416
Ahmet B. ERCİLASUN
luğu nisbetinde konuşabildikleri gibi, bazısı kesinlikle doğru ve güzel olarak da konuşur. Hatta Fars dili ile parlak şiirler, tatlı sözler ortaya çıkaran Türk şairleri olduğu halde, Sart halkının en aşağısından en ileri gelenine, ümmî-sinden bilginine kadar hiçbiri Türk dili ile konuşamaz, söylenilenin mânasını da anlamaz. Eğer yüzde, belki binde biri bu dili öğrenip bir-iki cümle söylese ve her hangi bir kimse işitse, onun Türk olmadığını anlamakla kalmaz, Sart olduğunu da çıkarır. Böylece o konuşan kişi kendi ağzıyla kendi rüsvalığını bizzat tasdik etmiş olur." (Özönder 1996: 203-204). Aslında Nevayî'ye göre Farslar mazurdurlar; çünkü onların dilinde, Türkçede bulunan pek çok çalar (nüans) yoktur. Nevayı Türkçeden 100 fiil sıralar ve bunları anlatabilmek için Farsların birkaç kelimeyi bir araya getirmek mecburiyetinde olduğunu ifade eder. Sonra da bu kelimelerin ince anlamlarını beyitlerden örneklerle açıklar. Meselâ tamşımak, "büyük bir zevkle, çabucak içilmeyip lezzet bula bula, az az içmek" demektir. Bohsamak, "boğula boğula ağlamak", yıglamsınmak "ağlar gibi yapmak", iŋremek, siŋremek "dert ile, gizli gizli, yavaş yavaş ağlamak", sıktamak "mübalağalı ağlamak", ökürmek "yüksek sesle, itidalsiz, ortalığı velveleye vererek ağlamak", inçkirmek "alçak sesle ağlamak" demektir. İşte bütün bu inceliklerden Farslar mahrumdur. (Özönder 1996: 204-206). Tecnis ve iham sanatları için Türkçe kelimeler Farsçadan çok daha ileridir, İşte bir dörtlük: Çün perî vü hûrdur atın bigim Sür 'at içre dîv irür atın bigim Her hadengi kim ulus andın kaçar Nâ-tüvân cânım sarı atın bigim (Özönder 1996: 174) Mademki peri ve huridir adın beğim, (Mademki) sür'atte devdir atın beğim, Her oku -ki halk ondan kaçarBenim bitkin canıma atın, begim! Burada birinci at, "isim", ikinci at, "binek hayvanı", üçüncü at "at!" demektir. Farslar "yeme"ye de "içme"ye de horden derler; Türklerde ikisi ayrıdır. Farsçada birâder ve hâher sözlerinde büyük, küçük ayrılmaz; Türkçede ise büyük biradere aga, küçüğe ini, ablaya igeçi, küçük kızkardeşe siŋil derler. Av hayvanlarının cinsleri, kuşlar, at türleri, yaşlarına göre evcil hayvanlara verilen farklı isimler, yemek türleri vb. hususlarda birçok örnek ve-
