Ahmet B. ERCİLASUN
368
1038 Mayısında, Gazneli Sultan Mes'ud'un sü başısı yönetimindeki orduyu Serahs'ta mağlup ettiler. Tuğrul Bey Nişâbûr'u, Çağrı Bey Merv'i, amcaları Musa Yabgu Serahs bölgesini aldı. Tuğrul Bey adına Nişâbur'da, Çağrı Bey adına Merv'de hutbe okundu. Hutbede Tuğrul Beyin unvanı melikü'l-mülûk (krallar kralı) idi. Tuğrul Bey "kolunda gerilmiş bir yay ve kemerinde üç ok" bulunduğu hâlde Nişâbur'a girdi. Bütün bunlar hükümdarlık alâmetleriydi; 1038'de Nişâbur'da Büyük Selçuklu Devleti kurulmuştu. 23 Mayıs 1040'taki Dandanakan savaşı, Horasan ve İran'ın kesin olarak Selçuklu Oğuzlarda kalacağını gösterdi. 999'da Samanoğullarının Karahanlılarca yıkılmasıyla bu bölgede doğan siyasî boşluk böylece Selçuklularca doldurulmuş oldu. Dandanakan Savaşının en önemli sonucu budur. Bu savaşın daha ileriye dönük olarak da çok önemli sonuçları vardır. Eğer Dandanakan'da Gazneliler galip gelseydi Selçuklular belki de Horasan'dan atılacaklar; bunun sonucunda da İran, Azerbaycan ve Anadolu'ya Oğuzların gelip yerleşmesi mümkün olmayacaktı. Gazneliler, Azerbaycan ve Anadolu'ya Türk nüfus gönderecek bir yapıya sahip değildiler. Yöneticiler Türk'tü ama Gaznelilere tâbi olan halklar Fars ve Afganlı idi. Selçukluların galibiyeti, Horasan ve İran'a kesin hâkimiyet sonucunu doğurduğu gibi 1064'ten itibaren Kuzey Azerbaycan'ın, 1071'den itibaren Anadolu'nun Türkleşmesine giden yolun çok önemli adımlarından biri olmuştu. Azerbaycan ve Anadolu bu olaylar sonunda Türkleşti; Batı Türkçesi bu olaylar sonunda yazı dili oldu. Bundan sonrası, Selçuklu ve Osmanlı'nın bilinen ihtişamlı macerasıdır. Ancak 11. yüzyılda Azerbaycan ve Anadolu'ya Selçuklularla başlayan Oğuz göçleri burada bitmiyordu. 13. yüzyılda daha kalabalık Oğuz göçlerini hazırlayan önemli olaylar çok uzaklarda, çok eski ataların yurdu olan Orhun, Toğla ve Kerulen ırmakları boylarında 12. yüzyılın sonlarına doğru baş vermeye başlamıştı. *
*
* 840'ta Uygur Kağanlığı'nin yıkılışından sonra Moğolistan'da yeni bir bozkır imparatorluğu kurulamadı. Uygurları yenerek Orhun bölgesine hâkim olan Kırgızlar güçlü bir imparatorluk kuramadılar ve ancak 924'e kadar Orhun vadisinde kalabildiler. Bu tarihte bölge Moğol asıllı Kitanların eline geçti; ancak Kitanlar bir bozkır imparatorluğu olmadılar; Liao adıyla bir Çin hanedanı hâline geldiler. Kitan hâkimiyeti Moğolistan'daki Türk nüfusunu
