köyü hariç) Türkçe konuşmaya başlar. Fakat bunlar Türkçe ko nuştukları halde yazamamaktadır. Bu bölgede Farsça ve Türkçe arasında bir "dil davası" başlamıştır. Yazar Türkçe konuşarak Türkleşen bu halklara Farsça'nın etkisinden koruyarak sahip çıkılması gerektiğini ifade etmiştir.• 9•
Din Hakkındaki Görüşleri Bir milletin en önemli kültür öğelerinden biri dilse diğeri de dindir. Din milletleri bir arada tutan ve diğer milletlerin hege monyasına girmesini engelleyen inançlar bütünüdür. Din insanlar arasında sevgi ve saygının yayılmasına vesile olmuştur. 'Gerçek din' insanlara nefreti değil, sevgiyi ve hoşgörüyü öğütlemektedir. Din bir toplumun ortak değerlerinin en başında gelenlerden biridir. Bu ortak kutsal değer; insanların birlikte yaşama, aynı ülküleri paylaşma, heyecan duyma, toplumun ve kişilerin yaşam tarzı, düğün, cenaze, bayram gibi törenler ve kişiler arasındaki ilişkilere varıncaya kadar birçok alanda etkili olmuştur. Toplumun bütün katmanlarına tesiri olan din aynı zamanda istismara en açık de ğerlerin başında gelmektedir. Toplumun manevi değerleri bazı kişiler ve gruplar tarafından kendi menfaatleri doğrultusunda değiştirilmiş ve dine birçok hurafe sokulmuştur. Zerdabi, hayatı boyunca dini istismar edenlerle mücadele etmiş ve "gerçek dinin"
halka öğretilmesi için gayret saıf etmiştir. Zerdabi'nin üniversite yıllarında okuduğu derslerinin ve yakından tanıdığı hocalarının tesiriyle Darvinist düşünceden et kilenmemesi düşünülemez. Ünlü Rus alimleri İlya İliç Meçnikov, Kliment Arkadiyeviç Timiryazev, İvan Mihayloviç Seçenov'un Zerdabi'nin görüşlerinin oluşmasında etkisi olmuş ve yazar ta biat hadiselerini onların ortaya koyduğu fikirler doğrultusunda açıklamaya çalışmıştır. Zerdabi bu materyalist dünya görüşünü 291
A.e., s.ı. 119
