გარი კასპაროვი: რისი გვჯერა რეალობის შესახებ? დეზინფორმაციის შემოტევის ფონზე, შესაძლებელია თუ არა ცუდი იდეების უარყოფა, თუ მათ ვერ განვიხილავთ და უარვყოფთ?
Garry Kasparov: What We Believe About Reality Amid an onslaught of misinformation, is it possible to discard bad ideas if we cannot discuss and refute them?
ა
52
GARRY KASPAROV is the chairman of the Renew Democracy Initiative and a former world chess champion.
(CREDIT: Igor Khordzinskiy)
P
eople who were born behind the old Iron Curtain are often described as having paranoid tendencies. As a member of this group, I can only say we had a lot to be paranoid about.
Growing up in Baku, in what is now Azerbaijan, I watched as the all-powerful Soviet state lied right to our faces, every morning in the paper and every night on the news. As I began my climb up the chess Olympus, I realized that every sports official, fan or neighbor was a potential informant; perceived disobedience could result in the loss of your job, your freedom or your life. As the doomed Communist economy slowed in the 1980s and our standard of living fell further behind that of the free world, domestic repression and propaganda only increased. The contrast between what the authorities said and our observable reality became absurd. “There’s no news in the Truth and no truth in the News,” went the line about the leading Soviet newspapers Pravda (“Truth”) and Izvestia (“News”). It’s easy to connect an all-powerful state — be it the Soviet Union, the current Chinese Communist Party or Big Brother in George Orwell’s “1984” — to the dissemination of false narratives with the goal of social control. Dictatorships have the means and motive to twist reality into whatever serves their purpose, and a track record of doing so. Some individuals living under such a regime truly believe the official story, despite what their eyes may tell them. Others
© 2022 The New York Times Company and Garry Kasparov
დამიანებს, რომლებიც ძველი რკინის ფარდის მიღმა დაიბადნენ, ხშირად აღწერენ როგორც პარანოიდული მიდრეკილებების მქონეთ. როგორც ამ ჯგუფის წევრს, მხოლოდ იმის თქმა შემიძლია, რომ ბევრი რამ გვქონდა პარანოიდული. ვიზრდებოდი ბაქოში, აზერბაიჯანში, ვუყურებდი, როგორ გვატყუებოდა ყოვლისშემძლე საბჭოთა სახელმწიფო, ყოველ დილით, გაზეთებში და ყოველ საღამოს, საინფორმაციო გამოშვებებში. ჭადრაკის ოლიმპოსზე ასვლა რომ დავიწყე, მივხვდი, რომ სპორტის ყველა ოფიციალური პირი, გულშემატკივარი თუ მეზობელი, პოტენციური ინფორმატორი იყო; გამომჟღავნებულ დაუმორჩილებლობას შეიძლება გამოეწვია სამუშაოს, თავისუფლების ან სიცოცხლის ხელყოფაც კი. როდესაც განწირული კომუნისტური ეკონომიკა შენელდა 1980იან წლებში და ჩვენი ცხოვრების დონე უფრო და უფრო ჩამორჩებოდა თავისუფალ სამყაროს, შიდა რეპრესიები და პროპაგანდა მხოლოდ გაიზარდა. ხელისუფლების ნათქვამსა და ჩვენს მიერ აღქმულ რეალობას შორის კონტრასტი აბსურდული გახდა. „სიმართლეში არაფერია ახალი და არაფერია სიმართლე ახალ ამბებში“ - ასე წერდნენ წამყვანი საბჭოთა გაზეთები „პრავდა“ („ჭეშმარიტება“) და „იზვესტია“ („ახალი ამბები“). მარტივია ყოვლისშემძლე სახელმწიფოს გაერთიანება- იქნება ეს საბჭოთა კავშირი, ამჟამინდელი ჩინეთის კომუნისტური პარტია თუ დიდი ძმა ჯორჯ ორუელის "1984"-ში - ხდებოდა ცრუ ნარატივების გავრცელება სოციალური კონტროლის მიზნით. დიქტატურას აქვს იმის საშუალება და მოტივი, რომ რეალობა შეცვალოს საკუთარი მიზნებიდან გამომდინარე და მას ამის გამოცდილებაც აქვს. ამ რეჟიმის ქვეშ მცხოვრებ ზოგიერთ ადამიანს ნამდვილად სჯერა ოფიციალური ამბების, მიუხედავად იმისა, რომ საკუთარი თვალით სულ სხვა რეალობას ხედავენ. ზოგს შიშის გამო „სჯერა“. ასევე არიან ისინი, ვისაც შეიძლება სჯეროდეს ან არ სჯეროდეს, მაგრამ მაინც ამბიციურები არიან და მიდრეკილნი, არა მხოლოდ გადარჩნენ, არამედ აყვავდნენ. იმის დემონსტრირებამ, თუ როგორ კარგად გჯერათ ცრუ ნარატივის, შეიძლება წინ წაგწიოთ ამ გარემოში, განსაკუთრებით მაშინ, თუკი გეჩქარებათ გამოავლინოთ თქვენი სიწმინდე და მორჩილება, სხვების დადანაშაულებით. „1984“-ის დაწერისას ორუელი, შთაგონებული იყო რომანით „ჩვენ“, რუსი მწერლის ევგენი ზამიატინის ტოტალიტარული სახელ-
