TÜRK DİLİ TARİHİ
223
girdikleri tarihe kadar süren bu dönemde Uygurlar genellikle bağımsız olmakla birlikte çoğu zaman Çin kontrolü altında bulunmuşlardır. Bayan Çor Uygurlarının, bu dönemi bağımsız bir hanlık olarak kabul ettikleri anlaşılmaktadır. İlk Uygur hanlığı olarak kabul edilen 200 veya 300 yıllık dönem ise Bayan Çor döneminden epeyi geride kalmış ve 850'lerde artık efsanevî-leşmiş olan bir dönemdir. Bunu da 552'deki ilk Köktürk kuruluşundan önce yaşanan Kao-çe/Tölis dönemi olarak yorumlayabiliriz. Bayan Çor'un diktirdiği Tes, Taryat ve Şine Usu bitiglerindeki Uygur bakışı, görülüyor ki tamamen Köktürklere göre ayarlanmış; birinci ve ikinci Köktürk dönemleri, bir bakıma Uygur hanlığını inkıtaya uğratan dönemler olarak kabul edilmiştir. 1.1. ORHUN UYGUR KAĞANLIĞI 745'te Orhun bölgesinde kurulan Uygur Kağanlığına 840'ta Kırgızlarca son verilmiştir. 745-840 arasındaki Uygur kağanları şunlardır: 1. Kutlug Bilge Köl Kagan: 745-747 2. Bayan Çor Kagan ; 747-759 3. Bögü Kagan : 759-779 4. Tun Baga Kagan : 779-789 5. Külüg Bilge Kagan : 789-790 6. Kutlug Bilge Kagan : 790-795 7. Alp Ulug Bilge Kagan : 795-805 8. Alp Külüg Bilge Kagan : 805-808 9. Alp Bilge Kagan : 808-821 10. Alp Küçlüg Bilge Kagan : 821-824 11. Kazar Bilge Kagan : 824-832 12. Alp Külüg Bilge Kagan : 832-839 13. Kazar Kagan : 839-840 (Çandarhoğlu 2002:11-31). Burada yer alan isimlerin hemen hemen tamamı gerçek ad olmayıp unvandır. Uygurlann kendi kaynaklarında yer alan ve bir kısmı daha da uzun olan bu isimler bu bakımdan birbirlerine çok benzemektedir. Yaglakar boyundan olan Kutlug Bilge Köl Kağan döneminde dört yana elçiler gönderilerek Uygur Kağanlığının kurulduğu bildirildi. Ülkenin sınır-