Çar hükümeti Azerbaycan'ın İran'a sınır olan bölgelerinde Müslümanların yaşamasını siyasi olarak tehlikeli görmekte ve buralara Rusya'dan göç ettirilen Rusları yerleştirmektedir. XX. yüzyılın başlarında özellikle Muğan, Lenkeran, Kuba, Şamahı ve Cavad şehirlerinde göçmen Ruslara birçok yerleşim bölgesi tahsis
edilmiştir. Rus göçmenlere hazine topraklarının dışında yüzyıllardır kendi topraklannı işleyen Azerbaycan Türkünün ellerinden zorla alınarak sözü geçen Rus göçmenlere verilen topraklar da dahildir. Bu uygulama bölgede büyük memnuniyetsizliğe yol açmıştır. Bunun sonucunda, yöneticiler konuyla ilgili pek çok rapor hazırlamışlarsa da, bölgede hızlı bir Ruslaştırma devam etmiştir.60 XX. yüzyılın başlarında ise Azerbaycan yönetim olarak Bakı1
ve Yelizavetpol eyaletleriyle Zakatala dairesine bölünür. Bakı1, Ca vad, Kuba, Şamahı, Göyçay ve Lenkeran şehirleri Baku eyaletine; Kazalı, Nuha, Ereş, Çevanşir, Şuşa, Çebrayıl ve Zengezur şehirleri
ise Yelizavetpol eyaletine dahil edilir.61
1 905 Rus İhtilali XIX. yüzyılın sonları ve XX. yüzyılın başlarında Rusya'da kuraklık başlar ve bu kuraklık tanın ülkesi olan Rusya'da da
çok önemli problemlere sebep olur. Şehirlerde yiyecek sıkıntısı haşlar ve zaten durumları iyi olmayan köylülerin sefaleti bir kat daha aıiar. Rusya'nın her tarafında ekonomik kriz çıkar ve 3000
fabrika kapanırken, 100.000 işçi işsiz kalır. Bu bunalımlar 1905 İhtilalini hazırlayan en önemli sebeplerdendir.62
Yüzyılın başında ortaya çıkan bu ekonomik kriz, sosyalist propagandaların artmasına ve yayılmasına müsait bir ortam '"'
Hegaııi Memmedov, Bakı, Sabah, 1996,
"' 0"
s.
Azerbaycan Milli Herekah (1875-1918-ci İller), 24.
Ezizov, "a.g.e., s. 5. Hüseyin Baykara, Azerbaycan İstiklal Mücadelesi Tarihi, İstanbul, Azer baycan Halk Yayınlan, 1975,
34
s.
107.
