DENEYSEL VAROLUŞÇU PSİKOLOJİ
DENEYSEL VAROLUŞÇU PSİKOLOJİ
işlevlerin önemli bir arabulucusu olması gerektiğini öngörmektedir. Bununla tutarlı olarak, yapılan araştırma niyet belleği (intention memory), nesne tanımlama (object recognition), dış bellek (extension memory) ve sezgisel davranış kontrolünün (intuitive behavior control) çeşitli göstergeleri üzerinde hareket yöneliminin güvenilir etkilerini ortaya çıkarmıştır. İşlevsel bir perspektiften bakılırsa, stresli koşullar altında durum yönelimli bireyler arasındaki iradesel eksiklikler genellikle çok bilgi vericidir. Çünkü bu tür eksiklikler, hareket yönelimli bireyler arasında kolayca koordine edilen iradesel işlevler arasındaki çözülmeleri ortaya çıkarabilir. Bu şekilde, hareket yöneliminde bireysel farklılıklar araştırması, iradenin işlevsel analizlerine değerli iç görüler katmaktadır.
SONUÇLAR VE GELECEK YÖNELİMLER Bu bölümde, iradenin bilimsel bir yapı olarak ciddiye alınmasını hak ettiğini ileri sürdük. İrade psikolojide oldukça tartışmaya açık bir geçmişe sahiptir. Önce irade karşısındaki engellere, ardından PSI kuramına değindik. Kuşkusuz gelecekteki bilimsel gelişmeler iradenin işlevsel analizine katkıda bulunmaya devam edecektir. Beynin işlevi, dinamik sistemler kuramı, davranışsal genetikler ve kişisel- sosyal psikolojiyle ilgili yeni bilgiler de iradeyle ilgili düşüncemizi zenginleştirecektir. Sonuç olarak iradesel süreçlerle ilgili edinilen bilgilerin gelecek yıllarda genişleyeceğini umuyoruz. İradeyle ilgili yapılan çalışmalardaki yeni keşiflere ulaşmak araştırmacılar için önem teşkil etmektedir. PSI kuramı geniş çaplı iradesel olguyu kapsayan kuramsal bir alan olarak yararlı bir işleve hizmet eder. Pekiyi iradeyle bağlantılı derin varoluşsal konular nelerdir? PSI kuramı gibi işlevsel analizler, sorumluk duygusundan kaçınma, yabancılaşma ve varoluşsal suçluluk gibi iradenin kalıcı sorunlarına değinebilir mi? İşlevsel bir yaklaşımın en azından bireylerin varoluşsal kaygılarıyla mücadele etmesine yardımcı olma konusunda bir potansiyele sahip olduğuna inanıyoruz.
BÖLÜM 27 FARKINDALIK (UYANIŞ) ALARMI GERÇEK YAŞAMA ÇAĞRI OLARAK ÖLÜM BİLGİSİ
İşlevsel yaklaşım, irade, benlik ve güdü gibi varoluşsal kavramlar için önemli bilimsel bir dil sunmaktadır. İşlevsel yaklaşımlar bünyesinde geliştirilen ölçütler insanların varoluşsal kaygılarının işlevsel nedenlerini bastırmak için faydalı olabilir. Yeni kavramsal ve deneysel araçların zenginliğini sunarak, işlevsel yaklaşım bireylere günlük hayatta ve organizasyonel bağlamda iradesel ve varoluşsal sorunlarla başa çıkmasında yardımcı olan önemli yöntemlerin gelişmesine katkıda bulunabilir (Kuhl & Henseler, 2003). İşlevsel yaklaşımın insanları sorumluluk, irade, karar vermeyle ilgili varoluşsal kaygılardan kurtarmak için basit bir formül yapmasını tartışmıyoruz. Aksine, işlevsel yaklaşım varoluşsal sorunların hepsinden kaçınmak için yardımcı olmak yerine, insanlara varoluşsal kaygılarıyla yüzleşme konusunda yardımcı olmaya tasarlanmıştır. Nitekim, insanlar bu varoluşsal kaygıların üstesinden gelmeye çalıştığında, suçluluk kaygı, yabancılaşma, dengesizlik gibi en sorunlu duygular bile psikolojik gelişim için fırsata dönüşebilir.
188
189
