14
33
IN bedevaart Mekka
inname Timboektoe
N
1
kroning Mansa Moussa
24
13
12
stichting Koninkrijk Mali
13
12
Begin 14e eeuw heerst de Malinese koning Mansa Moussa over een groot koninkrijk in West-Afrika. Tegenwoordig noemt men hem op verschillende websites ‘de rijkste man die ooit geleefd heeft’. Mansa Moussa’s rijkdom zou geen grenzen kennen. Hoe ontstaat het Koninkrijk Mali? Wie is de legendarische koning Mansa Moussa? Waarop is het beeld dat Mansa Moussa de rijkste man ooit was, gebaseerd? Over welke primaire bronnen beschikken we?
35
F4
Het gouden tijdperk van Mansa Moussa in Mali (14e eeuw)
Het epos van Sundjata
De belangrijkste bron over het ontstaan van Mali is het epos van Sundjata. Dat heldendicht beschrijft hoe de mythische Sundjata Keita het Koninkrijk Mali sticht in 1235. Het epos van Sundjata wordt al sinds de 13e eeuw via mondelinge tradities in stand gehouden. De zogenaamde 'griots', WestAfrikaanse historici en dichters met een belangrijke functie aan het hof, vertellen het van generatie op generatie door. Volgens de legende is Sundjata een kreupel kind dat niet kan spreken en lezen. De ongewenste koningszoon wordt eerst verdreven, maar keert later met troepen terug om zijn volk te bevrijden van de heersende Susu-stam. Ruiters vormen een belangrijk onderdeel van zijn leger. Na zijn overwinning op het leger van de Susu schept Sundjata een rijk in de gebieden waar de stamhoofden hem hebben gesteund in zijn strijd. Het nieuwe koninkrijk breidt zich stelselmatig in WestAfrika uit en wordt Mali genoemd.
©
VA
BRON 1
1312 wordt Moussa uitgeroepen tot ‘mansa’ of koning van Mali. Al bij zijn aantreden maken zijn verschijning en kracht een diepe indruk op het Malinese volk. Onder zijn bewind bereikt het Koninkrijk Mali het toppunt van zijn macht. Begin 14e eeuw is het gebied van het koninkrijk aanzienlijk vergroot. Er heerst orde en rust. Bovendien is het land erg rijk aan goud en ivoor.
2
De bedevaart van Mansa Moussa
Wat we over Mansa Moussa weten, hebben we vooral te danken aan de aantekeningen van Arabische geleerden. De griots blijven verrassend stil over Moussa, omdat ze zich vooral concentreren op de mythische stichting van Mali door Sundjata. In BRON 2-3 - 4 -5
In 1324 beslist Moussa een bedevaart naar Mekka te maken met een reusachtige karavaan. Zo’n 20 000 man vergezelt hem tijdens zijn tocht door de Sahara: soldaten, bedienden, artsen, leden van zijn hof … De ezels, kamelen en slaven dragen de voorraden waaronder een enorme som goud. De pelgrimstocht blijft niet onopgemerkt. Bij Moussa’s bezoek aan Caïro toont hij zijn macht en rijkdom door gigantische hoeveelheden van zijn goud uit te geven. Dat zorgt zelfs voor een daling van de waarde van het goud in Egypte. Het duurt nog jaren tot de goudprijzen er weer hun normale niveau bereiken. De terugtocht naar Mali verloopt allesbehalve vlekkeloos. Omdat al zijn goud op is, moet Moussa zich in de schulden werken om eten en slaven te kopen. Een deel van zijn karavaan overleeft de terugreis niet. Mansa Moussa neemt dankzij zijn bedevaart een schat aan kennis mee naar huis. Zo overtuigt hij de Spaans-Arabische architect al-Sahili om voor hem paleizen en moskeeën te bouwen in Mali. Vooral de Djinguereber-moskee in Timboektoe is daarvan een prachtig voorbeeld. Daarnaast laat Mansa Moussa de
F Niet-westerse samenlevingen
175
