JAK Z SUKCESEM WDROŻYĆ EFEKTYWNE NAUCZANIE ROZUMOWANIA KLINICZNEGO NA KIERUNKACH MEDYCZNYCH? C
ce lekarskiej to nie techniczne pomyłki, a błędy w myśleniu/rozumowaniu. W jednym z takich badań 80 procent mylnych diagnoz wynikało właśnie z niewłaściwego rozumowania. Chodziło o serię błędów poznawczych, jak brak szerszego spojrzenia czy ignorowanie pewnych informacji, które przeczyły czy wymykały się przyjętemu już sposobowi myślenia. W innym badaniu na sto błędnych diagnoz tylko cztery były skutkiem niedostatecznej wiedzy lekarskiej. W Unii Europejskiej liczbę błędów i zdarzeń niepożądanych w opiece zdrowotnej szacuje się na 8–12 procent hospitalizacji (WHO). Jak zatem zdefiniować rozumowanie kliniczne? To złożony zestaw umiejętności, których przyszli pracownicy sektora ochrony zdrowia – bo przecież nie tylko lekarze – muszą nauczyć się podczas studiów i później nieustannie rozwijać w miejscu pracy. Rozumowanie kliniczne obejmuje zastosowanie wiedzy do zbie-
Lilian Ulhaas
zy istnieje nauka bez rozumowania? Niewątpliwie istnieje wiele definicji rozumowania. Jedna z podstawowych – według encyklopedii PWN – wskazuje, że rozumowanie to proces myślowy, w którym jakieś sądy przyjmuje się jako prawdziwe na podstawie innych, już za prawdziwe uznanych. A jak to jest w medycynie? Autor wydanej w Polsce w 2009 roku książki Jak myśli lekarz, dr Jerome Groopman – znany amerykański hematolog, a także publicysta tygodnika „The New Yorker”, wskazuje na ewolucję nauczania medycyny. Jej początki to obserwowanie przez adeptów medycyny profesjonalistów w swoim fachu, niczym średniowieczni czeladnicy terminujący u mistrza. W jakim punkcie tej ewolucji jesteśmy dziś? Między innymi analizowane są błędy w praktyce lekarskiej. Zastanawiając się nad tym zagadnieniem, eksperci doszli do wniosku, że większość błędów w prakty-
Przedstawiciele uczelni partnerskich oraz główne zadania projektu „DID-ACT”
34
ALMA MATER nr 222–223
rania i integrowania informacji z różnych źródeł w celu ustalenia diagnozy i planu postępowania z pacjentem w procesie podejmowania decyzji. Ze względu na swoją wieloczynnikową naturę i nie w pełni uświadomione składowe rozumowanie kliniczne jest trudne zarówno do nauczenia się, jak i do nauczania. Brak umiejętności rozumowania klinicznego jest główną przyczyną błędów poznawczych w opiece nad pacjentem i zagrożeń dla bezpieczeństwa pacjenta, w tym niepotrzebnego bólu, zbędnego leczenia, a także wdrażania niewłaściwych procedur. Brak umiejętności rozumowania klinicznego może też pociągać za sobą wzrost kosztów opieki zdrowotnej. Pomimo tak dużego znaczenia rozumowania klinicznego zarówno dla profesjonalizmu personelu medycznego, jak i dla zdrowia oraz bezpieczeństwa pacjentów nadal brakuje zorganizowanego i dobrze zdefiniowanego programu nauczania i oceniania rozumowania klinicznego w edukacji medycznej. Takie szkolenie może być pomocne w poprawie bezpieczeństwa pacjentów, może też pomóc obniżyć koszty – a są to dwa priorytety polityki zdrowotnej Unii Europejskiej. Celem projektu „DID-ACT” (Developing, Implementing, and Disseminating Anadaptive Clinical Reasoning Curriculum for health care students and educators, DID-ACT), realizowanego przez grupę pracowników UJ CM we współpracy z kilkoma ośrodkami zagranicznymi w ramach inicjatywy Erasmus+ Sojusze na rzecz wiedzy, jest wypełnienie tej luki. Wyzwaniem projektu jest konceptualizacja, opracowanie, ocena oraz rozpowszechnienie programu nauczania rozumowania klinicznego w edukacji medycznej studentów, a także opracowanie
