Muhammed Hasan Efendizade ve öğretmen Ali İskender Ca ferzade tarafından on beş günde bir neşredilen Debistan dergisinin ilk sayısı bahar 1906'da çıkmıştır. Milliyetçi özelikleri bulunan dergi, sade bir Türkçenin gerekliliğini savunmuştur. Zerdabi de derginin yazarları arasındadır. 16 sayfa yayınlanan dergide İslam tarihi ve eğitimle ilgili bilgiler verilmektedir. Resimli pedagoji ve edebiyat dergisi olan Debistan 27 sayı neşredildikten sonra 1908'de kapanmıştır.162 Debistan'dan başka Rehber ve Bahar adlı iki
pedagoji dergisi daha aynı dönemde yayınlanmıştır.
Hayat gazetesinin kapanmasından sonra Tagiyev'in desteği ile 1 Kasım 1906 tarihinden itibaren Hüseyinzade Ali Bey tarafından Füyuzat dergisi neşredilmeye başlanır. Dergi edebi, ilmi, siyasi, içtimai, resimli, haftalık, İslami bir yayın organıdır. Hüseyinzade yazılarında Osmanlı Devletinin tanınması ve sevilmesi için çalış mıştır. Şii-Süru:ll ihtilafının kalkması için çalışan derginin yazarları arasında Hüseyin Sabri Ayvazof, Ahmed Raik, Mehmed Hadi ve Ahmed Kemal bulunmaktadır. Füyuzat Azerbaycan'da milli hareketin oluşmasına önemli katkılar sağlamıştır. 163 Siyasi ve Sosyal Teşekküller
1905 ihtilalinden sonra Azerbaycan'da artan basın-yayın ve kilittir hizmetlerinin yanında eğitim ve sosyal alanlarda da bir değişim gözlenmeye başlanır. Bu değişimin öncilleri Azerbaycan aydınlan ve anlan destekleyen Azerbaycan Türk zenginleridir. Azerbaycan'da eğitimin gelişmesi, halkın durumunun düzeltilmesi ve kültür seviyesinin yükseltilmesi için birçok hayır cemiyetleri
162 163
66
Azerbaycan Edebiyatı, Haz. Kemal Yavuz-Erol ihgen, İstanbul, Birle şik Yayıncılık, 2000, s. 21-56. Bennigsen-Quelquejay, La Presse. ., s. 129. Azerbaycan Dövri Matbuatı, s. 88; Bennigsen-Quelquejay, La Presse... , s. 110-111; Daha fazla bilgi için bkz. Şamil Veliyev (Köprülü), Füyıızat Edebi Mektebi, Bakı, Elm, 1999. .
