspraak of procedure is • of deze alleen voor dit bedrijf geldt of voor alle bedrijven in de branche.
m
Mike ruimt alle ballen op die hij voor zijn activiteit heeft gebruikt. Hij was met twintig ouderen lekker een stukje gaan wandelen. Tijdens het wandelen heeft hij spelletjes gedaan met de ballen.
tB oo
a.
ig h
Situatie 2
op yr
Er is voor de ballen een aparte ballenkar. Mike doet de ballen erin en het slotje erop. Zo slingeren de ballen niet rond.
C
b.
63
Veiligheid
Situatie 3 Daarna sluit Mike het materialenhok af en doet hij de zaal op slot. De sleutel hangt Mike weer op in het kastje bij de huismeester van de sportaccommodatie. Zo is het afgesproken.
er w ijs
c.
ps on d
Situatie 4
Er staan voldoende toezichthouders bij het vrij zwemmen. Er zijn zeker 125 kinderen in het zwembad. Iedere toezichthouder weet waar hij moet staan en wat hij moet doen.
Situatie 5
be ro e
d.
C
op yr
ig h
e.
tB oo
m
Ineens is er een ruzietje tussen vier kinderen in het zwembad. Twee toezichthouders gaan ernaartoe. De anderen nemen de positie van de twee over. De ruzie wordt opgelost. In de pauze schrijft Maaike in het logboek op dat er een ruzietje is geweest. Zij schrijft op hoe de toezichthouders hebben gehandeld. Ook zet zij erbij dat de volgende keer extra op deze kinderen gelet moet worden.
64
Veilig werken
Milieubewust werken Het milieu is de omgeving waarin wij, de dieren en de planten leven. Milieubewust werken betekent op zo’n manier werken dat de omgeving zo min mogelijk schade ondervindt.
ps on d
Maatregelen om milieuvervuiling tegen te gaan zijn onder meer: • afval verminderen • afval scheiden voor hergebruik (recyclen) • energieverbruik verminderen • duurzaam werken.
er w ijs
Door bijvoorbeeld het verbranden van olie, gas en kolen voor energie en transport komt er veel CO2 in de lucht. Dit zorgt ervoor dat de temperatuur op aarde stijgt. Dit heeft weer een stijging van de zeespiegel tot gevolg, beschadiging van natuur door hitte en droogte, en voedselonzekerheid voor mens en dier. In Nederland zie je dat het klimaat extremer wordt. Zo kan het de ene dag heel warm zijn en de dag daarna kan het stormen.
ig h
tB oo
m
be ro e
Afval verminderen Veel artikelen zijn verpakt. Al deze verpakkingen leveren een berg afval op. Op den duur is dat een groot probleem.
C
op yr
Plasticsoep in oceanen. Tips om de hoeveelheid afval te verminderen: • nadenken voor je iets koopt: heb je het echt nodig? • iets lenen in plaats van kopen • weggeven of verkopen wat je niet meer nodig hebt • artikelen kopen zonder verpakking • de verpakkingen hergebruiken • geen producten kopen die per stuk zijn verpakt • zelf een tas meenemen.
65
Veiligheid
Opdracht 29 Hoeveel afval produceer jij op een dag? Bij deze opdracht werk je samen met twee klasgenoten.
er w ijs
Denk na over wat je gisteren allemaal hebt gedaan. Hoeveel afval heb je daarbij gemaakt? Bijvoorbeeld: iets gekocht in verpakking, tasjes gebruikt van de winkel, een blikje frisdrank gedronken, een boterhamzakje weggegooid. a. Maak voor jezelf een lijst van het afval dat je hebt geproduceerd.
be ro e
ps on d
b. Vergelijk jouw lijst met die van je klasgenoten in je groepje. Wat valt je op?
Afval scheiden voor hergebruik (recyclen)
Het is belangrijk om de hoeveelheid afval zo klein mogelijk te maken. Nog beter is het om afval opnieuw te gebruiken. Hiervoor is het nodig om afval gescheiden in te zamelen.
tB oo
m
Duurzaam werken houdt ook in dat je afval scheidt. Afval dat gescheiden is, kan gerecycled worden. Zo kan bijvoorbeeld van oud papier weer nieuw papier gemaakt worden en van oud glas weer nieuw glas. Het hele proces van gescheiden inzameling en het terugwinnen van materialen uit afval noem je recycling.
C
op yr
ig h
Welk afval kun je scheiden (recyclen)? • glas • papier en karton • gft-afval • klein chemisch afval • plastic • metaal • textiel • batterijen • plastic verpakkingen • kleine huishoudelijke apparaten met een stekker • halogeenlampen • spaarlampen, ledlampen en tl-lampen.
66
ig h
tB oo
m
be ro e
ps on d
er w ijs
Veilig werken
De afvalscheidingswijzer legt uit waar welk afval hoort.
C
op yr
De wet milieubeheer zegt iets over het verzamelen, verwerken en vervoeren van afval. Ieder sport- en recreatiebedrijf heeft hiervoor ook eigen procedures en afspraken opgesteld. Niet alleen omdat de Wet milieubeheer dit vraagt, maar vooral ook omdat het bedrijf schoon moet zijn en blijven. Bij het verzamelen van afval is het tegenwoordig normaal dat je dat gescheiden doet. Elk bedrijf heeft dit op een eigen manier georganiseerd. Speciaal hiervoor worden verzamelbakken aangeschaft. De groene en grijze bakken zijn hiervan bekende voorbeelden. Ook zijn er speciale bakken voor papier en glas.
67
be ro e
Afval scheiden in verschillende afvalbakken.
ps on d
er w ijs
Veiligheid
Je moet voorkomen dat afval rond gaat zwerven. Zorg dus voor voldoende afvalbakken. Zorg dat je bedrijf opgeruimd is en dat klanten zien dat je opruimt. Laat je als bedrijf zien dat je het opgeruimd houdt, dan zullen de gasten dit ook sneller doen. Je bedrijf blijft op deze manier schoon. Je straalt als bedrijf uit: laten we samen ons bedrijf schoonhouden.
tB oo
m
Je hebt als medewerker sport en recreatie ook een eigen verantwoordelijkheid als het gaat over afval en milieu. Houd je aan de afspraken en procedures, maar denk ook na over hoe je spullen kunt hergebruiken. Veel spullen, ook afval, kun je op een andere manier gebruiken. Deze spullen hoef je dan niet weg te gooien. Ga je bewust om met afval, dan kan dat zelfs geld besparen. Soms levert afval verzamelen ook geld op. Na de kerstdagen kerstbomen inzamelen en naar de gemeente brengen, levert wel enkele euro’s op.
Opdracht 30 Waar moet het heen?
op yr
ig h
Zoek op internet op waar je deze soorten afval moet weggooien. a. Glas
C
b. Papier en karton
c. Gft-afval
68
Veilig werken
d. Klein chemisch afval
er w ijs
e. Plastic verpakkingen
ps on d
f. Schroeven
i. Batterijen
tB oo
j. Melkpak
m
h. Textiel
be ro e
g. Frituurvet
C
op yr
ig h
k. Kleine huishoudelijke apparaten met een stekker
l. Halogeenlampen
m. Spaarlampen, ledlampen en tl-lampen.
69
Veiligheid
Opdracht 31 Welke afvalbak?
Opdracht 32 Afvalwijzer
be ro e
ps on d
er w ijs
Trek lijnen naar de juiste afvalbak.
tB oo
m
Bij deze opdracht werk je samen met drie klasgenoten. a. Zoek de afvalwijzer van je gemeente op internet op. Welke informatie vind je in de afvalwijzer?
ig h
b. Zoek van verschillende materialen op hoe deze weggegooid mogen worden. Maak hierover ieder een vraag voor een quiz. Zet deze op een kaartje. Als groepje hebben jullie nu vier vragen. c. Organiseer als groep een quiz over de afvalwijzer.
Duurzaam werken
C
op yr
Duurzaam betekent dat je verstandig omgaat met mens en milieu. Duurzaam werken is niet alleen goed voor mens en milieu, maar ook voor de organisatie.
70
Gebruik niet meer van producten dan nodig is. Kijk bij het boodschappen doen dus goed naar de houdbaarheidsdatum, zodat je niet over een paar dagen voedsel weg hoeft te gooien. Na het gebruik moet je producten en verpakkingen de juiste bestemming geven. Schaf ook duurzame producten aan, zoals spaarlampen. Dit zijn producten die langer meegaan en energie-efficiënter zijn. Al deze maatregelen dragen bij aan duurzaam werken en vermindering van kosten.
Veilig werken
Opdracht 33 Hoe duurzaam ben jij?
b. Na het eten doe je de afwas en dan: plof je op de bank voor de televisie pak je een boek en ga je lekker buiten zitten was je je lievelingsjurk, omdat je die morgen aan wilt
ps on d
c. In de avond wordt het een beetje koud. Wat doe je? Je doet een lekker warme trui aan. Je doet alvast de elektrische deken aan. Je gaat even lekker onder de zonnebank.
er w ijs
a. Je komt thuis na een lange dag werken. Wat ga je doen? Je bestelt lekker een pizzaatje na zo’n lange dag werken. Je pakt de fiets om even snel langs de supermarkt te gaan. Je kijkt of je nog wat in de koelkast hebt en maakt een lekker soepje.
be ro e
d. De volgende ochtend plan je een vakantie met je vriend. Wat ga je doen? met het vliegtuig naar een hotel op een warm eiland lekker weg in eigen land met een tentje en een fiets met de trein op de bonnefooi naar Frankrijk
m
Elk antwoord is een aantal punten waard. Tel je punten bij elkaar op. 1. 1e = 2, 2e = 1, 3e = 0 2. 1e = 1, 2e = 0, 3e = 2 3. 1e = 0, 2e = 1, 3e = 2 4. 1e = 2, 2e = 0, 3e = 1
tB oo
Score 0-2 Je bent erg duurzaam bezig. Je denkt aan het milieu door niet zomaar nieuw voedsel te kopen en je doet lekker een trui aan als het koud is.
ig h
Score 3-5 Je bent niet helemaal duurzaam bezig, maar je denkt er bij sommige zaken wel aan. Probeer bij alles wat je doet duurzaam te werken, zodat je het milieu en jezelf niet belast.
C
op yr
Score 6-8 Je bent niet zo duurzaam bezig. Je pakt bijvoorbeeld liever de auto of het vliegtuig dan de fiets. Dit is niet goed voor het milieu. Zo breng je niet alleen het milieu in gevaar, maar ook jezelf en je omgeving. e. Welke score heb je behaald?
f. Ben je tevreden? Leg uit waarom wel of niet.
71
Veiligheid
Energieverbruik verminderen
er w ijs
De hoeveelheid energie die wordt gebruikt, neemt nog steeds toe. De meeste energie wordt gehaald uit fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen zijn ontstaan uit resten van plantaardig en dierlijk leven, zoals aardolie, aardgas en steenkolen. Dit zijn de grondstoffen van bijvoorbeeld benzine, asfalt en kerosine. Ook elektriciteit wordt vooral gemaakt met fossiele brandstoffen. Minder energieverbruik is goedkoper, geeft minder luchtvervuiling en vermindert de opwarming van de aarde. Zuinig omgaan met verlichting, verwarming/koeling en elektrische apparatuur helpt daarbij.
be ro e
ps on d
Dit kun je doen om minder energie te verbruiken: • onnodige verlichting uitdoen • gebruikmaken van sensoren, waardoor lampen alleen aangaan als de sensor beweging registreert • zuinige lampen gebruiken • de verwarming lager zetten in ruimtes die je niet gebruikt • gebruikmaken van een thermostaat • de airco uitzetten bij het verlaten van de ruimte • een goede zonwering gebruiken • apparaten die je niet gebruikt, uitzetten.
Je kunt ook energie besparen door andere energiebronnen te gebruiken. Duurzame energie is energie waarbij je het milieu niet vervuilt. Duurzame energie wordt gehaald uit bronnen zoals zon en wind. Deze bronnen raken nooit op.
m
Opdracht 34 Energieverbruik verminderen
Tips
tB oo
Bekijk of er op jouw school of stage gedacht wordt aan het verminderen van het energieverbruik en of je dit zelf ook doet. a. Vul de tabel in over jouw school of stage:
Verwarming vrijhouden (niet achter kasten of zo)
ig h
Lichten uit in ruimtes waar niemand is Gebruik van sensoren voor licht
op yr
Spaarlampen
Computers uit als ze niet gebruikt worden
C
Zonwering zodat airco minder vaak aan hoeft
72
Ja
Nee
Veilig werken
b. Vul de tabel in over jouw huis: Tips
Ja
Nee
Verwarming vrijhouden (niet achter kasten of zo) Lichten uit in ruimtes waar niemand is
er w ijs
Wassen op 40 graden Spaarlampen Apparaten uitzetten in plaats van op stand-by
Opdracht 35 Regels en afspraken
ps on d
Was buiten hangen in plaats van in de droger
be ro e
Neem een organisatie uit de sport- en recreatiebranche als uitgangspunt. Dat kan een sportvereniging zijn, maar je kunt ook denken aan de organisatie waar je werkt, je stagebedrijf of misschien wel je eigen school. a. Geef aan met welke ‘duurzaamheid’regels en -afspraken jij te maken hebt.
b. Hoe gaat jouw organisatie om met afvalpreventie?
2.
C
op yr
ig h
3.
tB oo
1.
m
c. Beschrijf drie regels of afspraken die binnen jouw organisatie gelden om veilig en prettig te werken.
73
VEILIGHEID BEVORDEREN Veiligheid bevorderen
er w ijs
Wat doe je om een veilige situatie te waarborgen? Welke afspraken zijn er binnen de organisatie gemaakt? Wat doe je om onverwachte of onveilige situaties op te lossen of zelfs te voorkomen?
ps on d
Zoals je al eerder gelezen hebt, is een goede voorbereiding belangrijk om de veiligheid te bevorderen. Stappenplan om de veiligheid te bevorderen: • Bereid je goed voor. • Controleer de situatie. • Signaleer onveiligheden. • Handel om de situatie veilig te maken of te houden. • Evalueer en rapporteer.
be ro e
Tijdens de voorbereiding zorg je er niet alleen voor dat je voldoende kennis hebt over veiligheid en onveiligheid. Je probeert je ook voor te stellen welke onveilige situaties zich kunnen voordoen. Je moet daarbij denken aan: • een veilig gevoel • fysieke veiligheid • veilige faciliteiten en materialen • veilige activiteiten.
m
Ook bereid je je voor op je eigen werkzaamheden. Je vraagt je daarbij het volgende af: • Hoe kun jij als medewerker sport en recreatie de veiligheid bevorderen? • Hoe moet je in bepaalde onveilige situaties handelen?
tB oo
Ook controleer je de activiteit of de situatie bij zowel de voorbereiding als tijdens de uitvoering. Als de activiteit afgelopen is controleer je nogmaals, zodat je ook een veilige situatie achterlaat. Zo doe je er alles aan om de situatie veilig te maken en te houden.
C
op yr
ig h
Zelfs nadat je alles gecontroleerd hebt, kan er nog iets misgaan. Zorg er altijd voor dat je goed weet hoe je moet handelen als er iets gebeurt. Je moet verstand hebben van wat je doet. Hierbij kan het volgende rijtje helpen. 1. Ken de afspraken en regels. 2. Ken de gebruikte materialen. 3. Heb altijd een ‘plan B’ (als je sportieve en recreatieve activiteit niet buiten kunnen, doe dan een activiteit binnen). 4. Weet welke (spel)regels er zijn. 5. Weet wie je gasten zijn. 6. Weet welke dingen er kunnen gebeuren. 7. Weet wat je zelf kan en mag. 8. Maak altijd een voorbereiding op papier, niet alleen in je hoofd.
74
be ro e
Controleer de situatie bij de voorbereiding.
ps on d
er w ijs
Veiligheid bevorderen
m
Wanneer je onveiligheid signaleert, zorg je ervoor dat de situatie weer veilig wordt. Eventueel vraag je iemand die jou helpt de situatie veilig te maken. Zo nodig informeer je je leidinggevende. Dit is afhankelijk van de situatie. Een klein iets als een schaafwond hoef je niet altijd te melden. Onveilige situaties in de accommodatie, onveilig materiaal en een calamiteit moet je wel melden bij je leidinggevende. Zo kan hij ook handelen, mocht dat (nog) vereist zijn. Wat je wel of niet aan je leidinggevende moet melden, ligt meestal in afspraken of procedures vast. Vaak ligt ook vast welke handelingen je zelf mag verrichten en welke niet.
tB oo
Controleren en signaleren Je weet wanneer je accommodatie en materiaal veilig zijn. Je weet welke situaties voor jou, je collega’s en gasten onveilig zijn. Dit weet je, omdat je alles hebt gecontroleerd.
C
op yr
ig h
Mo gaat straks lesgeven. Maar eerst loopt Mo door de zaal om de zaal te controleren. Hij kijkt of alle spullen op de goede plaats staan, of alle materialen heel zijn, of de touwen niet loslaten. Mo signaleert dat de kast kapot is, er zit een groot gat in. Mo haalt de kast weg. Hij spreekt af met zijn leidinggevende dat hij de kast wegzet. Zijn leidinggevende belt de fabrikant. De kast moet worden gemaakt.
Soms weet je al wat iemand gaat doen voordat hij iets doet. Je herkent bepaald gedrag. Dit heb je namelijk al eerder meegemaakt. Je weet nu ook hoe je moet handelen. Dit kan heel prettig gedrag zijn. De sfeer is goed. Er gebeuren positieve dingen. Als medewerker sport en recreatie kun je dit gedrag belonen. Een duim omhoog steken, lachen naar de gast, samen plezier maken en nog meer. Laat merken dat dit gedrag gewenst is.
75
Veiligheid
Ook herken je ongewenst gedrag. Ook daar ben je op voorbereid en je weet hoe je moet handelen. Zo voorkom je een onprettige of onveilige situatie. Gedrag doorzien is best moeilijk; hier moet je veel ervaring mee hebben. Je maakt op basis van jouw kennis een inschatting van het gedrag van gasten.
er w ijs
Een calamiteit Je kent alle veiligheidsregels. Je bent goed voorbereid. Al je spullen zijn in orde. Toch is er altijd een kans dat er iets gebeurt. Je werkt tenslotte met mensen. Zelfs met je collega’s kan er wat gebeuren. Maar niet alleen mensen kunnen voor gevaar zorgen. Ook omstandigheden kunnen tot een gevaarlijke situatie leiden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het weer.
be ro e
ps on d
Ivan is met een groep kinderen een lange wandeling aan het maken. De dag start met een lekker zonnetje. Het is wel erg warm. Ivan had al tegen de kinderen gezegd dat zij een rugzakje met eten en vooral drinken mee moesten nemen. De warmte slaat ineens om in een enorme regenbui en onweer. Er schieten zelfs bliksemflitsen door de lucht. Gelukkig weet Ivan wat hij nu met de groep kinderen moet doen. Er zijn binnen het bedrijf namelijk afspraken gemaakt hoe te handelen in dit soort situaties.
Op school en op het werk kan een situatie ontstaan die direct gevaar oplevert voor iedereen. Dat is een calamiteit. Bijvoorbeeld extreem weer, een brand, stroomstoring, overstroming of een milieuramp.
tB oo
m
Als medewerker sport en recreatie doe je er alles aan om alle risico’s zo klein mogelijk te houden. Toch kan er onverwachts een noodsituatie ontstaan. In zulke panieksituaties moet je weten wat je moet doen. Hoe moet je handelen om jezelf, je collega’s, je gasten en het bedrijf in veiligheid te brengen. Kortom, hoe moet je handelen en reageren bij een calamiteit. Dit staat in het calamiteitenplan. Lees meer in Verdiepingsstof - Het calamiteitenplan. Verdiepingsstof - Het calamiteitenplan
C
op yr
ig h
Bedrijfsontruiming In het geval van een calamiteit zal vaak iedereen het gebouw moeten verlaten. De brandweer en de organisatie waar je werkt, hebben samen een ontruimingsplan opgesteld. In het ontruimingsplan staat in hoofdlijnen: • de vluchtroute en verzamelplaats • het signaal dat aangeeft dat je moet ontruimen • wie wat doet tijdens de ontruiming • hoe je moet bijhouden of iedereen er is.
76
Bij een ontruiming heeft een bedrijfshulpverlener (bhv’er) de leiding. Als de brandweer of politie er is, moet je hun instructie altijd opvolgen. Om ervoor te zorgen dat iedereen weet wat hij moet doen, zijn er af en toe ontruimingsoefeningen.
be ro e
Bij een ontruiming heeft de bhv’er de leiding.
ps on d
er w ijs
Veiligheid bevorderen
m
Handelen bij onveilige situaties Als je een onveilige situatie herkent, wat moet je dan doen? Kun je het gemakkelijk zelf oplossen? Dan moet je dat doen. Als je bijvoorbeeld ziet dat iemand onveilig werkt, spreek diegene er dan op aan. Weet je niet wat je moet doen bij een onveilige situatie? Vraag dan hulp van een collega of leidinggevende. In ernstige gevallen sla je alarm. Dit doe je bijvoorbeeld als een collega niet meer reageert na een val. In dat geval moet er een EHBO’er komen.
tB oo
Opdracht 1 Calamiteit
ig h
a. Heb je wel eens een calamiteit meegemaakt? Welke?
C
op yr
b. Wat heb je toen gedaan?
77
Veiligheid
Opdracht 2 Een ontruiming Bij deze opdracht werk je samen met de hele klas.
er w ijs
Oefen een ontruiming van de ruimte waarin jullie nu zijn. De docent wijst een bhv-ploeg van vier personen aan en benoemt één persoon van deze groep tot ploegleider. De ploegleider stuurt de andere bhv-leden aan. Bij deze oefening horen rolbeschrijvingen. De docent verdeelt de rollen voor de oefening. Twee klasgenoten observeren en maken notities tijdens de oefening.
ps on d
Voor jullie de ontruimingsoefening gaan doen, ga je eerst de ruimte goed verkennen. a. Waar bevinden zich de vluchtwegen?
be ro e
b. Meet de ruimte op. Maak met je groepje een schets van deze ruimte. Geef met groen in de tekening aan waar zich de vluchtwegen bevinden. Wil je de tekening digitaal maken, dan kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van de gratis website Floorplanner (http://floorplanner.com). Daar vind je ook symbolen voor vluchtwegen en nooduitgangen. Website Floorplanner
m
c. Waar moet je in deze ruimte rekening mee houden tijdens een ontruiming?
tB oo
d. Voer de ontruimingsoefening nu uit. Wijs twee observatoren aan die de oefening observeren. Hun observatie is gericht op het bhv-team. e. Vul na afloop voor jezelf de tabel in.
ig h
Feedback
Protocol voor ontruiming is gevolgd. Poster Wat te doen als het alarm afgaat? is duidelijk.
op yr
Er is een tekening met vluchtwegen. Lijstje met aandachtspunten tijdens de ontruiming. Deelname aan eindevaluatie.
C
Tops:
78
Tips:
Veiligheid bevorderen
f. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
Opdracht 3 Het ontruimingsprotocol
ps on d
er w ijs
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. a. Welke stappen neem je bij het ontruimen van een gebouw? Verwerk deze gegevens in een stappenplan. Geef bij iedere stap ook aan welke aandachtspunten er zijn.
m
be ro e
b. Schrijf voor de ruimte waarin jullie je nu bevinden een ‘protocol ontruiming’. Gebruik bij het schrijven het stappenplan dat je gemaakt hebt. Het protocol geeft aan wat mensen moeten doen als het alarm afgaat. Het protocol is maximaal één A4-pagina. In het protocol neem je op: • Wat te doen als het alarm afgaat? • Waar moeten de mensen zich verzamelen? • Welke vluchtwegen moet je nemen?
tB oo
c. Verwerk de gegevens van het protocol in een poster op A3-formaat, die je kunt ophangen in de ruimte. De poster laat in beelden en korte zinnen zien wat je moet doen als het alarm afgaat. Gebruik eventueel het stappenplan Poster maken. Stappenplan Poster maken
ig h
d. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
op yr
Opdracht 4 Veiligheid in de school
C
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. a. Maak een rondje door de school. Kijk eens welke maatregelen er zijn genomen op het gebied van veiligheid, ontruiming en brandpreventie. Is er in jullie gebouw een ontruimingsplan aanwezig? Zoek dit uit.
79
Veiligheid
b. Welke maatregelen heb je gevonden? Geef aan wat hun functie is en hoe ze werken. Maak ook foto’s van zaken die met de maatregelen te maken hebben. Omschrijving
Functie en werking
1.
er w ijs
2. 3.
ps on d
4. 5. 6.
be ro e
7. 8. 9.
m
10.
ig h
tB oo
c. Vergelijk jullie lijst met die van een ander groepje. Hebben jullie dezelfde maatregelen gevonden? Maak een lijstje van maatregelen die jullie hebben gemist.
C
op yr
d. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
80
Veiligheid bevorderen
Bedrijfshulpverlening (bhv)
De taken van de bhv’er zijn: • het verlenen van eerste hulp bij ongevallen • het beperken en bestrijden van brand of ongeval • de leiding nemen bij het ontruimen van het gebouw.
er w ijs
De bedrijfshulpverlener (bhv’er) weet wat er moet gebeuren als er iets ernstigs gebeurt. Het kan namelijk even duren voordat de professionele hulpdiensten aankomen. In iedere organisatie moet dan ook een bedrijfshulpverlener aanwezig zijn.
tB oo
m
be ro e
ps on d
De meeste organisaties vragen vrijwilligers om bhv’er te worden. Je krijgt dan een speciale opleiding en gaat regelmatig oefenen.
Hoe handel je?
ig h
Lees meer in Verdiepingsstof - Bhv. Verdiepingsstof - Bhv
op yr
Opdracht 5 Bhv'ers
C
De bhv’er verleent bij ongelukken eerste hulp. Weet jij wie dat is op je school? Noteer de namen. Als je het niet weet, vraag het dan na.
81
Veiligheid
Opdracht 6 Bhv-organisatie Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot of met een klein groepje klasgenoten. De opdracht kun je op school, maar ook op je werk, stageadres of een andere organisatie uitvoeren.
ps on d
er w ijs
Maak een afspraak met iemand die bekend is met de bhv-organisatie. Dat kan de huismeester/conciërge van de organisatie zijn. a. Vraag na wie er allemaal bhv’er is binnen de organisatie en hoeveel bhv’ers er dagelijks aanwezig moeten zijn.
b. Doe dit ook met medewerkers die een EHBO-diploma hebben.
be ro e
c. Zet deze medewerkers in een tabel en geef aan wie bhv’er en wie EHBO’er is. Bhv'er/EHBO'er
Aanwezigheid
tB oo
m
Naam
C
op yr
ig h
d. Maak een weekrooster in dezelfde tabel. Geef aan wie wanneer aanwezig is. e. Vinden jullie dat er op elk moment genoeg EHBO’ers en bhv’ers zijn? Leg uit waarom jullie dit vinden.
82
Veiligheid bevorderen
Opdracht 7 Hulp inschakelen
Stappenplan Interview voorbereiden en houden
ps on d
Gebruik stappenplan Interview voorbereiden en houden.
er w ijs
Bij deze opdracht werk je samen met een klasgenoot. a. Als je een gebouw gaat ontruimen, is het soms nodig om ook externe hulp in te schakelen. Maak een overzicht van mogelijke calamiteiten en geef aan welke externe hulp je daarbij gaat inschakelen.
be ro e
b. Onderzoek hoe bij jullie op school de bhv geregeld is. Zoek allereerst uit wie bij jullie op school bhv’er is. Vraag of het mogelijk is een interview af te nemen. Probeer met jullie interview een beeld te krijgen van de werkzaamheden van de bhv’er bij jullie op school. Verwerk het interview in een verslag. Bespreek vooraf met de docent de vragen die jullie willen stellen. c. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
EHBO
C
op yr
ig h
tB oo
m
In het calamiteitenplan staat wie er een geldig EHBO-diploma moet hebben. Dit is een vorm van preventie. Je weet wat er kan gebeuren en waar dat toe kan leiden. Daarom controleer je de situatie goed. Je werkt veilig. Je weet hoe je blessures en verwondingen kunt voorkomen en hoe je moet handelen als er toch iets gebeurt.
Wat doe je bij een hartstilstand? Een bedrijf of instelling moet beschikken over de juiste middelen om bij een calamiteit te kunnen handelen. Naast een EHBO-koffer zie je tegenwoordig steeds vaker dat er een AED in of in de buurt van het gebouw aanwezig is. Een AED is een apparaat dat het hartritme weer kan herstellen bij een hartstilstand.
83
Veiligheid
Opdracht 8 EHBO-vaardig
er w ijs
Lees de volgende drie situaties. Geef bij iedere situatie aan: • over welke kennis en vaardigheden de medewerker sport en recreatie moet beschikken om in de betreffende situatie de veiligheid te borgen • of jij over de betreffende kennis of vaardigheden beschikt • hoe je de betreffende kennis en vaardigheden kunt leren • welke acties je gaat ondernemen om meer EHBO-kennis en vaardigheden te leren.
Situatie 1
ps on d
Hans komt binnenlopen. Je signaleert dat Hans een beetje hinkelt. Je vraagt wat er aan de hand is. Hij heeft in het weekend zijn enkel verzwikt. De huisarts zegt dat hij mee mag doen, maar wel met een ondersteunende enkelbandage. Prima, jij kunt zijn enkel tapen. Zo voorkomt Hans dat zijn enkelblessure erger wordt en kan hij toch veilig meedoen. Je let wel extra op Hans tijdens de activiteit.
Situatie 2
be ro e
a.
ig h
b.
tB oo
m
Je let goed op tijdens de activiteit. Toch gebeurt er iets waarbij jij, een collega of een gast eerste hulp nodig heeft. Een gast haalt zijn arm open aan een tak. Hij heeft een diepe snee in zijn onderarm, die hevig bloedt. Je weet waar de EHBO-trommel is en hoe je moet handelen. Je weet ook wat je moet doen om erger voorkomen.
op yr
Situatie 3
C
Een gast krijgt een hartaanval. Zijn hart stopt met kloppen. Jij weet waar de AED is en hoe je deze moet gebruiken. De Automatische Externe Defibrillator kan het hart van de gast weer normaal aan het kloppen krijgen. Je kunt het leven van je gast zelfs redden.
84
c.
Veiligheid bevorderen
er w ijs
d. Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
Rapporteren en evalueren
ps on d
Als je een onveilige situatie constateert, moet je handelen. Om voor iedereen na te gaan wat er is gebeurd en hoe er is gehandeld, moet je dit rapporteren. Dit doe je bij je leidinggevende. Met een rapportage ben je er nog niet. Het bedrijf, je leidinggevende en jijzelf moeten nog nagaan wat er goed en minder goed is gegaan. Dit noemen we evalueren. Je evalueert om je werkzaamheden steeds te verbeteren. Rapporteren en evalueren kan op verschillende manieren.
tB oo
m
Schriftelijk/digitaal Dit kan op verschillende manieren: • met een briefje • met een e-mailbericht • met een verslagje • met een formulier.
be ro e
Mondeling Hierbij is het belangrijk dat je goed nadenkt. Je vertelt anders vaak dingen die helemaal niets met de situatie te maken hebben. Zorg ervoor dat je alles goed op een rijtje hebt. Zet dat rijtje zo nodig op papier. Weet wat je gaat vertellen. Vertel alleen wat er is gebeurd en hoe er is gehandeld.
Door deze manier van rapporteren of evalueren kan door iedereen worden nagegaan of er goed is gehandeld. In veel gevallen is het zelfs verplicht om schriftelijk/digitaal te rapporteren.
C
op yr
ig h
Combinatie van mondeling en schriftelijk Vaak rapporteer en evalueer je aan de hand van een gesprek en maak je een kort verslag. Tijdens het gesprek kun je aantekeningen (notulen) van het gesprek maken. Vaak zijn er formulieren om te rapporteren (logboeken) of te evalueren (evaluatieformulier). Wacht niet te lang met rapporteren of evalueren. Als je te lang wacht, weet je vaak al minder van de situatie. Soms is het verstandig om al tijdens je activiteit dingen te noteren. Dan vergeet je die niet. Als je gaat rapporteren is het de bedoeling dat je dit zo feitelijk mogelijk doet. Bij het feitelijk rapporteren geef je geen mening.
85
Veiligheid
Feiten zijn concreet, er is geen discussie over mogelijk.
Een mening is persoonlijk, je kunt erover discussiëren.
ps on d
De jurk van mevrouw Van Dijk is lelijk.
er w ijs
Mevrouw Van Dijk had om 11.36 uur 38,4 °C koorts.
Opdracht 9 Dagverslag
be ro e
Tijdens een tocht met de mountainbike zijn er twee gasten gevallen. Robin moet EHBO verlenen. De gasten hebben schaafwonden aan elleboog en knieën. Ook controleert Robin samen met zijn collega de fietsen. Op de terugweg naar het bedrijf denkt Robin al na. Hoe kon dit gebeuren? Hij heeft alles goed voorbereid. Hij kent de route. Heeft afspraken gemaakt. Hij vraagt ook aan zijn collega of hij wat heeft gemist. Dat is niet zo.
tB oo
m
Als hij weer op het bedrijf is, maken ze de fietsen schoon. Robin vraagt nog een keer aan de gasten of het goed gaat. Het gaat prima. Daarna gaat hij naar zijn leidinggevende en vertelt over zijn tocht. De leidinggevende zegt dat Robin goed heeft gehandeld. Op het formulier van het logboek ‘mountainbiken’ maakt Robin een kort dagverslag. Zo zijn de afspraken binnen het bedrijf. Zo is iedereen op de hoogte.
op yr
ig h
a. Lees de situatie en schrijf vervolgens een kort dagverslag.
C
b. Kleur in het dagverslag de feiten en de meningen. Feiten: geel, meningen: lichtblauw. Of schrijf ze op.
86
Veiligheid bevorderen
Opdracht 10 Feiten en meningen Bij deze opdracht werk je samen in een groep van vier klasgenoten. Wijs een woordvoerder aan en verdeel de groep in tweeën: twee personen spelen de situatie, de anderen observeren en schrijven een rapportage.
er w ijs
Na het maken van de rapportages vergelijken jullie deze met elkaar. Uit de twee rapportages maken jullie als groep één gezamenlijke rapportage. Deze rapportage is een feitelijke weergave van wat er is gebeurd. Meningen staan er niet in.
ps on d
Twee spelers spelen vijf minuten de situatie. Houd je aan deze tijd. Het gaat om de rapportage die wordt geschreven en niet om het spel.
Situatie
be ro e
Abdel werkt met kinderen. Tijdens een activiteit ziet hij Ruben. Ruben zit op een plekje achteraf stilletjes te huilen. Abdel gaat naast hem zitten en probeert uit te vinden wat er aan de hand is.
tB oo
m
a. Lees de rapportages die gemaakt zijn en geef allemaal je mening.
ig h
b. Wat was moeilijk en wat was minder moeilijk bij het schrijven van de rapportage?
op yr
c. Lukte het om feiten en meningen uit elkaar te halen?
C
d. Welke tips voor het maken van een rapportage kun je hieruit halen?
87
VEILIGHEID EN RISICO’S Veiligheid en risico’s
ps on d
Brand Om een brand te laten ontstaan heb je drie factoren nodig: • brandstof (iets wat kan branden) • zuurstof • warmte (ontbrandingstemperatuur).
er w ijs
Een organisatie wil zo veel mogelijk risico’s voorkomen. Daarom is het belangrijk om onveilige situaties te herkennen.
tB oo
m
be ro e
Deze drie factoren samen noem je de branddriehoek. Wanneer deze drie onderdelen in voldoende mate aanwezig zijn, krijg je brand.
Branddriehoek.
C
op yr
ig h
Als je een van deze factoren weghaalt, is er geen verbranding meer. Je kunt dus een brand doven door: • de brandstof weg te nemen, bijvoorbeeld bij een gasbrand de gaskraan dichtdraaien • de zuurstof weg te nemen, bijvoorbeeld met een blusdeken • de warmte weg te nemen, bijvoorbeeld door koelen met water.
88
Brand wil je natuurlijk altijd voorkomen. Een paar voorbeelden van wat je zelf kunt doen: • Zorg voor een opgeruimde werkplek. • Wees voorzichtig met brandbare materialen. • Ga veilig om met elektrische apparaten. • Houd nooduitgangen vrij. • Lees eens de gebruiksaanwijzing op een blustoestel. Want als er echt brand is, heb je daar geen tijd voor.
Veiligheid en risico’s
Op je werk zijn altijd blusmiddelen te vinden. Dit is verplicht. Soms zijn er ook rook- en/of warmtedetectoren om een brand te melden. Er kunnen ook installaties zijn om brand te blussen of te voorkomen dat de brand groter wordt. Bijvoorbeeld sprinklerinstallaties en brandwerende deuren.
tB oo
m
be ro e
ps on d
er w ijs
Vlam in de pan Bij het koken kun je vlam in de pan krijgen. Hierbij vliegt hete olie in een pan in brand. Dit gebeurt als de olie overkookt en zo in aanraking komt met de warmtebron. Wat doe je als dit gebeurt? Het beste is om de zuurstof uit de branddriehoek weg te nemen. Dit doe je door een deksel op de pan te leggen. Heb je die niet, dan kun je een blusdeken over de pan heen leggen. Daarna moet je het vuur uitdraaien. Haal dan niet gelijk het deksel of de deken eraf, maar laat de pan goed afkoelen. Doe je dit niet, dan kan er toch weer brand ontstaan.
Vlam in de pan.
C
op yr
ig h
Wat moet je doen bij brand Wat moet je doen als er toch brand ontstaat? • Blijf kalm. • Kijk of je zelf iets kunt doen om de brand te bestrijden. Een beginnende brand kun je soms zelf stoppen. • Sla alarm, bijvoorbeeld door een brandmelder in te drukken. • Breng jezelf en anderen in veiligheid, verlaat zo snel mogelijk het gebouw. • Als je niet meer door de rook heen kunt kijken, blijf dan laag bij de grond, want rook stijgt op. • Sluit de deuren en ramen. Hiermee blokkeer je de zuurstoftoevoer en de rookverspreiding. • Verzamel op de afgesproken plek buiten. • Bel zo snel mogelijk 112. • Waarschuw de omgeving.
89
Veiligheid
er w ijs
Als er mensen zijn met brandwonden, probeer die dan zo snel mogelijk te helpen. Wat kun je doen? • Koel ten minste vijf minuten met lauw, zacht stromend water. • Verwijder kleding die niet aan de wond kleeft. • Smeer niets op de brandwond. • Bedek de wond losjes met een steriel verband of een schone doek. • Zorg ervoor dat het hoofd altijd hoger is dan het rest van het lichaam, om vochtophoping te voorkomen. Als het ernstig is, waarschuw dan altijd een arts.
ps on d
Wijzen op onveilig gedrag Niet iedereen houdt zich aan de veiligheidsregels. Het is vaak niet gemakkelijk om daar iets van te zeggen. Toch moet dit wel. Het kan gevaarlijk zijn voor degene zelf of voor anderen. Probeer op een prettige manier iemand aan te spreken. Zeg niet: ‘Wat doe jij nou?’ Beter is: ‘Waarom doe je dit zo?’ Probeer iemand zelf te laten bedenken waarom het anders moet. Leg uit wat er fout kan gaan en probeer er altijd eerst samen uit te komen. Lukt dat niet, overleg dan met je leidinggevende.
C
op yr
ig h
tB oo
m
be ro e
Inschakelen deskundige hulp
Een protocol geeft aan hoe je moet handelen bij een calamiteit.
90
Veiligheid en risico’s
er w ijs
Als er iets gebeurt, moet je vaak snel beslissen of je iets kunt doen. Soms kun je een beginnende brand zelf blussen door snel te handelen. Snel een smeulend vuurtje in een prullenbak doven met water of een brandblusser kan nog. Houd altijd in de gaten of je zonder moeite en gevaar de ruimte nog kunt verlaten. Pas vooral op bij rook. Bij brand is rook doodsoorzaak nummer één. Neem geen risico! Lukt het niet, dan moet je direct weg. Is er iemand gewond? Kijk dan of je zelf kunt helpen. Bedenk dat de bhv’er eerste hulp kan bieden. Veel bedrijven hebben een protocol waarin staat wat je moet doen bij een calamiteit. In ernstige situaties bel je 112, het alarmnummer.
ps on d
Opdracht 1 Waar is de nooduitgang
Weet jij van jouw school waar de vluchtwegen zijn en waar de blusmiddelen hangen? Onderzoek waar de nooduitgang is en waar de blusmiddelen hangen. Teken een plattegrond en geef daarop de vluchtroute en het dichtstbijzijnde blusmiddel aan.
Omgaan met elektriciteit, apparatuur en machines
be ro e
Alles wat werkt op elektriciteit moet van de wet goed beveiligd zijn, zodat je geen schok kunt krijgen. Als je de apparaten en machines op de juiste manier gebruikt, kan er niet veel gebeuren. Werk daarom altijd volgens de instructies.
C
op yr
ig h
tB oo
m
Maar als stopcontacten, snoeren, apparaten of machines beschadigd zijn, zijn ze gevaarlijk. Meld het aan je leidinggevende als je ziet dat elektrische apparaten beschadigd zijn. Gebruik de apparaten niet meer. Als je de binnenkant van een draad kunt zien, raak deze dan niet aan.
Zorg ervoor dat kabels en stekkerdozen geen struikelgevaar opleveren.
91
Veiligheid
Opdracht 2 Elektrische apparaten a. Welke elektrische apparaten heb jij deze dag al gebruikt?
er w ijs
b. Zoek op internet per apparaat op wat de gevaren zijn.
Omgaan met gevaarlijke stoffen
ps on d
c. Wat doe je als je ziet dat een apparaat op je werk kapotte bedrading heeft?
Een gevaarlijke stof is een stof met risico’s voor de veiligheid en/of gezondheid van mensen, dieren of het milieu. Je kunt in je werk stoffen tegenkomen die brand- of explosiegevaarlijk zijn. Andere stoffen zijn giftig of op de lange duur zeer slecht voor de gezondheid.
C
op yr
ig h
tB oo
m
be ro e
Gevaarlijke stoffen moeten goed herkenbaar zijn. Daarom staat op het etiket een gevaarsymbool. Op een etiket met een gevaarsymbool staat duidelijk hoe je met het middel om moet gaan. Ruim schoonmaakmiddelen altijd goed op zodat er geen kinderen bij kunnen. Gooi nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar.
Gevaarsymbolen.
92
Veiligheid en risico’s
Explosief Deze stoffen kunnen gemakkelijk ontploffen. Pas dus op met vuur en vonken. Aardgas is een voorbeeld van een sterk explosieve stof. Aardgas gebruik je om te koken of om warm te douchen. Aan aardgas is een reukmiddel toegevoegd, zodat je het kunt ruiken als het ontsnapt.
er w ijs
Brandbaar Deze stoffen kunnen gemakkelijk in brand vliegen. Benzine is een voorbeeld van een brandbare stof. Gebruik deze licht ontvlambare vloeistoffen nooit in de buurt van vuur.
ps on d
Oxiderend Deze stoffen maken zuurstof vrij. Daardoor reageren ze met andere stoffen. Ze kunnen inwerken op je kleding en huid. Je kunt er brandwonden van krijgen. Giftig Deze stoffen zijn giftig. Adem deze stoffen niet in en laat ze niet op je huid komen.
be ro e
Bijtend Deze stoffen tasten je huid, je longen, je ogen en je kleding aan. Je kunt er zwaargewond door raken. Schadelijk Deze stoffen mag je niet binnenkrijgen, ze zijn erg slecht voor je gezondheid. Schoonmaakmiddelen kunnen schadelijk zijn. Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen met elkaar.
m
Milieugevaarlijk Deze stoffen zijn schadelijk voor het milieu. Je mag ze niet bij het gewone huisvuil doen, je moet ze afvoeren met het chemisch afval.
tB oo
Lange termijn gezondheidsgevaar Deze producten kunnen een tijd nadat je ermee gewerkt hebt problemen veroorzaken, zoals kanker.
C
op yr
ig h
Gashouder onder druk Deze houder kan ontploffen bij verhitting.
93
Veiligheid
Opdracht 3 Gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen 1 Gevaarlijke stoffen 2 Gevaarlijke stoffen 3
er w ijs
Bekijk de filmpjes. Beschrijf telkens wat er misgaat. 1. Filmpje 1:
3. Filmpje 3:
Opdracht 4 Gevaarsymbolen
ps on d
2. Filmpje 2:
be ro e
Zoek op je werkplek, je stageplek, op school of thuis naar middelen met gevaarsymbolen. Maak een foto van het etiket. Zorg dat je goed kunt zien welk middel het is en dat je het etiket goed kunt lezen. Zorg er ook voor dat je alle gevaarsymbolen op de foto hebt. Sommige middelen hebben meer dan één gevaarsymbool.
tB oo
m
Schrijf bij elke foto: • welk middel het is • twee voorbeelden van klussen waarvoor je het kunt gebruiken • welke gevaarsymbolen je ziet en wat ze betekenen • of het middel op een veilige plek staat (beschrijf ook hoe en waar het middel bewaard wordt) • drie tips hoe je veilig met dit middel kunt omgaan • wat je moet doen als het middel door iemand ingenomen is.
C
op yr
ig h
Je kunt de uitwerking van deze opdracht in je portfolio opnemen. Maak hierover dan afspraken met je docent. Geef bij de uitwerking aan welke bijdrage jij aan het resultaat van deze opdracht hebt geleverd.
94
AFSLUITING Opdracht 1 Project Veiligheid
er w ijs
Project: Veiligheidsspel Project - Thema 6 Bij dit project werk je samen met drie klasgenoten.
ps on d
In dit project maken jullie een spel voor de medewerkers van een stage-instelling. Dit spel heeft als doel het vergroten van de kennis van de medewerkers op het gebied van arbo, bhv, milieuaspecten en sportieve of recreatieve activiteiten. Jullie worden beoordeeld op het product dat je oplevert en op de samenwerking tijdens het project. Bij de oplevering speel je het spel samen met je docent.
Controleronde Praktijktoets - Thema 6
be ro e
Opdracht 2 Praktijktoets Veiligheid
tB oo
m
Jezelf veilig voelen. Een gebouw of ruimte binnenlopen en een veilig gevoel hebben. Als medewerker sport en recreatie is het belangrijk dat je handelt volgens geldende richtlijnen. Je hebt kennis van arboregels, wetten, afspraken en je bent in staat sportieve en recreatieve activiteiten veilig te organiseren en begeleiden. Ook weet je hoe je moet handelen wanneer een situatie niet langer veilig is. Wat is de opdracht? In deze praktijktoets laat je zien dat je de veiligheid in een gebouw of specifieke ruimte kunt controleren. Deze praktijktoets kun je uitvoeren op school, op je stage of op je werkplek.
ig h
Beoordeel jezelf
C
op yr
a. Een duimpje omhoog betekent dat je dit leerdoel volledig beheerst, een duimpje omlaag betekent dat je het leerdoel nog nauwelijks beheerst. Leerdoelen
1.
Je kunt de veiligheid van faciliteiten, materialen, middelen en omstandigheden controleren.
2.
Je kunt bijzonderheden en risico’s voor de veiligheid van gasten en collega’s inschatten.
3.
Je kunt alert en adequaat handelen om onveilige situaties en risico’s te voorkomen.
4.
Je kunt alert en adequaat handelen in onveilige situaties.
95
Veiligheid
Leerdoelen
Je kunt hulp (laten) halen.
6.
Je kunt volgens richtlijnen en procedures handelen met betrekking tot veiligheid, ongewenst gedrag, kwaliteitszorg, arbo en milieu.
7.
Je kunt zorg en aandacht voor de situatie van de gasten tonen.
8.
Je kunt tijdig, duidelijk en nauwkeurig aan de leidinggevende rapporteren.
ps on d
b. Noem twee dingen waarover je tevreden bent. 1. 2.
c. Noem twee dingen die je de volgende keer anders zou willen doen.
be ro e
1. 2.
Opmerkingen van de docent of praktijkbegeleider die beoordeelt
ig h
tB oo
m
d. TOP
C
op yr
e. TIP
96
er w ijs
5.
Afsluiting
f. Bespreek de beoordeling van deze praktijktoets met je docent en/of praktijkbegeleider. Als jullie het samen eens zijn, tekenen jullie beiden voor akkoord. Als jullie het niet eens zijn, teken je voor gezien. Naam docent en/of praktijkopleider: Handtekening:
er w ijs
Akkoord of gezien? Datum: Naam student: Akkoord of gezien? Datum:
Eindtoets - Thema 6
be ro e
Opdracht 3 Eindtoets Veiligheid
ps on d
Handtekening:
Met deze eindtoets test je je kennis nadat je het thema afgerond hebt. Overleg met je docent op welk moment je de eindtoets gaat maken.
Opdracht 4 Terugkijken
tB oo
m
• Heb je alle opdrachten die je moest doen uitgevoerd? • Heb je je portfolio-opdrachten ingeleverd en zijn ze goedgekeurd? • Heb je je praktijktoets en eindtoets gedaan?
ig h
Door het maken van de opdrachten bij de leerdoelen, het praktijkvoorbeeld en de nulmeting (opdracht 1 tot en met 4) ben je erachter gekomen wat je van dit thema al allemaal wist voordat je eraan begon. Wat heb je van dit thema geleerd? Kennis:
C
op yr
Vaardigheden:
Andere leerpunten:
Je kunt aan het volgende thema beginnen. Overleg met je docent.
97
VAKTAAL AED Een apparaat dat het hartritme weer kan herstellen bij een hartstilstand.
Assertief Opkomen voor jezelf.
ps on d
Calamiteit Onverwachte gebeurtenis die ernstige schade kan veroorzaken.
er w ijs
Arbowet Wet met regels over gezondheid, welzijn en veiligheid. De regels zijn voor werkgever en werknemers.
De-escalerend gedrag Gedrag dat ervoor zorgt dat de agressie van een ander minder wordt.
be ro e
Discriminatie Het anders behandelen van mensen of groepen op basis van een bepaald kenmerk. Duurzaam Het milieu wordt zo min mogelijk belast en het gaat lang mee.
m
Ergonomisch werken Manier van werken waarbij je je lichaam zo weinig mogelijk belast.
tB oo
Evalueren Na afloop terugkijken op de voorbereiding en uitvoering. Fossiele brandstoffen Brandstof ontstaan uit resten van plantaardig en dierlijk leven, zoals aardolie, aardgas en steenkolen.
ig h
Fysiek geweld Lichamelijk geweld, zoals slaan, schoppen en bijten.
op yr
Gevaarsymbool Tekening die aangeeft wat voor soort gevaar het middel op kan leveren.
C
HACCP Hazard Analysis and Critical Control Points. Hierin staan regels voor het klaarmaken, serveren en aanbieden van voedselproducten. Hygiëne Totaal aan handelingen en middelen tot behoud van de lichamelijke gezondheid. Hygiënecode Vertaling van de HACCP-regels voor een organisatie of bedrijf.
98
Keurmerk Onderscheidingsteken of certificaat, verleend door een erkende instantie.
Milieubewust Rekening houden met de leefomgeving. Mobbing Pesten of treiteren op het werk.
ps on d
Ongewenst gedrag Gedrag waardoor iemand anders zich onveilig of niet prettig voelt.
er w ijs
Kwaliteitszorg Alles wat een organisatie of bedrijf doet om ervoor te zorgen dat ze goede producten of diensten leveren.
PDCA-cyclus Cyclus die vier activiteiten beschrijft die je steeds herhaalt. De vier activiteiten zijn: Plan, Do, Check en Act.
be ro e
Pesten Het gedrag waarbij iemand herhaald en gedurende langere tijd zich door anderen gekwetst of vernederd voelt. Procedure Een document met een verzameling van stappen.
m
Protocol Een document waarin staat hoe je je moet gedragen of hoe je moet werken.
tB oo
Psychisch geweld Geestelijk geweld, zoals bedreigen, onder druk zetten en irriteren. Racisme Het anders behandelen van mensen of groepen op basis van hun ras.
ig h
Rapporteren Melden van gebeurtenissen.
C
op yr
Recyclen Stoffen uit afval halen en die opnieuw gebruiken. RI&E Risico-inventarisatie en -evaluatie. Hierbij brengt een bedrijf of organisatie de risico’s in kaart op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Seksuele intimidatie Ongewenst gedrag van seksuele aard of ander gedrag op grond van geslacht waarbij de ander zich onveilig of niet prettig voelt.
99
Trauma Schokkende gebeurtenis.
Warenwet Wet met regels over waaraan producten en apparatuur moeten voldoen. Welzijn Het welbevinden van mensen in lichamelijk en geestelijk opzicht.
C
op yr
ig h
tB oo
m
be ro e
ps on d
Wet milieubeheer Een wet met regels voor het werken met gevaarlijke stoffen.
er w ijs
Verbaal geweld Geweld door middel van woorden, zoals schelden en beledigen.
100
PROJECT THEMA 6 VEILIGHEIDSSPEL
er w ijs
Bij dit project werk je samen met drie klasgenoten. In dit project maken jullie een spel voor de medewerkers van een stage-instelling. Dit spel heeft als doel het vergroten van de kennis van de medewerkers op het gebied van arbo, bhv, milieuaspecten en sportieve of recreatieve activiteiten. Jullie worden beoordeeld op het product dat je oplevert en op de samenwerking tijdens het project. Bij de oplevering speel je het spel samen met je docent.
be ro e
ps on d
Opdrachtgever De directeur wil een spel maken voor de medewerkers van zijn organisatie. Met dit spel wil hij de kennis vergroten die de medewerkers hebben op het gebied van arbo, bhv, milieuaspecten en sportieve of recreatieve activiteiten. Jullie docent is door de directeur van een stagebedrijf gevraagd of zijn studenten een spel kunnen maken voor de medewerkers van zijn organisatie. Zijn organisatie heeft namelijk een kwaliteitskeurmerk voor goed ondernemerschap. Dit keurmerk krijgt je alleen als arbo, bhv, milieuaspecten en sportieve of recreatieve activiteiten op orde zijn. Als dit keurmerk wordt afgegeven, vindt er daarna jaarlijks een controle plaats. Als blijkt dat de kennis van de medewerkers niet voldoende is, raakt de organisatie het keurmerk weer kwijt. Het verliezen van het keurmerk is uiteraard het laatste wat de directeur wil.
tB oo
m
De opdracht Jullie ontwikkelen een spel met daarin de volgende onderwerpen: • arbobeleid Welke belangrijke arboregels moeten de medewerkers kennen? • bhv Kennis van blusmiddelen, signaleren van gevaren en ontruimingsprocedures, handelen bij onveilige situatie. • milieuaspecten Hoe houd je tijdens het werken rekening met het milieu? Wat is duurzaam werken? • sportieve en recreatieve activiteiten Kennis van accommodatie, materialen en middelen irt veiligheid. Kennis van hulpverlenen en beveiligen. En omgaan met ongewenst gedrag.
ig h
Voorbereiden
Opdracht 1 Voorbereiden: de opdracht
C
op yr
a. Wat is precies de opdracht?
b. Waarom heeft de opdrachtgever jullie deze opdracht gegeven?
101
Veiligheid
Opdracht 2 Afspraken maken en voorbereiden
er w ijs
c. Wat wil de opdrachtgever precies?
Voor een project moet er veel gebeuren. Zorg dat je de taken goed verdeelt. Maak samen met je klasgenoten een actielijst en verwerk die in je verslag. Wat heb je nodig?
Wanneer klaar? Check
tB oo
m
be ro e
ps on d
Voorbereidende Wie? actie
ig h
Doe eerst een onderzoek: • Zoek op internet een aantal keurmerken en kwaliteitscertificaten op. • Welke spelvorm kiezen jullie als groepje? • Welke materialen en middelen heb je nodig voor het maken van het spel? • Hoe speel je het spel en wat zijn de spelregels? • Welke onderwerpen/vragen komen in het spel aan bod?
op yr
Opdracht 3 Ontwerp
C
Voordat jullie beginnen met de uitvoering gaan jullie eerst werken aan het ontwerp. Werk het ontwerp van het spel uit. Houd rekening met stijl, lettertypes en lay-out. Werk de spelregels ook uit. Doe dit in de vorm van een boekje op A5-formaat (de helft van A4). Laat het onderzoek en ontwerp door jullie docent goedkeuren.
102
Project Thema 6 Veiligheidsspel
Uitvoeren Opdracht 4 Uitvoeren
er w ijs
Zet het spel in elkaar. Lever jullie werk op aan de docent. Bereid jullie goed voor op de oplevering. Bedenk wat je aan je docent wilt laten zien en wat je wilt vertellen.
Terugkijken Opdracht 5 Terugkijken
VRAAG
1
2
Wat vind je van het eindresultaat? Wat vind je van je eigen bijdrage?
5
TOELICHTING
tB oo
m
Hoe goed hebben jullie je kunnen houden aan de planning?
4
be ro e
Hoe verliep de samenwerking?
3
ps on d
a. Evalueer het project aan de hand van de volgende vragen. Zet een kruisje in de tabel. 1 is onvoldoende en 5 is goed. Geef per score een korte toelichting
C
op yr
ig h
b. Geef voor de vragen waarbij je een 1 of een 2 hebt ingevuld aan waardoor dit komt en hoe je dit een volgende keer anders zou aanpakken.
103
Veiligheid
Opdracht 6 Beoordeling Project Thema 6 Beoordelingscriteria
Per onderdeel zijn er minimaal vijf vragen of opdrachten incl. antwoorden. De vragen in het spel gaan over arbo, bhv, milieuaspecten en sportieve of recreatieve activiteiten. Het spel is duurzaam en kan dus vaker gebruikt worden.
3
Het spel is verzorgd en netjes.
4
De oplevering: een presentatie van het spel is goed voorbereid en verzorgd.
5
De presentatie: elk groepslid heeft een taak en doet actief mee.
6
Samenwerken: Ik vraag om hulp als ik dat nodig heb
7
Samenwerken: Ik vraag anderen om hun mening over mijn werk
8
Samenwerken: Ik doe mee aan werkbesprekingen
9
Samenwerken: We luisteren naar elkaar
be ro e
ps on d
2
10 Samenwerken: Ik luister naar de mening van een ander
11 Samenwerken: Ik deel mijn kennis en ideeën met anderen 12 Samenwerken: Ik draag bij aan een goede sfeer in de groep 13 Samenwerken: We verdelen samen de taken
m
14 Samenwerken: Ik houd me aan mijn afspraken
tB oo
15 Plannen/organiseren: Ik heb alle spullen die ik nodig heb bij me 16 Plannen/organiseren: Ik kan mijn werk plannen en organiseren 17 Plannen/organiseren: Ik kan prioriteiten stellen 18 Plannen/organiseren: Ik zorg ervoor dat ik op tijd aanwezig ben
ig h
19 Plannen/organiseren: Ik doe de dingen op de afgesproken tijden Beoordeel jezelf
op yr
b. Noem twee dingen waarover je tevreden bent. 1.
C
2.
c. Noem twee dingen die je de volgende keer anders zou willen doen. 1. 2.
104
er w ijs
a. 1
Project Thema 6 Veiligheidsspel
Opmerkingen van de docent of praktijkbegeleider die beoordeelt d. TIP
er w ijs
e. TOP
Naam docent en/of praktijkopleider: Handtekening: Akkoord of gezien?
Naam student: Handtekening: Akkoord of gezien?
C
op yr
ig h
tB oo
m
Datum:
be ro e
Datum:
ps on d
f. Bespreek de beoordeling van dit project met je docent en/of praktijkbegeleider. Als jullie het samen eens zijn, tekenen jullie beiden voor akkoord.
105
