DENEYSEL VAROLUŞÇU PSİKOLOJİ
DENEYSEL VAROLUŞÇU PSİKOLOJİ
İnsanlar hayatta ne yapıldığıyla ilgili belirsizliği yönetmek için yetkili bir rehbere ihtiyaç duyarlar. Kimlik Pekiştirme Kuramı’na (IC) (McGregor, 1998) dayanarak bireyci kültürlerde insanların bu amaç için kendi kimliklerine yöneldiğini ve bunu korumak için de IC (Identity Consolidation) stratejilerine güvendiklerini düşünüyorum. IC stratejileri kişisel olarak ödüllendiricidir. Çünkü bu stratejiler insan zihnini kimlik tehditlerine kapatır ve öz denetim verimliliğine teşvik eder. Ama aynı zamanda narsizmin, gruplararası önyargının ve aşırı çabanın tehlikeli karanlık bir yüzünü besleyebilir.
hikâyelerine odaklanmasını ve farkındalıktan gelen tutarsızlıkları bırakmayı sağlar. Tutarlı yaşam hikâyesi kimlikleri hakikatle ilgili bir ivme kazandığı için bireylerin özgüvenleriyle fokal belirsizliği yönetmesine yardımcı olmada yetkin bir rehber hizmeti görürler. 1a çalışmasında McGregor ve Little (1998) benlik unsurları arsındaki bütünlüğün öz düzenleyici belirginlikle ilişkili olup olmadığını incelemişlerdir (hayatın anlamı ve amaç).
IC kuramı varlığın özden üstün olduğu varoluşsal psikolojinin tanımlayıcı terimiyle başlar. Bu şu demek: Biz insanlar, ne tür bir insan olunması hakkında öncelikli bir rehberlik sağlamayan bir evrende kendimizi var olurken buluyoruz. Fakat daha antropolojik bir bakış açısıyla zayıflatılmış içgüdüler ve genişlemiş yeni korteksler alternatif hedefleri tetiklemek için fazlaca uyarlanabilir bir kapasite vermiştir. Belirli konular ve amaçlarla ilgili kişisel belirsizlik (Personal Uncertainty PU) ve fokal belirsizlik arasındaki farkı vurgulamak gerekmektedir. Fokal belirsizlik (nasıl giyinilir, işte nasıl davranılır) çekici ve eğlenceli olabilir çünkü bu yenilik, keşif için, seçim ve otonomi konusunda karar verebilmek için fırsat doğurmaktadır. Birincisi her kişi farkındalığa odaklanarak kişisel belirsizliği azaltır. Kişisel bütünleşme, öz değer, grup kimliği ya da inanç ile ilişkili düşüncelere yönelebilir. Bu bölüm insanların kişisel belirsizlikle başa çıkabilmesi için bütünleşme, öz değer, grup kimliği ve kanı (inanç-conviction) olmak üzere 4 kimlik pekiştirme kuramına odaklanmaktadır. Birincisi doğrudan farkındalığa odaklanarak kişisel belirsizliği azalmaktadır. İkincisi IC stratejileri insanın benlik unsurlarının açık bir alt kümesine odaklanarak kişisel belirsizlikten uzaklaşmak için bir fırsat sunar. Alternatif düşüncelere odaklanmak bir zihinsel kontrol stratejidir. Üçüncüsü ise kişinin IC stratejisi, benlik tehditleri ve kişisel belirsizliğin önemini azalmada bir değersizleştirme yapısı sağlayan önemli benlik düşüncelerini vurgulayan ortak bir mekanizmadır. Bunlara ek olarak kimlik pekiştirme stratejilerinin iyileştirilmesi hiper dikkat dağıtıcılar olarak hizmet eder çünkü bunlar etkili bir şekilde dikkatin belirsizlikten dağılmasını sağlar, öznel olarak caziptir ve yine öznel olarak önemlidir.
IC STRATEJİSİ 1: KİŞİSEL BÜTÜNLEŞME Çağdaş personolojistler kimliğin, hayatı amaç ve güdümle dolduran anlam dolu bir benliğin bambaşka özellikleriyle bütünleşmeye yardımcı olan bir yaşam öyküsü olduğunu öne sürmektedirler. Tutarlı hikâyeler daha çok hatırlanabilen ve psikolojik olarak sonuç veren tutarlı bilgi içeren hikâyeler üretme eğilimindedir (McGregor & Holmes, 1999). Kişisel Belirginliği iyileştirmek için gereken ortak mekanizmaya ek olarak benlik unsurlarının hikâye tarzında bütünleşmesi bireylerin tutarlı yaşam 60
1b Çalışmasında (McGregor, Zanna, Holmes, & Spencer, 2001) kişisel belirsizlik durumundaki katılımcıların mevcut, zor kişisel çelişkisini ve bununla ilişkili tutarsız değerlerinden birini düşünmeleriyle Kişisel Belirsizlik manipüle edilmiştir. 1c Çalışması kişisel bütünlüğe odaklanmanın Kişisel Belirsizliğin belirginliği öznel olarak azaltıp azaltmadığını incelemiştir. Sonuçlar 3 koşul karşısında öznel belirsizlikte önemli bir farklılık ortaya çıkarmıştır. Kişisel Belirsizlik/ bütünlük ya da Kişisel belirsizlik olmayan kontrol koşullarına oranla Kişisel Belirsizlik/ kontrol koşulunda daha fazla öznel belirginlik vardı. Bu bulgu kişisel bütünlüğe odaklanmamanın insanları Kişisel Belirsizlik sorunundan uzaklaştırabileceğini göstermiştir. Birlikte ele alacak olursak 1a-c çalışmaları kimlik bütünlüğünün hayat yönetimi ve amacıyla ilişkili olduğunu göstermiştir. Kişisel Belirsizlik bütünlük için bir arayışa neden olur ve bütünlük Kişisel Belirsizliğin öznel belirsizliğini azaltır. Üç IC stratejisi bağımsız olarak işleyebilir ama aynı zamanda kişisel bütünlüğü desteklemek için kullanılabilir.
IC STRATEJİSİ 2: KENDİLİK DEĞERİ Yapılan son araştırma insanların Kişisel Belirsizlik tehlikesiyle yüzleştiğinde benlik saygısını savunarak artırdığını bulmuşlardır. (bilişsel uyumsuzluk: Festinger, 1957) ayrıca öz saygı sonraki savunmaları da gidermektedir. Tesser ve çalışma arkadaşları (2000) uyumsuzluğun kendini geliştirici sosyal karşılaştırmalar aracılığıyla insanların öz saygılarını abartmasına neden olduğunu bulmuştur. Steele, Spencer ve Lynch (1993) bir uyumsuzluk tehlikesinin ardından katılımcı deneklere öz saygılarının hatırlatılmasının savunmalarını azalttığını keşfetmiştir. Çalışma 2, öz saygı doğrulamalarının öznel Kişisel Belirsizlik belirginliğini azalttığını gösteren bir hipotezi test etmiştir. Daha sonra katılımcılardan rastgele önemli bir kişisel başarı hakkında bir paragraf yazmaları istenmiştir. Ardından öznel Kişisel Belirsizlik belirginliğini değerlendirmişlerdir (çalışma 1) Sonuç olarak, başarı koşulunda öznel çelişkili belirginliğin yüksek benlik saygısı olan katılımcılar arasında daha düşük olduğu şekilde anlamlı bir etkileşim ortaya çıkmıştır. Başarı doğrulamasının HSE’ler için kişisel Belirsizlik belirginliğini azalttığını ama LSE’ler için azaltmadığını gösteren bulgu, HSE’lerin benlik tehditlerinin ardından benliği teşvik ettiği bulgusuyla tutarlıdır. 1b ve 1c çalışmalarındaki savunma bütünleyici etkiler benlik saygısı tarafından azaltılmamaktadır. 61
