346
Ahmet B. ERCİLASUN
1959'da Reşid Rahmeti Arat, Kutadgu Bilig tercümesini yayımlar. Aynı yıl Fundamenta'da Mecdut Mansuroğlu'nun "Das Karakhanidische" adlı Karahanlı Türkçesi grameri çıkar. Özet de olsa bu yazı, Karahanlı Türkçesine ait ilk gramerdir. Carl Brockelmann'ın 1954'teki Osttürkische Grammatik'i yalnız Karahanlı devrini değil, 19. yüzyıla kadar bütün Doğu Türkçesi'ni içine almıştır. Şerbak'ın 1961'deki grameri de yalnız Karahanlı Türkçesi'ne ait değildir. Özbek âlimi Salih Mutallibov Türkiy Sözler Devani adıyla Dîvânü Lûgati'tTürk'ün Özbek Türkçesi'ne tercümesini ve indeksini dört cilt hâlinde (1960, 1961, 1963, 1967) Taşkent'te neşretmiştir. Bu eserin dördüncü cildinde Abdurrahmanov ve Şükürov tarafından yazılmış bir 11. yüzyıl grameri taslağı da bulunmaktadır. Sovyetler Birliği'ndeki Türkologlardan bir ekipçe hazırlanan ve 1969'da Leningrad'da neşredilen Drevnetyurkskiy Slovar (Eski Türkçenin Sözlüğü), Orhun ve Uygur Türkçeleriyle birlikte Karahanlı devri eserlerinin kelime hazinesini de içine alan önemli bir sözlüktür. Halil İnalcık'ın 1966'da yazdığı "Kutadgu Bilig'de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri", Kutadgu Bilig'in fikrî kaynaklarını araştıran; İbrahim Kafesoğlu'nun 1970'teki "Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri", Kutadgu Bilig'in Türk kültürü içindeki yerini belirten önemli incelemelerdir. Ahmet Caferoğlu'nun 1970'te İstanbul'da basılan Kâşgarlı Mahmud adlı eseri, Dîvânü Lûgati't-Türk'ü toplu olarak değerlendirir. Stebleva'nın 1971'de çıkan Razvitiye tyıırkiskih Poetiçeskih X form v XI veke adlı eseri, 11. asır Türk şiiri hakkındadır. 1972'de A. Dilâçar tarafından çıkarılan Kutadgu Bilig İncelemesi adlı eser Kutadgu Bilig'i çeşitli yönleriyle araştırır. Sir Gerard Clauson 1972'de Oxford'da fevkalâde mühim bir sözlük neşreder: An Etimological Dictionnary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Bu etimolojik sözlük, 13. yüzyıldan önceki Türkçenin, yani Orhun, Uygur ve Karahanlı Türkçelerinin kelime hazinesine dayanmaktadır. Reşid Rahmeti Arat'ın Kutadgu Bilig üzerindeki uzun çalışmalarının son verimi, ölümünden sonra, 1979'da Kutadgu Bilig III-İndeks adıyla çıkmıştır. 1981'de Reşat Genç, Karahanlı Devlet Teşkilâtı adlı eserinde büyük ölçüde Kutadgu Bilig'e ve Dîvânü Lûgati't-Türk'e dayanarak Karahanlılar'ın devlet anlayışlarını ve teşkilâtlarını büyük bir vukufla, teferruatlı bir şekilde ortaya koymuştur. Genç daha sonraki bir eserinde de Kâşgarlı'ya göre Türk dünyasını değerlendirdi: Kâşgarlı Mahmud'a Göre XI. Yüzyılda Türk
