3. Nazwa Kociewie i jego mieszkańcy Nazwa Kociewie odnotowana została dopiero na początku XIX w. Z czasów kampanii pomorskiej wojsk francusko-polskich z 1807 r. zachował się meldunek o skierowaniu patrolu „ku Gociewiu”. Od kilku lat na pamiątkę tego wydarzenia obchodzi się Światowy Dzień Kociewia (10 lutego). Istnieje wątpliwość, czy występuje tu pomyłkowa zamiana liter (K>G), czy też jest to dowód na niewątpliwy związek tej krainy z obecnością Gotów. W wierszu pisanym gwarą pt. „Szczaście ji pón” (też z początku XIX w. ) występuje nazwa Koczewie. W drugiej połowie XIX w. choronimem Kociewie posługiwali się Florian Ceynowa i Oskar Kolberg. Regionaliści z Kociewia dają pierwszeństwo powiązaniom nazwy ze słownictwem ”wodnym” wskazującym, że teren regionu wyznacza Wisła, Wierzyca i Wda, występują tu też liczne jeziora. Kuszącą formą wyjaśnienia jest wspomnienie Gociewia. Może jednak najbardziej przekonującą powinna być hipoteza, że Kociewie jako region pomorski na południe od Kaszub było ich Kóńcewiem ([kasz]- kóńc -koniec). Do tej pory badaczom nie udało się jednoznacznie ustalić etymologii słowa Kociewie. Według różnych koncepcji nazwa Kociewie wywodzi się od: • kaczy – Kociewie, czyli Kacewie ‘kraina nad Kaczą rzeką’ (J. Haliczer); • kotten – chaty (J. Łęgowski); • Kociewie – pierz, wiórzysko, namuł (S. Kozierski, A. Brückner); • kocza, kuczen – lekko sklecone szałasy (ks. J. Kujot5); • kocanki – nazwa roślin (W. Taszycki); • kociełki – kotliny, bagna i bagienka otoczone górami (ks. Fankidejski); • koca– samołówka rybacka (J. Treder); • Gocie – Gotowie (F. Bujak, J. Czekanowski). Ciekawą teorię wysunęła Hanna Popowska-Taborska, która w swoich badaniach nawiązała do wyrażenia kocie wiarë, czyli ‘głucha, zapadła okolica’ oraz do wyrazu kocevinë o podobnym znaczeniu. Dla badaczki nazwa Kociewie jest negatywna i genetycznie pejoratywna. Potwierdzeniem tej teorii może być fakt, że w trakcie badań prowadzonych przez Z. Stamirowską ludność regionu nie używała nazwy Kociewie. Z kolei Bogusław Kreja uważa, że nazwa Kociewie jest zapożyczeniem z języka rosyjskiego - kočevьe o znaczeniu ‘koczowisko, miejsce koczowania’. Jest to rzeczownik odczasownikowy utworzony przy pomocy przyrostka –ьe od czasownika kočevat, czyli ‘koczować’. [Kociewie – pomorska kraina..., 2008, s. 2-3]. Mieszkańcy Kociewia to wschodnio pomorska grupa etniczna, wykształcona na skutek zmieszania się rodzimej ludności pomorskiej z falami osadniczymi przybyłymi tu z obszarów Kujaw i Ziemi Chełmińskiej. Początkowo osadnictwo na Kociewiu skupiało się głównie wzdłuż rzeki Wierzyca. We wczesnym średniowieczu tereny nadwiślańskie były strefą wzajemnego przenikania się Pomorzan i Prusów. Nieliczne pruskie osadnictwo było efektem osadzania jeńców [Gołąbek 1984, s. 21]. 5
Stanisław Kujot (1845-1914) – polski duchowny katolicki, historyk, działacz narodowy, doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Pracował jako nauczyciel historii powszechnej i historii literatury polskiej w słynnym Collegium Marianum w Pelplinie (1872-1893). W owym czasie była to jedyna szkoła na Pomorzu gdzie wykładano język polski. Dziedzictwo kulturowe Kociewia a turystyka
35
