50
Dawne wzorce geostrategicznego wyboru
1.9. Rewolucja światowa kontra eksport rewolucji z jednego państwa Zupełnie inne podejście zyskało przewagę, gdy carskie i prawosławne imperium legło w gruzach, na których zbudowano na pierwszy rzut oka kosmopolityczny twór zwany Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. W związku z dramatycznie trudną sytuacją międzynarodową nowe państwo miało niewiele czasu na okrzepnięcie i wypracowanie spójnej doktryny polityki zagranicznej. Świadomość konieczności ustępstw w warunkach niepowodzenia na froncie niemieckim doprowadziła do bardzo niekorzystnego z punktu widzenia zmian terytorialnych traktatu brzeskiego z 3 marca 1918 roku. Klęska państw centralnych pozwoliła jednak Rosji radzieckiej na wycofanie się już w listopadzie z postanowień traktatowych. Wzmożoną aktywność spowodował dodatkowo konflikt z odrodzoną Polską, której punktem kulminacyjnym była Bitwa Warszawska w sierpniu 1920 roku, a finałem traktat ryski z 18 marca 1921 roku. Jednak ani wojna z państwami centralnymi, ani z Polską nie stanowiły głównej podstawy kształtowania się doktryny polityki zagranicznej państwa radzieckiego. Zarówno bowiem bolszewicka ideologia, jak i geopolityczne wizje nowych władz nie miały początkowo wiele wspólnego z dawnymi obsesjami doktrynerów Rosji imperialnej, tym bardziej zaś z ideami elit okresu Rusi Moskiewskiej. Głównym dylematem bolszewików były dalsze losy socjalizmu. Jego trwałe zwycięstwo w Rosji z czasem stawało się oczywiste, lecz niepokój budziło zagadnienie eksportu rewolucji, jej ostatecznego zwycięstwa na całym globie. Przywódcy bolszewiccy byli w tej materii podzieleni. Lew Trocki, Grigorij Zinowjew i Lew Kamieniew opowiadali się za próbą wzniecania ruchu komunistycznego na świecie mimo początkowych niepowodzeń. Odmienną wizję reprezentował Stalin, którego jako teoretyk wspierał wówczas Nikołaj Bucharin: sądzili oni, że w warunkach konieczności należy się pogodzić z budowaniem socjalizmu w pojedynczym państwie. Dopiero zaś powszechne zwycięstwo rewolucji pozwoliłoby także na urzeczywistnienie idei społeczeństwa komunistycznego. Trocki (1879–1940), przez wielu wskazywany początkowo jako naturalny następca Lenina, był chyba najbardziej zajadłym przeciwnikiem takiego przekonania. Uważał, że socjalizm zbudowany tylko w jednym państwie uległby naporowi działań światowej burżuazji. Siły globalnego kapitalizmu prędzej czy później doprowadziłyby socjalistyczne państwo do upadku mimo wysiłków i początkowych sukcesów85. Rewolucja udana to dzieło doprowadzone 85 Троцкий Л.Д., Перманентная революция (Азбука революционера), Издательство АСТ, Москва 2005, s. 432.
