362
Ahmet B. ERCİLASUN
Oğuzların destanı olan Dede Korkut boylarının söyleyicisi Korkut Ata'nın vezirlik ettiği han'ın adı Reşideddin Oğuznamesinde Kayı İnal Han'dır. Reşideddin'de Kayı İnal'ın (İnal Yavı Han'ın) babası da zikredilir: İnalsır Yavkuy Han (Togan 1972: 54). İşte bu İnalsır Yavkuy Han, Arap kaynaklarının Sincîbu, Bizans kaynaklarının Silzibul dediği İstemi Kağandır. Sincîbu ve Silzibul kelimeleri Sir Yabgu'nun bozulmuş biçimleridir (Ercilasun 2002: 28). Sir Yabgu=Sincîbu=Silzibul= (İnal) Sir Yavkuy ayniyeti Oğuzların, Oğuz Kağan'dan 4000 yıl sonraki büyük cedlerinin İstemi Kağan olduğunu gösteriyor. Esasen Reşideddin Oğuzname'sinde, bilinen dönemlerden (Selçuklu-KarahanlıUygur) geriye gidildiğinde İnalsir Yavkuy, Kayı İnal Han ve Korkut Ata'nın yaşadığı dönem Köktürkler dönemi olmaktadır. Öte yandan Korkut Ata'nın yaşamış olduğu peygamber çağı da İstemi Kağan'la denk gelmektedir. Oğuzların Batı Köktürklerini oluşturan On Oklardan çıkmış olduğu, ömrünü Oğuzlar üzerine yaptığı araştırmalarla geçiren, "Oğuzlar" adlı muhteşem eserin yazarı Faruk Sümer tarafından da kabul edilmektedir (Sümer 1999: 2). Türgiş (On Ok) uzmanı Hüseyin Salman da aynı görüştedir (Salman 1998: 86). Batı Köktürkleri ve Türgişler çağında Oğuzlar henüz on boy (On Ok) hâlinde idiler. Sonradan Sarı Türgişler de denilen beş Tulu boyu şunlardı: Çu-mukoen, Hu-lu-u, Şe-şo-ti, Tu-ki-şi, Şu-ni-şe. Buna karşılık Kara Türgiş de denilen beş Nuşepi boyu ise şunlardı: A-si-kie, Ko-şu, Pa-sai-kan, A-si-kie, Ko-şu (Salman 1998: 7-8). Biz, Çin kaynaklarındaki bu biçimlerden en az dördünün, daha sonraki 24 Oğuz boyundan dördü ile eşleştirilebileceği kanaatindeyiz: Hu-lu-u=Üregir, Şuni-şe=Çepni, A-si-kie=Yazgır, Pa-sai-kan-Peçenek. Beş Türk boyundan biri olan Tu-ki-şi'nin Türgiş ile aynı olduğu kesindir. Köktürklerin ikinci döneminde Türgişler bütün On Oklara hâkim oldukları için zaman zaman Türgiş ile On Ok aynı anlamda kullanılmıştır. Türgişlerin hâkim duruma yükselmeleri, onları oluşturan oymakların da itibarını arttırmış olmalıdır. Biz Türgiş oymaklarından dördünü de daha sonraki Oğuz boylarından dördü ile eşleştiriyoruz: Sou-ko=Salgur, A-li-şe=Ala Ebçi (Alkaevli), Kiu-pi-şe=Kara Ebçi (Karaevli), Tu-hu-lo=Töger. Bizce Türgişler zamanındaki Kara-Sarı çekişmesi, Dede Korkut kitabına İç Oğuz-Dış Oğuz çekişmesi olarak yansımıştır. Sulu Kağan'ın ölümünden sonra iç çekişmelerle zayıflayan ve Karlukların işgali üzerine, Çu ve Talas havalisindeki ana yurtlarını 760'larda terk eden Oğuzların asıl macerası işte bundan sonra başladı. Onların batıya yolculuğu hakkındaki tek kayıt İbnülesîr'in, Halîfe Mehdî zamanında, yani 775-785 yıllarında "Oğuzların
