VDG JAHRBUCH 2002
Ivan PEDERIN
Austrija u europskoj publicistici u doba oko Prvog svjetskog rata Habsbur{ka Carevina suprostavila se u Podunavlju Osmanlijama {to su nadirali u Europu, a istodobno i protestantima. Habsburgovci su bili bojovna dinastija koja je imala dobro izvje`banu vojsku, a bili su i vrlo ambiciozni pa je Karlo V. postao rimskim carem i vladarom u ~ijem Carstvu sunce nije zapadalo. Kao rimski car Karlo V. nije nastojao, niti je imao sredstava da potre individualnosti kraljevina i kne`evina koje su se u njegovu carstvu na{le. Me|utim, Marija Terezija oduzela je Crkvi {kolstvo i tako je be~ko sveu~ili{te postalo ustanovom koja }e dr`avi odgajati ~inovnike, a u Rimskom Carstvu razvila se dr`avna ideologija o dr`avi nalik na ko{nicu u kojoj svatko nalazi svoje mjesto. Bila je to Polizeiwissenschaft dvojice filozofa - Sonnenfelsa i Justija, koji su pod tom znano{}u podrazumijevali znanost o upravljanju prema gr~koj rije~i politeia {to zna~i upravljanje gradom. Tako je nastalo suvremeno austrijsko ~inovni{tvo kao ste~evina austrijskog prosvjetiteljstva, a ova dr`avna ideologija bila je mo`da element ili po~elo kasnijeg marksizma-lenjinizma koji je dr`avu zami{ljao na sli~an na~in. To ~inovni{tvo nadvisilo je u centralisti~kom smislu stare feudalne mjesne institucije, ali je ujedno zna~ilo i na~elo posuvremenjenja zaostalih feudalnih kraljevina. Tako je Carevina postala dr`avna tvorevina u kojoj je posuvremenjenje dolazilo odozgo, dok se liberalni nacionalizam pozivao na stare feudalne pravice i povlastice protiv kojih se borio liberalizam u Francuskoj i Italiji. Bio je to razlog iz kojeg liberalni revolucionarni pokreti nikad nisu imali mnogo izgleda u Carevini. Crkva se uglavnom povoljno odnosila prema apsolutisti~kom posuvremenjenju, a poslije Josipa II. sve}enici su bili manje-vi{e dr`avni ~inovnici pa se zbog toga Carevina do`ivljavala kao klerikalna, a protuklerikalizam nikad nije imao mnogo izgleda u Carevini. ^ak ni masonerija nije u Carevini bila protuklerikalna kao talijanska ili francuska masonerija. Hrvati su u toj Carevini imali status kraljevine, pa su ustrojili suvremenu dr`avu prema europskim na~elima. Uveli su hrvatski kao uredovni jezik, ustrojili su suvremeno {kolstvo, osnovali Sveu~ili{te, Akademiju, muzeje, arhive i knji`nice suvremeno ~inovni{tvo koje je u svoj Carevini ustrojila Austrija s katastrom, zemlji{nim knjigama, suvremenim sudstvom i zakonodavstvom koje su opet preuzeli od Austrije, pa ~ak i {pijuna`om, ali nisu ustrojili nacionalnu vojsku, diplomaciju i {pijuna`u, odnosno vodili su manje-vi{e privatnu {pijuna`u kao ilirci koji su u Bosnu poslali Matiju Ma`urani}a kao obavje{tajca, a on je napisao Pogled u Bosnu, a ilirci su preko svojih obavje{tajaca `ivo sudjelovali u bosanskoj politici {to se vidi iz slu~aja 111
