ეროლ მორისი: რისი გვჯერა რწმენა-წარმოდგენების შესახებ? ის, რაც გგონიათ რომ იცით, რბილად რომ ვთქვათ, მცდარია
Errol Morris: What We Believe About Beliefs What you think you know is probably wrong — and that’s putting it nicely
ERROL MORRIS is a writer and filmmaker. His latest film is “My Psychedelic Love Story.” (CREDIT: Nubar Alexanian)
ყ
წლების წინ წავიკითხე ანეკდოტი ზოარზე, მე-19 საუკუნის უტოპიურ ტომზე. იგი სასამართლო ფსიქიატრიის შესახებ წიგნში იყო ნახსენები, თუმცა მის პირველწყაროს დღემდე ვერ მივაგენი. ამბავი კი ეხება, ზოარის უკანასკნელ მკვიდრ ქალს, რომელმაც სიკვდილის სარეცელზე თქვა: “იფიქრეთ ყველა რელიგიაზე. შეუძლებელია ყველა ჭეშმარიტი იყოს, მაგრამ შესაძლოა იყოს არასწორი.” ჩემთვის მისი სიტყვები ხაზს უსვამდა რწმენის საიდუმლოებას. რომ ჩვენ დავიჯეროთ სწორედ ის, რისი დაჯერებაც გვსურს, რაც ისედაც ხშირად ხდება. თუმცა, დიდი ალბათობით, ის, რისიც გვჯერა შეცდომაა. ზოგჯერ არა მხოლოდ მცდარია, არამედ, აზრსმოკლებულიცაა. ასე რომ, აი რისი მჯერა: მწამს რომ, თუ რაიმეს იწამებ, ნიშნავს საკუთარი თავის მოსროლას შეცდომების უძირო ორმოში, სადაც ყველა სიცრუის შემქნელიც თვითონ ხარ. წარმოიდგინეთ, რომ ბნელ ხეივანში ხართ, მაგრამ არა პლატონის გამოქვაბულში არა,არა. მე ნაკლებად, ან საერთოდ არ მაინტერე-
74
E
verybody has his own creation myth. Here’s mine. God, in his infinite wisdom, gave man self-deception, figuring that if he could effectively deceive himself, he would have an easier time deceiving others.
Years ago I read an anecdote about the 19th-century uto-
pian community of Zoar. It was mentioned in passing in a book about forensic psychiatry. And, try as I might, I haven’t been able to source it since. The story concerns the last living inhabitant of Zoar, a woman who on her deathbed said, “Think of all those religions. They can’t all be right. But they can all be wrong.” For me, her words emphasized the insidious nature of belief. That we can believe whatever we want to believe. And often do. But in all likelihood, what we believe is wrong. Maybe not just wrong. Even stupid. So, here’s what I believe. I believe that to believe anything is to throw yourself down a bottomless pit of error. And the nastiest snake oil salesman of all is oneself. Imagine you’re in a dark alley. Not Plato’s cave — no, no. I have little or no interest in imagining myself in Plato’s cave and, anyway, if Plato is to be believed, we’re all in his cave.
© 2022 The New York Times Company and Errol Morris
ველას აქვს შექმნილი თავისი მითი/მრწამსი. ჩემი ასეთია: ღმერთმა თავისი უსაზღვრო სიბრძნით, ადამიანს უბოძა საკუთარი თავის მოტყუების უნარი და ჩათვალა, რომ თუ ადამიანი მას ეფექტურად გამოიყენებდა, სხვებზე ზემოქმედებაც უფრო გაუადვილდებოდა.
