ikiye aynlrnıştır.41 Osmanlı Devleti, 1828 yılında Rusya ile yapbğı savaşta mağlup olur ve savaşın sonucunda imzalanan Edirne Antlaşması (1829) ile Erivan ve Nahçıvan'ın Rusya tarafından işgalini kabul etmek durumunda kalır.42
Azerbaycan'ın Çarlık Rusyası Hakimiyetindeki Yılları Kuzey Azerbaycan topraklarının Çar orduları tarafından işgali sırasında Hanlıkların birçoğu karşı koymadan Rus hfil<lmiyetine girmeyi kabul eder. Bunlardan Karabağ, Şeki ve Şamahı Han lıklarının idare sistemi olduğu gibi bıralolır. Fakat Gence, Bakı1, Kuba Hanlıkları mukavemet gösterdikleri için buralarda Han lık idaresi
kaldırılır. 1819-1826 yıları arasında Şeki, Şamahı,
Karabağ, Lenkeran Hanlıklarında da hanlık sistemi kaldınlır. Azerbaycan'da merkezi Şuşa olan Müslüman Eyaletleri Reisliği kurulur ve idarenin başına bir Rus subayı atanır. Daha sonra Hanlıklara ait topraklar eyaletlere bölünür ve bunlann başına askeri yöneticiler getirilir. Bu sistem
komendant (askeri) idare
usulü olarak adlandınlmaktadır.43 Bu komendantlann yetkileri oldukça geniştir. Toprak bağışla mak ya da topraklara el koymak, siyasi ve inzibati birçok konuda yetkileri vardır. Yalnızca ölüm cezası verememektedirler. Eskiden beri var olan mahkemelerin yanında yeni mahkemeler kurulur. Bölgelere aynlan eyaletler bölge naibleri tarafından yönetilir. Köyleri ise kethudalar idare etmektedir.44 Azerbaycan' da halk bu yönetim biçiminden memnuniyetsizliğini zaman zaman isyan 4'
42
43
44
Hüseyinov Miribrahim Mirgayyum Oğlu, Dünya Türklerinin Muhtasar Tarihi, Bala, Elm, 1999, s. 250; Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi Baş langıçtan 191'fye Kadar, Ankara, TTK, 1993, s. 323. Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve Rusya, Ankara, AÜ. Basımevi, 1970, s. 57. İstoriyaAzerbaydjana, Baku, İzdatelstvo Akademii Nauk Azerbaydjans koy SSR. 1960, s. 21. Azerbaycan Tarihi, 1993, s. 206. 29
