34
Dawne wzorce geostrategicznego wyboru
Cerkiew na początku XVIII wieku, mimo że dokonywał krwawych podbojów sąsiednich księstw i popadł w konflikt z bojarami. W późniejszym okresie, od opanowania zachodniej Rusi przez Wielkie Księstwo Litewskie w XIV wieku aż do roku 1654, Kijów pozostawał poza wpływami ziem wschodnioruskich i nie dzielił z nimi historycznych losów. Stał się w 1569 roku częścią Korony w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jakkolwiek jednak spojrzeć na rzeczywisty udział wschodniosłowiańsko-normańskiej i chrześcijańskiej Rusi Kijowskiej w kształtowaniu wzorców politycznych powstałej znacznie później Rosji, nie należy przeoczyć faktu, że w odróżnieniu od większości państw europejskich w Kijowie istniało przekonanie o pewnej wyjątkowości Rusi. Już pierwszy pochodzący ze środowiska miejscowego metropolita kijowski Hilarion napisze w swej rozprawie Słowo o Zakonie i Łasce (Слово о Законе и Благодати), iż chrześcijańska Ruś (nazywana metaforycznie Georgią) to Nowe Jeruzalem, czyniąc z realnego państwa rodzaj prehipostazy apokaliptycznego punktu docelowego historii zbawienia52.
1.2. Aleksander Newski: archetyp księcia-wojownika i walka z Zachodem jako głównym zagrożeniem Fundamentalnie istotnym momentem w kształtowaniu wzorców polityki zagranicznej Rosji stał się czas najazdu mongolskiego w latach 1237–1242, który zapoczątkował podporządkowanie wschodnich ziem ruskich wraz z Nowogrodem i Moskwą Złotej Ordzie, co trwało praktycznie aż do roku 1480. Symboliczne znaczenie mają dwa aspekty z okresu inwazji: pierwszy wiąże się ze słabością Rusi wobec najeźdźcy spowodowaną wewnętrznym rozbiciem; drugi, znacznie ważniejszy, zakorzeniony jest w polityce księcia nowogrodzkiego Aleksandra Newskiego (1220–1263). Mimo bardzo młodego wieku został wybrany księciem przez wiec nowogrodzkiej republiki w roku 1236. Gdy wkrótce doszło do najazdu mongolskiego z jednej strony oraz interwencji szwedzkiej i zakonu Kawalerów Mieczowych z drugiej, nowogrodzkie państwo znalazło się w potrzasku. Książę musiał wybrać, której stronie wygodniej się podporządkować. Zdawał sobie sprawę, że wojska mongolskie dokonywały masakr o skali niemającej precedensu, a od ludów podbitych Orda żądała regularnej daniny. Miała jednak do zaoferowania coś, co znacznie mniej okrutna, a w dodatku wiążąca się z cywilizacyjnym rozwojem, dominacja teutońska w tamtych okolicznościach wykluczała: religijną
Tekst Słowa dostępny na stronie: http://old-ru.ru/02-2.html (dostęp: 29.01.2015).
52
