văn hóa
KÝ ỨC
nhà quê
T
Nhà văn Sương Nguyệt Minh
rong ký ức mờ xa của tôi: Tết nhà quê có lẽ bắt đầu từ 23 tháng Chạp. Ấy là ngày ông Táo lên chầu Giời. Nhưng, chiều hôm trước đã thấy lác đác có người đi xa về quê ăn Tết ông Táo. Tiếng chào hỏi lao xao lẫn tiếng lợn kêu của nhà ai đó đi chợ chiều mua sớm để đụng thịt. Còn trước nữa vài hôm, đã có nhà tát ao. Ao rộng, không có máy bơm hút nước như bây giờ, tát ao bằng gầu sòng. Cũng phải bì bõm tát vài hôm mới cạn ao. Đêm đêm, nằm không ngủ, dỏng tai bên cửa sổ nghe tiếng gầu sòng đổ nước uồm... uồm... uồm lại càng náo nức mong trời chóng sáng để đi hôi cá. Sáng 23 tháng Chạp, cả làng rộn rã như... hội làng. Nhà này nhổ trà, quây bèo gọn, đang đánh cá. Tiếng nơm úp chụp... chụp. Tiếng nước chảy tong tõng dưới chũm vó. Thỉnh thoảng ai đó quẳng lên bờ một con cá quả dài thưỡn giãy đành đạch. Nhà kia tát ao đã cạn đang bắt cá. Tiếng ồ ào, đôi khi lại ré lên, bởi một thằng cu nào đó vừa hôi được con cá to. Đám hôi cá lúc tụm lại tìm một con cá mất, lúc rãn ra ăn mảnh cầu may một cá sộp, con rô đang
100
giấu mình trong bùn đất... Cuối năm, nông nhàn thành ra nhà nhà tát ao, đánh cá cũng nhiều mà người đi xem cũng chẳng ít. Đám người đứng trên bờ xem xong nhà này bắt cá, lại rủ nhau sang nhà khác. Có người mải xem hết đám nọ đến đám kia, nhìn đồng hồ mới giật mình bởi trưa đứng bóng từ lúc nào. Ba chân bốn cẳng chạy vội về nhà thì đã thấy cúng bái xong rồi, vàng mã bày ra đốt ở sân, và thằng cu con đem cá chép vừa cũng xong thả xuống ao cho ông Táo cưỡi lên giời. Trưa 23 tháng Chạp năm nào cha tôi cũng ngồi xếp bằng kể chuyện ông Táo, kể chuyện củi lửa trong năm. Kể xong tích chuyện ba ông đồ rau, rồi cha tôi ngâm nga: “Thế gian một vợ một chồng/ Chẳng như vua bếp hai ông một bà”. Cha tôi bảo: “Chắc là cúng tiễn ông Thổ Công lo chuyện bếp núc không chu đáo, nên cái làng bé tẹo mà có đến ba bốn đám cháy nhà trong một năm. Khổ thế!”. Mẹ tôi thì nói: “Cháy nhà là do bất cẩn và nghèo túng chứ đâu phải lơ đễnh với ông Công ông Táo”. Thì nhà quê nghèo, tranh tre nứa lá, rơm rạ phơi
Đầu tư Phát triển Số 294 Tháng 1+2. 2022
khắp đường làng, rắc từ ngõ vào trong bếp. Sơ sểnh một chút là cháy bếp, lửa bén cháy cả nhà, có khi cháy cả một góc làng. Cha tôi lại thở dài than vãn, chẳng biết tết này họ ăn uống, bánh trái ra sao nữa. Câu chuyện trong bữa ăn Tết ông Táo chẳng ra đầu không ra cuối, cứ cũ mới xen nhau, vui buồn lẫn lộn, và cái kiếp người nông dân lam lũ đến tận tháng cuối năm cứ được xới đi xới lại với lũ lụt, hỏa hoạn. Bây giờ, làng tôi toàn xi măng cốt sắt, mái tôn, kèo sắt với mái bằng. Có mải xem đánh cá ao, chậm cúng tiễn ông Táo lên chầu Giời cũng chẳng sợ cháy nhà cháy bếp. Cũng chẳng còn thấy bóng dáng ba ông đồ rau để nấu cơm, nấu nồi bánh chưng tết ở bất cứ nhà nào. Tết nhà quê xôn xao nhộn nhịp mua sắm nhất có lẽ là phiên chợ Bút sáng ba mươi. Chợ huyện năm ngày một phiên chính, bốn ngày họp phiên xép. Năm nào, mẹ cũng cho tôi đi chợ Tết cùng. Mẹ cắp cái mủng bên hông, tôi lũn cũn theo sau. Mua những thứ lặt vặt như mấy lóng dang để chẻ lạt gói bánh chưng, cân muối, chai mắm, ít mộc nhĩ, nấm hương, bó miến; chứ các đồ Tết đã sẵn từ ao vườn. Sẵn là bởi của nhà nuôi trồng được. Ngan vịt dưới ao, gà đầy sân, rau đầy vườn, mùa nào
