274
Ahmet B. ERCİLASUN
len Sengim ve Murtuk nüshaları üzerinde yapılmaktaydı. Şinasi Tekin Berliner Turfantexte dizisinin dokuzuncu kitabı olarak 1980'de bu eseri yazı çevrimi (transliterasyon) ve Almanca tercümesiyle yeniden yayımlamıştı. 1959'da Doğu Türkistan'da Maytrısimit'in yeni bir nüshası, Hami nüshası bulundu ve bu nüsha 1980'de Geng Şi-min tarafından tanıtıldı. Geng Simin'in H. J. Klimkeit ile birlikte Hami nüshası üzerindeki kapsamlı çalışmaları 1988'de Wiesbaden'de yayımlandı. Aynı yıl Dolkun Kamberi tarafından Maytrısimit ve Kutadgu Bilig'i bir sahne eseri olarak değerlendiren doktora çalışması yapıldı. İlk defa toplu olarak Radloff un 1928'de yayımladığı Uygur hukuk belgeleri üzerinde daha sonra Reşid Rahmeti Arat 1964'te Eski Türk Hukuk Vesikaları adıyla geniş bir inceleme yapmıştı. 1975'te yayımlanan Larry Clark'in doktora tezi ise (Introduction to the Uighur Civil Documents of East Turkestan -13th-14th cc.~, Bloomington) konuyu kapsamlı bir şekilde ele almıştı. Özkan İzgi de Uygurların Siyasî ve Kültürel Tarihi (Ankara 1987) adlı eserinde Uygur hukuk belgelerini değerlendirmekteydi. Nihayet 1993'te Osaka'da Nobuo Yamada'nın Sammlung uigurischer Kontrakte adlı üç ciltlik dev eseri çıktı. Bu çalışmada 121 belgenin tıpkıbasımları, metinleri, Japonca ve Almanca tercümeleri, metinlerde geçen kelimelerin sözlüğü ve çeşitli dizinler yer almaktadır. Yukarıda zikrettiğimiz bu canlı neşriyata paralel olarak canlı bir tenkit faaliyeti de devam etmektedir. Türk Uyguristlerinden Şinasi Tekin, Semih Tezcan ve Osman F. Sertkaya ile Almanyalı bilgin Gerhard Doerfer'in Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten (TDAY-Belleten), Türk Kültürü (TK) ve Türkiyat Mecmuası'nda (TM) çıkan muhtelif tenkitleri bu faaliyetin canlı örnekleridir. Yurt dışında Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft (ZDMG), UralAltaische Jahrbücher (UAJb), Acta Orientalia Hungaricae (AOH), Altorientalische Forschungen, Türklük Bilgisi Araştır-maları-Journal of Turkish Studies (JTS), Central Asiatic Journal (CAJ) gibi ilmî dergilerde hem Uygurca metinler ve araştırmalar yayımlanmakta, hem de tanıtma ve eleştiri yazıları yer almaktadır. 1991'de çıkmaya başlayan Türk Dilleri Araştırmaları dergisinde de Mehmet Ölmez Uygurca yayınları tanıtmakta ve eleştirmektedir. Uygur metinleri bir yandan ilmî olarak neşredilirken, bir yandan da Uygur edebiyatı ve şiiri üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Albert von Le Coq'un Manichaica dizisinin ikinci ve üçüncü kitabı ile (1919, 1922) Bang-Gabain'in Türkische Turfantexte dizisinin üçüncü kitabında (1930) Mani ilâhîleri bir arada yayımlanmıştı. Fundamenta'nm ikinci cildinde (1964) Gabain'in İslâmlıktan önceki Türk edebiyatını umumî olarak değerlendiren yazısından sonra Reşid Rahmeti Arat'ın Eski Türk Şiiri (1965), konunun önemini ve hacmini bütün teferruatıyla ortaya koymuştur. Bu yayından sonra konuyu tartışan en önemli araştırma Şinasi Tekin'e aittir. Yazar, Türk Kültü-
