Yoga International 5/6 2020 by Virtùmedia

ONTDEK AYURVEDA ZELFMASSAGE

Yoga voor iedereen

internationaal

SelfCare Special!

het Directe Pad van Rupert Spira

INMAAKRECEPTEN VOOR DE WINTER

Toptennisster Denisa Silvanova werd ayurvedisch masseur 9 HEERLIJKE YIN HOUDINGEN

Minder stress en beter slapen

Nr. 5 december 2020 Â¤ 5,49

AP AP

NIE

UW!

LEKKER GENIET EN DOE J E MET MAZA

Onze bekroonde hoemoes in lekkere grote gezinsverpakking! Kijk voor lekkere recepten op www.maza.nl @MASMASMAZA

Lieve yogi’s

Wij hebben in overleg voor de tweede maal een dubbeldik nummer gemaakt, om deze periode te overbruggen. De schrijvers en medewerkers van dit nummer zijn weer de diepte in gegaan en ik denk dat jullie daar vast de december- en januarimaanden thuis zeer van zullen genieten. Het aantal abonnees is wederom gestegen. Dus meer yogafans! Er komen bijzondere, onverwachte, mooie en goede dingen voort uit deze zorgelijke tijd.

Heb allemaal een heel goede kerst en nieuwjaar, sla je mediterend en yoga-end door de winterse januarimaand heen (en wandel, als je dat nog niet deed!). Aan alles komt uiteindelijk een eind, en alles komt uiteindelijk goed. De allerliefste wensen voor het nieuwe jaar, voor jullie allemaal, ook voor jullie niet-yogabeoefenende partners en vrienden (-: Marciel En de redactie

Foto Abi Meekel Illustratie Irene Ypenburg

Jullie, veel van onze trouwe lezers, zijn over het algemeen al een tijdje yogabeoefenaren, of zijn zelf docent en blijven graag op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. We hebben dit nummer, naast de embodiment-serie en Yoga en Boeddhisme, nog twee nieuwe diepgravende reeksen van artikelen: een over de adem, en een over Yoga Nidra. Die prachtige diepe ontspannings-methodiek Yoga Nidra kent een aantal zeer goede leraren, die internationaal docenten opleiden en bijscholen, wat een geweldige ontwikkeling is. In dit nummer is onze covergirl Fleur aan het woord over haar docent Kamini Desai, en in de komende nummers van Yoga Internationaal nog meer informatie over de verschillende methoden. Die trouwens allemaal prachtig zijn. Diepe ontspanning met slaapyoga zal nog meer mensen helpen beter te slapen en te ontstressen. Het helpt echt! Nog meer goeds dankzij het corona-thuis-blijven tijdperk: We hebben dit nummer extra aandacht voor het online lesgeven, en over het volgen van online opleidingen. Hoe wordt dat door iedereen ervaren nu we daaraan beginnen te wennen? En zoals jullie zien, geef ik zelf inmiddels ook online stoelyogales thuis, tussen de schuifdeuren, en ik vind het uiteindelijk echt geweldig. Beter yoga online dan niets en de

PS We stellen feedback op YI zeer op prijs; stuur je reacties naar: facebook.com/YogaInternationalMagazine @Yoga_Inter @yogainternationalmagazine redactie@yoga-international.nu

Wat een raar en verwarrend jaar! Als dit blad bij jullie op de yogamat valt, zijn hopelijk de tweede ronde maatregelen achter de rug. De aantallen coronagevallen dalen op dit moment, dus dat is bemoedigend!

leerlingen zijn er enorm blij mee horen we van al die nieuwbakken online docenten. Allemaal een beetje yoga-ster.

yoga internationaal

online yoga en Yoga Thuis

inhoud

yoga internationaal

3 Voorwoord 6 Yoga idealist Fleur van Zonneveld laat je de kracht van yoga ervaren COVERSTORY 10 Het directe pad van Rupert Spira antwoorden uit een oceaan van kennis COVERSTORY 20 Tula Yoga schakelen in tijden van corona 24 Yoga en Japans Boeddhisme van Maartje van Hooft 30 Cecilio Lopes verruilde zijn voetbalcarrière voor yoga 38 De kracht van de adem leren van ademcoach Gjalt Vlam 42 Yoga en Filosofie: Openen en toestaan. De tweede beweging van embodiment 64 Lekker oud: Loes van den Heuvel kan niet meer zonder yoga 68 Van Atlantis naar Shambala hoogleraar Paul van de Velde over de geschiedenis van yoga 74 Denisa Silvanova over topsport en Ayurvedische massage COVERSTORY 84 Reizende yogi Liefde in tijden van lockdown 96 Medicine Music de helende klanken van Jennifer Ann 100 Kunst: Yael Davids kan niet zonder Feldenkrais 102 Feldenkrais in het Van Abbemuseum 104 Boeken 106 Het Samsara congres ONLINE 110 Op het matje met Arno Nistal ten Veen 113 Durf te vragen Marlies Schönermarck OEFENINGEN 14 Luister naar liefde met Lovely Uhlenbeek: yin serie 88 Drie selfcare-oefeningen voor onzekere tijden van Esther Ekhart

06 De kracht van yoga

VAN TOPSPORT NA AR AYURVEDISCHE MASSAGE

ETEN 80 Recepten: Inmaken anno 2020 COVERSTORY 92 Eten volgens de seizoenen door Mara Giamboi COLUMNS 29 Zin, zen en onzin Mieke Bouma 34 Meditatie met Adyashanti 37 strip YogaCat 79 Chakra’s en Chardonnay Ellen Dekkers Service 5 Colofon 46 Special: self care 108 Winactie Yogacat 114 Volgend nummer

TULA Yoga schakelen in tijden van corona

Colofon: Jaargang 5, nummer 5-6 November/december 2020

SPECIAL

Hoofdredactie Marciel Witteman Eindredactie Mariette Hermans Planning en bladredactie Sandra Rottenberg

108

uitslag van onze prijsvraag YogaCat

Aan deze uitgave werkten mee: Marciel Witteman, Fleur van Zonneveld, Jeannette Huisman, Robert Bowden, Lovely Uhlenbeek, Ruben Stelma, Ellard Vasen, Maartje van Hooft, Pieter Jan Bos, Mieke Bouma, Kay van Veen, Ellen Dekkers, Jeroen van Heijningen, Noële Ruitenberg, Emilie Escher, Caro Bonink, Irene Ypenburg, Sandra Rottenberg, Daniele van Stralen, Mary Brommer, Mara Giamboi, Florian Geldner, Esther Ekhart, Ananto Dirksen, Esther Mönks, Birgit Loit, Heidi van Damme, Yael Bartana, Marcel de Buck, Emile Ouroumov, Arno Nistal van Veen, Marlies Schönermarck. Redactieadres Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Yoga International Postbus 595, 3700 AN Zeist (030) 692 06 77 redactie@yoga-international.nu Vormgeving Nancy Panjoel, Joëlle Geerts en Vicky Trouerbach, Twin Media BV Uitgever Pepijn Dobbelaer, Virtùmedia pdobbelaer@virtumedia.nl

Recepten

Inmaken in dit seizoen

Marketing Arjen van Wifferen avanwifferen@virtumedia.nl (030) 3072246 Advertenties Mariska Jankovits (030) 693 11 77 mjankovits@virtumedia.nl Klaartje Grol (030) 307 22 48 kgrol@virtumedia.nl Druk Veldhuis Media, Raalte, veldhuismedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht, aldipress.nl Abonnementen

Cecilio Lopes verruilde voetbalcarrière voor yoga

Yoga International verschijnt 6 keer per jaar. Prijs jaarabonnement Nederland & België: € 30,45 (bij automatische incasso) Buitenland: € 43,95 (Prijswijzigingen en drukfouten voorbehouden.) Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Abonnee worden kan via yoga-international.nu of rechtstreeks bij de klantenservice. Adreswijzigingen graag schriftelijk doorgeven met vermelding van het oude en het nieuwe adres en het nieuwe telefoonnummer. Opzeggingen 2 maanden voor vervaldatum doorgeven aan de klantenservice.

Correspondentieadres Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Yoga International Postbus 595, 3700 AN Zeist klantenservice@virtumedia.nl Telefoon: +31(0)85-0407400 Losse verkoop Yoga International is verkrijgbaar bij de boeken tijdschriftenhandel, warenhuis, supermarkt en kiosk. Adviesprijs los nummer: € 5,49. ©Yoga International. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 2468-8401 yoga-international.nu

Coverfotografie Model Fleur van Zonneveld Fotografie Jeannette Huisman Make up en styling Ingrid Coenen Kleding urban-goddess Locatie Tulayogastudio

yoga internationaal

SelfCare haal het uit jezelf

‘Ik noem Yoga Nidra ook wel het geheime wapen van de yoga.’

YOGA IDEALIST

WOORDELOZE CONVERSATIE MET IETS GROTERS

Covergirl Fleur van Zonneveld wil zoveel mogelijk mensen de kracht van yoga laten ervaren

Door Fleur van Zonneveld | Fotografie Jeannette Huisman | Yogatops www.urban-goddess.com

oga is mijn leven! Het brengt me terug bij mezelf. Met de jaren wordt de kracht van yoga me steeds duidelijker. En ook het belang van het delen van deze kracht op een toegankelijke manier. Ik vind het prachtig hoe mijn eigen yogabeoefening in de 12 jaar dat ik lesgeef steeds blijft groeien en transformeren. Het veroorzaakt een voortdurende woordeloze conversatie met mezelf, met iets dat groter is dan ik. Het lijkt wel alsof de yoga mij aan de hand neemt en me zachtjes de weg wijst. In mijn eigen practice, als ik lesgeef, maar ook door de dag heen. Het brengt me steeds dichter bij mijn kern.

avontuur te delen met mensen om me heen en een ruimte te creëren waarin mensen op hun eigen manier dichterbij zichzelf kunnen komen. Zodat zij zich ook beter kunnen verbinden met alles en iedereen om hen heen. In mijn lessen nodig ik soms mensen uit om zelf aan de slag te gaan met een thema. Mijn lessen eindig ik graag met een ‘take-away meditation’: een opdracht om hetgeen wat we in de les ervaren concreet toe te passen in het dagelijks leven; daar waar het echt zijn werk mag doen. Alleen al het besef dat elke inademing een moment kan zijn om opnieuw te beginnen, kan iemands dag al bewuster maken.

Lesgeven en verbinding

Mijn verhaal

Mijn levensdoel is: zoveel mogelijk mensen de kracht van yoga laten ervaren. En zo de wereld beter maken. Dit doe ik door mijn eigen yoga-

Mijn achtergrond is dans. Hoe prachtig dans ook is, erg veel ruimte voor luisteren naar jezelf was daar niet. Het maakt niet uit hoe je je voelt, dat

yoga internationaal

Fleur geeft al 12 jaar yogales aan groepen, maar nu geeft ze voor het eerst ook online lessen en cursussen. Ze vertelt over haar danscarrière en ontdekte binnen de yoga haar grote liefde en passie voor Yoga Nidra.

YOGA NIDRA Nidra betekent slaap. Yoga Nidra is niet hetzelfde als slapen. Maar de voordelen

been moet gewoon op het goede moment op die plek zijn. Dans heeft mij veel goeds gegeven, maar ook veel blessures. En een scheve verbinding met mezelf. Dit is waarom ik in eerste instantie zo van fysieke yoga ben gaan houden. Mijn liefde voor bewegen bleef, maar dan met respect voor mijn lichaam en geest. Vanuit de yoga hoeft dat been helemaal nergens te zijn. Het mag zijn waar het is. Daar waar het goed voelt op dit moment. Daarin mag je je grenzen zeker opzoeken, maar eerder om ze te leren kennen dan ze te moeten overstijgen. Fysieke yoga is de ultieme plek om te leren luisteren. Je gebruikt je lichaam om te oefenen met ‘voelen’. Je lijf communiceert voortdurend met je en geeft heel goed grenzen aan. Het voelen en serieus nemen van die grenzen heb ik onder andere op de dansacademie behoorlijk afgeleerd. In onze maatschappij, waarin alles snel, goed en beter moet, gebeurt eigenlijk hetzelfde. Voor veel mensen is het leren voelen het makkelijkst door de beoefening van fysieke yoga. Inmiddels heb ik door de jaren heen steeds meer lagen van voelen en ervaren ontdekt in vormen die gericht zijn op minder of zelfs helemaal niets doen. Zo heb ik binnen de yoga een grote liefde gevonden: Yoga Nidra. Ik noem dit ook wel het ‘geheime wapen’ van de yoga.

yoga internationaal

van slaap ervaar je wel. Bij het beoefenen van Yoga Nidra lig je op een matje op de grond en doe je helemaal niks. Als liggen op een matje niet lukt, kun je ook zitten, of in je bed liggen. Ook al doe je niks, er gebeurt heel veel. Zonder inspanning volg je instructies die jou in een diepere en meer ontspannen staat van zijn brengen. Opgeruimd hoofd We slapen om de dag te verwerken. Het verwerken van alles wat op een dag gebeurt (of eerder in je leven) is extreem belangrijk om overzicht en rust te ervaren. Net als een opgeruimd huis, geeft ook een opgeruimd hoofd overzicht. Uitgerust lijf Een andere functie van slaap is het herstellen van je lichaam. Yoga Nidra brengt je lichaam in een diepe staat van ontspanning, net als in je diepe slaap. In deze staat, kan je lichaam zich herstellen. Zowel fysiek, emotioneel als mentaal. Terug naar je ‘zelf’. Als je in je diepste slaap bent, weet je niets meer. Al je gedachten, zorgen en patronen zijn voor even verdwenen. Deze

Online cursus 'Beginnen met yoga' met Fleur: welcometoyourself. org/tula

Online lesgeven, het dilemma

staat kun je ook bezoeken tijdens Yoga

Tijdens de eerste lockdown besloot ik een aantal yogalessen op YouTube te plaatsen als ondersteuning voor mijn studenten die niet naar de les konden komen. Ik was verbaasd over de vele reacties die ik kreeg op mijn houtje-touwtjeYouTube kanaal. Hierdoor realiseerde ik me dat het verspreiden van yoga juist nu ontzettend belangrijk is. Deze onzekere tijd maakt dat mensen een veilige haven bij zichzelf mogen vinden. Dat vraagt dus om nieuwe manieren om yoga toegankelijk te maken. Misschien lijkt online yoga, lesgeven zonder echt contact, niet ideaal. Tegelijkertijd is het dé manier om toch te blijven oefenen, ook voor mensen die niet zo snel een yogastudio in wandelen: mensen die het spannend vinden om te beginnen met yoga, mensen met een

Nidra. Het brengt je bij de meest pure versie van jezelf. Anti-stress Yoga Nidra is een anti-stress wapen. Belangrijk bij het verminderen van stress is het leren omgaan met stress. Tijdens een Yoga Nidra sessie oefen je met ‘observeren’ en afstand nemen van je eigen gevoelens en gedachtes. Zo bouw je tijd in tussen een actie en jouw reactie. Hierdoor reageer je niet langer vanuit stress. Bovendien maak je tijdens Yoga Nidra fysiologisch stoffen aan die stress verminderen.

YOGA IDEALIST

druk gezinsleven, drukke baan, pasgeboren baby of fysieke aandoening. Terwijl yoga juist voor hen zo waardevol kan zijn. Vanuit deze gedachte past online yoga ook goed in mijn persoonlijke doel; om yoga voor iedereen toegankelijk te maken.

Yoga Nidra

SPECIAAL VOOR YOGA INTERNATIONAAL NAM FLEUR EEN YOGA NIDRA SESSIE OP VOOR NIEUWE ENERGIE. LUISTER HIER: WELCOMETOYOURSELF.ORG/NIDRA • Ga liggen op je yogamat of in je bed. Als je een kwetsbare rug hebt, leg dan een bolster of kussen onder je knieën. Ook een plat kussentje onder je hoofd is fijn. Zorg dat je warm bent, want je kunt flink afkoelen tijdens het beoefenen van Yoga Nidra. Een oogkussentje helpt om je ogen ontspannen gesloten te houden. Je kunt ook rechtop zittend meedoen. • Kies een goed moment: ‘s ochtends als je wakker wordt, of elk moment van de dag dat je behoefte voelt aan koffie of een powernap. Zorg dat je niet gestoord wordt. • Oefen Yoga Nidra regelmatig. Hoe vaker je oefent, hoe bekender de weg naar diepe ontspanning en jezelf of je ‘zelf’ wordt, hoe makkelijker je toegang krijgt tot deze meer ontspannen jij. Ook in stressvolle situaties!

Ruim 10 jaar geleden beluisterde ik voor het eerst een les Yoga Nidra in oubollig Nederlands. Ik vond dat heel bijzonder, maar later liet Kamini Desai mij pas de magie van Yoga Nidra ervaren. Zij is een van de zeldzame docenten die diepgewortelde kennis bezit en deze tegelijkertijd op inspirerende en toegankelijke wijze tot leven weet te brengen. Kamini leeft, ademt en is yoga. Yoga Nidra is vanuit mijn ervaring de krachtigste manier om yoga te ervaren, en je hoeft er niets voor te doen. Het is zo fantastisch, omdat het echt voor iedereen toegankelijk is. Of je nou oud bent of jong, ziek of gezond, in een rolstoel zit of een drukke zakenman bent.

yoga internationaal

‘Vanuit de yoga hoeft dat been helemaal nergens te zijn’

Op het Directe Pad met

yoga yoga internationaal international

a r i p S t r e p Ru Eindeloos veel geïnspireerde antwoorden uit de oceaan van kennis

Klungelend met de techniek van de live opname beginnen we het gesprek. Rupert Spira is een zeer aimabel mens en dus helpt hij me zodat we even later van start gaan. In een continue stroom rollen authentieke, geïnspireerde parels van zijn lippen. En zo is een uur veel te kort. Lees meer dus in het volgende nummer! Tekst Marciel Witteman | Fotografie Rob Bowden

Het Directe Pad betekent volgens Spira niets anders dan ‘direct naar de plek gaan binnen in onszelf waar geluk en vrede te vinden zijn. Je geluk kun je niet vinden in rijkdom, een ding, relatie of object of wat dan ook.’ Dus zelfs niet door meditatieve beoefeningen. Die kunnen wel een ontspanning of opening geven om dat te kunnen ervaren.

Wat is de urgentie van kunst? ‘Woorden en kunst hebben dezelfde kracht om waarheid te communiceren. Dat is denk ik de hoogste functie van kunst. Cezanne zei: om ons “een taste of natures eternity te geven”, filmmaker Pasolini zei: “to restore to reality its original sacred significance”. Daarom houden we zo ook zo van wandelen, een kerk bezoeken, de boeken van Ramana Maharshi lezen… Het zijn zintuigelijke waarnemingen om ons de realiteit te laten begrijpen.’

Waarom hebben veel mensen een aversie tegen spiritualiteit?

yoga internationaal

(lacht) ‘Ik heb sympathie voor ze. Spiritualiteit is zo breed dat het bijna haar betekenis verliest. Wat is er tegenwoordig nog echt spiritueel? Sommige van die nuchtere, lieve, Hollandse echtgenoten die je als voorbeeld noemt, denken aan de new age spiritualiteit en die is oppervlakkig en commercieel, en heeft niets te maken met ware ervaringsgerichte, onderzoekende, wetenschappelijke benadering die getest kan worden door ervaring. Dat weten ze niet omdat je dat niet tegenkomt zoals je spirituele leringen in de brede zin van het woord tegen komt. Ik probeer het woord ook zoveel mogelijk te vermijden. Ik noem mezelf geen spiritueel leraar. Ik ben gewoon een persoon net als iedereen. Het is ook zo jammer want deze mensen zijn, net als alle zeven miljard anderen, geïnteresseerd in gelukkig zijn. Ik respecteer hun gereserveerdheid. Maar iedereen realiseert zich zo halverwege het leven, dat we dat

‘Op een gegeven moment waren er geen schalen meer, alleen maar woorden’’

geluk niet uit onze ervaringen, gevoelens, objecten en activiteiten halen. Dan gaan we elders zoeken, dat is precies waarom er grote spirituele tradities zijn die ons op onze ware natuur wijzen: daar waar de toegang te vinden is naar het ware geluk, de ware vreugde en vrede. Veel mensen zouden dus geïnteresseerd zijn als ze wisten waar het ware spirituele pad over gaat en niet waren misleid door de buitenkant, de parafernalia van spirituele tradities.’

U heeft prachtige clips uit satsangs en retreats op YouTube staan, prachtige boeken geschreven. Blijft u dit uw hele leven doen? ‘Zolang de mensen vragen blijven stellen blijf ik geïnspireerd. En het gekke is, het lijkt soms zo, maar geen enkele vraag is uiteindelijk dezelfde. Net als de kunst. Ik maakte schalen en schreef er gedichten op en ze werden steeds verfijnder, deze schalen van woorden. Op een gegeven moment waren er geen schalen meer, alleen maar woorden, en dat doe ik nu. Misschien stoppen de woorden ook op een dag. Dat zal op dezelfde manier gaan. Distilleren en distilleren tot er niets meer te zeggen valt… Totale stilte, dat zou het meest eloquent zijn. Ik luister en hoor nooit dezelfde vraag. Ik vraag mezelf af: waar is de vragensteller? Iedereen komt ergens anders vandaan, voor iedereen is een ander pad. Elke vraag is als een emmer die in de oceaan wordt gehangen, waarbij de oceaan de analogie is van Shankaracharya. Met elke emmer halen we water naar boven, maar de oceaan van bewustzijn is eindeloos en de emmers zijn allemaal weer anders. Zo blijf je geïnspireerd en zijn de antwoorden nooit hetzelfde. Dat is de kunst van lesgeven, het wordt dan nooit een dogma.’

Waar komt uw inspiratie vandaan? ‘De informatie die je nodig hebt in je dagelijkse leven komt uit de geest, gebaseerd op eerdere ervaringen, maar inspiratie is een interventie vanuit dat wat vóór de geest komt, vanuit de basis van het bewustzijn. Het is een influx in de activiteit van het denken en ontvangen. In de horizontale lijn van tijdsgebonden denken komt inspiratie van de verticale lijn. Die brengt iets nieuws en is een interventie van de realiteit. Die

YOGAHELD

‘De liefde voor kunst en waarheid zijn dezelfde liefde’ ’

inspiratie is precies dat wat je brengt naar je ware natuur. Zo kan elke “vorm” kunst zijn …’

U heeft zoveel volgers online tegenwoordig ‘Ik noem ze vrienden, en ja dat aantal is gegroeid in coronatijd. Door zoveel activiteiten online te doen, kunnen veel meer mensen ervan genieten. Met de laatste online retreat deden er mensen uit 45 landen mee. Het is geweldig om deze leringen beschikbaar te maken voor veel meer mensen, zonder dat je daar zoveel voor moet reizen.’

Toch nog even naar yoga… ‘Yoga verandert de innerlijke houding en kan fysiek opening geven naar het directe pad. Als mensen enorm veel stress en conflict ervaren, is het een te grote stap. Als ze eerst rustiger worden door bijvoorbeeld yoga is dat een eerste stap, een resting place. Dan kunnen ze de volgende stap nemen. De meer intellectuelen hebben vaak heel drukke geesten. Voor hen kan de stap ook te groot zijn en is het misschien niet yoga maar bijvoorbeeld mantrameditatie die ze helpt op weg naar het directe pad.’

Rupert Spira (1960) is een Engelse nondualistische leraar en beroemd keramist. Op vijftienjarige leeftijd werd Rupert betoverd door de gedichten van de soefidichter Rumi. Korte tijd later ontmoette hij zijn eerste leraar dr. Francis Roles, die zelf weer een leerling was van Shantananda Saraswati. Onder leiding van dr. Roles bestudeerde Rupert de non-dualistische leer van advaita vedanta. Zo kwam hij in aanraking met de werken van Ramana Maharshi en Sri Nisargadatta Maharaj, die hij jarenlang diepgaand bestudeerde. Halverwege de jaren negentig kwam hij in contact met de Noord-Amerikaanse leraar Robert Adams, en via hem na diens dood met de in de VS woonachtige Fransman Francis Lucille. Bij Lucille kreeg Rupert de diepe gewaarwording en het inzicht dat hij was thuisgekomen. Rupert bleef contact houden met Francis Lucille, via wie hij kennismaakte met het onderricht van onder andere Atmananda Krishnamenon. Rupert is zelf inmiddels een zeer geliefd eigentijdse leraar. Hij woont in Oxford samen met zijn vrouw Ellen Emmett, een therapeute en yogalerares, en heeft een zoon Matthew. Hij houdt wereldwijd

Rupertspira.com Boeken van Rupert bij samsarabooks.com Op Rupert Spira’s kanaal op YouTube vind je filmpjes en meditaties

bijeenkomsten en retraites en heeft een zeer populair YouTube kanaal.

(lacht) ‘Ook yoga kán een belichaamde vorm zijn die je dichter brengt naar de directe ervaring van geluk, vreugde en vrede.’

yoga internationaal

Yoga?

‘Alles kan weer gaan stromen’

yoga internationaal

SERIE

Zachte yin yoga en restorative yoga is Lovely’s specialiteit. Ze zingt regelmatig mantra’s en begeleidt zichzelf op gitaar in haar lessen om de studenten verder te leiden op hun reis naar binnen toe. Ze deelt een aantal van haar favoriete poses voor een heerlijk ontspannen serie. Door Lovely Uhlenbeek | Foto’s Jeannette Huisman

yoga internationaal

LUISTEREN MET LOVELY

LUISTER NAAR LIEFDE yoga internationaal

oe vaak geven we onszelf de ruimte om even te rusten in het hart en stil te staan bij wat we voelen? Alleen dit kan al heel helend zijn en de helderheid verschaffen over waar we naar op zoek zijn. Een moment van rust, al is het maar een ademhaling, kan wonderen doen. Luisteren nodigt uit tot verbinden. Luisteren kan helen. Soms kan luisteren confronterend zijn. Maar bovenal is luisteren een expressie van liefde. Wanneer we voelen dat we waarlijk gezien en gehoord worden, kan alles weer gaan stromen. Het is alsof we thuiskomen, alsof we het lied van onze natuur weer kunnen horen en ons haar melodie herinneren. Waarlijk luisteren is zonder oordeel, zonder vooropgezet idee van wat zou moeten zijn. Er is openheid, een kalme focus, die wacht op inspiratie: wat is er nodig? En wanneer we dan weer in beweging komen, zijn we al aangeraakt door de wijsheid van het hart. Liefde, is haar boodschap. En zo zal liefde naar buiten stromen. In wat we doen en wat we zeggen, in wat we voelen en wat we ervaren. Simpelweg, omdat we hebben gekozen om te luisteren.

je spieren. Geef je lichaam de tijd om als vanzelf te ontvouwen. Je kunt je aandacht richten op wat je voelt, in je lichaam en in je hart. Kun je daar beschikbaar voor blijven? Een belangrijk onderdeel van yin yoga is het nemen van korte pauzes tussen de houdingen in (de rebound). Na elke houding kun je even rustig op je rug komen liggen en dan voel je wat het effect is van de houding. Wat ervaar je? Hier kun je steeds ongeveer een minuut voor nemen.

‘Je lichaam zegt vanzelf stop’

In deze serie wil ik je uitnodigen om dit voor jezelf te doen. Luisteren. Kun je voor jezelf deze goede luisteraar zijn? Jezelf de ruimte geven om te voelen, wat zich maar wil laten zien? Sukhasana (5 min) Begin met een korte meditatie om

Hoe diep je in de houding komt, is niet zo belangrijk. Het is een andere diepgang waar we naar op zoek gaan. Hoe diep ben je bereid naar binnen te gaan, in verbinding met jezelf? Ontspan tijdens de houdingen zo veel mogelijk

jezelf te centreren en te verbinden met je lichaam en met je hart. Je kunt op je mat komen zitten met gekruiste benen. Sluit je ogen. Hoe voel je je vandaag? En hoe voelt je lichaam?

SERIE BIO LOVELY Lovely heeft een zachte, meditatieve stijl van lesgeven, waarin elementen terugkomen uit de Advaita Vedanta. Er ligt veel nadruk op zelfonderzoek en de cultivatie van zelfzorg en zelfliefde. Ook wordt er veel aandacht besteed aan heling en transformatie. Naast yin en restorative yoga, geeft Lovely ook Pitjit Tenaga Dalam healing sessies – Indonesisch Energetisch werk – en is ze singer-songwriter.

Butterfly (5 min) Plaats je voetzolen tegen elkaar aan en

Bananasana (4 min) Kom op je rug liggen en loop beide

laat je knieën naar buiten vallen alsof je een boek opent.

benen naar de rechterhoek van je mat. Breng dan ook je

Breng je kin naar je borst en buig naar voren. Je lichaam

bovenlichaam naar rechts. Je lichaam maakt nu de vorm

zegt vanzelf stop. Ontspan je spieren en breng je aandacht

van een banaan. Neem je armen mee over je hoofd.

naar binnen.

Twisted roots (4 min) Plaats je voeten op de mat. Kruis je

Wide knee child’s pose met namaste achter het hoofd

linkerbeen over je rechterbeen. Strek je armen uit naar

(3 min) Kom op handen en knieën. Breng je knieën wijd uit

opzij. Eerst breng je je knieën naar je borst en dan laat je

elkaar, grote tenen zijn tegen elkaar aan. Breng dan je

ze zakken naar rechts. Ondersteun je benen eventueel met

heupen naar achter naar de hielen. Strek je armen voor je uit

een bolster.

en plaats vervolgens je armen in namaste achter je hoofd.

yoga internationaal

Lovely is freelance docent en geeft les bij verschillende yogascholen in Amsterdam. Bij Tula Yoga geeft ze daarnaast ook online les: Tulayogaonline.nl Boekentip van Lovely: ‘Healing the heart & soul’, Michael Mirdad

yoga internationaal

Bananasana (4 min) Kom op je rug liggen en loop beide

Twisted roots (4 min) Plaats je voeten op de mat. Kruis je

benen naar de linkerhoek van je mat. Breng dan ook je

rechterbeen over je linkerbeen. Strek je armen uit naar

bovenlichaam naar links. Op zoek naar een rekking aan de

opzij. Eerst breng je je knieën naar je borst en dan laat je

rechter zijkant van het lichaam. Je heiligbeen blijft op de

ze zakken naar links.

grond.

Supported bridge pose (5 min) Plaats je voeten op de

Savasana (5 min of langer) Kom op je rug liggen in een

mat. Breng je heupen omhoog en plaats een bolster of

comfortabele houding. Savasana is de belangrijkste

blok onder je heiligbeen. Je kunt je benen eventueel

houding van elke yoga practice. Hier wordt de practice

uitstrekken. De armen zijn langs je lichaam of je kunt ze

geïntegreerd. Bedank jezelf voor de tijd die je hebt

meenemen over je hoofd.

genomen om in liefdevolle aandacht te luisteren naar jezelf.

Een poëtische introductie in de wereld van zenmeditatie

Kies voor kwaliteitsyoga

nu verkrijgbaar

Van de auteur van o.a. Zen of het konijn in ons brein, Leven in het nu en Een kleine meditatiegids.

www.pelckmansuitgevers.be

2020_11_Boeddha.indd 1

Vereniging Yogadocenten Nederland

12/11/2020 15:52

Voor docenten (in opleiding): • belangenbehartiging • contact met collega docenten • goedkope collectieve verzekering Voor cursisten: • vind een erkende yogadocent • erkende yogadocentenopleidingen

www.yoganederland.nl Vereniging Yogadocenten Nederland T: 06 53 78 83 80 E: info@yoganederland.nl Facebook.com/yoganederland.nl

TULA YOGA SCHAKELEN IN TIJDEN VAN CORONA yoga internationaal

Franchise with yoga love Viki en Ruben Stelma zijn een koppel én oprichters van Tula Yogastudio’s in Amsterdam en Tula Yoga Online. In 2015 begonnen ze met een kleine studio in Amsterdam West. Viki was toen net afgestudeerd als fysiotherapeut en Ruben nog werkende als hotelmanager. Al snel deed de hele buurt aan yoga en werd de studio te klein. Twee jaar later kwam er daarom een tweede studio bij in West. Om andere yoga-ondernemers te helpen een studio te starten hebben ze van Tula een franchiseorganisatie gemaakt. Dit leidde tot een eerste locatie in Ede in december 2019. Samen zijn ze ouders van twee zoontjes, Senne en Levi, een tweeling van 3,5. Tekst Ruben Stelma | Fotografie Ellard Vasen

yoga internationaal

ls we later terugkijken op 2020 zullen we zien dat dit misschien wel een kanteljaar is in ons leven. Corona heeft het hele land stilgelegd met alle gevolgen van dien. Dit was natuurlijk voor onze studio’s een heftige periode. Drie studio’s die van de één op andere dag moeten sluiten, gaat niet in je koude kleren zitten. Toch heeft deze periode ook heel waardevolle dingen met zich meegebracht. Allereerst was het ongelooflijk om te ervaren hoe betrokken Tula-yogi’s bij de studio’s zijn. Ruim driekwart van onze leden heeft zijn of haar maandelijks abonnement door laten lopen om ons te steunen. En we kregen veel liefdevolle berichten en mails. De band die we de afgelopen jaren hebben opgebouwd voelde nóg meer als warme deken. Zelfs in Ede, waar vorig jaar december onze eerste franchiselocatie opende, was de community al sterk en betrokken. En dat voor een studio die pas vier maanden open was toen de lockdown begon.

yoga internationaal

Teamspirit

Meer info: tulayogaonline.nl

Ook de steun van onze docenten was fantastisch. Heel toevallig hadden we vrijdag voor de lockdown een online meeting met een groot gedeelte van ons docententeam. We wilden onder andere bespreken hoe we, indien nodig, de yogalessen online konden aanbieden. Letterlijk twee uur later begon de lockdown en hebben we besloten de dag erop direct met online lessen te starten. Ik denk dat we vrijwel de eerste studio waren die dit zo snel oppakte. Door snel te schakelen en direct online te gaan, konden we onze leden alsnog van yogalessen voorzien. Dat zorgde ervoor dat de connectie tussen docenten en yogi’s sterk is gebleven. Dit hadden we nooit kunnen doen zonder de inzet van ons team. Voor iedereen was het nieuw om voor de camera les te geven en ondanks dat sommigen het spannend vonden, hebben ze het allemaal gedaan. Zelfs de docentenopleiding die net was begonnen is direct online gegaan, waardoor ze na de lockdown de draad weer in de studio konden oppakken. Wat dat betreft heeft corona heel duidelijk gemaakt dat je soms je grenzen moet verleggen en het beste uit een situatie moet halen. Het leuke is dat sommige docenten nu nog steeds online lessen geven op bijvoorbeeld Youtube of Facebook.

Stroomversnelling Online yogalessen volgen is voor veel mensen echt ideaal en waardevol. Yoga doen wanneer je wilt, zonder dat je hoeft te reizen. En wanneer je een fijne les hebt gevonden, kun je die de dag erna gewoon nog een keer doen. Vooral nu we in spannende tijden leven, kunnen veel mensen meer ontspanning en rust gebruiken. Dan is het heerlijk om vlak voor het slapen gaan een korte yin-les of meditatie te volgen waarna je direct je bed in kunt rollen, letterlijk. Maar ook voor alle thuiswerkende mensen zijn online yogalessen perfect. Ze kunnen tijdens een werkdag korte breaks inlassen voor een les van 20 minuten of een meditatie. Moet je kijken wat dit op lange termijn gaat doen voor de gezondheid van medewerkers. Niet alleen word je hier gelukkiger van, maar ook je focus, concentratie en fysieke gesteldheid worden beter. Eigenlijk zouden bedrijven yogalessen in plaats van meetings via Zoom moeten aanbieden ;-). Deze voordelen van online yoga zagen we al geruime tijd en vorig jaar hadden we al gebrainstormd over de mogelijkheid om meer online lessen aan te bieden. Dit was er nog niet van gekomen, maar door alle positieve reacties op onze video’s tijdens de lockdown is dit idee in een stroomversnelling gekomen. Online is al veel te vinden en dit aanbod is gigantisch gegroeid tijdens corona. Daarnaast zijn er heel veel goede online yogaplatforms, ook in Nederland, maar we misten een platform dat volledig Nederlandstalig is met hoge kwaliteit video’s. In Amsterdam is het normaal dat veel lessen in het Engels worden gegeven. Echter woont onze familie niet in de randstad en zij willen het liefst Nederlandse yogalessen volgen. Omdat zij grote moeite hadden zulke lessen te vinden, ontstond al snel onze visie voor Tula Yoga Online.

Samen theedrinken Tula Yoga Online is niet alleen een platform met fijne yogalessen en -cursussen, maar ook een plek waar de community een belangrijke rol speelt. De sfeer die we in de Tula yogastudio’s creëren, maken we ook online na, want één van onze belangrijkste pijlers is het samenbrengen van mensen. In de studio gebeurt dit altijd aan grote tafels waar iedereen na de les een lekker kopje thee blijft drinken. Dit theemoment is wat we het meest missen met de corona-regels. Maar dit gevoel van

SOULMATES

maar drie punten binnen Tula gaan focussen. Je kunt dus zeggen dat corona ons juist duidelijkheid en in zekere zin rust heeft gegeven.

Thuis met de tweeling Voor veel mensen was het uitdagend om opeens thuis te zijn met partner en eventueel kinderen, maar voor ons is dat de normaalste zaak van de wereld. Viki en ik hebben Tula samen opgericht en doen bijna alles samen. We zijn daarom vrijwel altijd 24/7 bij elkaar en dat gaat al zeven jaar goed. Het verschil was nu dat onze tweeling van 3,5 ook hele dagen thuis. Maar dat was eigenlijk heel gezellig. Wat wel veranderd is, is onze kijk op hoe we ons leven inrichten. We zijn ons gaan oriënteren op wat we belangrijk vinden, waar we onze tijd aan besteden en hoe we ons leven leiden. Dit heeft ertoe geleid dat we zijn verhuisd uit Amsterdam, dat we meer mensen hebben aangetrokken om de studio’s in Amsterdam te runnen en we ons op

Anders denken Wat we om ons heen zien is dat meer mensen anders over het leven zijn gaan denken. We spreken vrienden en Tula yogi’s die zich beseffen dat ze niet het leven leiden wat ze graag willen. Ze zijn zich bewust geworden dat niet alles draait om meer, meer, meer. Genoeg is soms ook gewoon genoeg. Ze kiezen meer voor zichzelf en stappen uit de ratrace. Corona lijkt ervoor te hebben gezorgd dat ze opeens zien wat ze al hebben en hoe gelukkig ze daar mee kunnen zijn. Zolang je gezond bent en fijne mensen om je heen hebt, is dat al reden genoeg om tevreden te zijn. Hopelijk houden we dit vast… Yoga kan hier een grote rol in spelen, dus we hopen dat er nog meer mensen met yoga starten. Of dat nou in de studio is of online. Het is allebei goed.

‘Door snel te schakelen en direct online te gaan konden we onze leden alsnog van yogalessen voorzien’

yoga internationaal

samen-zijn en in contact komen met gelijkgestemde mensen willen we online voortzetten. We hopen op deze manier heel veel mensen door yoga bij elkaar te brengen. Doordat onze studio’s drie maanden leeg stonden, konden we in die periode veel video’s opnemen. Samen met twee goede vrienden als compagnons en een super docententeam zijn we hard aan de slag gegaan om Tula Yoga Online werkelijkheid te maken. We hebben dus niet stil gezeten. Corona heeft op deze manier, naast alle uitdagingen, ook hele positieve verandering teweeggebracht.

yoga internationaal

‘Loslaten van reactiviteit brengt je naar opening en verzachting’

Het Boeddhisme is een prachtige universele filosofie, die beschrijft hoe lichaam en geest werken; hoe je vast kan lopen in jezelf, of hoe je juist ruimte in jezelf kan ervaren. Maar meer dan een filosofie is Boeddhisme een bevrijdingsleer, die je laat zien dat je in jezelf werkelijke vrede, openheid en vrijheid kan vinden. Daarmee verwijst deze filosofie naar een ervaring, en is bedoeld om je naar die ervaring van interne vrijheid te leiden. Door Maartje van Hooft | Foto’s Pieter Jan Bos

25 yoga internationaal

Japans Boeddhisme en yoga

k ben in Japan getraind tot Boeddhistisch priester, en zie de grote waarde van het Boeddhisme voor de westerse mens en de westerse yogi. Andersom heeft yoga het vermogen om je in je lijf en in je directe ervaring te brengen, en helpt je daardoor om te voelen en te belichamen waar Boeddhisme werkelijk over gaat.

Boeddhistisch priester?

yoga internationaal

Ik ben op jonge leeftijd in aanraking gekomen met Oki-do yoga, een dynamische Japanse yoga. In 1997 besloot ik het land van oorsprong van de Oki-do yoga te bezoeken. Tijdens mijn rondreis door Japan was ik ook twee dagen in Koˉyasan, een prachtig tempeldorp dat het hoofdkwartier is van het Japanse Shingon-Boeddhisme. Zonder precies te weten waar deze school van Boeddhisme voor stond, bleek het liefde op het eerste gezicht. Dit was wat ik zocht, en ik wilde meer… Ik vroeg de abt van de tempel of ik ShingonBoeddhisme mocht studeren, en tot mijn verbazing kreeg ik direct toestemming. Dus een jaar later, in de zomer van 1998, was ik opnieuw in Koˉyasan, om meer te leren over ShingonBoeddhisme. Voor ik het goed en wel in de gaten had, startte ik met de basistraining, die feitelijk een priestersopleiding is. Fast forward naar 2020 is Shingon-Boeddhisme ook werkelijk gebleken wat ik zocht, voelt het als een huwelijk voor het leven en heb ik de meest bijzondere relatie opgebouwd met mijn leraar, die mij na mijn priesterswijding in 2002 nog tot 2019 zou blijven trainen om de essentie van deze methode te kunnen integreren.

Organische verschuiving Net als alle Boeddhistische scholen is de trainingspraktijk in het Shingon-Boeddhisme gebaseerd op meditatie, in dit geval uitgebreide meditatieve rituelen. In de yoga-filosofie is meditatie ook een belangrijk onderdeel, en

DE VIER EDELE WAARHEDEN / DE VIER TAKEN Het lijden (dukkha) moet worden begrepen Het ontstaan [van reactiviteit] (samudaya) moet je laten gaan Het eindigen [van reactiviteit] (nirodha) moet worden aanschouwd Het Pad (magga) moet worden gecultiveerd

eigenlijk het doel van de yoga-beoefening. Het achtvoudige yogapad ziet yoga-houdingen en adembeheersing als voorbereiding voor concentratie en meditatie. Door het vrijmaken van je lijf, en spanning los te laten, is het makkelijker je geest te ontspannen en je aandacht meer open en passief te laten worden. En in de fysieke houdingen kun je met open aandacht naar binnen gaan, waardoor er een meditatieve component in je beoefening komt. Als je wat meer yoga-ervaring hebt, kan een behoefte ontstaan om juist het meditatieve aspect uit te diepen. In de yoga-opleiding die ik geef, gebeurt dat op een organische manier en verschuift de interesse langzaam richting meditatie.

Subtiele signalen Tijdens mijn eerste trainingsblok in 1998 had ik nog niet veel zicht op waar ik nou eigenlijk aan begon. In Japan is de insteek: ‘Gewoon doen.’ Waarom je de verschillende handelingen uitvoert en wat het je brengt, daar wordt niet echt over gesproken. Dus ik stortte mij vol overgave in de training, met enorme effecten op mijn mindset. Na tien trainingsdagen verbleef ik in een constante gelukzaligheid en bij iedereen die ik ontmoette voelde ik vooral hoe waardevol de ander was. Deze ervaring was natuurlijk waar yoga in essentie over gaat! Maar nog belangrijker, ik wist dat het succes van mijn training voor een groot deel gebaseerd was op mijn eerdere yoga-ervaring. Dat ik zonder yogabasis niet zo relatief makkelijk deze verdieping had kunnen voelen. Deze ervaring heeft mijn visie op yoga verdiept. Het heeft me laten zien dat het leren herkennen van subtiele signalen in het lichaamsgevoel en het leren vertrouwen op het lichaamsgevoel, je een goede richtingwijzer en bedding geeft als je je wilt verdiepen in meditatie.

Filosofische spiegel Als yogi heb je een enorme schatkist aan ervaringen, en heb je de handvatten om via je lichaamsgevoel naar binnen te gaan. Je kan dan je lichaamsgevoel gebruiken als filosofische ‘spiegel’. In het citaat van de vier edele waarheden, of de vier taken, kan je lezen dat wij de aard van onze ervaringen moeten begrijpen. Dukkha is de voorbijgaande aard van alle ervaringen en het uiteindelijke onbevredigende karakter ervan.

Lichaamsgevoel als filosofische spiegel

LANDEN IN JEZELF EN REACTIVITEIT LOSLATEN; door het doen van yoga kun je vastgezette spanning in je lichaam loslaten en daardoor ook makkelijker mentale fixaties loslaten of herkennen. Als je dan met je aandacht naar binnen gaat, hoe voelt je lichaam van binnenuit?

FILOSOFIE Vanuit onze ervaringen kunnen we onszelf vastzetten in reactiviteit, of juist deze reactiviteit loslaten. Reactiviteit kan zich laten zien als weerstand (ik wil iets niet ervaren) of vastgrijpen (ik wil iets blijven ervaren). Het loslaten van deze reactiviteit brengt je naar een opening en verzachting van je interne beleving, het voelt alsof je ‘binnenruimte’ leeg en vrij wordt. Als deze binnenruimte zich opent, opent zich een veld voor onderzoek en zelfonderzoek. Kan ik in deze open ruimte blijven als ik in contact ben met anderen? En wanneer ga ik eruit en zet ik me vast, of ga ik op wilskracht of controle sturen? Wat is compassie en hoe voelt dat in mijn lijf?

Open, ruim? Kun je als het ware

yoga of op andere momenten van binnenuit je lichaam voelt, kun je ervaren dat deze binnenruimte vervormbaar is, als een barbapapa of barbamama, en reageert op alles wat je doet.

IN JE STILTE KOMEN; in dit open, vervormbare interne gevoel zijn een aantal ankerpunten, punten waar je je aandacht kan laten rusten en kan laten verstillen, als in het oog van de storm. Laat je ogen zacht worden, zak met je aandacht in het gebied achter het hart. Of laat je aandacht in de onderbuik zakken, alsof je rust in het bekken.

HELENDE, GEDRAGEN RUIMTE; als je je aandacht verbindt met dit open lichaamsgevoel, dan ontstaat een omhullende aandachtsruimte, die Holding Space genoemd wordt. Dit is een ‘positie’ in jezelf die helend is, voor jezelf maar ook voor anderen als je van hieruit contact maakt met anderen.

Yoga en meditatie gaan over ervaring en het overdragen van ervaring. Hoe werkt dat proces? Voordat ik voor het eerst in Japan was, ontmoette ik mijn Boeddhistische leraar in Milaan. Ik was toen sterk onder de indruk van zijn uitstraling. Hij heeft mij in 1997 direct als leerling geaccepteerd, wat voor de Japanse situatie uitzonderlijk was, omdat ik én buitenlands was én vrouw. Eén van de redenen waarom hij uiteindelijk besloot dat ik de volledige training mocht doen, was dat ik in staat was om vanuit mijn afstemming mee te bewegen in de situatie en ook op die manier de non-verbale informatie van mijn leraar op kon pikken. In Japan noemen ze dat: De adem van de leraar ‘pakken’ of ‘absorberen.’ Deze afstemming en non-verbale uitwisseling heeft direct te maken met je lichaamsgevoel en het durven vertrouwen op de informatie die je via deze weg oppikt. Een dergelijke uitwisseling is per definitie persoonlijk en heeft een zekere ‘nabijheid’. In Japan heet dat ‘Kokoro kara, kokoro made’, van hart naar hart. Op dit moment speelt er veel, zowel in de yogawereld als in de Boeddhistische wereld, rond grensoverschrijdend gedrag van leraren. De visie op de leraar-leerlingrelatie is dan natuurlijk belangrijk. Wat prettig is in een Japanse context, is dat de leraar geen absolute goeroepositie heeft, maar een mentor is, die meer ervaring heeft dan jij. Gedurende de training zet je je eerdere ervaring opzij, je opent jezelf, om de ervaring van de leraar te kunnen absorberen. Na je training kun je je trainingservaring verbinden met je eerdere ervaring, zodat het samenkomt in een integratie.

NIET VASTGRIJPEN; als je tijdens

Geen absolute goeroepositie

yoga internationaal

landen of zakken in dit open gevoel?

yoga internationaal

‘Een diepere wisselwerking vraagt om twee autonome personen’ Mijn ervaring is dat een diepere wisselwerking tussen leraar en leerling juist vraagt om twee autonome personen. Als leerling open je jezelf, maar blijf je je eigen signalen volgen, richt je je op hoe je de training kunt absorberen. En wanneer je het gevoel hebt dat je moet kiezen tussen trouw blijven aan jezelf, of trouw blijven aan je leraar, is dat een teken dat er iets niet klopt.

Geïntegreerde beoefening Iets wat algemener speelt, met name in de Boeddhistische wereld, is de positie van vrouwen en de (matige) waardering voor vrouwen. Ik heb altijd vertrouwen en bevestiging gevoeld van mijn leraar, die zelf heel intuïtief is en sterk vanuit afstemming handelt. De structuur van de training en de school in Japan is echter erg masculien. Het behalen van graden en inwijdingen levert status op. Dat is een masculiene, prestatiegerichte insteek. Het toepassen van de training als een interne beoefening, het openen van jezelf, het focussen op een compassievolle attitude in je dagelijks leven zou je een meer vrouwelijke benadering kunnen noemen. Daarvan is de status niet zo hoog.

Ik geloof zelf dat een dergelijke geïntegreerde spirituele beoefening, waarin je het interne werk doet dat nodig is om open en compassievol in het leven te staan, juist enorme prioriteit en waardering verdient. En ik hoop dat onze huidige tijd en alle verschuivingen en veranderingen die we nu meemaken, ons brengen naar een grotere waardering voor het onzichtbare interne werk dat hoort bij een geïntegreerde spirituele beoefening. Je lichaam en je lichaamsgevoel zijn daarbij je bedding en je richtingwijzer.

Maartje van Hooft is in Japan getraind tot Boeddhistisch priester. Ook is ze hoofddocent van de vierjarige yoga-opleiding Amitabha. Ze heeft verschillende cursussen rondom Boeddhisme en meditatie ontwikkeld, waarin lichaamsbeweging gebruikt wordt om te verdiepen in meditatie: een online-basistraining ‘Boeddhisme voor yogi’s’ en een driedaagse training gericht op mantra-meditatie. www.mindfulness-en-mantra.nl

COLUMN

Zen, zin & onzin Mieke Bouma speurt naar verhalen die inspireren en de weg wijzen naar de verborgen wijsheid van je eigen bestaan. Door Mieke Bouma | Fotografie Ben Kleyn

Nu is waarheidsvinding een kunde op zich. Het vergt tijd, geduld, het uitstellen van je mening, niet te snel oordelen en vooral beseffen dat de wereld een spiegel is. Dat wisten ze bij de oude Grieken ook. De wijsgeer Socrates hanteerde de metafoor van de drie zeven, waar je je verhaal doorheen moet laten gaan, voordat je er anderen mee lastig valt.

Socrates maakt een wandelingetje door de straten van Athene. Plotseling komt een man opgewonden naar hem toe. ‘Socrates! Wat ik nu toch gehoord heb… een vriend van me beweert…’ ‘Wacht even’, onderbreekt Socrates hem. ‘Voordat je verder gaat heb ik een vraag. Heb je het verhaal dat je mij wilt vertellen gezeefd door de drie zeven?’ ‘De drie zeven? Welke drie zeven?’, vraagt de man verbaasd. ‘Laten we het proberen, stelt Socrates voor. ‘De eerste zeef is de zeef van de waarheid. Heb je onderzocht of het waar is wat je mij vertellen wilt?’ ‘Uhm… nee, ik heb het van horen zeggen.’ ‘Ah juist! Dan is het toch zeker wel door de tweede zeef gegaan? De zeef van het goede? Is het iets goeds wat je over mijn vriend wilt vertellen?’ Aarzelend antwoordt de man: ‘Nee, eigenlijk niet. Integendeel.’ ‘Goed’, zegt de wijsgeer. ‘Dan moeten we de derde zeef gebruiken. Is het noodzakelijk om mij te vertellen wat jou zo opwindt?’ ‘Nee, niet direct noodzakelijk’, antwoordde de man. ‘Welnu’, zegt Socrates glimlachend. ‘Als het verhaal dat je vertellen wilt, niet waar is, niet goed is en niet noodzakelijk is, vergeet het dan en val mij er niet mee lastig.’

Tijdens de lockdown in het voorjaar was de computer voor mij en miljoenen andere aardbewoners het venster op de wereld. We twitterden, scrolden, streamden en z oomden heel wat af. Alles ging online. Borrels, schoolklassen, yoga, vergaderingen, orkestjes en musea. De wereld op schoot. Eerst was dat nog leuk. We voelden ons mondiaal verbonden, stuurden ontroerende filmpjes rond van applaudisserende mensen op balkonnetjes, orkestjes in binnentuinen, vogels, schone luchten en verlaten steden. Maar na verloop van tijd werden de berichten grimmiger. Men werd boos, raakte gefrustreerd en de sociale media veranderden in een kolkend riool van ongezouten meningen, paranoïde aannames en slordig bij elkaar geraapte feiten.

Dit is het verhaal:

yoga internationaal

Is het waar, is het goed, is het noodzakelijk?

MIEKE BOUMA is storycoach, auteur en dramadocent. Verhalen vormen de rode draad en inspiratiebron in haar leven en werk. En verder: yoga, schrijven, films, wandelen

en lesgeven.

‘BIJ YOGA IS ER GEEN TEGENPARTIJ’ yoga internationaal

Cecilio Lopes verruilde zijn

voetbalcarrière voor yoga Oud-profvoetballer Cecilio Lopes (41) is tegenwoordig gepassioneerd yogadocent, met binnenkort een eigen centrum in Rotterdam. Bruisend van de energie, en met humor vertelt hij ons hoe dat zo is gekomen. Cecilio houdt van een geintje. Gelukkig! Door Marciel Witteman | Fotografie Kay van Veen

Hoe ontdekte je yoga en waarom Rajadhiraja yoga? ‘Mijn eerste aanraking met yoga was in een droom. Ik was gestopt met voetbal en ik droom vaker met veel inzichten. In deze droom kreeg ik te horen dat yoga op mijn pad zou komen. Een paar dagen later ontmoette ik iemand die een paar straten achter mij yogalessen gaf. De link was gelijk gelegd! In die tijd trainde ik nog dagelijks voor mezelf op het voetbalveld en in de sportschool. Totdat ik na een aantal maanden besloot om elke dag in de yogastudio te zijn. Ik deed soms wel twee of drie lessen op een dag. Ik vond het magisch, alleen achteraf merkte ik dat ik nog een “topsport mindset” had. Dat patroon van bezig zijn en beter

worden; presteren. Die periode wist ik niet goed wat ik wilde, en het idee om me verder in yoga te verdiepen bezorgde me letterlijk kriebels van vreugde. Bij het kiezen van een yoga-opleiding vond ik het belangrijk dat de opleiding bij mij zou passen: liever off the grid dan mainstream. Tijdens mijn zoektocht online stuitte ik op Rajadhiraja yoga en voelde ik dat dit ’m was. Daar ging ik, naar India. Ik reisde naar een dorp gelegen in het Himalayagebergte en dompelde me wekenlang elke dag onder in yoga, zang, dans en meditatie. We hadden geen internet, weinig tot geen warm water en natuurlijk viel de elektriciteit om de haverklap uit. Zalig vond ik het!’

31 yoga internationaal

‘Me verder in yoga te verdiepen bezorgde me kriebels van vreugde’

work out, de emotionele verrijking, het mentale of het spirituele aspect. Weet wel dat je uiteindelijk alles aanraakt in yoga en kunt (her)ontdekken wanneer je daar aan toe bent.’

Zijn de competitiegevoelens helemaal weg bij en door yoga? ‘Ja. De drang om te presteren en te winnen is verdwenen. Mijn gevoel van competitie bestond eruit dat ik de dingen graag onder de knie wilde hebben. Nooit had ik het gevoel dat ik beter wilde of moest zijn dan de speler naast me op het veld. Mijn uitdagendste “tegenspeler” was ik zelf.’

Zouden voetballers kunnen profiteren van een yoga practice on the side?

yoga internationaal

32 Doceer je ook andere vormen van yoga? ‘Jazeker. Na mijn opleiding ben ik nooit gestopt met nieuwe dingen ontdekken. Nu geef ik Hatha yoga, Vinyasa flow, Gentle flow, Hot yoga, Yin yoga. Ik krijg energie van het overbrengen en combineren van verschillende vormen en laat die tijdens mijn lessen samensmelten tot één organisch geheel. Het gefocust bezig zijn met de flow van energie in combinatie met stilte of juist een lach kan bij studenten zo veel teweegbrengen.’

Zijn er overeenkomsten tussen topsport en yoga?

Meer weten over Kambosessies? Neem contact op met Cecilio via Facebook www.facebook.com/ kambocecilio of Cshala.nl

‘Topsport draait om het behalen van een doel en yoga niet. Yoga heeft een veel zachtere benadering dan topsport. Als je in topsport aan je lichaam werkt, doe je dat om uiteindelijk krachtiger, sneller of sterker te zijn dan je tegenspeler. Bij yoga is er geen tegenpartij, je staat alleen met jezelf op de mat. De overeenkomst is dat je je bij zowel topsport als yoga kunt blijven ontwikkelen. Bij beide slijp je patronen in. Een Krijger-II is elke keer anders, en toch is de pose hetzelfde. Ik kan drieëndertig keer op doel schieten en geen schot is hetzelfde. Het mooie van yoga vind ik dat je er alle kanten mee op kunt: je kunt op de mat staan voor de

‘Uiteraard kunnen voetballers profiteren van yoga. Alle (top)sporters. Het kan helpen bij blessures. Yoga maakt je leniger én sterker tegelijk. En yoga vergroot je focus en concentratie. Helaas zijn er nog niet heel veel topvoetballers geïnteresseerd in yoga. Anders mogen ze me bellen, haha.’

Omschrijf je ‘spirituele’ ontwikkeling eens. ‘Ik ben intuïtief en zo heb ik ook altijd gevoetbald. Alleen tijdens mijn profcarrière stopte ik dat deel van mezelf ook wel een beetje weg. Eenmaal gestopt wilde ik dit verder ontwikkelen en, misschien nog wel belangrijker, vooral accepteren. Ik volgde intuïtieve opleidingen zoals aurahealing en Reiki, en verdiepte me in Ayahuasca en Kambo. Mediteren is sowieso onderdeel van mijn dag. In Nepal tussen de bergen heb ik een vipassana meditatie gedaan, en ervaren. Elf dagen zitten in stilte. Wat was dat leerzaam.’

Ik heb gehoord dat je ook Kambosessies begeleidt. Waarom en hoe maakte je de stap van zelf sessies ondergaan tot ze begeleiden? ‘Dat was iets wat van binnenuit kwam. Een diep gevoel, noem het een roeping. Sowieso past het mooi bij het energiewerk dat ik al deed. Alleen een rationele reden waarom nou juist Kambo kan ik je op dit moment nog niet geven. Maar ik droomde over kikkers, over de amazone. Ik wíst gewoon dat ik dit “moest” en wilde doen.’

INTERVIEW

Wat weet je nu wat je graag tien jaar geleden had willen weten? ‘Dat ik veel meer vanuit mijn eigen gevoel bepaalde stappen mag maken, en dat ik meer lef mag hebben. Maar dat is terugkijken en dat ben ik aan het afleren. Waarom? Terugkijken houdt me in

‘Ik droomde over kikkers, over de amazone. Ik wíst gewoon dat ik dit moest doen…’

Wat zijn je plannen? ‘Ik probeer zo veel mogelijk op de flow van het leven mee te gaan, waarbij ik accenten van mijn dromen plan en tastbaar maak. Alleen, staat ons leven niet al vast? Wat valt er werkelijk te plannen? Wanneer je te veel vasthoudt aan een plan dat niet bij je past dan word je rigide en loop je vast. Anderzijds heb je, om je dromen waar te maken, wel een plan nodig. Iedereen heeft dromen dus iedereen zal een beetje moeten plannen. Hoe ik het nu beleef, is dat ik, wat al vaststaat inzichtelijk maak voor mezelf, zodat ik wel vanuit mijn flow kan leven. Mijn droom, een eigen centrum voor Kambo, yoga en energetisch werk, wordt steeds tastbaarder. De eerste stappen zijn gezet: de website is bijna live, en er zijn steeds meer mensen die ik mag begeleiden bij een Kambosessie. En er borrelt nog van alles onder de oppervlakte, maar om daar bij te kunnen heb ik de flow van het leven nodig.’

‘Mensen helpen is het mooiste wat er is. Het is zo fijn en bijzonder als ik mensen voor mijn ogen zie veranderen. Als ik ze blij zie en voel worden. Of als iemand niet lekker in z’n vel binnenkomt en met een nieuwe dosis energie en waardevolle inzichten weer naar huis gaat.’

het verleden en ik wil vooruit. Al heb je het verleden ook nodig als referentie. Anders weet je niet wat dag en nacht is. Je hebt het beide nodig, terugkijken en vooruitblikken, zodat je in het hier en nu kunt leven.’

yoga internationaal

Wat brengt het begeleiden van Kambosessies je?

Ware meditatie Ontdek de vrijheid van puur gewaarzijn tekst Adyashanti | Foto’s Uitgeverij Samsara

Ware Meditatie begint met rusten in de natuurlijke staat

yoga internationaal

In Ware Meditatie gaan we uit van het grondbeginsel dat we alles laten zijn zoals het is. In Ware Meditatie gaan we niet naar de natuurlijke staat toe en proberen we ook niet de natuurlijke staat tot stand te brengen; we beginnen eigenlijk al meteen in de natuurlijke staat. Dit heb ik heel veel jaren geleden al ontdekt, toen ik de mediterende, de controleur, begon los te laten, toen ik ging zitten en alles maar gewoon liet zijn zoals het was. Wat ik al heel gauw ontdekte was dat de vrede en stilte die ik probeerde te bereiken al aanwezig waren. Het enige wat ik te doen had was de poging die te bereiken op te geven. Het enige wat ik te doen had was gaan zitten en de ervaring de ervaring te laten.

Zoals de meeste mensen voelde ik me onder het zitten soms goed en vredig. Een andere keer was ik opgewonden, overstuur en angstig. Soms was ik bedroefd, en soms was ik blij. Ik onderging alle menselijke emoties terwijl ik mediteerde. Wat ik me realiseerde was dat er, wanneer ik de ervaring liet zijn zoals ze was en niet mijn best deed haar te veranderen, een onderliggende natuurlijke staat van zijn in het bewustzijn omhoogkwam. Dan kwam er heel eenvoudig en helemaal vanzelf een onaangetaste, ongekunstelde staat van bewustzijn omhoog. Ik zou het een heel onschuldige staat van bewustzijn willen noemen, omdat die niet ontstond door inspanning of discipline. Ik ontdekte dat de natuurlijke staat, onze natuurlijke staat van zijn, geen staat van veranderd bewustzijn was. Heel veel mensen associëren meditatie met veranderde bewustzijnstoestanden. Maar dit is een ernstige misvatting over wat meditatie vermag. Het vermogen waar ik het over heb is dat mediteren kan leiden tot spirituele bewustwording, het helder worden van het besef wat jij bent en wat alles eigenlijk is: de eenheid van alles. Ons is geleerd, of we nemen aan, dat het waarnemen van alles als één, en jezelf waarnemen als daar niet van afgescheiden hetzelfde is als in een veranderd bewustzijn geraken. Maar het tegenovergestelde blijkt waar te zijn. Alles zien als één is geen veranderde bewustzijnstoestand. Het een onveranderde staat van bewustzijn; het is de natuurlijke staat van bewustzijn. Vergeleken daarbij is al het andere een veranderde staat.

BOEKFRAGMENT

De mediterende voorbij Meditatief zelfonderzoek is de methode waarbij je in meditatieve geestestoestand een vraag formuleert – een krachtige en betekenisvolle spirituele vraag. Je stelt niet zomaar een vraag; je stelt vragen van werkelijke waarde, vragen die het vermogen hebben door lagen van conditionering heen te dringen en je wezenlijke aard te bereiken. De krachtigste vraag die we kunnen stellen is eenvoudigweg: ‘Wat ben ik? Wie is het die mediteert?’ Deze vraag snijdt alle manieren waarop het ego ervaring probeert te beheersen af. Dát vraagt: ‘Wie beheerst de ervaring? Wie mediteert?’

Auteur: Adyashanti ISBN: 978-90-77228-71-5 Prijs: € 19,90 | hardcover Oorspronkelijke titel: True meditation Uitgeverij Samsara www.samsarabooks.com

Een van de essentiële redenen om te mediteren is om aan de mediterende voorbij te gaan – aan het ego of de geest voorbij te gaan. Zolang de mediterende alles in de hand heeft, is er heel weinig mogelijkheid om aan de geest of het ego voorbij te gaan. Daarom laten we in Ware Meditatie de mediterende los. Het allereerste moment van meditatie bestaat uit de uitnodiging om beheersing los te laten en alles te laten zijn zoals het is. Deze aanpak maakt de mediterende vrij. Als de mediterende iets doet, is het ’t loslaten van controle, het laten varen van pogingen om iets te veranderen. Wanneer ik zeg ‘mediterende’ is het belangrijk te beseffen dat de mediterende degene is die controle uitoefent. De mediterende is degene die zijn best doet – de manipulator, degene die inspanning levert. En in de meeste vormen van meditatie, is de mediterende er zeer bij betrokken. De geest krijgt iets te doen en iets om onder de knie te krijgen – en de geest heeft graag iets te doen! Hij wil graag iets onder de knie krijgen, omdat hij dan de controle mag houden. Maar als een vorm van meditatie relevant wil zijn voor het bereiken van verlichting – voor bewustwording van de ware aard van wie en wat we zijn– moet de mediterende, de controleur, de manipulator, overstegen worden.

yoga internationaal

Wanneer wij aan meditatie denken, dienen we het idee dat verlichting een veranderde staat van bewustzijn is die we op de een of andere manier kunnen bereiken, los te laten. Ervaren mediterenden weten dat je, als je maar serieus genoeg en lang genoeg mediteert, af en toe in een ander bewustzijn terecht komt. Daar zijn er veel van. Geluk is een veranderde staat van bewustzijn. Droefheid is een andere staat van bewustzijn. Depressie is een veranderde staat van bewustzijn. Vervolgens heb je natuurlijk nog alle mystieke staten van bewustzijn: eenwording met de kosmos is een veranderde staat van bewustzijn; bewustzijnsverruiming voelen is een veranderde staat van bewustzijn. Er zijn veel variëteiten van veranderde bewustzijnstoestanden. De meeste mensen denken dat verlichting een veranderde staat van bewustzijn is. Dit is een enorm misverstand. Verlichting is de natuurlijke staat van bewustzijn, de onschuldige staat van bewustzijn, die staat die onaangetast is door de beweging van het denken, onaangetast door controle of manipulatie van de geest. Dit is verlichting werkelijk. We kunnen die ware natuur van ons niet door manipulatie bereiken. We kunnen wat ik noem de valse identiteit, de egoidentiteit, niet overstijgen door te proberen onszelf te veranderen. We kunnen het bewustzijn alleen wakker laten worden uit zijn identificatie met denken en voelen, met lichaam en geest en persoonlijkheid, door ons meteen vanaf het begin te laten rusten in de natuurlijke staat.

Clothing for Positive Change prAna.com

PRANA6252_FW20_YogaInternational_PrintAd_FIN_2020SEP28.indd 1

9/28/20 10:37 AM

YogaCat buiten #4 Mala time Tekst Marciel Witteman | Beeld Irene Ypenburg

De gevangenis-ervaring heeft YogaCat spiritueel nog sterker gemaakt, vindt hij zelf. ‘Alles gaat voorbij’, is zijn intentie voor de komende periode. Hij gebruikt de mala om zijn hals om zijn intentie extra kracht bij te zetten. Ook zijn nieuwe vriend RastaDog is een raadselachtig geschenk van de kosmos. YogaCat raakt afgeleid door het geritsel naast hem. ‘Je kan overal iets moois vinden Cat!’ vindt RastaDog.

yoga internationaal

De vrienden zijn wederzijds zeer geïnspireerd en YogaCat nodigt RastaDog uit om tijdens een gezamenlijke meditatie hun geestelijke rijkdom te delen met de wereld. Tijdens het inwendig repeteren van de mantra ‘Alles gaat voorbij’ bereikt Cat zowaar een staart-levitatie! RastaDog houdt het lekker geaard met een open-ogen-Zen meditatie. Ze voelen zich een levend onderdeel van het Alomvattende alles.

‘Je gaat uit de reactie en hebt een keuze om het anders te doen. Zo simpel kan het zijn’

yoga internationaal

Deel 1 de kracht van de adem

‘Met de adem ben je nooit klaar’ Het is een boom van een vent, die Gjalt. Met zijn atletische lijf, lang golvend haar – meestal in een staart of knot – is hij een hele verschijning. Hij is super sportief: liep een triatlon met neusademhaling. Retehandig: hij bouwt van alles. Geestig en een beetje gek: hij experimenteert met pranisch leven. Ik ken Gjalt al wat langer. In 2011 volgden we beiden het Transformational Breath® seminar bij Wilna Eenkhoorn. Wat kan hij ons leren? Tekst Ellen Dekkers | Fotografie Jeroen van Heijningen

Wat vind jij de beste ademtechniek? ‘Wil je een kort antwoord? Geen en allemaal.’ Typisch Gjalt. Hij lacht en gaat verder: ‘Er zijn lang niet zoveel technieken als het lijkt. Vaak gaat het om bestaande technieken in een ander jasje. Het kan zijn dat je je aangetrokken voelt tot een bepaalde stroming en niet tot een andere, terwijl het soms eenzelfde

techniek is. De vraag is: Wat is je doel? Wat is er aan de hand? Daar zoek ik de juiste techniek bij. Je kan technieken in twee groepen verdelen: tactische en procesgerichte ademtechnieken. De tactische hebben een duidelijke functie met een direct effect. Uyaji zou je eronder kunnen scharen. Zodra je begint, vertraagt de hartslag, wordt er warmte ontwikkeld en is er meer stabiliteit in de

core. Zo zijn er diverse technieken met ieder een eigen effect: verwarmen, verkoelen, kalmeren, activeren, etc. Bij procesgerichte technieken draait het om het op gang brengen van een proces, dat lichamelijk, emotioneel of spiritueel kan zijn. Het resultaat wordt daarbij soms pas op langere termijn duidelijk. Voorbeelden hiervan zijn allerlei vormen van bewust verbonden ademen als Rebirthing en

39 yoga internationaal

Allround ademcoach Gjalt Vlam

Transformational Breath®. Hierbij draait het om inzicht en integratie van trauma en het veranderen van de patronen die daaruit voortkomen. ‘Voor mij is het uiteindelijke doel van het werken met de adem, het verkrijgen van meesterschap over de ademhaling en daarmee over (levens)energie. Dat is ook de werkelijke betekenis van het woord ‘pranayama’. Meesterschap over je ademhaling hebben, gaat over het comfortabel zijn met veel en groot ademhalen en ook met retentie (niet ademen). Heel snel en heel langzaam. Buik en borst. Naast het inzetten van een techniek, is er ook het observeren van een volledig ontspannen ademhaling zonder enige interventie. Dit is misschien wel het moeilijkste van allemaal.’

yoga internationaal

Dat herken ik. Zodra ik mijn adem observeer stuur ik hem. Waarom is dit zo moeilijk? ‘Waar het over gaat is dat je alles durft toe te laten en de controle loslaat. Dus volledig ontspannen zijn met dát wat er is. Dan kun je de adem gewoon z’n gang laten gaan en hoef je er alleen maar bij aanwezig te zijn. In het dagelijks leven is dat ook zo. We willen van alles fixen, veranderen of drukken het weg. Voor mij betekende dat ook worden wie ik het minst graag wilde zijn, om te erkennen dat al die eigenschappen ook in mij aanwezig zijn. De egoïst in mij, de leugenaar, de seksist. De ontdekking van mijn gewelddadige kant was helemaal een enorme schok, maar ook heel bevrijdend. Het werken met mijn eigen adem heeft ervoor gezorgd dat ik al deze kanten van mezelf meer kan toestaan. Ik kan mijn neigingen voelen en hoef ze niet meer te controleren. Dan Brulé heeft me hier veel over geleerd. Hij zegt: “Je mag best een klootzak zijn, zolang je zelf ook maar weet dat je een klootzak bent.” Zijn mantra whatever helpt me ook. Dat het oké is. Dat ik me er niet druk om hoef te maken. Dat ik gewoon met heel veel

liefde lekker in mijn eigen sop mag gaar koken!’

‘Als je je middenrif bij de uitademing gewoon ontspant is je uitademing vanzelf kort en zacht’

Zie je een rode draad in het adempatroon van yogadocenten? Met een onschuldige lachje: ‘Ja, controle. Die lange gecontroleerde uitademhaling niet kunnen loslaten. Bij de beoefening van asana’s is het vaak goed lang uit te ademen, dat brengt je systeem tot rust en is ook een signaal van ontspanning. Bij een verbonden ademsessie wil je de uitademhaling juist heel ontspannen laten zijn. Je wilt het ademen laten gebeuren, zonder dat jij er “tussenin” komt te staan. Als je je middenrif bij de uitademing gewoon ontspant, is je uitademing vanzelf kort en zacht. Yogabeoefenaars hebben daar vaak enorme moeite mee. Ik ben zelf ook yogadocent en het heeft me enorm veel gebracht om te leren mijn adem volledig te kunnen ontspannen. Dat gaf direct ook meer ontspanning en flexibiliteit in de rest van mijn lichaam. Maar ik herken het bij mezelf hoor, die controle in het begin. Ik ben nu veel minder gecontroleerd en mijn adem is ook minder gecontroleerd.’

WIE IS GJALT VLAM? Sinds Gjalt Vlam in contact is gekomen met de adem is er voor hem veel op zijn plek gevallen. En nog steeds, want ‘met de adem ben je nooit klaar’, zegt hij en hij blijft op onderzoek. Ooit begon hij als theatertechnicus, werd yogadocent en heeft zich verder opgeleid in pranayama, Breathmastery (Dan Brulé), Svastha Yoga Therapy, Transformational Breath®, Butekyo, Oxygen Advantage®. Intussen werkt hij als zelfstandig als trainer en geeft individuele coaching en groepssessies.

Welk ademhalingspatroon kom je het meest tegen? ‘Veel mensen ademen door hun mond. En dat terwijl ademen door je neus een stuk gezonder is. Het filtert, het bevochtigt en verwarmt de lucht voordat het naar de longen gaat. Meestal weet je dat helemaal niet van jezelf en denk je dat je altijd door je neus ademt. Plak je mond maar een uurtje af. Dan merk je vanzelf hoe snel je je mond wilt openen om erdoor te ademen! En we overademen. Dat wil zeggen dat we te veel, te snel en met een te groot volume ademen. Dit ontregelt je hoeveel CO2 (koolzuurgas) in je bloed. Ademen draait niet alleen om zuurstof. Koolzuurgas is minstens zo belangrijk. Ik slaap vaak met een tape-je over mijn mond om te zorgen dat ik door mijn neus adem om dat

ADEM

OEFENING 2: TACTISCHE ADEMTECHNIEK Driehoeks ademhaling voor rust en ontspanning. Adem rustig in en uit door de neus. Na de uitademing is er een pauze (vandaar de driehoek). Kijk of je de uitademing wat langer kunt maken. De rust is een ontspannen pauze dus zodra je de behoefte voelt om in te ademen, doe je dat.

patroon te veranderen. Dan word ik veel helderder en scherper wakker.’

OEFENING 1: PROCESGERICHTE ADEMTECHNIEK

Wat maakt jou een goede ademcoach? ‘Als iemand bij me komt om te ademen probeer ik met een open houding naar de persoon te luisteren en vooral de adem te observeren. De openheid dat iemands ademhaling beter weet wat er nodig is dan ik. Ik geloof niet dat elke ademtechniek voor iedereen goed is op elk moment en kijk wat deze specifieke persoon nodig heeft, nu. Leidraad daarin is voor mij altijd de adem; ik volg de adem en daar sluit ik bij aan. De adem vertelt je precies waar je zijn moet en wijst me de weg naar wat er nodig is om een optimale ademhaling te creëren.’

Vijf minuten bewust verbonden ademhalen. Ademen zonder pauze met een ontspannen korte zachte uitademing. Zorg dat je ontspannen ligt of zit. Je kan kiezen: óf door de neus ademen, dan wel zowel de in- als de uitademhaling, óf door de mond in en uit. Wat doet dit met jou? Kun je alles toelaten?

Op je website staat dat één ademhaling genoeg is om alles te veranderen. Gaat dat over deze eerste ervaring? ‘Nee hoor. Het hoeft niet meteen zo’n grote transformatie te zijn. Het kan ook klein. Met slechts één ademhaling. Als je in een lastige situatie wat dieper ademt of zucht kan alles weer veranderen. Dan ontstaat er ruimte, waarin je niet direct reageert of in een patroon schiet. Je merkt; oh het is niet zo erg, het valt wel mee. Je gaat uit de reactie en hebt een keuze om het anders te doen. Zo simpel kan het zijn.’

Wanneer werd jij wakker door de adem? ‘Dat weet ik nog heel goed’, zegt hij luid lachend, ‘want daarna lag meteen mijn

Meer info ademruimte.nl facebook Gjalt Vlam Instagram Gjalt_Vlam_Ademruimte

41 yoga internationaal

Gjalt Vlam

hele leven overhoop. Het was in 2011 bij Tom Huijstee tijdens het Yogafestival op Terschelling. Hij gaf een verbonden ademsessie. Ik had geen idee wat ik aan het doen was maar het was één grote eenheidservaring. Ik was net begonnen met de yogaopleiding en dacht, als ik nu gedisciplineerd heel mijn leven yoga doe dan kom ik misschien terecht bij wat ik nu voel. Ik voelde een enorme verbinding. Tja, toen wist ik het wel. Hier wil ik mee werken.’

Openen & toestaan yoga internationaal

â&#x20AC;&#x160;â&#x20AC;&#x160;

De tweede beweging van embodiment

Embodiment is de kunst van aanwezig zijn door en in je lichaam. Het is de belichaamde hier-en-nu-ervaring. Dit fenomeen wordt bewuster als je je realiseert, welke wetmatigheden zich hierbij voordoen. Daarover gaat deze reeks.

FILOSOFIE

Als het zijn in je lijf mag zijn, ontstaat een vreugdevolle ontspanning. Dat herkent elke yogi, daarvoor ga je de mat op. ‘Embodiment’ noem je die aanwezigheid in je lichaam. Wat laat je lichaam zien in deze embodiment? Dat werk ik uit in deze reeks. De vorige aflevering draaide om de beweging van landen & verstillen, nu dubbelklik ik op de beweging van openen & toestaan. Opnieuw nodig ik je uit om te ontdekken hoe dit in jóuw lijf spreekt. Tekst en illustraties Noële Ruitenberg | Foto Adobestock

vieren en je overgeven. Het is openen en toestaan met wortels in landen & verstillen. Tijd om een laagje dieper te gaan.

Dat laagje dieper Wat is er in het fysieke lichaam te zien, horen en proeven als openen & toestaan ontstaat? Dit is wat ik waarneem bij mezelf: vanuit een vernieuwde grond en stevigheid, neemt mijn grijpen en vasthouden af. Hierdoor verstillen mijn wegzwemspieren, zonder dat ze bevriezen. De gloeiende, levendige stroom in mij dijt juist uit. Verkrampte structuren expanderen, bijvoorbeeld in mijn borstkas. Ik voel dat specifiek tussen mijn ribben. Als het weefsel daar begint toe te staan, verandert de gevoelskant van de ademdynamiek volledig. Het lijkt alsof ik kieuwen heb, en er een open verbinding tussen buiten en binnen is, die zich kenmerkt door een dieper vertrouwen en meer innerlijk rust. Smelt daardoor mijn neiging

‘Het lijkt alsof ik kieuwen heb, en er een open verbinding tussen buiten en binnen is..’

yoga internationaal

ls je kunt landen & verstillen, reageert je lichaam daarop. Hoe? Er ontstaat een beweging van openen & toestaan. Even een uitstapje naar een heel andere hoek, naar bureau Balthazar Brands - om de samenhang tussen deze twee bewegingen helderder te krijgen. Al een jaar of twintig verdiept Balthazar zich in de blauwdruk van merken. Ze zien drie groepen. Bij de eerste blauwdrukvariant domineert ‘I-know-where-to-go’. Dit zie je bijvoorbeeld bij telecombedrijven: een eenduidige huisstijl en een dichtgemetselde, heldere missie. Soms voel ik me zo’n bedrijf en werk ik gericht, efficiënt en gedreven mijn to-do-lijsten af. Veelal tot ik omval. In de tweede groep domineert ‘go-with-the-flow’. Je ziet het bij start-ups. Is er vraag naar flamingo’s? Dan leveren ze flamingo’s. Vraag naar aardbeien? Dan worden het aardbeien! Ook deze dynamiek ken ik goed. Ik drijf mee op alles wat langskomt. Best lekker voor eventjes, maar uiteindelijk voel ik me verdwaasd met suizende oren, sterretjes voor mijn ogen, restless-legs en druilende darmen die dramatisch smeken om een halt. Bij de derde groep ziet Balthazar een bijzondere blauwdruk: de mensen binnen het bedrijf delen een beeld van wie en wat ze zijn en durven van daaruit te laten ontstaan wat ze zelf nog niet bedacht hadden. Dat bedoel ik. Het is niet simpelweg de regie laten

De zeven bewegingen van embodiment 1. landen & verstillen

2. openen & toestaan

4. vertikaal uitlijnen 3. blijven & omwentelen

yoga internationaal

7. vernieuwen

5. navigeren met je hart

6. resoneren & cocreëren

Noé, www.lijfs.nl

tot discipline en fixatie? En ontstaat daardoor de sensatie van ‘alle ruimte’ en ook ‘alle tijd’. Wauw. Tijd is ineens niet meer schaars, rennen hoeft niet meer. Met het openen zie ik ook bereidheid van mijn organisme om geraakt te worden. Ik deins en schrik minder terug voor contact. De omgeving, de ander, de ruimte en de tijd mogen mij raken en mij bewegen.

Toestaan op de yogamat Deze dynamiek openbaart zich helder op de yogamat, bijvoorbeeld in koningshouding cobra. Als ik totaalbewust in cobra ben, dan ben ik uitgenodigd om mijn hartstreek ten volle te laten zijn – in verbinding met mijn hoofd aan de ene kant en mijn bekken-benen-bodem aan de andere kant. Zodra het gevoel van I-know-where-to-go opflikkert, verandert het karakter van de houding, direct. Bij mij betekent dat, dat mijn hoge borst

zich sluit, de structuren rond mijn nierbekken en in mijn nek zich overmatig aanspannen en ik mezelf in fragmenten waarneem. Dat niet alleen, ook mijn contact met de omgeving kan in een halve seconde verschuiven. Zojuist nam ik mezelf nog waar als open en één met de groep en het grote geheel. Dat was het letterlijke beeld op mijn netvlies, waarbij ook mijn adem verbonden was met ritme en atmosfeer van de groep. Maar zodra de fixatie oploopt, dan versplintert dat die heelheid. En interessant genoeg dus ook mijn waarnemen. Zo kan ik ook ‘de ander’ als (verstorend) object gaan zien. Een andere houding waarin veel rust is om dit te observeren is paschimottanasana. De zittende vooroverbuiging blinkt uit in het ons verleiden om te gaan werken. De houding geeft druk en rek en maakt dat als ik open en toesta mijn buik en benen verder naar elkaar toe bewegen. Totdat de

ewegingen van embodiment 2. openen & toestaan

en illen

FILOSOFIE ambitie binnensluipt. Dan verandert het decor direct – en ook mijn innerlijke dialoog. Ik vind dan, dat de houding te lang wordt aangehouden en vind het een vervelende houding. Ondertussen snap ik niet, wat de andere yogi’s eraan vinden. En zei ik al dat de yogazaal te muf, te licht en te lawaaiig is? En wat vervelend: het regent! Dat ook nog.

Openen voor sluiten De fixatie, de regie, het willen vatten, de weerstand – of hoe je het ook wilt labelen – maakt blijkbaar dat onze verbinding met zijn en het grote geheel verandert. Maar hoe zit dat als openen niet lukt, bijvoorbeeld als mijn hart op dit moment niet in staat is om meer te geven of te ontvangen? Het lijkt me waardevol om daar dichtbij te blijven. Want openen is ook het openen voor sluiten. Als ik mijn verkramping herken, kan ik uitreiken naar die beweging en gaan snuffelen. Hoe is de geur? Muf, gedateerd, wezenloos – of schuilt er een fris, helder en levendig verlangen onder? Contractie is ook bescherming – nodig voor herstel, regeneratie, verwerken. Het valt nog niet mee om dit zuiver de ruimte te geven. Zeker niet als mijn behoefte aan de I-know-where-to-go weer opvlamt. En dan? Als ik me open voor dit worstelen en daarin mijn verlangen naar regie en zekerheid herken? Wauw, dan verschuift er direct weer iets en is er die ‘blij’. Embodiment is geen abc-tje, niet af te dwingen en boven alles niet te regisseren! Wel te bewonderen én te herkennen én steeds meer te vertrouwen!

4. vertikaal uitlijnen

en met rt

VERDIEPING & OEFENINGEN Raak steeds vertrouwder met deze tweede beweging van embodiment op én naast de mat: • Boot, plank en sprinkhaan: dit zijn drie houdingen die veel kracht vragen en daarmee je verleiden om te sluiten. Kun je de houding zo organiseren, dat je maximaal open blijft? Pluis uit welk weefsel geen hogere tonus nodig heeft. • Hangmatademhaling: werkt het allerbeste in een hangmat. Heb je die niet, stel je voor dat je landt in een

6. resoneren • Verse hond: ons oerbrein is dol op oud & vertrouwd ... & cocreëren Als je goed ruikt, herken je een ‘oude hond’; de

hangmat, bij voorkeur met uitzicht. Zie je het uitdijen van je adem?

neerwaarts kijkende hond uitgevoerd zoals de vorige keer. Niet open dus. Er hangt zo’n muf en bejaard luchtje aan. Laat gaan en ga een frisse, onbekende hond in. • Een uitdijende held: een beetje zoals die verse hond, waarbij je in de houding held-2 (met je armen links en rechts op schouderhoogte) het uitdijen van en naar centrum prachtig kunt gadeslaan.

‘Ons oerbrein is dol op oud & vertrouwd’

7. vernieuwen

45 yoga internationaal

Hierbij de woordwolk bij deze beweging. Embodiment is materie die niet in woorden te vangen is. Die ongrijpbaarheid is inherent aan embodiment. Zie dit artikel slechts als een ontspannen en vreugdevolle poging. Misschien ontstaat er te midden van die woordenbrij zo nu en dan een caleidoscopische helderheid.

SPECIAL

Selfcare

Alle inhoud in deze special is tot stand gekomen in samenwerking met de deelnemende partners

Waarom selfcare ontzettend belangrijk is Het leven kan soms best een uitdaging zijn met de verantwoordelijkheden die

onderhouden met anderen en jezelf.

we hebben en de stress die daarbij komt kijken. Presteren op werk, genoeg

Als je lekker in je vel zit, dan kun je

sporten, yoga, gezond eten, het huishouden, voor de kinderen zorgen, koken,

dat positieve gevoel aan anderen

boodschappen, de was doen… Soms lijkt het alsof je nooit meer een moment

geven. Misschien een open deur, maar

hebt voor jezelf. Toch is het belangrijk om tijd voor jezelf vrij te maken zodat

dat kun je natuurlijk niet als jij je niet

je weer even helemaal kan opladen. Vooral in deze tijden van crisis zou

goed voelt. De mensen om je heen

selfcare een prioriteit moeten zijn.

ervaren ook de voordelen wanneer je

Tekst Roos Stuurman

weer hernieuwde energie en geluk uitstraalt.

Wat is selfcare?

welzijn. Dan pas kun je echt actief

Het is een begrip dat je wellicht al

bezig zijn met selfcare. Het begint met

Leef je beste leven

vaker hebt horen vallen, maar wat is

iets kleins als het stoppen van het

Selfcare is heel persoonlijk. Er is niet

selfcare nu eigenlijk precies? Selfcare

continu checken van je email, of het

één specifieke manier die altijd werkt.

is een algemene term voor alles wat je

boeken van een vakantie of een

Het belangrijkste is om naar jezelf te

doet voor je mentale, fysieke en

massage wanneer je dat nodig hebt.

luisteren. Ontdek wat je behoeften zijn

emotionele gezondheid. Klinkt simpel,

en geef jezelf de tijd die je nodig hebt.

maar het is zeker niet voor iedereen

Waarom is het belangrijk?

Onderzoek bij jezelf waar je energie

vanzelfsprekend. Om goed voor jezelf

Wanneer je goed voor jezelf zorgt

van krijgt en zoek vooral een goede

te zorgen is het ten eerste van belang

functioneer je niet alleen beter, maar

balans. Kort gezegd: leef je beste

dat je je bewust bent van je algemene

kun je ook gezondere relaties

leven!

Gezond en gelukkig leven door middel van Yoga Teacher Training Course

Als kind word je opgevoed en leer je via het onderwijssysteem hoe je in de samenleving kunt meedraaien. Hoe je zorgt dat je lekker in je vel zit, omgaat met moeilijkheden, emoties en vooral je eigen denkwereld, dat moet je vaak helemaal zelf uitzoeken. Centre Lothlorien, The Yoga Institute France, biedt een opleiding Indian Classic Yoga, waarbij jij als persoon centraal staat. Door eerst tot in de kern naar jezelf te kijken kun je zowel geestelijk en lichamelijk in balans komen en op een gezonde en gelukkige manier door het leven gaan. De Yoga ‘Way of life’ De opleiding biedt 200 uur les in de basisprincipes van Yoga. Je woont en leeft een maand samen met het team en de leraren van Centre Lothlorien. Je ervaart een dagelijks natuurlijk ritme en ontdekt welke voeding optimaal is voor jouw gezondheid. Door deze ervaringen in je eigen leven te integreren heb je

meer energie en kun je beter focussen. In het artikel ‘Gezond leven volgens Ayurveda’, elders in deze editie lees je meer over deze gezonde levensstijl. Holistisch De opleiding bestaat voor een derde uit Asanas. Je leert alle basishoudingen met achtergrondkennis en lesmethodes. De oefeningen dragen bij aan een gezonde lichaamshouding doordat je alle spieren in je lichaam gebruikt. Verder ga je de diepte in met de psychologie en filosofie van Yoga. Met behulp van o.a. Patanjali’s Yoga Sutra’s kijk je bewust naar je eigen manier van denken en leer je daarmee hoe je gemakkelijker, gezonder en gelukkiger in het leven kan staan. The Yoga Institute De kennis van The Yoga Institute uit Mumbai komt rechtstreeks van de Sadhoes, de oorspronkelijke beoefenaars van Yoga . Al meer dan

100 jaar maken ze Yoga toepasbaar voor iedereen. Nu is deze opleiding ook dichtbij beschikbaar, namelijk op Centre Lothlorien in Noordoost Frankrijk. De eerstvolgende opleidingen starten op 10 april en 29 mei 2021. Onze open informatiedag is op 21 maart 2021 in de Hoorneboeg, Hilversum. Praktische informatie Centre Lothlorien, The Yoga Institute France Domaine de Moiron, 52800 Foulain, France indianclassicyoga@gmail.com +33 (0)325034086 www.centrelothlorien.com

Lekker

n e t e i gen

a z a M t e m e Doe j

Een echte hoemoes liefhebber weet, je kunt niet om de hoemoes van Maza heen! Maza is een familiebedrijf dat sinds eind jaren negentig verse hoemoes, falafel en dips maakt. De producten worden in de keukens van Maza met veel liefde gemaakt. Een groot deel van de productie bestaat namelijk uit handwerk! Niet alleen de kikkererwten worden met de hand uitgezocht, ook de specerijen worden met de hand afgemeten.

#masmasmaza

facebook.com/MasMasMaza

Mascarpone-vijgentaart met honing, verse vijgen en Hoemoes Vijg & Cranberry

Ingrediënten

Bereidingswijze

• 500 g mascarpone

1. Meng de olijfolie en het ijswater door elkaar in een maatbeker.

• 400 g Maza Hoemoes Vijg & Cranberry • 175 g zelfrijzend bakmeel • 125 g amandelmeel • 125 g extra vierge olijfolie • 50 g fijne kristalsuiker • 25 g pistachenoten • 5 verse vijgen • 1 citroen, de rasp • 2 el ijskoud water • 3 el honing • 1 tl vanille-extract • 0,5 tl zout

Een lichtzoete hoemoes met vijgen, cranberries en een vleugje kaneel. Heerlijk voor op je broodje, perfect om mee te dippen maar ook ontzettend lekker om mee te koken.

Een winterse smaak, waar je blij van wordt!

2. Zeef het zelfrijzend bakmeel en het amandelmeel boven een kom en voeg hier de fijne kristalsuiker, de citroenrasp en het zout aan toe. Roer het geheel door elkaar en voeg langzaam het olijfolie-watermengsel toe aan de kom, roer het geheel rustig door met een spatel en kneed het vervolgens met je handen totdat er een deeg ontstaat. 3. Rol het deeg uit, bedek een taartvorm met uitneembare bodem met het deeg en druk het deeg tegen de zijkanten aan met de achterkant van een lepel zodat er een rand ontstaat. Prik met een vork gaatjes in het deeg, bedek de taartvorm met plasticfolie of een theedoek en plaats de bodem 30 minuten in de koelkast. 4. Verwarm de oven voor op 200 °C. Haal de taartbodem uit de koelkast, verwijder het plasticfolie en bedek het taartdeeg met bakpapier, verdeel hier bakbonen over en bak de bodem 15 minuten blind in de voorverwarmde oven. Verwijder vervolgens de bakbonen en het bakpapier en bak de bodem nog 10 minuten in de oven totdat deze aan de randen mooi bruin kleurt. Laat de bodem minimaal 20 minuten afkoelen buiten de koelkast. 5. Maak ondertussen de vulling door de mascarpone, Maza Hoemoes Vijg & Cranberry, het vanille-extract en de honing te mengen in een kom en goed door elkaar te roeren. Schep het mengsel in de afgekoelde taartbodem en strijk glad met een spatel. 6. Snijd de verse vijgen in partjes of plakjes, hak de pistachenoten fijn en garneer de taart met de vijgen en pistachenoten.

Over Maza: Wist je dat? • Je ons iedere dag kunt bezoeken... Wij zijn 7 dagen per week open in onze winkels in Stadshart Amstelveen en De Foodhallen Amsterdam. Op dit moment alleen voor take-away en bezorging uiteraard. • Wij elke week een online kookworkshop organiseren! In onze winkel in Amstelveen laten wij je graag zien hoe je met onze producten heerlijke vegetarische en veganistische gerechten kunt maken. We gaan elke donderdag LIVE via Facebook om 17:00 uur. • Wij ieder jaar een nieuw receptenboekje maken met een bekende chef... Zo kookte we bijvoorbeeld al met Mathijs Vrieze, Jonathan Zandbergen, Jeremy Vermolen, Faya Lourens en Jef Schuur. Dit jaar hebben wij samengewerkt met De Hippe Vegetariër! • Vega, Vegan, Halal & Koosjer Al onze producten zijn vegetarisch en halal en de meeste zelfs veganistisch en koosjer. • Wij een echt familiebedrijf zijn! Minstens 15 van onze collega’s werken samen bij ons met een ander familielid!

n ve e l d n Gezo

veda

r volgens Ayu

Yoga leert je dat om gelukkig en succesvol te zijn, je je verantwoordelijkheden met plezier en zo goed mogelijk moet uitvoeren. Om optimaal voor werk, geliefden en omgeving te kunnen presteren moet je als eerste bijzonder goed voor jezelf zorgen. Yoga gaat hand in hand met Ayurveda. Ayurveda is een geneeswijze waarbij de oorzaak van klachten en ziekte wordt behandeld in plaats van de symptomen. Met een gezonde levensstijl, zowel lichamelijk als geestelijk, ben je in staat om alles waar je leven je aan blootstelt, af te weren. Tekst Richard Slagter

koffie; zwarte thee; snelle suikers; (rood) vlees; fastfood; conserveringsmiddelen.

Luister naar je lichaam Ons lichaam is een geniale machine die zonder dat wij er bewust van zijn actie onderneemt als haar functioneren in gevaar is. Met signalen vraagt ons lichaam om hulp. Zo geeft je tong een smaak in je mond als je bepaalde tekorten hebt en kunnen smaken tegenstaan als je van iets teveel binnenkrijgt. Pijn geeft aan welk lichaamsdeel aandacht, warmte en vooral rust vraagt. Keelpijn geeft aan dat je immuniteit afneemt.

Beweeg voldoende Doe om fit te blijven ook bewegingen waarbij je spieren gebruikt die je anders niet gebruikt. Dit kan met Yoga, maar bijvoorbeeld ook met zwemmen. Bouw bij elke sport de intensiteit langzaam op en af.

Geef aandacht aan voeding Eten en drinken is bedoeld om je lichaam te voeden. Vraag je bij alles

wat je inneemt af of het hier wel aan bijdraagt. Eet gevarieerd en vers. Volgens Ayurveda heeft elk lichaam andere behoeftes, maar met seizoenen streekproducten eet je altijd goed. Vermijd gif Er zijn veel voedingsmiddelen schadelijk voor onze gezondheid. Ayurveda noemt dit gif. Hoewel ons lichaam gemaakt is om gif af te breken en af te voeren, leidt regelmatige inname tot verstoringen en ziekte. Neem daarom de volgende middelen niet op in je dagelijkse eet- en leefpatroon: drugs; nicotine; alcohol;

Slaap Ga op tijd naar bed en vermeid het laatste uur voor het slapengaan fel licht en vooral smartphones, tablets, laptops en Pcâ&#x20AC;&#x2122;s.

Voorkom stress Een van de grootste veroorzakers van ziekte is stress. Ayurvedische massages, maar ook Asana, Pranayama en Meditatie bieden krachtige hulpmiddelen om stress te reduceren. Werk aan een positieve gedachtegang Je kunt een gezonde levensstijl hebben en de beste voeding tot je nemen, maar met een negatieve mindset transformeert je lichaam voedingsstoffen in gif. Wees je daarom altijd bewust van jouw manier van denken!

Richard Slager is medeoprichter van Heart of India, de organisatie die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de Yoga retraites en Yoga lerarenopleidingen op Centre Lothlorien, The Yoga Institute France. Hij heeft in Kerala, Zuid India een opleiding gevolgd in de praktische toepassingen van de Ayurveda. Bij The Yoga Institute in Mumbai heeft hij zich verdiept in de levensfilosofie van Yoga.

Paper Life geeft je de inspiratie om het beste uit je dag en jezelf te halen

uniboek spectrum

Paper Life is een moment voor jezelf. Inspiratie voor nu, een bewaarmoment voor later

❋ Prachtig vormgegeven guided journals, dagboeken en planners ❋ Een mooi cadeau voor jezelf of

voor een ander ❋ Voor meer geluk en peace of mind, of om gestructureerd aan je doelen te werken ❋ Kĳk voor meer informatie en een overzicht van alle Paper Life journals op paperlife.nl

et m e j k e l p n e g Creëer je ei at m a g o y n g i een des

Het is heerlijk om je eigen vaste plekje te hebben voor je yogaen meditatie oefeningen. Zeker nu we vaker thuis zijn. Want het helpt je enorm om een vaste plek te hebben voor je oefeningen. Je kan je beter concentreren en bent sneller in meditatie. Maar als je geen kamer over hebt, moet je creatief zijn. Hoe ga je aan de slag? Spreek samen een plek af Voordat je ergens je mat uitrolt, is het goed dat je met je huisgenoten of partner bespreekt wat de yogaen meditatieruimte wordt. Zorg voor voldoende daglicht Kies voor een plek waar voldoende daglicht naar binnen komt. Zonlicht stimuleert een actieve houding. Zorg ervoor dat je je licht kan dimmen Voor mediatie is gedimd licht juist fijner. Daarom is het prettig om een goed gordijn te hebben of dimlicht. Jij bepaalt hoeveel licht je toelaat. Kies een vaste plek en kader die af Je creëert een zone door te kaderen. Dat kan met een tapijt, een

gordijn of een paar plantenpotten. Je zal zien dat je sneller in de juiste mood komt wanneer je jouw oefenplek binnenstapt. Creëer een natuurlijke sfeer met planten Eigenlijk mogen planten in geen enkel interieur ontbreken. Ze voegen zuurstof toe aan de lucht, hier kan je niet genoeg van hebben. Zoek vooral planten met een zuiverende werking. Kies selectief een paar accessoires Kies een paar items die je dierbaar zijn of die een prettige energie hebben. Maak het niet te bont, te veel aan spulletjes zorgt juist voor afleiding.

JE YO GAHO EK VERR IJKT D SFEE R IN H E UIS

Kies een print die bij je past Nu je meditatiekussen en yogamat een vaste plek hebben in je huis, maakt het deel uit van je interieur. Zorg ervoor dat het een complimentje is voor je kamer, met een design wat bij je past. De print yogamat van Love Generation Love Generation is hét Nederlandse merk voor yogaspullen. Topkwaliteit tegen een betaalbare prijs. Kies voor yogaspullen die echt bij je passen. Dit helpt je tijdens je oefeningen en elk moment dat je er even naar kijkt.

Self-care is jezelf een mooie plek geven

REVIEW

Yoga op een kleed Tekst Annelies de Vries Enige tijd geleden raakte ik voordat de yogales begon in gesprek over de voor- en nadelen van yoga op een matje met een handdoek, yoga op alleen een matje of yoga met een kleed op het matje. De vrouw waarmee ik sprak had een kleed mee voor haar matje en volgens haar zou ik dat ook echt eens moeten proberen. Een verademing Toen de gelegenheid zich voordeed, heb ik daarom de Mysore Rug van Jade Yoga uitgeprobeerd. Het eerste wat me opviel was dat de mat, die gemaakt is van 100% stevig biologisch katoen, heerlijk aanvoelde. Ik had verwacht dat hij, net als met een handdoek zou

verschuiven, maar dat was dus niet het geval. Met het kleed houd je veel grip, en dat is een hele verademing. Dichter bij de natuur Met het mooie najaarsweer begin november heb ik mijn kleed mee naar buiten genomen voor een yogales. De Mysore Rug is ideaal daarvoor en het geeft je het gevoel dichter bij de natuur te zijn. Na de les is de mat eenvoudig in de wasmachine te wassen. Biologisch katoen De Jade Yoga Rugs zijn gemaakt van biologisch katoen en geverfd met natuurlijke verfstoffen als indigo en kurkuma. De matten zijn handgeweven door Indiase wevers

die hiermee hun eeuwenoude manier van leven kunnen behouden en hun kennis en kunde kunnen doorgeven. Conclusie is dat de Jade Yoga Cotton Mysore Rug een heerlijke ondergrond biedt voor je binnen of buiten yogales. En het is ook nog eens een verantwoorde aankoop. Meer weten? www.jadeyoga.eu

WWW.YOGAKLEDINGONLINE.NL YOGA

ACTIVE

LOUNGE

URBAN GODDESS YOGAKLEDING

Voor alle zenmomenten Urban Goddess is een Amsterdams yogakledingmerk dat sinds 2013 hippe en duurzame yogakleding maakt voor on en off the mat wearing. Een moderne, stoere en sophisticated look voor de Urban Yogini, dĂĄt is Urban Goddess. Eerlijke, hippe, ĂŠn betaalbare yogakleding met liefde gemaakt van heerlijk zachte en duurzame stoffen Fair, duurzaam & slow Urban Goddess is fair en duurzaam. Dat betekent dat de stoffen die gebuikt worden de hoogste biologische certificering hebben (GOTS) en zijn PETA approved Vegan. De fabrieken die met Urban Goddess een langdurige partnership hebben, hebben zelf ook echt een passie voor duurzaamheid. Urban Goddess is slow fashion. Elk seizoen komen er natuurlijk wat nieuwe styles bij, maar er zijn ook juist veel terugkerende styles. De meeste kleuren zijn vaak ook langer dan een seizoen te krijgen, zo kun je ook na een paar maanden je yogabroek nog matchen met een top. Bovendien blijven de spullen ook lang mooi, als je er goed voor zorgt.

De broeken met omslagbanden zijn niet alleen super comfortabel en houden je onderrug, buik en nieren lekker warm. (perfect voor vloeryoga als yin of restorative) Bovendien zijn deze broeken ook weer goed te dragen als je zwanger bent. De band kan vaak de hele zwangerschap meerekken. De range loopt van XS tot XXL. Dus, of je nu heerlijk je practice aan het doen bent, aan het loungen bent op de bank of druk aan het werk bent in the comfort van je eigen huis, Urban Goddess heeft hippe, comfortable kleding voor al deze zenmomenten. Urban Goddess is te koop bij selecteerde retailers en yogawinkels in Europa en natuurlijk op de webshop van Urban Goddess zelf: www.urban-goddess.com

Urban Goddess yoga wear / Harold Pereira

For every body De collecties van Urban Goddess hebben mooie basics en fashion items. De styles zijn vaak multifunctioneel en passen bij verschillende soorten lichaamstypes. Zo zijn alle yogaleggings te dragen voor mensen tot 1,90 m. En

als je wat korter bent is de extra stof, hip over je hielen te dragen of om je voeten lekker warm te houden tijdens Shavasana.

trek outdoor

WEGGEVERTJES

KEEP COMFY & COSY

giveaway

Win een Maza Mezze borrelpakket

Volg ons & vertel in een DM op Instagram wat jou de chillste lounge outfit lijkt en maak een kans hem te winnen!

De laatste maanden van het jaar zijn aangebroken en dat betekent genieten van lekker eten & drinken! Bij jouw borrelavondje mogen de hoemoes & dips van Maza niet ontbreken. Win nu een borrelpakket met 6 heerlijke dips (waaronder de NIEUWE Hoemoes XL en Winter Trio), een bakje falafel, een zakje pico’s en Libanees brood om te dippen. Daarnaast ontvang je ons nieuwste receptenboekje met 8 heerlijke recepten. Laat ons weten waarom jij dit pakket zo graag wilt winnen.

@YOGAKLEDINGONLINE.NL

Onder de inzenders worden 5 pakketten verloot!

WIN DE YOGAMAT DIE HET BEST IN JOUW KAMER PAST Waarom zouden alle yogamatjes hetzelfde zijn? Kies een mat die past bij jou en bij jouw yogaruimte. Dit stimuleert je om regelmatig te oefenen. Met een printmat van Love Generation creëer je een fijne oefenruimte in huis. En jij kan hem winnen; de mat die het beste past in jouw huis. Of je nou in de woonkamer of op de gang je asanas oefent, stuur ons een foto van jouw yogaplekje en vertel ons welke design yogamat je daar graag zou willen uitrollen.

Kies je favoriete ontwerp op yogashop.nl We verloten 3 matten t.w.v. max 75,-.

DOE MEE! GA NAAR: YOGA-INTERNATIONAL.NU/WINNEN 62

ONZE NIEUWE HAVERMOUT

KOM MAAR OP MET DIE DAG! Hoe je dag er ook uitziet, met Zonnatura start je â&#x20AC;&#x2DC;m altijd boordevol energie! Probeer eens onze nieuwe, voedzame havermout. Dan kan je er meteen weer vol tegenaan! 100% volkoren, biologisch, boordevol vezels en ook nog eens verpakt in een duurzaam jasje. Dan ben je niet meer te stoppen! Nu verkrijgbaar bij Jumbo en Albert Heijn.

100% NATUURLIJK & 100% BIOLOGISCH

yoga internationaal

LEKKER OUD

‘En er was altijd de yoga’ Loes van den Heuvel kan niet zonder Hoewel haar eerste kennismaking met yoga tegenviel, werd het toch grote liefde. Loes van den Heuvel (77) kan niet meer zonder. Elke dag eindigt ze haar reeks oefeningen steevast met ‘de tante’, de oefening die ze leerde van haar oude tante.

e eerste yogales kreeg ze van een vriendin die een Hatha-yoga opleiding had gevolgd. ‘Ongeveer 28 jaar geleden’ rekent ze uit en moet lachen als ze eraan terugdenkt. Ze gaat voor ons staan, en spreidt haar handen over haar onderbuik. ‘Zo stond ze dan met de ogen dicht. ‘Voel je organen’ zei ze. En daarna begon ze met een beschrijving van onze ingewanden die zo gedetailleerd was dat het nogal onsmakelijk was. Er was zelfs een meisje dat misselijk werd. ‘Dat kan écht niet, heb ik haar gezegd.’ De vriendin nam haar advies ter harte en ontwikkelde zich tot een prima docent bij wie Loes jarenlang les volgde. ‘Ze is nu 83. Zou je haar zien dan denk je: Huh? Is die 83?’

tweede man maakte er het paleisje van dat het nog steeds is. Twee dochters bracht Loes er groot en verdiende ondertussen de kost bij het inmiddels gesloopte Sint Bernardus verpleeghuis op de Marnixstraat. Ze heeft er 34 jaar gewerkt en geen dag met tegenzin. Toen ze er ging solliciteren had ze vier jaar Frankrijk achter de rug. Ze woonde daar heel romantisch met haar man en dochtertje op een verlaten berg in de Dordogne, maar het huwelijk strandde. Ze had slechts een half-afgemaakte verpleegstersopleiding, maar toch werd ze aangenomen. ‘Het eerste wat ik moest doen was de kerstboom optuigen,’ herinnert ze zich. Ze ontwikkelde zich tot laborante en eindigde als de doktersassistent van de drie artsen.

Kwiek

Eigen ochtendprogrammaatje

Huh? Is die 77?, denk je ook bij haar zelf. Ze is slank, heeft een gezonde kleur en levendige, stralende ogen. Kwiek beweegt ze zich door haar warm getinte interieur, trappetje op, trappetje af. Ook dat houdt haar jong. Vorige eeuw zat hier suikerfabriek Pedrovich en daarna Circus Elleboog. Haar alweer 24 jaar geleden overleden

En er was altijd de yoga... Nadat haar vriendin stopte met lesgeven, probeerde ze het ‘bij iemand die met elastieken werkte’. ‘Het paste helemaal niet bij mij.’ Daarna vond ze bij de yogaschool om de hoek de fijne docente die ze nog steeds heeft. Ze is er al een tijd niet meer geweest. Eerst corona-stop, daarna zomerstop. ‘Gelukkig heb ik inmiddels wel

65 yoga internationaal

Door Emilie Escher | fotografie Caro Bonink

lukte dit niet altijd even goed. Met kerstmis stierf de derde man in haar leven. Het verdriet, de verpleging die ze zelf ter hand nam, putten haar uit. Langzaam maar zeker begint ze weer een beetje tot zichzelf te komen, dingen te ondernemen. Ze heeft een ‘leenhondje’ waarmee ze flinke wandelingen maakt. Ze schildert weer: haar huis hangt vol met prachtig werk. Ze is net terug van een week biodanza in Frankrijk. ‘Het thema was het dansen van onze levensfasen.’ Elke ochtend verzamelden ze zich op een veld met prachtige keien voor de Golden Movements. ‘Er werden hele mooie dingen gezegd. Dingen als: “Ik verbind me met moeder aarde, wat ik te veel aan energie in mijn hart heb geef ik terug.” Ik kan het niet helemaal nazeggen, maar het was heel mooi. Daarna begon het dansen, een hele ervaring.’

Ontvankelijker voor het spirituele

‘Eerst onder de douche loskomen’ al zo lang ervaring dat ik ook mijn eigen ochtendprogrammaatje heb samengesteld.’ Eerst onder de douche loskomen. Ze zwaait met haar heupen om het voor te doen. Daarna een kwartiertje yoga op de mat en wat mediteren. ‘Ik doe in ieder geval altijd de kat en de hond want die vind ik de lekkerste. En dan eindig ik steevast met de tante.’ De tante? ‘Die heb ik geleerd van mijn oude tante.’ Ze strengelt haar vingers in elkaar, heft ze boven het hoofd. Trekt de vingers weer uit elkaar, laat haar handen naar beneden zwiepen en ademt sissend uit. ‘Ze maakte er altijd zo’n bijzonder geluid bij.’

Leenhondje Haar tante ging door met yoga tot ze 91 was, en Loes hoopt ook zover te komen. Het afgelopen jaar

Ze raakt de laatste jaren steeds nieuwsgieriger en ontvankelijker voor het spirituele, merkt ze. ‘Ik ben er heel gevoelig voor, maar sta toch wel met beide benen op de grond. Ik ga niet in alles mee. In engelen geloven en hen advies vragen, zoals een vriendin van mij doet, kan ik bijvoorbeeld niet.’ Laatst had ze wel een hele bijzondere ervaring in een stenenwinkel die ze toch niet kan negeren, vertelt ze. ‘Er lag een bak met eigenlijk lelijke ongepolijste stenen die volgens de vrouw van de winkel heel diep uit de aarde kwamen. Ik pakte er een en het begon te tintelen in mijn hand en er kroop een heel raar gevoel vanuit mijn buik omhoog waarna ik zo moest huilen. En het hield maar niet op. “Is er onlangs iets gebeurd?”, vroeg de mevrouw. “Ja, mijn partner is net overleden met kerstmis.”, zei ik. “Oh”, zegt ze, “maar hij ís er nog hoor.” En op een of andere manier geloof ik dit toch wel.’ Haar man zelf zou er trouwens niets van geloofd hebben, denkt ze. ‘Allemaal onzin,’ zou hij gezegd hebben. Yoga was ook niets voor hem, vertelt ze, maar háár ding is het wel. ‘Ik denk dat yoga en spiritualiteit me niet alleen fysiek geholpen hebben maar me de betrekkelijkheid van het leven hebben doen inzien. Daardoor kon ik de dood van die mannen uiteindelijk beter accepteren. En wat het ook doet is dat ik me er extra bewust van ben geworden dat ik aan de laatste fase van mijn leven bezig ben.’

Passie voor YOGA?

Trakteer jezelf of een ander op een abonnement op ons prachtige tijdschrift.

¤30,45 ¤19,95 6 NUMMERS (1 jaar)

WWW.YOGA-INTERNATIONAL.NU/ABONNEMENT

halve_ad_abbo2.indd 1

16-11-20 15:50

DOE MEE EN WIN!

NIKS MISSEN?

In het Sportrustenprogramma ‘Mediteren met (tegen)zin’ leer je mediteren. Je leert om je aandacht daar te brengen, waar jij het wilt. Je bent niet langer een speelbal van je gedachten. Ideaal om te schakelen tussen werk en thuis. Of om met meer focus bij je werk te blijven. In het programma mediteer je iedere ochtend en iedere avond 20 minuten. Inclusief het e-book Tien dagen stil. Wil je kans maken op deelname aan het programma, stuur dan een mail met jouw motivatie naar redactie@yoga-international.nu

www.yoga-international.nu/ nieuwsbrief Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Dagelijks yoganieuws, -blogs, winacties en nog veel meer!

yoga internationaal

GESCHIEDENIS

VAN ATLANTIS NAAR SHAMBALA Hoogleraar Aziatische Religies Paul van de Velde is een internationaal erkende, onuitputtelijke bron van kennis, tevens kunstenaar, tempeldanser en auteur van veel boeken. In dit tweede interview schetst hij een realistisch beeld van de ontstaansgeschiedenis van de moderne yoga. De yoga van nu is voortgekomen uit een samenvallen van gebeurtenissen, waardoor oosterse tradities versmolten met in het westen ontstane overtuigingen. Tekst en fotografie Irene Ypenburg

‘Y

oga is een verzamelterm, net zoals “spiritualiteit”, aldus Paul van de Velde. ‘Het is niet één ding. Bij yoga denken we nu aan de houdingen, maar dat is een latere ontwikkeling. Yoga is van oorsprong puur meditatie, met als doel innerlijke verlichting. In de Yoga Sutra’s valt het woord asana maar één keer. Het betekent zitten, gewoon zitten. De asana’s werden op jaarmarkten gedaan door fakirs en door de worstelaars van Varanasi, in de sfeer van circusacts en slangenmeisjes. Er werd erg op neer gekeken.’

In de Amazone komen verschillend gekleurde rivieren samen, die aanvankelijk als geel water en zwart water naast elkaar in dezelfde rivierbedding verder stromen, tot ze samenvloeien tot één rivier. Zo waren ook elementen in het westen en in het oosten onafhankelijk van elkaar in beweging, tot ze elkaar ontmoetten en zich later met elkaar vermengden. Het begon allemaal met ontwikkelingen aan het begin van de twintigste eeuw.

Mystieke verschijnselen Paul van de Velde: ‘In Europa en Noord-Amerika was in die tijd enorme belangstelling voor de tarot

69 yoga yoga internationaal international

Hoogleraar Aziatische Religies Paul van de Velde over de geschiedenis van yoga

yoga internationaal

en contact leggen met geesten. Er ontstonden allerlei esoterische genootschappen, waarin het ging om diepe innerlijke kennis. Je kon dat “weten” alleen ontvangen door openbaringen of visioenen, die per definitie gezocht moesten worden op moeilijk bereikbare plaatsen op aarde. Je moest dus letterlijk op reis om die kennis te zoeken.’ Alleen rijke mensen konden zich dat permitteren. Vandaar dat met name mensen in de hoogste kringen – overigens Nederlanders – daar diepgaand mee bezig waren. Esoterie stond tegenover exoterie: kennis die je verkrijgt met wat iedereen zien kan en als het ware kunt uitrekenen. Paul van de Velde: ‘Het voelen tegenover het denken is in esoterische kringen onvoorstelbaar belangrijk. Wat je diep van binnen voelt, is waarheid. Het voelen en de samenhang tussen innerlijk en uiterlijk bepaalt heel het esoterische denken. Een pelgrimsreis is een reis naar binnen, maar je moet wel naar heel afgelegen plekken reizen om die waarheid te vinden. Die waarheid blijkt ook op een plek heel diep in jezelf te zitten.

De wijsheid die men zocht kon in mensen gevonden worden, maar ook in mystieke verschijnselen. Meest invloedrijk in dit opzicht was het Theosofisch genootschap dat in 1875 werd opgericht door Helena Blavatsky en Henry Olcott. Blavatsky was zeer gerespecteerd, zij was van hoge adel en sprak overal voor gezelschappen. In eerste instantie wilde Blavatsky het de Arian Theosophical Society noemen. “Arisch” was toen nog een heel gewoon begrip, het is een Sanskriet woord en betekent “de edelen”.’

Uitverkoren Volgens de Theosofen leefde in een ver verleden in Atlantis een superieur mensenras: de Ariërs. ‘Deze hadden blond haar en blauwe ogen. Bepaalde stammen hadden gepaard met allerlei monsters, daar kwamen “onzuivere” Ariërs uit voort zoals apen, Joden en Afrikanen. Tegenwoordig zouden we dat racistisch en etnocentrisch vinden, maar dat geloofden de Theosofen. De nog “zuivere” Ariërs trokken weg uit Atlantis en reisden via Scandinavië naar Shambala. Shambala was een

GESCHIEDENIS

Invloedrijke denkers Indiase filosofen waren gewild bij de westerse Theosofen en werden in Noord-Amerika, Engeland en Nederland uitgenodigd. De overtuiging dat uiterlijk iets zei over het innerlijk bleef daarin een rol spelen.

‘In die mengcultuur aan het hof van Mysore is de kiem gelegd voor de moderne yoga’

Yoga als wapen Mede dankzij de groeiende westerse belangstelling voor wijsheid uit het oosten groeide in India het zelfbewustzijn. Men accepteerde de overheersing en discriminatie van de Engelsen niet meer zonder meer. Paul: ‘Gandhi wilde geweldloosheid, maar veel politici en vooraanstaande yogi’s geloofden daar niet in. Ahimsa (afzien van geweld) mag dan een onderdeel van de yoga zijn, maar het was bepaald niet wat veel van de yogi’s voorstonden. De strijd moest met vechten beslecht worden. Sri Aurobindo, die een ashram had in Zuid India, vond dat yoga moest worden ingezet voor een guerillastrijd.’ De Maharadja van Mysore, het hoofd van de koninklijke familie, zette daartoe concrete stappen. Hij bedacht een training waarin de asana’s en de kracht van de fakirs en van de worstelaars van Varanasi gecombineerd werden met yoga tot een

Paul: ‘De dichter en filosoof Rabindranath Tagore zag er met zijn wapperende haren precies uit zoals een wijze man er voor het gevoel van de theosofen uit moest zien. Op uitnodiging van Frederik van Eeden kwam hij naar Nederland. Tagore zei spirituele dingen en iedereen was onder de indruk. Dat irriteerde Frederik van Eeden, want die zei dezelfde dingen, maar hij werd niet geloofd.’ ‘In 1893 ontmoette Blavatsky tijdens een congres in Noord-Amerika swami Vivekananda. Vivekananda sprak met esoterici en theosofen, hij had enorm charisma, men was diep onder de indruk van zijn rust.’ ‘Ook Krishnamurti werd door theosofen naar Nederland gehaald. Men zag in hem een nieuwe wereldleider. Hij ging in Ommen wonen, maar droeg de overtuiging uit dat “hij die een ander volgt, ophoudt de waarheid te volgen”. In 1929 hief hij de theosofie letterlijk op. Men vond hem alleen daarom al heel bijzonder, maar de Theosofie ging toch gewoon door. ‘Mahatma Gandhi studeerde in Engeland en las daar een theosofische vertaling van de Bhagavad Gita, waardoor hij zijn eigen cultuur herontdekte. Door progressieve denkers aan de Britse universiteit en zijn eigen ervaringen in Zuid Afrika, besefte Gandhi dat Indiërs zelf ook discrimineerden: ze keken op hun beurt neer op mensen uit lagere kasten.’

yoga internationaal

soort paradijs dat ergens in Centraal Azië moest liggen, maar ook een state of mind. Shambala is in feite Tibet. Daar zijn de mahatma’s bij elkaar, de grote geesten. Zij beheren Atlantische kennis, de diepe, esoterische, verloren kennis van de mensheid. De mahatma’s dragen die kennis uit door contact te zoeken met mensen die daar ontvankelijk voor zijn, zoals Helena Blavatsky. Helena Blavatsky was volgens eigen zeggen één van die uitverkorenen. Zij zou in Tibet door mahatma’s zijn ingewijd in Tibetaanse geheimen.’ Paul vervolgt: ‘Tibet was sinds de zeventiende eeuw gesloten. Je kwam er niet in, dus het kon in feite niet waar zijn, maar men geloofde het. Iemand die er uitziet als een echte Ariër, met blond haar en blauwe ogen, zou ook een echt Arisch, en dus nobel karakter hebben. Blavatsky had dat niet zelf bedacht, dat was iets wat in de lucht hing. Het op allerlei manieren streven naar een perfect lichaam, is gebaseerd op theorieën zoals van de Franse natuuronderzoeker Lamarck. Men ging ervan uit dat als je zelf zorgt dat je heel sterke armen hebt, je kinderen die ook zullen krijgen. Als je bij runderen de hoorns afzaagde, zou je uiteindelijk runderen zonder hoorns krijgen, wat natuurlijk niet klopt.’

training voor lichaam en geest. Zo wilde hij een guerrillaleger vormen om de Engelsen te verdrijven. ‘Yoga was een hoge vorm van meditatie, een mentaal proces, maar asana’s waren eigenlijk het tegenovergestelde. De worstelaars waren heel krachtige, gespierde mensen die met gewichten trainden, waar ook heel erg op neergekeken werd. ‘De vechtende Nath Yogi’s en fakirs stonden heel laag in aanzien. Er waren hele legers van Nath Yogi’s, naaktlopende sadhus die elkaar bevochten, heel gevaarlijk volk. In het achttiende en negentiende eeuwse India brachten zij mensenoffers aan de godin Kali. Het waren dropouts, heel gestoorde mensen. ‘Het samenvoegen van yoga en asana’s ontwikkelde zich stap voor stap. Er kwamen belangrijke mensen aan het hof die de volgorde, de manier en de snelheid vaststelden waarin de houdingen moesten worden uitgevoerd. Het paste in de opvattingen over lichaam en geest van die tijd. De series van houdingen die je nu hebt, zijn toen, rond 1920, ontwikkeld. Het is echter nooit zo ver gekomen dat dit guerillaleger inderdaad tegen de Engelsen is gaan vechten. ‘In die mengcultuur aan het hof van Mysore, met het doel de Engelsen te verdrijven, en in de overtuiging dat een perfect lichaam leidt tot een perfecte geest, is de kiem gelegd voor de moderne yoga.’

yoga internationaal

Duisternis en licht

‘In de Yoga Sutra's valt het woord asana maar een keer’

Paul van de Velde: ‘Het moet vooral niet onderschat worden wat Blavatsky en Olcott voor elkaar gekregen hebben. Tot dan toe kwamen westerlingen voornamelijk naar India om mensen tot het christendom te bekeren. Nu lag alles ineens anders. Nu kwamen er twee zeer gerespecteerde westerlingen die Indiërs wezen op het belang van hun eigen cultuur. Dat was uiteindelijk een van de factoren die tot de onafhankelijkheid van India geleid hebben.’ Die geschiedenis weerspiegelt de duisternis en het licht van de oorspronkelijke asana’s en de yogameditatie, die nu als de gele en de zwarte rivieren die de Amazone vormen, zijn samengevloeid tot één stroom. Opmerkelijk genoeg waren het telkens westerse initiatieven die indirect en vaak onbedoeld aardverschuivingen veroorzaakten, aldus Paul van de Velde. ‘Zowel de bezetting als de bevrijding van India waren daar het gevolg van.’

HEBBEDINGEN

De Jade biologisch katoenen Mysore Yoga Rug

NIEUW VAN PRANA De nieuwe Rogue series van PrAna is gemaakt van gerecycled polyester, Tendel lyocell en elastaan en is daarmee de ideale top voor goede vocht afvoer,

yogatapijten van Jade voel je je dieper verbonden met

bewegingsvrijheid en natuurlijk een hele leuke look.

de eeuwenoude oorsprong van yoga. Ze zijn geschikt

Hybride stoffen geven je het vermogen om een

voor diverse yogastijlen, zoals Ashtanga en buitenyoga.

kledingstuk maximaal te gebruiken en je gemakkelijk

De handgewoven kleden komen uit India en houden daar

kan overstappen van een actieve levensstijl naar

de lokale traditie van de weefkunst in stand. De

dagelijkse uitstapjes. De juiste mix van duurzame stoffen

kleurstoffen zijn uitsluitend gemaakt uit natuurlijke

is essentieel omdat het de basis van een kledingstuk

bronnen, zoals indigo, komijn en kurkuma. De klassieke

vormt.

ambacht draagt op deze manier ook bij aan het

Blue Sign gecertificeerd en geproduceerd in een Fair

levensonderhoud voor de Indiase wevers.

Trade fabriek.

Meer informatie? www.jadeyoga.eu

Meer informatie?

Winkeladviesprijs ¤ 76,96

www.yoga-specials.nl www.yogasway.nl

PIMP JE LAPTOP

Duurzame yogashirts met een boodschap

www.yogisha.nl

yoga internationaal

Terug naar de kern – Met de biologisch katoenen Mysore

Met deze leuke, vrolijke laptop sleeves gemaakt van Indonesische batik stof.

De yogashirts van het gloednieuwe Nederlandse merk Yours Sincerley zijn gemaakt van superzacht bamboe of

De sleeves worden met de handgemaakt op Bali door

biokatoen en vallen soepel om je lichaam, zodat je vrij

Ayu. Ayu heeft als kind polio gehad en is daardoor

kunt bewegen. Ze bevatten inspirerende teksten als

gehandicapt geraakt. Ondanks haar handicap is ze toch

Follow your Flow en Gratitude is my Attitude, mooie

in staat om een beter leven voor haarzelf en haar familie

intenties voor je volgende yogales. Deze shirts zijn echter

op te bouwen met haar naaimachine en

zo leuk dat je ze altijd wel wilt dragen; ze staan namelijk

doorzettingsvermogen.

ook tof boven een spijkerbroek of onder een jasje.

Ze maakt ze in diverse dessins, kleuren en maten voor

Eigenaresse Ingrid is Yours Sincerely begonnen omdat

laptops, e-readers en tablets/i-pads. Omdat er van

ze vond dat het aanbod inspirerende, duurzame én

iedere batik doek maar een aantal sleeves gemaakt

betaalbare yogakleding best wat groter mag zijn. Alle

worden zijn ze erg uniek.

shirts zijn gemaakt van duurzame materialen, geproduceerd onder eerlijke omstandigheden en 5% van

Ook leuk om cadeau te geven!

de winst gaat naar Stichting DierenLot.

Meer informatie? www.batikbysuus.nl

Last but not least: deze yogashirts

Productprijs vanaf ¤ 15,-

zijn niet alleen duurzaam maar ook betaalbaar, met prijzen van ¤ 29,- en ¤ 33,-.

Bekijk de collectie op www.yogashirt.nl

yoga internationaal

Inspanning niet zonder ontspanning

Topsport en Ayurvedische massage Denisa Wagemaker-Silvanova was 23 toen ze tijdens een tennistoernooi in Slowakije van de ene op de andere dag niet meer kon lopen. Ze was letterlijk verlamd van de pijn. Medisch onderzoek leverde niks op. Het betekende een abrupt einde van haar glanzende tenniscarrière. Ze vertrok naar Nederland, de liefde achterna, om daar een nieuw bestaan op te bouwen. ‘Het gaat om de balans.’ tekst Sandra Rottenberg | fotografie Danielle van Stralen en Mary Brommer (tennisfoto)

yoga internationaal

aren later, als ze haar dan vijftienjarige zoon begeleidt op een toernooi in haar moederland, overkomt hém hetzelfde. Van de een op de andere dag verkrampen zijn spieren dusdanig dat hij geen voet meer kan verzetten. ‘Nu moet ik een andere weg zoeken naar genezing dan ik destijds zelf heb gevolgd’, besloot Denisa. Denisa ontvangt me bij haar thuis in NoordHolland. Een vrouw met een stralende lach, soepel van lijf en leden. Een sportvrouw met een grote dosis zelfrelativering en humor. Zowel haar zoon als haar dochter volgen een tennisopleiding aan een Noord-Amerikaanse universiteit en sindsdien vormen tennis, pilates en Ayurvedische massage voor Denisa een nieuwe drie-eenheid.

Een competitieve wereld

yoga internationaal

Denisa Silvanova (1967) groeide als enig kind op in een artsengezin in Bratislava, de hoofdstad van Slowakije. Haar moeder was hematoloog, haar vader internist. Haar vader tenniste en organiseerde toernooien. Het sprak vanzelf dat Denisa al op jonge leeftijd meeging naar de tennisbaan om les te krijgen. ‘Je moet je voorstellen dat er in het toenmalig communistische Tsjecho-Slowakije geen amateursport bestond zoals we dat in Nederland kennen’, vertelt Denisa. ‘Als je in Oost-Europa ging tennissen omdat je ouders dat deden, of omdat je de sport aantrekkelijk vond, was dat met het oogmerk om professional te worden. Het was een heel competitieve wereld. Mijn ouders wilden me niet te jong daar al aan blootstellen, dus ik was vrij “oud”, een jaar of zeven of acht, toen ik met tennissen begon.’ Op de vraag of ze het als kind ook leuk vond om te tennissen antwoordt ze: ‘Leuk is niet het juiste

‘Ga met je zoon naar een Ayurvedamasseur, daar zweert Novak ook al jaren bij’

woord, het was gewoon onderdeel van mijn leven. Als kind zag ik het meer als werk, als verplichting. Het hoorde gewoon zo. Een heel ander uitgangspunt dan hier in Nederland waar sport voor kinderen en volwassenen vooral plezierig moet zijn. Het is echt een cultuurverschil. Daarom zijn Oost-Europeanen ook zo goed in sport’, vertelt ze met een lach. Het fenomeen ‘tennis zonder ambitie’, leerde ze pas toen ze hier kwam wonen.

Talent De kleine Denisa bleek talent te hebben en zo kwam haar leven helemaal in het teken van tennis te staan. Twee keer per dag op de baan, twee keer twee uur tennissen, conditietraining en massage. Het belang van massage voor sporters werd onderkend, vertelt ze, ‘maar het was een koude, pijnlijke massage, niet prettig om te ondergaan.’ In

LICHAAM Genoot ze van het tennis? ‘Met de kennis van nu: eerlijk gezegd niet. Ik denk dat veel sporters van mijn generatie trouwens hetzelfde antwoord zouden geven. Mijn ouders waren trots op mij, ze hebben mij gestimuleerd. Ik was enig kind, ik voelde me verplicht om me aan hun verwachtingen te conformeren. Aan de andere kant gaf de publieke erkenning ook voldoening. Dat compenseerde het harde werken.’ Ze ging economie studeren, domweg omdat de faculteit aan de overkant van de tennisbaan lag. Wel zo makkelijk om de tennistraining en haar opleiding te combineren.

Ze woonde inmiddels twee jaar samen met haar Nederlandse geliefde in Amsterdam toen ze besloot weer te gaan spelen. Ze drong al snel door tot de Nederlandse tennistop. Ondertussen haalde ze haar diploma’s als tenniscoach, volgde een opleiding Belastingrecht aan de VU en ging aan de slag als belastingadviseur bij grote accountantskantoren. Op één daarvan ontmoette ze haar huidige man, overigens een goeie tennisser. Ze vestigden zich in een provincieplaatsje in Noord-Holland met een levendige tennisgemeenschap en kregen twee kinderen. Soms mist Denisa de dynamiek van de grote stad en af en toe kan ze verlangen naar het leven in de professionele tenniswereld. Ze mist ook haar kinderen die zo ver weg in de VS studeren, en haar bejaarde ouders die in Bratislava wonen en die ze nu vanwege de corona niet meer iedere maand kan bezoeken. Toen ze moeder werd, lag het voor de hand ook met haar eigen kinderen te gaan tennissen: ‘Ik kon ze geen balletles geven’, lacht ze. Toen haar zoon tijdens een tennistoernooi in Bratislava dezelfde uitvalverschijnselen vertoonde als Denisa zelf zo’n 25 jaar eerder, belde ze iedereen die ze kende om advies. Tenniscoach Marián Vajda, de trainer van de nummer één van de wereld, Novak Djokovic, zei haar: ‘Ga met je zoon naar een Ayurvedamasseur, daar zweert Novak ook al jaren bij.’ Denisa: ‘Mijn zoon vond de massage heel prettig, de pijn verdween en hij kon zelfs nog met de laatste ronde van het toernooi meedoen. Ik heb me vervolgens ook laten masseren. Dat was de eerste keer dat ik ervoer wat een ontspannende massage kan zijn: dat je bloed gaat stromen en je weer één wordt met je lichaam. Terug in

yoga internationaal

het Tjecho-Slowakije van de jaren zeventig werd sport erg gestimuleerd. Ze kreeg bijvoorbeeld een aangepast schoolrooster. ‘De helft van de klas was trouwens zwemmer, kunstschaatser of skiër. Sport was dé manier voor het toenmalige TjechoSlowakije om zich als natie aan de wereld te tonen: ijshockey en tennis waren nationale sporten.’ ‘Ik was nationaal jeugdkampioen tot en met 18 jaar. Daarom kreeg ik bepaalde privileges, ik hoefde bijvoorbeeld geen toelatingsexamens te doen voor de universiteit; alle sporters werden ook universitair geschoold. Net als in de Verenigde Staten was sport onderdeel van de opleiding. Er werd rekening gehouden met je toetsen en examens. Ondertussen was ik als kampioen een beroemdheid. Ik werd herkend op straat.’

AYURVEDISCHE ZELFMASSAGE Volgens de leer van Ayurveda

waar de reflexzones zitten

is het heel gezond voor

en druk een paar seconden

lichaam en geest om voor

op de plek die het meest

Massage voor pupillen

zonsopgang op te staan en

gevoelig is (vaak de bal van

de dag met een korte

je voet aan de onderkant).

Af en toe wordt Denisa ingehuurd als coach van jonge spelers en belandt ze voor een internationaal toernooi in de VS of Zuid-Afrika. Ze traint haar pupillen niet alleen op de baan, maar geeft ze ook de Ayurvedische massage. ‘De afwisseling van concentratie en spanning met totale ontspanning door massage, maakt dat je optimaal kan trainen en presteren. Het gaat erom de balans te vinden tussen beide en dat je je daar bewust van wordt als speler. Door zelf te voelen hoe ver je kan gaan, vind je de sleutel tot succes. Tachtig procent van de spelers valt af omdat ze de sportieve belasting niet aankunnen. Dat is niet gezond.’ Het geldt eigenlijk voor iedereen, wil Denisa benadrukken: ‘Het dagelijks leven is ook topsport, zeker als je werk en gezin moet combineren.’ ‘De essentie van Ayurvedische massage is de warmte van de massage-olie die wordt aangepast aan jouw karaktertype en je stemming van het moment. Daarnaast gaat het om een lange strijkende beweging van hart naar buik, van benen naar voeten en van armen naar handen, waardoor energieblokkades worden opgeheven. Na een dergelijke massage lijkt het of je benen en armen vijf centimeter langer zijn geworden.’ Ayurveda bracht Denisa ook andere inzichten als het om het tennis gaat. ‘Ik ben me veel bewuster geworden van wat er tijdens een wedstrijd gebeurt en dat breng ik over in mijn training.’ Sinds kort heeft Densia de Pilatesopleiding afgerond. In haar praktijk biedt ze een combinatie aan van tennis, Pilates en Ayurveda voor iedereen die op een evenwichtige manier in conditie wil blijven. Ook is ze het veteranencircuit aan het verkennen. Volgend jaar wil ze weer met de kampioenschappen meedoen. Dat belooft wat!

zelfmassage (abhyanga) te beginnen. Zo doe je dat:

3 Sluit de zelfmassage af met lange strijkende

1 Verwarm een klein beetje

bewegingen vanaf het

olie (bijvoorbeeld olijfolie

bovenbeen naar beneden

of sesamolie), au bain-

tot de tenen, altijd in de

marie in een pannetje met

richting vanaf het hart naar

heet water, boven een

buiten, om de blokkades en

theelichtje of door het

ophopingen weg te halen.

flesje op de verwarming te 4 Herhaal dit ritueel voor je

zetten.

armen: wrijf een paar

yoga internationaal

Nederland heb ik me meteen opgegeven voor de opleiding Ayurveda en heb die helemaal afgerond. Zo ben ik met de praktijk begonnen.’

2 Wrijf een paar druppetjes

druppeltjes warme olie op

olie op de voorkant van je

de schouder, elleboog en

bovenbeen en masseer met

pols, maak opnieuw

je duim – of voor meer

cirkelende bewegingen met

intensiteit met twee duimen

je duim langs de hele

- met kleine cirkelende

boven- en onderarm en

bewegingen richting voet,

sluit af met lange strijkende

langs je knieschijf,

massagebewegingen

scheenbeen en kuiten, naar

richting de vingers.

je voetboog. Blijf cirkels draaien met je duim aan de

Je krijgt er een stralende huid

bovenkant, zijkant en

en een ontspannen gevoel

onderkant van je voet. Voel

van harmonie en balans van.

‘… dus ik was vrij “oud”, een jaar of zeven of acht’

website www.denisasilvanova.com

COLUMN

Chakra’s & Chardonnay

yoga internationaal

Door Ellen Dekkers | Fotografie Marjon van Gruijthuijsen

On wine Tot een half jaar terug had ik niet gedacht dat online wijnproeverijen zo succesvol zouden zijn. Ik had je voor gek verklaard om achter een scherm te gaan zitten met je flessen wijn. En ze dan samen met andere zoomproevers een voor een over de tong te nemen. Toen kwam corona….. Vanaf het moment dat de restaurants dicht gingen, de wijnfestivals geannuleerd werden en ook het samen komen in muffe wijnkelders en wijnlokalen verboden werd, zijn de zoomwijnproeverijen geboren. Ik moet er eerlijk gezegd nog steeds niet aan denken om hier aan mee te doen. Het is toch vaak een ego-dingetje, zo’n wijnproeverij. De ‘kenner’ vindt het heerlijk om zijn kennis te spuien en overlaadt je met geur- en smaakomschrijvingen en ander gezwets. Zo van ‘kijk mij nou eens goed proeven.’ Als jij dat toevallig ook hebt geroken of geproefd dan tel je pas echt mee.

Wellicht heeft een van mijn eerste proefervaringen op de Vinologenopleiding deze weerstand veroorzaakt. Daar kreeg ik een glas witte wijn te proeven, zonder te weten wat het was, en moest deze voor de microfoon omschrijven. In het bij zijn van minstens vijftig mannen en een handje vol vrouwen. Ik kwam net kijken in de wijnwereld. De wijn bleek een Meursault te zijn. Zoiets lekkers had ik nog nooit geproefd en in een soort extase sprak ik over een exploderende banaan in mijn mond. De hele zaal lag in een deuk. Vanaf dat moment durfde ik niet meer ongeremd mijn mening te geven. Te bang om uitgelachen te worden en niet voor vol te worden aangezien. Gelukkig is dit later helemaal goed gekomen en word ik juist geprezen voor mijn uitdewijndoos denken. Maar zodra ik weer tussen een groep serieuze wijnmensen zit, breekt het zweet me uit als mijn menig gevraagd wordt. Laat mij maar lekker wijnproeven met de leek. Zij vinden alles leuk!

ELLEN DEKKERS is vinoloog. Wijnproeven, reizen, lachen, dansen, wandelen, yoga en ademen met mensen (Transformational Breath) is wat ze het liefst doet!

Inmaken anno 2020

4x inmaken in het winterseizoen Het inmaken van eten is niets nieuws. Twee generaties geleden deed iedereen het: als groente of fruit overvloedig aanwezig was, werd dat ingemaakt. Klassiekers als komkommer in het zuur, aardbeienjam of bessensiroop kent iedereen. Nu veel groente en fruit het hele jaar rond verkrijgbaar zijn, komt inmaken minder vaak voor. In de jaren zeventig verscheen voor het laatst een kookboek over inmaken. Jonah Freud en Noni Kooiman laten in hun nieuwe, mooie kookboek Inmaken zien dat inmaken, juist nu, heel leuk en lekker is.

yoga internationaal

Tekst Mara Giamboi | Fotografie Saskia van Osnabrugge

ehalve een leuke bezigheid, is inmaken ook de perfecte manier om voedselverspilling tegen te gaan. En zit er een lelijk plekje op een vrucht? Dat snijd je er gewoon af, dus weggooien hoeft niet. Daarnaast is het een goede manier om het hele jaar van seizoensproducten te kunnen eten. Het inmaken van eten zorgt er namelijk voor dat het veel langer houdbaar is. En door iets in te maken, ontstaan er compleet nieuwe smaken. Inmaken is een boek voor iedereen: voor de onervaren ‘inmakers’, voor de mensen die in quarantaine beginnen met inmaken én voor de inmaak-experts. Het boek bevat meer dan driehonderd recepten, met groente, fruit, vlees en vis, maar ook met kruiden en noten. Vol met

klassiekers, zoals jams en siropen, maar ook vernieuwende recepten zoals een pickle van watermeloenschil en rode bieten relish met ponzu. En bijna alle ingrediënten zijn lokaal. Met handvatten zoals een oogstkalender en een inmaakschema. Het boek, van kookboekschrijfster en eigenaresse van De Kookboekhandel Jonah Freud en kok en foodstylist Noni Kooiman, mag zich de bijbel van het inmaken noemen. De mooie, strakke vormgeving is opvallend: geen potten, maar ingescande beetjes chutney of salsa. Een boek waarin je wilt blijven bladeren. Wij kozen vier bijzondere recepten voor je uit, met groente en fruit uit dit seizoen. Wedden dat je meteen wil beginnen?

ETEN

AARDAPPELCHUTNEY VOOR 2 POTTEN

• 500 gram aardappels • 1 rode ui • 2 tenen knoflook • zonnebloemolie • ½ theel. zout • ½ theel. chilivlokken • ½ theel. komijnpoeder • 1 theel. mosterdzaad

Schil de aardappels en snijd ze in kleine blokjes. Pel de ui en de knoflook en snijd ze fijn. Verhit een flinke scheut olie in een koekenpan en bak hierin de ui en de knoflook even aan. Voeg de aardappels toe en bak ze even mee tot ze rondom een beetje bruin zijn. Zet het vuur laag, doe een deksel op de pan en laat de aardappels 5 minuten stoven. Voeg dan de overige ingrediënten toe. Leg het deksel terug op de pan en laat alles nog 15 minuten stoven, tot de aardappels beetgaar zijn. Schep de chutney in goed schoongemaakte potten, draai de deksels erop en laat ze ondersteboven afkoelen. De chutney blijft 3 maanden goed.

Aardappels inmaken is niet zo vanzelfsprekend. Toch zijn er in de wereld verschillende landen waar dit, hoewel mondjesmaat, wel gebeurt. In Suriname wordt vaak sambal van aardappels gemaakt en ook in India is een chutney waarin aardappels worden verwerkt een aanvulling op het menu. Daarom vonden we dat de aardappel niet mocht ontbreken in dit boek. We zijn immers een aardappelland.

• ½ theel. kurkuma • 1 eetl. geraspte gember • 50 gram rozijnen • 100 ml ciderazijn • 3 eetl. kristalsuiker

yoga internationaal

AARDAPPELS

BIETEN

RODEBIETENRELISH MET PONZU

Het officiële bietenseizoen loopt van half juni tot november. Echter, doordat bieten lang goed blijven als ze worden ingekuild, zijn er eigenlijk het hele jaar door min of meer verse bieten te krijgen. In het boek vind je ook informatie over het inkuilen van bieten, mocht je ze zelf verbouwen. Bieten lenen zich prima voor internationale gerechten. Er kleeft maar één nadeel aan de biet en dat is de kleur die ze afgeven. Veel mensen schillen bieten met handschoenen aan om te voorkomen dat ze met geheel rode handen komen te zitten.

VOOR 2 POTTEN

• 400 gram geraspte rauwe biet • 100 ml ponzu • 100 ml rijstazijn • 125 gram geleisuiker • 2 eetl. geraspte gember • snufje zout Breng alle ingrediënten in een pan met dikke bodem aan de kook. Laat op een laag vuurtje 10 minuten doorkoken. Vul met het mengsel 2 schone potten. Draai de deksels erop en steriliseer de potten 30 minuten in water van 80 tot 90 °C. Zet het vuur uit en laat afkoelen in de pan. De dichte potten zijn een halfjaar houdbaar.

yoga internationaal

PEREN

PERENGELEI MET STERANIJS

Handperen en stoofperen zijn er in alle soorten en maten. De meeste perensoorten worden in september van de boom geplukt. Gebruik dan altijd eerst de grote exemplaren, die zijn meestal rijper dan de kleinere peertjes. Bewaar peren door ze naast elkaar (niet tegen elkaar aan) op roosters te leggen en deze koel weg te zetten. Dan blijven ze het langste goed. Als er een peer gaat rotten haal deze dan weg, rot fruit steekt elkaar snel aan.

VOOR 3 GROTE POTTEN

• 1 kilo peren • 3 steranijs • geleisuiker Boen de peren goed schoon en verwijder de rotte plekken. Snijd ze met klokhuis en al in stukken. Doe de peren met 500 milliliter water en de steranijs in een pan. Kook ze in 1½ uur tot moes. Laat de perenmoes 1 nacht uitlekken in een zeef en een kaasdoek. Weeg het perensap af en voeg de helft van dat gewicht aan geleisuiker toe. Doe in elke pot een steranijs, schenk de gelei erover en sluit de potten. De gelei is een halfjaar houdbaar.

ETEN

APPELS

APPELBOTER

Dit is een soort mix tussen appelstroop en appelmoes. Een iets dikkere, donkere appelmoes, herfstig en kruidig. In Groot-Brittanië ook wel apple butter genoemd. • 1 klein flesje (330 ml) cider • 1 kilo appels • 150 gram donkerbruine basterdsuiker • 1 ½ theel. kaneel • 1 theel. Chinees vijfkruidenpoeder • ½ theel. zout

INMAKEN. GROENTE, FRUIT, DIVERSEN Auteurs: Jonah Freud en Noni Kooiman Uitgeverij: Nijgh & van Ditmar Fotografie: Saskia van Osnabrugge Ontwerp: Tariq Heijboer EAN: 9789038808826

Laat de cider in een pan tot de helft inkoken. Was ondertussen de appels, verwijder de klokhuizen en snijd ze in blokjes. Doe ze in een pan met een dikke bodem. Giet er 150 milliliter water bij en breng aan de kook. Laat ongeveer 30 minuten zachtjes koken, tot de appels zacht zijn. Pureer met een staafmixer en voeg de ingekookte cider en de rest van de ingrediënten toe. Laat dit weer tot de helft inkoken. Roer regelmatig met een pannenlikker over de bodem om aankoeken te voorkomen. Schep in goed schoongemaakte potten, draai de deksels erop en laat ondersteboven afkoelen. De boter is 1 jaar houdbaar op een koele, donkere plaats.

83 yoga internationaal

Ongeveer de eerste boom die in elke (moes)tuin gepland wordt, is een appelboom. Van grote hoofstambomen tot kleine laagstam- of leibomen. Ze zijn er in alle vormen en maten. Er zijn duizenden verschillende appelrassen en nog steeds worden er nieuwe rassen gekweekt. Welk soort appel je gebruikt, bepaalt de smaak en de structuur van je gerecht. De ene appelsoort is beter te bewaren dan de andere. Om appels lang te kunnen bewaren dienen ze vlak voordat ze helemaal rijp zijn gepluk te worden. Daarna moeten ze in een koele, donkere ruimte van 4 tot 5 graden worden opgeslagen. Het beste is om ervoor te zorgen dat de appels niet tegen elkaar liggen. Check ze regelmatig en haal de appels die gaan rotten er direct tussenuit, want die steken andere aan. Vroeger werden appels op zolders bewaard met lagen stro ertussen om te voorkomen dat eventuele vorst er vat op zou krijgen. Appels invriezen kan niet, daar worden ze papperig van.

yoga internationaal

IRINA VERWER’S LIEFDE IN TIJDEN VAN LOCKDOWN

Over liefde volgen en online lesgeven Irina en haar geliefde Florian hadden plannen om samen te gaan wonen, in Berlijn. Toen de lockdown in maart werd aangekondigd twijfelde ze niet meer, pakte haar spullen en vertrok halsoverkop naar haar geliefde. Tekst Marciel Witteman | Fotografie Florian Geldner

â&#x20AC;&#x2DC;Niet langs mogen komen om naast haar te zitten en haar hand vast te houden viel me zwaarâ&#x20AC;&#x2122;

Hoe ging de overgang van latten tussen Velp en Berlijn naar samen in lockdown?

yoga internationaal

‘Op die zaterdagmiddag in maart hoorden we dat Duitsland de grenzen op korte termijn dicht zou gooien. Hoe de lockdown er precies uit zou gaan zien, wisten we niet, maar het voelde niet goed om te wachten tot mijn verhuisdatum halverwege april. Die middag besloten we dat ik de volgende dag meteen zou verhuizen. Ik heb tot diep in de nacht dozen in staan pakken. Op zondagochtend gaf ik mijn laatste workshop in Nederland en die middag pikte Florian me op met een gehuurd busje. Na mijn ex en mijn kat gedag gezegd te hebben, vertrokken we uit Velp. We namen de kortste route de grens over en arriveerden ’s nachts in Berlijn.‘De ochtend erna bleek de lockdown een feit. Al mijn workshops, retreats en lessen werden van de één op de andere dag geannuleerd. Dat was heftig. Kort erna viel mijn oma, met wie ik een zeer

innige band had, uit haar bed. Een paar dagen later overleed ze. Niet langs mogen komen om naast haar te zitten en haar hand vast te kunnen houden in dit proces viel me heel zwaar. En het was behoorlijk wennen aan een nieuwe woonomgeving, een andere taal en een weg vinden door de Duitse bureaucratie. Ondanks deze uitdagingen gaat het samenwonen ontzettend goed. Florian werkt sinds de lockdown thuis. Dat betekent dat we opeens zo’n beetje 24/7 samen zijn. Voor ons allebei wennen en tegelijk voelt het heel natuurlijk en vertrouwd. Onze communicatie is super goed. We hebben vertrouwen dat, wat er ook gebeurt, we er samen wel uitkomen. Grappig feitje: ik was de laatste die zich pre-lockdown in Berlijn inschreef. Florian had een afspraak voor mijn inschrijving ingepland in de vroege ochtend, zodra het Burgeramt open zou gaan. Ik was ruim op tijd aanwezig. Terwijl ik wachtte tot de deuren zouden openen, ontving Florian een mail van het Burgeramt dat ze per direct en voor onbepaalde tijd sloten en dat alle afspraken vervielen. Omdat ik zo zielig voor de deur zat, werd ik alsnog binnengelaten, als uitzondering.’

Hoe hebben jullie elkaar ontmoet? Is hij yogi? ‘Hij is geen yogi, haha. Of misschien zonder het te willen en zonder yoga te beoefenen, aangezien hij wel heel bewust is. We hebben elkaar ontmoet op een feestje in Berlijn. Ik was in Berlijn voor een opleiding Somatic Coaching en logeerde bij een goede vriendin van me. Zij was uitgenodigd voor een laidback feestje van een vriendin en vroeg of ik zin had om mee te gaan. Ik was doodmoe na een volle week studeren, maar vijf minuten voor ze vertrok veranderde ik van gedachten en ging toch met haar mee, vastbesloten om na twintig minuten weer weg te gaan. Maar ik bleef tot diep in de nacht met Florian praten. Niet lang daarna verklaarden we elkaar de liefde, vierden we kerst met zijn familie in het zuiden van Duitsland en twee uur voordat ik naar Bali vloog om daar les te geven, besloten we samen te gaan wonen.’

Wat is Somatic Coaching? En wat zouden yogadocenten eraan kunnen hebben? ‘Somatic Coaching is een vorm van lichaamsgerichte therapie. Ik volg de Pantarei-

IK VERTREK

Irina Verwer is yogadocent en geeft online lessen en trainingen Ayurveda for Pregnancy, the Fundamentals of Ayurveda, privélessen en Ayurvedische coachingsessies. websites Irinaverwer.com Ekhartyoga.com

Wat zou je willen meegeven aan online leerlingen? ‘Let goed op je grenzen. Juist bij online lessen is het makkelijk om je nog meer te vergelijken met

‘Eigenlijk hetzelfde: blijf bij jezelf. Geef de lessen die bij jou passen, zonder te willen voldoen aan een ideaalbeeld wat je misschien gekregen hebt doordat je lessen van andere online-docenten gevolgd hebt. Ik doe het al jaren maar het is altijd nog een tikje buiten mijn comfortzone. Dat is niet zo gek – al die lichten en camera’s zorgen ervoor dat ik altijd wat druk voel om het “perfect” te doen. Natuurlijk weet ik ook wel dat perfectie niet bestaat en dat dat oké is. Het is prima om fouten te maken. Ik knip die er bijvoorbeeld ook niet uit – dat zou mij minder “mij” maken. Authenticiteit wint het wat mij betreft altijd van perfectie.’

Wat is jouw specialiteit? ‘Ik ben gespecialiseerd in Ayurveda, en dan vooral Ayurvedische yoga en alles rondom de menstruatiecyclus, inclusief zwangerschap en menopauze. In Ayurvedische yoga stem je je af op wat jij in dit moment nodig hebt. Je volgt dus geen vooraf bepaalde serie, maar voelt wat jou nu het beste ondersteunt en voedt. Soms heb je activerende en uitdagende flows nodig, soms heb je juist aardende en zachte houdingen nodig. Dat hangt af van je emoties, van je lichaam, van de natuur, van de seizoenen… Je practice ziet er hierdoor iedere dag anders uit. Je leert door deze vorm van yoga te luisteren naar wat je echt nodig hebt en dus leer je ook steeds beter voor jezelf te zorgen.’

Doe je regelmatig bijscholingen? ‘Ik volg eigenlijk altijd wel bijscholingen. Of het nou in Ayurveda, yoga, voeding – ik ben gediplomeerd vegan chef –, Somatic Coaching, tantra, mythologie of filosofie is, ik vind het allemaal even interessant. Next on my list: nog dieper in post-traumatische stress therapie duiken, zowel vanuit een Oosterse als een Westerse invalshoek.’

methode, waarbij ervan uitgegaan wordt dat iedereen uniek is en dat, als je daar de ruimte aan geeft, het makkelijker wordt om de keuzes te maken die echt bij jou passen. Daarbij is de feedback die je van je lichaam krijgt essentieel. Je voelt of iets bij je past of niet en leert daarop te vertrouwen. Ook kun je op deze manier makkelijker loslaten wat niet (meer) bij je past. Mij heeft het enorm geholpen, ook in het proces rondom mijn emigratie. Ik voelde heel duidelijk in iedere cel van mijn lijf welke stappen ik te nemen had en ook waarom: voor de liefde. En ik vind Somatic Coaching, maar eigenlijk iedere vorm van somatisch werk, zeker een mooie aanvulling voor yogadocenten! Het helpt je om nog beter in contact met je lichaam en je adem te komen en om dicht bij jezelf te blijven. Ook helpt het mij enorm in mijn lessen. Ik zie veel makkelijker de patronen – zowel lichamelijk als emotioneel – waarmee deelnemers naar mijn events komen en kan ze dus ook veel beter begeleiden. Mijn lessen, workshops en retreats zijn er dieper en rijker door geworden. Bovendien kan ik éénop-één sessies aanbieden voor wie dat wil.’

Wat zou je willen meegeven prille online leraren?

yoga internationaal

‘Juist bij online lessen is het makkelijk om jezelf nog meer te vergelijken met de docent’

de docent. Als zij een been in haar nek legt, wil jij dat wellicht ook, maar dat betekent niet per se dat je lichaam daar ook behoefte aan heeft. Luister dus goed naar je lichaam. Volg de aanwijzingen zonder ze als verplichting te zien. Je bent geen betere yogi als je je been in je nek kunt leggen – dat doet er niet toe. Blijf bij jezelf.’

Zekerheid is een illusie Drie selfcare-oefeningen voor onzekere tijden yoga internationaal

â&#x20AC;&#x160;â&#x20AC;&#x160;

FILOSOFIE

Door Esther Ekhart | Vertaling Ananto Dirksen

e denken misschien dat we onze gedachten, bepaalde situaties of andere mensen kunnen beheersen, of we menen dat we weten hoe we ons over vijf seconden voelen, maar diep vanbinnen weten we dat het niet zo is. Als we ook maar enige mate van beheersing hadden, dan zouden we alleen maar positieve gedachten denken, zou iedereen altijd aardig tegen ons zijn en zouden ons alleen maar heerlijke dingen overkomen. En dat is overduidelijk niet het geval. De vraag is nu: hoe gaan we om met die onzekerheid? Wanneer we over deze vraag nadenken, kunnen we al een gevoel van opluchting en zekerheid ervaren. Want ook al kunnen we niet beheersen wat er om ons heen gebeurt, we kunnen wel kiezen hoe we erop reageren. Als we verstandig en bewust reageren, en ons

regelmatig oefenen in manieren om ontspannen te blijven, dan werken we aan ons karakter en bouwen we veerkracht op. Een spiritueel leven begint bij acceptatie van onzekerheid en nietweten. In die toestand krijgen we een kans om rust te vinden en ons weer te verbinden met het leven zoals het is, zoals het zich aan ons voordoet. Niet weten kan je een heel rustig en vredig gevoel geven. Je wordt pas ongerust en onzeker als je denkt dat de dingen anders zouden moeten zijn dan ze zijn. Wees dus bereid om dingen niet te weten, sta jezelf toe om je onzeker te voelen en kijk of je je daarin kunt ontspannen. Wat er dan gebeurt, zou wel eens een verrassing kunnen zijn. Je kunt een grote helderheid gaan ervaren of een diepe verbondenheid met het moment. Je kunt je vredig en vrij gaan voelen. Hier zijn drie oefeningen die je kunnen helpen je over te geven aan onzekerheid.

â&#x20AC;&#x160;â&#x20AC;&#x160;

89 yoga internationaal

We willen allemaal dolgraag weten wat er in ons leven gaat gebeuren. Daar willen we zekerheid over hebben. De realiteit van ons bestaan is echter dat we werkelijk niet weten wat er gaat gebeuren. En dat is nooit anders geweest. We weten alleen wat er nu gebeurt en we weten dat alles voortdurend verandert.

BEWUST PAUZEREN

Houd bewust op met achter dingen aan te rennen en stop je gedachtestroom. Adem bewust een keer diep in en uit. Pauzeer een minuut of twee en let op wat je vanbinnen voelt. Erken je innerlijke ervaring van wat er in en om je heen gebeurt en laat die ervaring er gewoon zijn. Stel jezelf twee vragen: kan ik hierbij aanwezig blijven? en kan ik dit er laten zijn? Doe dit een paar keer per dag, of telkens als je eraan denkt.

ERKENNEN DAT JE BANG BENT

Afleiding zoeken werkt maar even; dat weten we allemaal, want we zoeken ons hele leven al afleiding. Erkennen dat je bang bent (of een andere emotie hebt) en blijven bij het gevoel daarvan, kan je op een krachtige manier in het moment brengen. Je angst voelen kan ongemakkelijk zijn, maar het betekent ook dat angst in dezelfde bewustzijnsruimte verblijft als een andere emotie: liefde. Met andere woorden, als je toegang hebt tot angst, heb je ook toegang tot liefde. En liefde voelen is het tegengif voor bang zijn. Door liefde te voelen kun je je angst ontmantelen en er doorheen gaan. Het is niet altijd eenvoudig om dit daadwerkelijk te ervaren, maar weten dat anderen dit ook ervaren hebben, kan je helpen en je bemoedigen. Zeg gewoon tegen jezelf: ik ben nu een beetje bang. Besef dat je niet de enige bent en er dus niet alleen in staat. Anderen voelen ook angst; het is een menselijke ervaring en wij zijn allemaal met elkaar verbonden. Bedenk steeds dat je door angst te voelen die kunt veranderen in liefde.

yoga internationaal

â&#x20AC;&#x160;â&#x20AC;&#x160;

ekhartyoga.com

JE NIET DRUK MAKEN ALS JE HET NIET WEET

Als ik merk dat ik een bepaalde afloop belangrijk ga vinden of vind dat iets op een bepaalde manier moet gaan, dan heb ik een zinnetje klaar dat ik in die situatie gebruik: misschien wel, misschien niet. Eigenlijk weten we niet wat de juiste afloop of de juiste manier is. Dat erkennen kan heel bevrijdend werken. Zeg af en toe tegen jezelf: ik weet het niet. Op die manier maak je ruimte voor allerlei mogelijkheden en kan je leven zich ontvouwen zoals het dat doet, geleid door een wijsheid die je denken te boven gaat. Ik hoop dat deze tips je helpen in onzekere tijden. Mijn liefde voor jou, Esther Ekhart

FILOSOFIE

BUY IN STORE

LEIDEN - Langebrug 73 HAARLEM - Kleine Houtstraat 92 SHOP ONLINE

YO G A- S P EC I A L S .C O M

yoga internationaal

vraag onze gratis studiegids aan Saswitha Opleiding voor Yoga en Wijsbegeerte

BASISJAAR YOGAOPLEIDING (100 u) N I E U W: jan - jun 2021 (1 lesdag per week) Of: sept 2021 - jun 2022 (1 lesdag per 14 dagen) Info en aanmelden: secretariaat@yoga-saswitha.nl www.yoga-saswitha.nl

Eten volgens de seizoenen

Wat zijn de voordelen van seizoensgroenten en -fruit en welke eten we dit seizoen? yoga internationaal

92 Veel groenten- en fruitsoorten zijn tegenwoordig het hele jaar door verkrijgbaar. Aan de ene kant is dat makkelijk: als je een specifiek stuk groente of fruit nodig hebt, is het bijna altijd wel ergens verkrijgbaar. Maar het eten van groenten en fruit buiten hun seizoen, is niet hoe de natuur het bedoeld heeft. Het is dus beter om seizoensgroenten en -fruit te eten, voor de wereld én voor jou. Wij zetten deze voordelen voor je op een rij en laten je zien wat de groenten en fruit van dit seizoen zijn. Tekst en fotografie Mara Giamboi

roente en fruit met het seizoen mee eten is niet alleen beter voor het klimaat en de werkomstandigheden van de mensen die het produceren, maar is ook voor jou als individu voordelig. Benieuwd wat deze voordelen zijn? Wij sommen ze voor je op.

Beter voor het klimaat Wanneer je groenten en fruit in hun seizoen eet, komt het van dichterbij. Het hoeft dus niet per vliegtuig vervoerd te worden, waardoor de lucht niet vervuild wordt door uitlaatgassen.

Daarnaast is er minder verpakkingsmateriaal nodig voor seizoensgroenten en -fruit. Verpakkingsmateriaal wordt gebruikt voor kwetsbare en bederfelijke producten. Dit zorgt ervoor dat zij mooi blijven tijdens hun reis. Dit is niet of minder nodig bij producten van lokale grond. Maar, lokaal is niet altijd goed. Wanneer het lokaal, maar buiten het seizoen is, moet het in verwarmde kassen verbouwd worden. Dit kost enorm veel energie. Het is dan vaak zelfs duurzamer om je producten uit landen als Frankrijk of Spanje te laten komen, waar het in

LOKALE KALENDER Het is duidelijk dat het eten van seizoensproducten veel voordelen heeft. Benieuwd welke Nederlandse groenten en fruit je dit seizoen het beste kunt eten? Bekijk onze lokale seizoenskalender van de maanden december en januari. Wil je graag lokaal en volgens het seizoen eten, maar heb je zin in een andere vrucht dan appel of peer? Fruit dat in zuidelijke landen wordt geteeld (zoals banaan, citroen, kiwi, mandarijn, mango, pompelmoes/grapefuit en sinaasappel) kun je ter afwisseling eten, bij voorkeur in de wintermaanden.

yoga internationaal

â&#x20AC;&#x160;â&#x20AC;&#x160;

BIO

December

Onze receptenredacteur Mara Giamboi is food journalist en receptontwikkelaar. Zij denkt de hele dag aan lekker eten. Deze passie heeft ze van haar Siciliaanse nonna. Haar gerechten zijn altijd gezond en gebaseerd op groenten, met aandacht voor producten uit het seizoen. Op haar instagrampagina @tavola.mara deelt ze haar bijzondere recepten en foto’s.

yoga internationaal

onverwarmde kassen of op de akker wordt verbouwd. Gelukkig gaan kastelers wel de goede kant op: doordat sommigen energiebesparende maatregelen hebben genomen, maken ze minder of geen gebruik van eindige brandstoffen. In dat geval wordt er door middel van aardwarmte verwarmd, dit is minder slecht voor het klimaat.

Hierdoor verliest het een hoop vitamines en mineralen. Daarnaast worden er aan groenten en fruit buiten het seizoen vaak allerlei chemicaliën en conserveringsmiddelen toegevoegd. Deze zorgen ervoor dat de groenten en fruit er het hele jaar door goed uitzien en dat zij langer houdbaar zijn.

Goedkoper Beter voor je gezondheid Groente en fruit dat niet in Nederland verkrijgbaar is, moet vaak een lange reis maken voordat het hier aankomt. Ook komt het regelmatig voor dat het een paar dagen in koelcellen ligt, voordat jij het op je bord hebt.

Ook de prijs van seizoensgroenten en -fruit maakt hen voordeliger: het is goedkoper dan groenten en fruit buiten het seizoen. Redenen hiervoor zijn dat het niet in kassen hoeft te staan, dat het in grote hoeveelheden wordt aangeboden en dat het niet van ver hoeft te

aardappel aardpeer andijvie boerenkool groene selderij knolselderij koolraap paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap rammenas rode biet rode kool savooi kool schorseneer spruiten ui veldsla waterkers winterpostelein witlof witte kool wortel appel peer

ETEN

Seizoensgroenten en -fruit zijn verser dan groenten en fruit die uit het buitenland getransporteerd moet worden. Wij hoeven je vast niet te vertellen dat vers eten áltijd lekkerder smaakt. Daarnaast heeft de natuur bepaald wanneer de groenten of het fruit op hun lekkerst zijn; in hun eigen seizoen dus.

Specialer en zorgt voor variatie Tot slot wordt een stuk fruit of groente veel lekkerder en specialer, als je een (deel van het) jaar moet wachten tot het seizoen is aangebroken. Artisjokken waar je (bijna) een jaar op moet wachten, smaken toch veel beter dan wanneer je ze elke dag eet? Daarnaast zorgt het eten van seizoensproducten voor een natuurlijke variatie in je eetpatroon.

Betere werkomstandigheden Een ander voordeel: de werkomstandigheden in Nederland zijn beter dan in sommige andere (verre) landen. Bij de productie van Nederlandse aardappelen, uien, appels en

ZELF AAN DE SLAG MET SEIZOENSPRODUCTEN? Op pagina 76 vind je vier recepten van dit seizoen uit het boek ‘Inmaken’.

aardappel aardpeer boerenkool groene selderij knolselderij koolraap paddenstoelen pastinaak pompoen prei raap rammenas rode biet rode kool savooi kool schorseneer spruiten ui veldsla waterkers winterpostelein witlof witte kool wortel appel peer

Lekkerder van smaak

peren zijn de arbeidsomstandigheden en mensenrechten het best.

yoga internationaal

Januari

komen. Daardoor zijn er minder arbeidsuren en brandstoffen nodig, deze lagere productiekosten zorgen weer voor een lagere prijs.

MEDICINE MUSIC yoga internationaal

De helende klanken van Jennifer Ann Toen ik voor het eerst getuige was van de bezielde klanken van Jennifer Ann’s muziek en een vergeefse poging deed haar te plaatsen, kwam ik tot de conclusie: deze vrouw zou overál wel vandaan kunnen komen. Ik bleek er niet helemaal naast te zitten: met haar gemengde achtergrond, vele reizen, connecties met verschillende culturen en het samenvloeien van uiteenlopende kunsten als muziek, ademwerk, cacao ceremonies én yoga vormt ze met haar leven een web van bruggen tussen verschillende disciplines, mensen en plaatsen. Door Esther Mönks | Foto’s Birgit Loit

‘Het fenomeen helende muziek is veel breder dan alleen het zingen van mantra’s’

aar de eerste serieuze leerweg voor Jennifer was yoga. Destijds studerend aan de toneelschool, ontdekte ze dat kundalini-yoga haar hielp om tot rust te komen te midden van de overdaad aan stress die het studentenleven met zich meebracht. ‘Het was alsof met de kundalini-yoga de druk uit mijn systeem ging. Yoga brengt je echt naar je lichaam, het brengt je in het hier en nu. Het maakt je gevoelig, en daardoor kun je beter naar je lichaam luisteren. Dat in zichzelf is heel heilzaam in deze tijd: om te luisteren naar waar je grenzen liggen en naar je intuïtie te luisteren. Ik ben de yoga heel veel dankbaar. Met yoga is er voor mij toen een bewuste reis begonnen, letterlijk naar het bewustzijn – een bewuste reis naar het bewustzijn. Door yoga ben ik voor het eerst het bewuste creatieproces van het leven ingestapt.’

yoga internationaal

Zelf genezing Ze besloot te stoppen met de toneelschool en een opleiding kundalini-yoga te gaan volgen. Tijdens een verblijf in een ashram in India verdiepte ze zich vervolgens verder in yoga-therapie. Daar kreeg ze onverwacht de kans om de helende effecten van yoga aan den lijve te ervaren, toen ze vlak vóór de opleiding last kreeg van een hernia. Ondanks het advies van de ashram om medische zorg te zoeken als ze die nodig had, besloot Jennifer het proces aan te gaan met behulp van enkel yoga. ‘Dat vond ik zo mooi: die balans die zij hadden gevonden om niet tegen iets te zijn maar het juist te omarmen en te zeggen: je moet gebruik maken van dat wat je op dat moment dienstbaar is. Maar ik hield het zelf af, ik zei: nee, ik denk dat ik het met yoga kan genezen. Ik ben met de practice daar begonnen, heel veel gelegen, veel gerust, veel massages gehad voor mijn onderrug, en het is genezen na iets meer dan een maand. Toen kon ik de embodiment ervaren van wat yoga is – ik was mezelf aan het genezen terwijl ik de opleiding deed. Dat was heel magisch.’

Niet in hokjes denken Jennifer begon al meteen na haar eerste yogaopleiding les te geven, maar voelde tegelijk ook haar interesse in andere oude culturen en sjamanisme roepen. Wat er inmiddels van buitenaf uitziet als een harmonieus samenspel van

verschillende achtergronden, was in eerste instantie niet zo vanzelfsprekend. De heersende opvatting leek te zijn: als je voor een traditie kiest, moet je daar de toewijding en discipline voor hebben en daar helemaal voor gaan. ‘Op een gegeven moment zei mijn yogaleraar: als je enkel kundalini-yoga doet, kun je niet met sjamanisme bezig zijn. Toen heb ik heel lang in een spagaat gelegen – ik heb in allebei interesse, ik voel me met allebei verbonden. Mijn eigen achtergrond is heel gemixt. Het komt ook daaruit voort dat ik interesse heb in al die verschillende culturen.’ Tijdens haar reizen ontmoette Jennifer veel mensen die dezelfde worsteling doormaakten. Ook kreeg ze verhalen te horen over de voorspellingen die in oude culturen, zoals die van de Hopi, zijn gedaan over de tijd waarin we nu leven: hierin wordt gezegd dat in deze tijd al deze tradities samen komen en met elkaar verenigd worden. Ze ontmoette de Dalai Lama, die haar vertelde dat nu de tijd is waarin het westen zich met het oosten verenigt. Deze ervaringen hielpen haar om haar eigen weg te vinden en zichzelf de volledige toestemming te geven om de verschillende tradities wél allemaal een plek te geven. ‘Het is echt iets van deze tijd. Ook ligt dit in mijn aard, en die kan ik niet uit de weg. Dat moet ik laten zijn. Ik hoop dat mensen echt oprecht hun hart mogen volgen en niet in hokjes gaan denken van wat goed en wat fout is en wel en niet mag, maar echt gaan voelen: wat is mijn inspiratie, waar word ik blij van? Dat ze dát mogen gaan volgen en dat dan de aard van hun eigen wezen ze vanzelf toont wat klopt en wat niet klopt.’

De helende werking van klanken en muziek Yoga heeft voor Jennifer een basis van discipline gelegd, maar ook de eerste aanzet gegeven tot het maken van muziek. Zonder enig vermoeden waar dit op zou uitlopen, begon ze yoga lessen te begeleiden met mantra’s op de gitaar. Inmiddels heeft ze verschillende albums op haar naam staan, over de hele wereld opgetreden en vele hartverwarmende reacties gekregen van mensen die zich gesteund voelen door haar muziek. De kennis van de mantra’s vormt hiervoor nog steeds een basis. Mantra’s zijn bedoeld om te helen, en dit gaf Jennifer een fundamenteel inzicht in de helende werking van klanken en muziek. Toen ze

MUZIEK

website www.jenniferannsings.com

99 yoga internationaal

‘Met yoga is er voor mij toen een bewuste reis begonnen’

dit thema verder uit ging diepen, kwam ze erachter dat niet alleen de yoga traditie, maar álle oude tradities klanken gebruiken om te helen. Ze ontdekte klanken die zowel in het Sanskriet, als in het oerwoud van de Amazone gebruikt worden – met dezelfde betekenis – en realiseerde zich dat het fenomeen ‘helende muziek’ veel breder is dan alleen het zingen van mantra’s. Uiteindelijk ontstond hieruit het verlangen om zelf muziek te schrijven die verbonden was met haar eigen westerse cultuur. ‘Ik ben gaan experimenteren: wat wil ik vertellen aan de mensen? Wat raakt mij aan de cultuur waarin ik ben opgegroeid? Dat is de afgescheidenheid in de cultuur, dat mensen hun kracht niet meer voelen, niet het gevoel hebben dat ze een missie hebben in het leven. Dus kan ik dáár dan niet over schrijven? Daarmee ben ik toen aan de slag gegaan. Het voelt authentieker, als heel dicht bij mezelf, om mijn eigen liedjes te schrijven. Het is nu meer medicine music geworden. Dat is een nieuw genre dat aan het ontstaan is waar veel artiesten wereldwijd mee verbonden zijn, en waarin we bezig zijn een boodschap over te dragen over wat er gaande is in de wereld in deze tijd.’ En wat is die boodschap die ze over wil brengen met haar muziek? ‘Het gaat nu heel erg over community, over hoop en kracht vinden, en moed om door te gaan in deze tijd. Vooral als je hele leven op zijn kop ligt en je het even niet meer weet. Om juist nu naar binnen te keren en dankbaarheid te voelen voor de dingen die er wel zijn. Daarin wil ik mensen bijstaan met mijn muziek en met het leven dat ik leef. Ik ben daarom ook een crowdfunding gestart voor een nieuw album: ze kunnen voorlopig niet meer naar live concerten komen, dus dan maar in de woonkamer. Ik hoop dat mensen hun kracht mogen vinden om nog verder te stralen. Iedereen die op dit moment op zoek is in de innerlijke wereld zit op de juiste weg en ze zijn nodig in deze tijd. Ik hoop dat ik ze daarin mag inspireren, dat ze het vertrouwen mogen hebben in zichzelf om verder te gaan met waar ze mee bezig zijn, hoe zwaar het soms ook mag zijn.’

yoga internationaal

â&#x20AC;&#x160;â&#x20AC;&#x160;

100

Performance documenta 14, Kassel Foto Emile Ouroumov

Yael Davids

kan niet zonder Feldenkrais Yael Davids (1968) is een fervent beoefenaar van Feldenkrais. Sterker nog: ze kan niet zonder. Voor haar tentoonstelling A Daily Practice, die tot afgelopen september was te zien in het Van Abbemuseum, deed ze onderzoek naar de invloed die bewegingen van het lichaam hebben op de perceptie van kunst. Ze selecteerde werk van veelal vrouwelijke kunstenaars met wie ze zich zeer verwant voelt en combineerde dat met eigen, nieuw werk dat het lichamelijke bewustzijn van de bezoekers in de tentoonstelling moest verhogen. Haar doel? Mensen aanzetten om op een andere manier kunst te ervaren. Door Heidi van Damme | fotografie Yael Bartana (p.100) en Marcel de Buck (p. 101)

KUNST

Rugpijnklachten brachten Davids in haar geboorteland Israël in aanraking met Feldenkrais. De methode van de Russisch-joodse natuurkundige Moshe Feldenkrais (1904-1984) is er zeer populair en gaat uit van het principe van ‘lichamelijk leren’. Het centrale idee is dat een verandering in de manier van bewegen leidt tot een verandering in de manier waarop we observeren, denken en voelen. Davids licht toe: ‘Feldenkrais praat als het ware met je hersenen en richt zich op de organisatie van je hele

Thematische lessen De afgelopen jaren onderzocht Davids hoe ze zijn ideeën kan inzetten bij het kijken naar kunst. Als aanvulling op de getoonde kunstwerken in het Van Abbemuseum werkte ze thematische lessen uit in relatie tot werken uit de museumcollectie zelf. Het museum gaf haar toestemming om de lessen in de zaal te geven, in het hart van de expositie. ‘Het zien van de kunstwerken draagt in belangrijke mate bij aan de ervaring.’

Body work Over de tentoonstelling, die een ode was aan kunstenaars die een belangrijke rol hebben gespeeld in haar ontwikkeling als kunstenaar, wil Davids het volgende kwijt. ‘Een solo is voor mij niet relevant. Ik zoek liever naar verbinding en wilde een podium geven aan de vrouwen die me inspireren, zoals Noa Eshkol, Hilma af Klint, Lee Lozano, Nasreen Mohamedi en Adrian Piper.’ Treffend hierbij is een eigen werk dat ze opdraagt aan vier sterke vrouwen uit de geschiedenis, onder wie de dichteres Else LaskerSchüler. Met haar eigen haar (!) naaide Davids een van haar gedichten, als onderdeel van een grotere installatie. Priegelwerk, al spreekt Davids liever van ‘body work’, waarin je de tijd voelt. ‘De aandacht en toewijding gaan letterlijk door je handen.’ Een mooiere ode is bijna niet denkbaar.

Minimale inspanning Tijdens het beluisteren van een online Feldenkraisles van Davids vallen de overeenkomsten met yoga mij op: het niet stellen van doelen, niet door de pijn gaan, zoeken naar comfort in een

Op het YouTube-kanaal van het Van Abbemuseum vind je onder Video’s een korte film naar aanleiding van de tentoonstelling Yael Davids: A Daily Practice. Zie ook www.vanabbemuseum.nl. Lees ook het verslag van de Feldenkraisles van Yael Davids in het Van Abbemuseum op p. 102.

houding. Op mijn vraag of ze ook zelf yoga beoefent, reageert ze lachend: ‘Van yoga krijg ik juist rugpijn. Ik heb het wel gedaan tijdens mijn zwangerschap, maar vind het te veel inspanning. Een belangrijk uitgangspunt bij Feldenkrais is dat beweging minimale inspanning kost, met maximaal effect. Je laat je leiden door het gevoel of het gemakkelijk gaat. Daarom voelt het ook heel organisch.’

Zoektocht Voor Davids is Feldenkrais een zoektocht die nooit helemaal klaar is. Ze beoefent het elke dag en vindt het belangrijk om ook zelf te blijven leren, al helemaal in haar rol als leraar. Binnenkort gaat ze lesgeven aan de Rijksakademie, een tweejarige residency in Amsterdam voor kunstenaars uit alle continenten. De juiste omgeving is voor haar erg belangrijk: ‘Ik ben een kunstenaar die Feldenkraislessen geeft. Feldenkrais ligt dicht bij de artistieke praktijk. In die context kom ik het meest tot mijn recht.’

101

Lichamelijk leren

systeem, niet op een afzonderlijk onderdeel. Het is een oefening in voelen en luisteren, naar inspanning, pijn en ongemak. Feldenkrais doet mensen bewuster bewegen.’

yoga internationaal

Ze heeft getwijfeld of ze wel aan het interview wilde meedoen, bekent ze me bij aankomst in het atelier van haar partner, waar we hebben afgesproken. In haar optiek zou het blad diverser mogen zijn: nu komt het wit op haar over en lijkt het voornamelijk vanuit een westers perspectief geschreven. Ik bedank haar voor deze feedback, maar ik weet dat YI daar juist aandacht aan besteedt vanuit het motto: ‘Yoga voor iedereen’. Ik ga er in ieder geval in mijn kunstrubriek meer op letten.

Feldenkraisles in het Van Abbemuseum

door Yael Davids

The detail as a whole – background and foreground

yoga internationaal

102

Naar aanleiding van de tentoonstelling Yael Davids: A Daily Practice in het Van Abbemuseum (te zien tot en met 27 september) ontwikkelde beeldend kunstenaar Yael Davids een programma van zeven thematische Feldenkraislessen in relatie tot een selectie kunstwerken uit de museumcollectie. Vanwege de COVID-19 pandemie werden de lessen in het voorjaar uitgesteld. Op 4 september is de serie alsnog gestart. Samen met hoofdredacteur Marciel Witteman woonde ik deze eerste les bij in de centrale ruimte in de tentoonstelling. Door Heidi van Damme | fotografie Marcel de Buck

ij aankomst in de leszaal staan drie kunstwerken opgesteld tegen de lange achterwand: de film Resonating Surfaces (2005) van Manon den Boer, het schilderij Portret van Annie Toorop (1936) van Charley Toorop en De zee (1962) van haar zoon Edgar Fernhout. De focus van de les ligt op de actieve (dominante) hand. Ik raak meteen nieuwsgierig naar het verband tussen de aanwezige kunst en de sessie, en lees het antwoord op een van de zeven panelen die Davids als een soort ‘moodboard’ heeft samengesteld bij wijze van theoretische onderbouwing voor haar lessen. Op de grond ligt een zonnebloemgeel tapijt met daarop - heel behaaglijk - zachte (schapen)wollen dekens ‘coronaproof’ verspreid over de ruimte. In

totaal zijn er circa tien deelnemers, veelal vrouwen. Ook enkele museummedewerkers doen mee. Na een korte toelichting op de les en de werken worden we uitgenodigd om te gaan liggen: Feldenkrais wordt meestal zittend of liggend op de grond beoefend, want dan speelt de zwaartekracht geen rol. Omdat we de oefeningen met gesloten ogen gaan doen, legt ze eerst de basisbewegingen uit. Rechtshandigen gebruiken alleen de rechterarm, linkshandigen de linker. De les focust op het verkennen van het openen en het sluiten van de actieve (dominante) hand in verschillende posities. Volgens Feldenkrais is deze hand bij iedereen - zonder uitzondering - te gespannen. Dit verstoort de ademhaling en verkort de wervelkolom. We doen diverse handen

KUNST

“Teaching the body how to program the brain is Moshe’s ‘miracle’.” Albert Rosenfeld voor Smithsonian Magazine (januari 1981)

Na afloop duurt het even voor ik weer ‘geland’ ben, want door de rust in de beweging ben ik helemaal losgekoppeld van de wereld. Als iedereen weer rechtstaat, geven de conservatoren nog nadere toelichting over de geselecteerde werken. Ook verhalen achter de werken komen aan bod, waaronder de moeizame band tussen de dwingende en bemoeizuchtige Charley Toorop en haar zoon Edgar Fernhout en hoe dat van invloed was op zijn kunst. Het nagesprek vormt daarmee een waardevolle toevoeging aan deze bijzondere ervaring en maakt de cirkel rond. Voor we goed en wel de zaal verlaten, zijn de werken alweer van de muur gehaald en staan ze op een kar: klaar om morgen weer ‘gewoon’ getoond te worden.

BEWUST DOOR BEWEGING MET FELDENKRAIS Moshe Feldenkrais (1904-1984) was een Israëlische natuurkundige en bedenker van de Feldenkraismethode. Het is een techniek om te leren met aandacht te bewegen. Vele bewegingen zijn namelijk zo vanzelfsprekend dat je ze achteloos maakt, zonder erbij na te denken. Daardoor merk je niet of die bewegingen je lichaam belasten of niet. Kortom, je aandacht ligt vooral bij wát je wilt doen, niet bij hóe je beweegt. Feldenkrais kijkt juist naar het hóe en naar de talloze bewegingsmogelijkheden waarover je beschikt. Door het beoefenen van Feldenkrais leer je door bewuste waarneming van je beweging jezelf op een andere manier te bewegen. Het uiteindelijke doel is om met een verandering in bewegen een verandering in denken, waarnemen en voelen tot stand te brengen.

Meer weten? De website Feldy Notebook (www.feldynotebook.com) is een soort bibliotheek waarop je de Awareness Through Movement® (ATM) lessen van Moshe Feldenkrais terugvindt. Zoek op AY124 voor een stapsgewijze toelichting van de sessie gericht op de actieve (dominante) hand. AY staat voor Alexander Yanai, vernoemd naar de straat in Tel Aviv waar Feldenkrais publiek lessen gaf. Op YouTube kun je ook online lessen terugvinden. Of ga naar www.feldenkrais.nl voor meer informatie.

103 yoga internationaal

polsbewegingen, ‘wandelen’ met de duim vanaf de pink alle vingertopjes af, maken een ‘klauwtje’ van de drie middelvingers, tillen vanuit het schoudergewricht de arm (per halve centimeter) omhoog en ga zo maar door. Alle bewegingen zijn klein, minuscuul zelfs. Ik verbaas me over zoveel detail in de oefeningen. Hierover zei Feldenkrais het volgende: ‘Concentreer je op langzaam bewegen, met delicate bewegingen, alsof de wind je duwt. Hoe meer je de hand niet meer belast en de hersenen van zorgen bevrijdt, hoe meer je jezelf kunt bevrijden en opmerken wat er met de vingers gebeurt. Later zul je zien wat dit met je doet.’ Ik ervaar ook hoezeer gesloten ogen de concentratie bevorderen. Davids gidst ons daarbij vakkundig door het uur. De les eindigt met een oefening met de handen voor de ogen. Het idee is dat door te focussen op de donkere stukken het hele beeld geleidelijk aan donker wordt. Ook Feldenkrais laat dus in zijn oefeningen de focus verleggen, waardoor je anders gaat bewegen.

Door Esther Mönks

Hoogsensitiviteit als Kracht

yoga internationaal

104

ls oprichtster van het Centrum voor Effectieve Intuïtie, life-

Krijgergodin

et pad van de krijgergodin: via tien levenslessen zoals ‘wijd je

coach en intuïtietrainer, heeft

toe aan jezelf’, ‘spreek jouw

Carolina Bont veel kennis over en

waarheid’ en ‘kies je eigen weg’ leidt

ervaring met het thema

Heatherash Amara ons door een

hoogsensitiviteit. Deze eigenschap

proces om onze kracht te herwinnen

wordt nog door veel mensen als

en daarin de moedige, vastberaden

‘lastig’ ervaren, maar kan met de

kant van de krijger met de zachte en

een vrouw net wat anders in

juiste benadering worden

liefdevolle kant van de godin te

elkaar zitten, zijn er ook

getransformeerd tot een kracht. Door

verenigen. Elke les is voorzien van

verschillen tussen onze

te leren begrijpen wat je valkuilen zijn

vragen en oefeningen die je hiervoor

energetische lichamen. Waar

en hoe je daarmee om kunt gaan, en

kunt gebruiken. Als voormalig

de man bijvoorbeeld zijn eerste

bewust te oefenen met het inzetten

leerlinge van Miguel Don Ruiz

chakra als ankerpunt gebruikt,

van je intuïtie, kunnen je

vormen de Tolteekse traditie evenals

is dat voor de vrouw haar

hoogsensitieve kwaliteiten beter tot

de Europese godinnentradities een

tweede chakra. Erickson licht in

hun recht komen en juist voor een

belangrijke achtergrond voor haar

haar boek de verschillen helder

bijzondere en waardevolle bijdrage

werk. Filosofische vraagstukken

toe. Ze beschrijft per chakra

zorgen in zowel privé- als werksfeer.

worden verweven met de

thema’s die in het bijzonder bij

Met veel praktijkvoorbeelden

werkelijkheid van het aardse bestaan

vrouwen spelen en plaatst deze

illustreert Bont het grote verschil dat

en verbeeld middels de persoonlijke

ook in de grotere context van

deze bewustwording teweeg kan

ervaringen van de schrijfster zelf. Dit

onze maatschappij. Ze besteedt

brengen. Eén hoofdstuk wordt

resulteert in een boek dat haar titel

speciale aandacht aan het

speciaal gewijd aan hoogsensitieve

waarmaakt – geen zweverige

helen van seksueel trauma. Ook

kinderen en hoe deze het beste

theorieën, maar doorleefde wijsheid

de cycli en fases waar het

gestimuleerd en ondersteund kunnen

die Amara op een inspirerende en

vrouwelijke lichaam doorheen

worden in hun ontwikkeling.

krachtige manier weet over te

gaat en hoe deze ons

brengen.

energiesysteem beïnvloeden

Hoogsensitiviteit als Kracht

Chakra Empowerment for Women

et zoals het fysieke lichaam van een man en

komen aan bod. Het boek

Carolina Bont

Krijgergodin

eindigt met een aantal meer

Kosmos Uitgevers

Heatherash Amara

geavanceerde technieken die

¤ 20, ISBN 9789021573151

Ankh Hermes

gebruikt kunnen worden om

¤ 22,50, ISBN 9789020216387

bijvoorbeeld relaties te helen of grenzen te versterken. Zeer verhelderend en met liefde geschreven. Chakra Empowerment for Women Lisa Erickson Llewellyn Publications ¤ 19,50, ISBN 9780738761404

LITERATUUR

Het donker en de leegte De Heilige Nachten Mirjam van Donselaar vertrok na het overlijden van haar vader naar IJsland. Ze vond er heling en levenskracht.

deze bron en mijn eigen bron terug.

zien wat belangrijk is in ons leven en

Dit wilde ik zo graag doorgeven aan

dagen op hun kortst. Het is de tijd

komen we tot de essentie. Ik breng

anderen, maar dan hier, in

van Kerstmis en Drie Koningen –

het donker symbolisch in verband

Nederland.’

maar de spirituele dimensie van

met vrouwelijke kracht, met het

deze periode reikt verder dan het

donker van de baarmoeder, de

Heb jij zelf, buiten de periode van de

Christendom. Mirjam van Donselaar

oneindige kosmos. De leegte, vol

Heilige Nachten, ook dagelijkse

onderzocht de spirituele tradities

potentieel. Donker leert me te

ritueeltjes?

die deze periode in het verleden

absorberen, in plaats van altijd maar

‘Ik zoek door middel van meditatie

hebben gesierd en reikt daarbij

uit te zenden, het leert me te

het donker en de leegte op om in

hélemaal terug tot de prehistorie.

luisteren, te wachten en mijn

contact te treden met iets groters

Daarnaast put ze uit haar ervaring

bewustzijn te verruimen.’

dan mijn eigen zelf: het Al. Daarnaast

als onder andere coach en

check ik iedere dag mijn

psycholoog in haar praktijk Het

Je had al sinds je kindertijd de

levenskracht, verbind ik mij met mijn

Vrouwenrad, waarin ze vrouwen wil

droom om naar IJsland te reizen en

krachtbronnen en reinig ik mijzelf

helpen zich te verbinden met hun

hebt dit uiteindelijk ook gedaan.

met rook. Ik steek een kaarsje aan,

vrouwelijke spirituele wortels. In De

Wat heeft deze reis voor jou

trommel wat, schrijf zaken van me af

Heilige Nachten smelt ze dit alles

betekend?

en doe ontspanningsoefeningen. Als

samen tot een zeer informatief

‘In 2015 overleed mijn vader en

je iedere dag tien minuutjes neemt

boek, vol ideeën over hoe we deze

vertrok ik om eindelijk mijn droom

om tot jezelf te komen, tot de kern

periode in het heden vorm kunnen

waar te maken: daar rijden op een

van wie jij bent, je te verbinden met

geven.

IJslands paard. IJsland is heel oer en

de bron, kun je er beter voor anderen

het voelde alsof ik daar opnieuw in

zijn, ben je veerkrachtiger als er iets

In je boek stel je dat we in onze

elkaar gezet werd na de intense

naars gebeurt en voel je je rustiger.

maatschappij meer evenwicht

periode van rouw. Alsof het land van

Eigenlijk een mini-Heilige-Nacht per

kunnen vinden door ons meer te

IJs en Vuur hetzelfde was als het

dag!’

richten op duisternis in plaats van

scheppingsverhaal uit de noordse

alleen maar op het licht. Wat is voor

mythes waar de wereld ontstaat uit

jou de schoonheid van de duisternis?

het contact tussen deze twee

De Heilige Nachten

‘In het mysterieuze donker vertragen

elementen. Ik vond daar heling, in die

Mirjam van Donselaar

we, in het licht versnellen we.

wilde plek van leegte, in de bron. Het

A3 Boeken

Wanneer we vertragen zien we de

gaf me een diepe verbinding met

¤ 24,50, ISBN 9789491557460

105

dingen helderder, kunnen we weer

de nachten zijn op hun langst, de

yoga internationaal

Het is de donkerste tijd van het jaar:

Het Samsara Yoga Congres 2020 online Verbindend en inspirerend tekst Mariëlle Cuijpers | Illustratie Joris Mensink

yoga internationaal

106

Hoe verliepen de voorbereidingen? In november 2019 begonnen we met de eerste voorbereidingen voor een congres op locatie. Gezien de onzekere COVID-situatie was het voor Samsara in het voorjaar een logische stap om het congres online aan te bieden zodat het zeker kon doorgaan. We leerden als congresorganisatie een onlineprogramma kennen (Qiqochat) waarmee we een digitale congresruimte inrichtten. Net zoals bij een live congres met een entree, een hoofdzaal en subzalen. Deze gaven we tot de verbeelding sprekende namen als ‘In de wolken’, ‘Aan het Strand’, ‘Café Kopje thee’ en ‘Huiskamer Om de haard’. We hingen op digitale ‘muren’ congresinformatie op: het programma, de deelnemerslijst en uitleg over de werkwijze. Door hier mooie tekeningen aan toe te voegen maakten we de digitale ruimtes aantrekkelijk om naar te kijken.

Hoeveel mensen deden er mee? Het was de eerste keer dat we een online congres organiseerden. We besloten daarom deze tiende congreseditie kleinschalig te houden. Van de 37 mensen zich die zich opgaven waren 33 mensen aanwezig: Yogadocenten met uiteenlopende achtergronden, een aantal studenten en enkele docenten van de Samsara opleiding.

Wat waren de inhoudelijke topics? Kun je een beknopt verslag van een paar onderdelen maken? Er waren drie sessierondes en deelnemers zetten dertien uiteenlopende onderwerpen op de agenda. Een yogadocent oefende met de sessiedeelnemers interactieve meditatie. De ene persoon mediteert en benoemt steeds wat hij voelt. Intussen blijft hij de andere, luisterende, persoon aankijken en maakt daar verbinding mee. ‘Echt heel bijzonder om dat te mogen meemaken. En dat het zelfs online kan.’ Aldus een van de deelnemers. Een ander groepje werkte aan een intakeformulier met vragen die je kunt stellen voorafgaand aan individuele yogalessen. In weer een andere sessies dachten deelnemers na over wat erbij komt kijken wanneer je seksualiteit in een yogales aan bod laat komen. Er was ook een sessie over behoefte aan intervisie. Online intervisie werd als meest ideaal gezien. En daarbij de mogelijkheid om elkaar eens per jaar persoonlijk te zien en samen dingen te ondernemen als toegevoegde waarde.

Voelde de sfeer een beetje zoals een live congres? Enkele dagen voor het congres deden deelnemers mee aan een introductiesessie om het programma te leren kennen. Na binnenkomst in de digitale

Deelnemers beoordeelden het congres in de evaluatie met een 9,5. We kregen ook nog reacties via de mail en op social media. Dat ging zowel over de werkvorm als de online-ervaring: ‘Virtueel en toch verbonden, via open space mooie ontmoetingen en nieuwe ideeën’, ‘Het pakte verrassend goed uit, veel uitwisseling, inspiratie opgedaan, vragen kunnen stellen’, en: ‘Geweldige dag om te werken met en aan wat ons echt bezig houdt. In tegenstelling tot vele andere workshops en congressen kom je niet alleen om dingen op te

Tips voor mensen die ook zoiets zouden willen organiseren? Maak gebruik van een online programma dat actieve deelname van deelnemers stimuleert. Besteed tijd aan het visueel aantrekkelijk maken van digitale ruimtes. Bied voor en tijdens de bijeenkomst technische ondersteuning. Dat laatste werd door de deelnemers erg gewaardeerd omdat de digitale omgeving erg nieuw was.

Als het zo uitkomt zouden jullie dat weer zo doen? Absoluut. We staan altijd open voor nieuwe ontwikkelingen en denken dat online lesgeven zich verder blijft ontwikkelen. Gezien de grote tevredenheid van de deelnemers is zowel een online bijeenkomst als de Open Space werkwijze voor herhaling vatbaar.

107

Hebben jullie na-respons gekregen?

halen, maar voel je je verantwoordelijk’ En tot slot: ‘Open Space is een hele leuke werkvorm. Iedereen mag een sessie vullen met de vragen of onderwerpen waar hij of zij interesse in heeft. Het is daardoor (nog) actiever dan een congres waar je vooraf ingevulde sessies afgaat. De online tools ondersteunden heel goed. Al lijkt het me live nog leuker natuurlijk – nu was het in elk geval snel uit en thuis. Een aanrader voor iedereen die er vandaag niet bij was!’

yoga internationaal

ruimte startten ze het videobellen op, verplaatsten zichzelf naar deelsessies, chatten met elkaar en schreven online samen verslagen van de sessies. Elke deelnemer maakte voor aanvang zelf een fotobadge. Aan die badges kon je zien in welke subruimtes andere deelnemers zich bevonden. Allemaal heel vergelijkbaar met bij een live congres. Sommige deelnemers zagen er een beetje tegenop om de hele dag via een beeldscherm deel te nemen. Vandaar dat we de dag begonnen met een actieve yogasessie. De ervaring was anders dan een live congres en evengoed positief: ‘Het online congres voelde toch licht’, zei iemand en een ander: ‘Ik heb een fijn gevoel en dat nog wel met mensen waarvan ik bijna niemand ken.’

Prijsvraag Cat International Welke yoga cat wordt er beroemd met een flitsende asana? Dank jullie wel voor al die leuke inzendingen. Wat een lieve foto’s kregen we binnen van onze kattenminnende lezers!

yoga internationaal

108

En wat grappig dat de meesten vooral een voorkeur bleken te hebben voor Yoga Nidra, slaapyoga. We hebben een deel van de leukste inzendingen hier bij elkaar gezet.

WINACTIE

De drie winnende foto’s zijn geworden: 1e PRIJS

zijn baasje de hond uitvoert. Unaniem gekozen tot leukste foto. Prijs: een tekening door Irene Ypenburg van jouw Yogacat + een rol in een aflevering van YogaCat buiten + boek YogaThuis

2e PRIJS

Schmutzel van Yvonne Maan Achteroverliggende spreidstand met extra hamstringstretch. We zijn impressed dus 2e prijs! Prijs: een tekening door Irene Ypenburg van jouw Yogacat + boek YogaThuis

3e PRIJS

Noba van Lien Matthijs Een echte Yoga Thuis foto, hij gebruikt het bed op intelligente wijze om zijn torsi in achterovergebogen zijlig uit te werken; Bravo Prijs: boek YogaThuis

Een poes die samen in verbinding met

109 yoga internationaal

Pip met baasje Jeanine van de Plas

LEVEN

Arno Nistal ten Veen 1

yoga internationaal

110

Mediteer je regelmatig? ‘Dertig jaar geleden begon mijn reis in bewustwording. Ik had een strak dagelijks schema waarin ik ’s ochtends en ’s avonds een uur Zen-Meditatie deed. Ik had enorme discipline. Overdag deed ik affirmaties, ademsessies en actieve meditatietechnieken van Osho. Nu is alles anders. Meditatie is deel van mij geworden, en een geïntegreerd onderdeel van mijn werk en mijn leven. Ik geef nu wekelijkse yoga-, meditatie-, ademen pranayamalessen.’

Wat heb jij met het zogenaamde yoga-idealisme? ‘Geen idee wat dat precies betekent. Wat me opvalt is dat yogascholen vooral asanascholen zijn, dus gefocust op de lichamelijke beoefening van yoga, yoga-asana dus. En zoals sommige yogi’s wel weten is dat slechts 1/8 deel van het gehele Ashtanga Yoga Pad van Patanjali. Het pad van yoga leidt je uiteindelijk naar de bevrijding van je lichaam, de realisatie dat je juist niet je lichaam bent! De bevrijding van je ego, de ultieme extase. Dat is voorbij je lichaam, voorbij je denken. Maar goed, het pad dat je als yogi bewandelt, begint meestal bij het grofstoffelijke, fysieke lichaam. Na enkele jaren ontstaat er meer bewustzijn, en beweegt de yogi zich via ademwerk en pranayama naar het fijnstoffelijke, energetische lichaam. Je bent

een spiritueel energetisch wezen in een menselijk lichaam…’

Ben je tevreden over jezelf? ‘Ja, ik leef tevreden en kan ook tevreden sterven. Zoals met de meeste dingen, het gewenste eindresultaat van onze spirituele beoefening is juist de spirituele beoefening zelf. Tevredenheid is iets wat je kunt beoefenen. Het is natuurlijk onzin dat je niet ontevreden zou mogen zijn... Het gaat erom: kun je tevreden zijn met je ontevredenheid? Die ontevredenheid kan diep van binnenuit komen, omdat er iets in jou niet in balans is en vraagt om verandering. Je kan dan dat gevoel maar beter omarmen, dan accepteer je het, dan kun je het aankijken en onderzoeken… Alle menselijke emoties dienen wij te omarmen in plaats van te ontkennen. Onze gevoelens en emoties zijn ons GPS-systeem. Ze geven richting en helderheid aan ons leven.’

Korte bio: Geboren: 19-12-1965 Beroep: Yogadocent en ademtherapeut (rebirthing) Yoga CV: Teacher Training Power Yoga bij Tonnie Goes, Teacher Training Ashtanga en Vinyasa bij Yoga Moves in Utrecht, Teacher Training Iyengar Yoga Amsterdam (3 jaar) Website: www.ademenextase.nl

Heb je nog andere dromen dan yogamens zijn? ‘Het is heerlijk om yogi te zijn, een spirituele discipline te hebben, een mooie dagelijkse practice, etc. Naast yoga beoefen ik al dertig jaar Rebirthing: een prachtige ademtechniek die mensen helpt weer energie op te nemen op de inademing, en spanning los te laten op de uitademing. Het is de meest helende ademtechniek die ik in dertig jaar ben tegengekomen. De heling vindt plaats op emotioneel, mentaal, fysiek en energetisch niveau. Spanningen verdwijnen al tintelend uit je lichaam. Het is een diep spirituele ervaring. Ik werk individueel met mensen en geef ademworkshops op verschillende yogascholen in Nederland – bij Delight Yoga onder andere. Eén van mijn dromen is een opleiding tot ademcoach opzetten. Daar ben ik druk mee bezig. Een andere droom die ik al langere tijd heb en die sinds kort is uitgekomen, is om samen met mijn geliefde workshops te geven. Sinds kort heb ik een vriendin, Ilanit de Wilde. Onze eerste date vond plaats terwijl ik een ademworkshop gaf en zij met haar klankschalen een mooie bijdrage leverde. We zijn nu bezig samen nieuwe workshops te ontwikkelen om onze kwaliteiten tot uiting te brengen en elkaar als geliefden en teachers aan te vullen. Dat ervaar ik als zeer vervullend.’

111

Ontdek Wandelmagazine

Word abonnee!

OOK LEUK ALS CADEAU!

1 JAAR VAN €29,99 29,99 VOOR

€ 21,50 1,50 + cadeaus!

WWW.WANDELMAGAZINE.NU/ABONNEREN

WEETJES

#durftevragen

Beantwoord door Marlies Schönermarck

juiste spierspanning om het

Voordat we een beweging maken,

zwaartepunt te veranderen. Dit

moet ons brein precies inschatten

heet de reactieve balans.

Op onze website staan

wat er nodig is om onze balans te

Als er een te groot verschil zit

inspirerende blogs over yoga,

behouden tijdens de uitvoering

tussen de proactieve berekening

gezondheid, lekker én gezond

van deze beweging. Om een

en de actieve respons, verliezen

eten, fijne yogahoudingen

berekening te maken van deze

we onze balans.

en nog veel meer. Van onze

factoren maakt ons brein gebruik

hoofdredacteur, maar ook

van onze sensorische systemen.

Kun je balans trainen

van gastbloggers, zoals

Het brein schat de moeilijkheids-

als je ouder bent?

yogadocenten en andere

graad van de beweging in op basis

Ouder worden gaat gepaard met

enthousiaste yogi’s.

van ons gezichtsvermogen. Het

een sluipend verlies aan spierkracht

Wil jij zelf bloggen? Ga naar

schat de stabiliteit en de textuur in

en spiermassa. Tegelijkertijd zijn

yoga-international.nu/contact

van de ondergrond waarop we

ook oudere spieren te trainen.

staan op basis van onze tastzin. Als lezer van onze website en

Ons evenwichtsorgaan (een deel

De beste manier om balans te

ons magazine kun je ook mooie

van het oor gevuld met vloeistof-

trainen is door de eerderge-

prijzen winnen. Van gezonde

fen die signalen afgeven aan de

noemde systemen dagelijks op de

voeding, tot kleding en zelfs

hersenen over onze balans) geeft

proef te stellen. Fysieke training

complete retreats!

informatie over draaien en

zorgt voor een versneld

versnelling. Onze proprioceptie, de

reactievermogen, verbeterde

Er staan natuurlijk winacties in

interne ruimtelijke oriëntatie,

coördinatie, meer spiermassa,

elk magazine, maar kijk ook eens

vertelt ons waar onze ledematen

sterkere botten en verbeterde

op onze website onder Lifestyle/

zich bevinden ten opzichte van ons

hersenfuncties.

Winnen! voor alle winacties voor

lichaam en de ruimte.

Bij balansproblemen kunnen

Yoga International lezers.

Al deze factoren en inschattingen

natuurlijk ook andere factoren

worden door ons brein in een

meespelen, zoals medicijngebruik,

razendsnel tempo doorlopen. Deze

problemen met de bloeddruk of

Like onze facebookpagina

berekening wordt de proactieve

andere aandoeningen. Raadpleeg

YogaInternationalMagazine

facebook.com/

balans genoemd. Tijdens en direct

hiervoor je huisarts.

Volg ons

na een beweging verwerken we

@Yoga_Inter @yogainternationalmagazine

alle berekeningen en zo nodig

Marlies Schönermarck is docent bij

sturen we bij. We bewegen met de

yogatoday.nl

113

Hoe blijven we in balans?

yoga-international.nu

yoga internationaal

Yoga International online

Ook een vraag over yoga? yoga-international.n u/ durftevragen

VOLGEND NUMMER

THEMA: NAAR BINNEN

yoga internationaal

114

YOGA NIDRA I REST METHODE MET JAMES REEVES NIEUWE STIJL ASHTANGA WAT IS ER NIEUW? ALLEEN OP ZEE IN CONTACT MET DE EEUWIGHEID DE KRACHT VAN DE KRIJGERGODIN MET HEATHER ASH AMARA WAAROM CO2 ZO BELANGRIJK IS! DEEL TWEE VAN ONZE SERIE OVER DE ADEM

Dit nummer niet missen, maar nog geen abonnee? Neem dan voor 2 januari een abonnement! yoga-international.nu/abonnement Het volgende nummer van Yoga Internationaal ligt 5 februari in de winkel

Meld je aan!

GOED, BETER, BEST Extra vierge olijfolies van Amanprana 3 Spaanse temperamenten

NIEUW

BBQ? Feestje? Jij bent de chef. Eigenlijk verdienen je gerechten elke dag de bekroonde extra vierge olijfolie van Amanprana

Onze duurzaamste € 18,95

‘Beste van de wereld’ € 18,95

500 ml

750 ml

500 ml

Max. 0,4% Zuurtegraad

Max. 0,2% Zuurtegraad

Max. 0,25% Zuurtegraad

Olijvenmengeling

100% Picual olijven

100% Arbequina olijven

Speciale extractiemethode zonder hitte en water

Teelt, persen en bottelen in één beschermd natuurgebied

Teelt, persen en bottelen in één landgoed

Fruitig, zachte chlorofylsmaak

Fruitig, veel chlorofyl

Mild, zacht, harmonieus, veel chlorofyl

t Ontdek onze extra vierge Arbequina olijfolie met Boletus paddenstoel (eekhoorntjesbrood). Culinaire verﬁjning in elk recept. NG

ALS ME

P O C R AT E

VEGAN

AMAN PRANA

Onze goedkoopste € 5,95

VOEDI

BEST

CIJN

BETER

GOED

Zelfs onze goedkoopste behoort tot de betere extra vierge olijfolie. Eén van de graadmeters om extra vierge kwalitatief te beoordelen is de zuurtegraad. Hoe lager de zuurtegraad, des te beter de kwaliteit. De limiet voor extra vierge is een zuurtegraad 0,8%. Zelfs onze goedkoopste heeft een zuurtegraad van maximaal 0,4%.

SERENE LEVENSKRACHT

AMANPRANA KAN ONLINE BESTELD WORDEN. De olijfolies van Amanprana zijn verkrijgbaar in de biowinkel. Alle Amanprana producten zijn tevens eenvoudig te bestellen op www.amanvida.eu. Ontdek biologische delicatessen, holistische supplementen, bio lichaamsverzorging, houten snijplanken en nog veel meer. 75 bio merken. Vaak van start ups. Vandaag voor 12u45 besteld, morgen geleverd, waar je maar wilt. Betalen kan vooraf of nadien.

Yoga International 5/6 2020

Articles inside

Volgend nummer

Durf te vragen Marlies Schönermarck

Op het matje met Arno Nistal ten Veen

Winactie Yogacat

Het Samsara congres ONLINE

Boeken

Feldenkrais in het Van Abbemuseum

Eten volgens de seizoenen door Mara Giamboi

Kunst: Yael Davids kan niet zonder Feldenkrais

Medicine Music de helende klanken van Jennifer Ann

Drie selfcare-oefeningen voor onzekere tijden van Esther Ekhart

Reizende yogi Liefde in tijden van lockdown

Recepten: Inmaken anno 2020 COVERSTORY

Chakra’s en Chardonnay Ellen Dekkers

Denisa Silvanova over topsport en Ayurvedische massage COVERSTORY

Special: self care

Van Atlantis naar Shambala hoogleraar Paul van de Velde over de geschiedenis van yoga

Yoga en Filosofie: Openen en toestaan. De tweede beweging van embodiment

De kracht van de adem leren van ademcoach Gjalt Vlam

strip YogaCat

Meditatie met Adyashanti

Zin, zen en onzin Mieke Bouma

Cecilio Lopes verruilde zijn voetbalcarrière voor yoga

Tula Yoga schakelen in tijden van corona

Het directe pad van Rupert Spira antwoorden uit een oceaan van kennis COVERSTORY

Yoga idealist Fleur van Zonneveld laat je de kracht

Luister naar liefde met Lovely Uhlenbeek: yin serie

Voorwoord